İslami Sermaye Piyasaları

119 Pages·2018·1.057 MB·Turkish

by  Mevlüt Camgöz

İSLAMİ SERMAYE PİYASALARI
Araştırma-İnceleme

Dr. Mevlüt CAMGÖZ

2018
ii
© 2018 Ekin Yayınevi
Tüm hakları mahfuzdur. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı 5846 Sayılı Yasa’nın hükümlerine
göre, kitabı yayınlayan yayınevinin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi
bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, özetlenemez, yayınlanamaz, depolanamaz.
Sertifika No: 0607-16-008681

ISBN: 978-605-327-787-3

Sayfa Düzeni / Kapak Tasarımı: Aslı AYRANCI

Baskı ve Cilt:
Sonçağ Yayıncılık
Matbaacılık Reklam
San Tic. Ltd. Şti.
İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı
48/48 İskitler - Ankara
Tel.: [phone]
Sertifika No: 25931

Baskı Tarihi: Aralık 2018

EKİN Basım Yayın Dağıtım
Şehreküstü Mah. Cumhuriyet Cad.
Durak Sk. No: 2 Osmangazi / BURSA
Tel .: [phone]
Fax.: [phone]
e-mail: [email protected]
www.ekinyayinevi.com
iii

Muhterem Anne & Babam,
Aliye Hanım & Muammer Bey ile
Hülya Hanım & Muammer Bey’e…
iv
v

Mevlüt CAMGÖZ

Mevlüt CAMGÖZ 1984 yılında Konya’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Konya’da ta-
mamladıktan sonra lisans eğitimi için 2003 yılında İstanbul’a geldi. Marmara Üniversitesi
İşletme Bölümünden 2007 yılında mezun oldu. Prof. Dr. Ahmet TABAKOĞLU danışmanlı-
ğında hazırladığı “19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Tahıl Fiyatları ve Tedarik Bölgeleri”
başlıklı teziyle Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Bilim Dalından
2010 yılında yüksek lisans derecesi aldı. Doktora eğitimine 2010 yılında İstanbul Üniversite-
si Sosyal Bilimler Enstitüsü Finans Bilim Dalında başladı. Misafir araştırmacı olarak gittiği
INCEIF’te (International Centre for Education in Islamic Finance) doktora tez çalışmasıyla
ilgili altı ay süreyle araştırmalarda bulundu. Prof. Dr. Ahmet KÖSE danışmanlığında hazırla-
dığı “İslami Hisse Senedi Yatırımı ve İslami Endekslerin Performansının Değerlendirilmesi”
başlıklı teziyle doktora programından 2017 yılında mezun oldu. 2010 yılından bu yana Kırk-
lareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde araştırma görevlisi olarak çalışan
Camgöz, evli ve bir çocuk babasıdır. Halen İslam ekonomisi ve finansı alanında akademik
çalışmalarına devam etmektedir.
vi
vii

ÖNSÖZ
İslam iktisadıyla ilgili 20. yüzyılın ilk yarısında başlayan fikri tartışmalar
aynı yüzyılın sonlarında uygulama imkânı bulmuştur. Bankacılık alanında baş-
layan gelişmeler başta sukuk olmak üzere ve diğer İslami sermaye piyasası
araçlarının gelişmesiyle İslam iktisadı tartışmalarını teorinden pratiğe taşıyan bir
süreç ortaya çıkarmıştır. Bugün itibariyle gelinen noktada İslami finans uygu-
lamaları birçok gelişmiş ülkede bile ilgi duyulan bir konu haline gelmiştir.
Önümüzdeki dönemde İslami bankacılığın bugüne kadar oynadığı rolü
ve daha fazlasını İslami sermaye piyasalarının üstlenmesi beklenmektedir.
Çünkü İslami sermaye piyasası araçları bankacılık uygulamalarının aksine risk
paylaşımı ilkesinin yerine getirilmesi konusunda çok daha avantajlıdır. İslam
iktisadının özünü daha iyi yansıtan bu özellik İslami sermaye piyasası araçları-
nın daha fazla yaygınlaşmasını sağlayacaktır.
Nitekim bu kitabın temellerini teşkil eden doktora çalışmamın temel sâiki
de aynı yöndedir. İslam iktisadının ütopyadan ziyade uygulanabilir bir sistem
olması ekonomik sistemlerin İslam dininin ilkeleri doğrultusunda rehabilite
edilmesine bağlıdır. İslami sermaye piyasaları ile ilgili çalışmaların bu anlamda
yüksek katma değer sağlayacağını ümit etmekteyim.
Tez çalışmam boyunca önemli katkılar sağlayan danışman hocalarım
başta olmak üzere, tüm çalışma arkadaşlarıma ve değerli aileme müteşekkirim.
Özellikle de sevgili eşim Emine Hanım ve kızım Zeynep Serra’ya fedakârlıkları
için büyük şükran borçluyum. Ayrıca kitabın yayımında emeği geçen Dr. Öğre-
tim Üyesi Baki Çakır’a ve Ekin Yayınevi’ne teşekkür ediyorum.

Dr. Mevlüt CAMGÖZ
Kırklareli-2018
viii
ix

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ.....................................................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM
İSLAMİ FİNANSIN TEMELLERİ

1.1. İslam’da Temel Ekonomik Kurum ve Kavramlar..........................................................3
1.1.1. Mülkiyet Hakları.....................................................................................................3
1.1.2. Akitler.....................................................................................................................4
1.1.3. Vakıf Kurumu.........................................................................................................6
1.2. İslami Finansta Temel İlkeler ve Akit Türleri................................................................7
1.2.1. Kâr Zarar Paylaşımı..............................................................................................7
1.2.1.1. Mudârebe.......................................................................................................8
1.2.1.2. Müşâreke.....................................................................................................10
1.2.2. Ticarete Dayalı Finansman.................................................................................11
1.2.2.1. Murâbaha.....................................................................................................12
1.2.2.2. Selem...........................................................................................................13
1.2.2.3. İstisnâ...........................................................................................................14
1.2.3. Varlığa Dayalı Finansman...................................................................................15
1.2.3.1. Sukuk...........................................................................................................15
1.3. İslami Finansta Haramlar............................................................................................16
1.3.1. Faiz.......................................................................................................................16
1.3.2. Garar....................................................................................................................19
1.3.3. Kumar / Meysir.....................................................................................................21
1.3.4. İllegal Mal ve Hizmetler.......................................................................................23

İKİNCİ BÖLÜM
İSLAMİ SERMAYE PİYASALARI

2.1. Tarihsel Gelişim Süreci...............................................................................................25
2.2. Ekonomik Potansiyel...................................................................................................28
2.3. İslami Sermaye Piyasası.............................................................................................31
2.4. Sermaye Piyasasında İslami İlkeler............................................................................32
x
2.4.1. Finansal Varlıklar.................................................................................................33
2.4.2. Operasyonel İşlemler..........................................................................................34
2.4.2.1. Spekülasyon................................................................................................34
2.4.2.2. Manipülasyon...............................................................................................36
2.4.2.3. Açığa satış...................................................................................................37
2.4.2.4. Marj hesabı..................................................................................................38
2.5. Temel Enstrümanlar....................................................................................................39
2.5.1. Sukuk...................................................................................................................39
2.5.2. Türev Ürünler.......................................................................................................42
2.5.3. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları........................................................................45
2.5.4. Yatırım Fonları.....................................................................................................47
2.5.5. Borsa Yatırım Fonları..........................................................................................50
2.5.6. Hisse Senetleri.....................................................................................................51

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İSLAMİ HİSSE SENEDİ PİYASASI

3.1. İslami Hisse Senedi Yatırımı İlkeleri...........................................................................53
3.2. İslami Hisse Senedi İzleme Metodolojisi....................................................................57
3.2.1. Sektörel İzleme....................................................................................................57
3.2.2. Finansal İzleme....................................................................................................58
3.2.2.1. Borç Düzeyi..................................................................................................59
3.2.2.2. Likidite Düzeyi..............................................................................................60
3.2.2.3. Faiz Geliri Düzeyi........................................................................................60
3.2.2.4. Caiz Olmayan Gelir Düzeyi.........................................................................60
3.2.3. Arındırma (Purification).......................................................................................61
3.3. Temel İzleme Metodolojileri........................................................................................63
3.3.1. Dow Jones...........................................................................................................64
3.3.2. MSCI.....................................................................................................................66
3.3.3. FTSE Russel........................................................................................................68
3.3.4. S&P Global..........................................................................................................69
3.3.5. SAC Malezya (Shariah Advisory Council Malaysia)..........................................71
3.3.6. Katılım Endeksleri................................................................................................75
3.4. İzleme Metodolojilerinin Karşılaştırılması...................................................................77
3.5. İzleme Metodolojilerine Yönelik Eleştiriler..................................................................80