iş-aile çatışmasının cam tavan sendromu üzerindeki etkisi

115 Pages·2016·2.18 MB·Turkish

T.C.
NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TURİZM İŞLETMECİLİĞİ ANABİLİMDALI

İŞ-AİLE ÇATIŞMASININ CAM TAVAN SENDROMU
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR
ARAŞTIRMA

Yüksek Lisans Tezi

Eda FINDIK

Danışman
Doç. Dr. Nilüfer ŞAHİN PERÇİN

Nevşehir
Temmuz, 2016

İŞ-AİLE ÇATIŞMASININ CAM TAVAN SENDROMU ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR ARAŞTIRMA
Eda FINDIK
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans, Temmuz 2016
Danışman: Doç. Dr. Nilüfer ŞAHİN PERÇİN

ÖZET
Bu çalışmanın amacı, Nevşehir’deki 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde çalışan
işgörenlerin iş-aile çatışmasının cam tavan sendromu üzerindeki etkisini belirlemek
ve çalışanların demografik özelliklerini belirlemek ve çalışılan otel işletmelerinin
özelliklerine göre iş-aile çatışması ve cam tavan sendromu düzeyleri arasında anlamlı
farklılıklar olup olmadığını ortaya koymaktır. Bu amaçlara ulaşabilmek için anket
tekniği yardımıyla alandan toplanan veriler analiz edilmiştir. Yapılan analizler
sonucunda iş-aile çatışmasının alt boyutları arasında zaman temelli boyutun en
yüksek algılanan, davranış temelli boyutun da en düşük algılanan boyut olduğu tespit
edilmiştir.
Farklılık analizi sonuçlarına göre demografik özellikler açısından iş-aile çatışması
düzeyleri arasında farklılıklar tespit edilmiştir. Benzer şekilde demografik özellikler
açısından cam tavan sendromu düzeyleri arasında da farklılıklar tespit edilmiştir.
Korelasyon analizi sonucunda iş-aile çatışmasının alt boyutlarından zaman temelli,
gerilim temelli ve davranış temelli boyutu ile cam tavan sendromu arasında pozitif
yönlü bir ilişki olduğu saptanmıştır. Regresyon analizi sonuçlarına göre ise toplam
iş-aile çatışmasının cam tavan sendromu üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu
tespit edilirken, iş-aile çatışmasının alt boyutlarının cam tavan sendromu üzerinde
anlamlı bir etkiye sahip olmadığı ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İş-aile çatışması, Cam Tavan Sendromu, Otel İşletmeleri

v
THE EFFECT OF WORK-FAMILY CONFLICT ON GLASS CEILING
SYNDROME: A STUDY IN HOTEL BUSINESS
Eda FINDIK
Nevşehir Hacı Bektaş Veli University, Institute of Social Sciences
Departmant of Tourism Management, M.B.A, July, 2016
Supervisor: Associate Prof. Nilüfer ŞAHİN PERÇİN

ABSTRACT
The purpose of this study is that identifying the effects of employee’s work family
conflict who work on 4 and 5 star hotels in Nevsehir on glass ceiling syndrome,
identifying demographic characteristics of employees, and to reveal whether there is
significant differences are exist or not with work-family conflict and glass ceiling
syndrome levels according to the hotel features. To reach these goals, datas are
gathered with questionnaire technique and analyzed. According to the analyses the
result is; time-based dimension is highly perceived and behaviour-based dimension is
lowly perceived within the subdimensions of work-family conflict.
Differences are determined between work-family conflict levels with regard to
demographic characteristics according to the differentness analysis results. Similarly,
differences are determined between the levels of glass ceiling syndrome with regard
to demographic characteristics.
As a result of correlation analysis, there is a positive relationship between glass
ceiling syndrome and time-based, strain-based and behaviour-based dimensions that
are sub-dimensions of work-family conflict. And the results of regression analysis
determines that, total work-family conflict has a significant effect on glass ceiling
syndrome while the sub-dimensions of work-family conflict has not a significant
effect on glass-ceiling syndrome.
Key Words: Work-Family Conflict, Glass Ceiling Syndrome, Hotel Business

vi
TEŞEKKÜR
Öncelikle kendisi ile çalışmaktan mutluluk duyduğum tez danışmanım Doç. Dr.
Nilüfer ŞAHİN PERÇİN hocama lisans eğitimim, yüksek lisans eğitimim ve tez
çalışmamın konusunu belirleme aşamasından bitirme aşamasına kadar bana
güvendiği, yol gösterdiği, bilgisini ve desteğini hiç esirgemediği için çok teşekkür
ederim.
Bu günlere gelmemdeki emeklerini asla ödeyemeyeceğim, hayatıma değer katan, her
zaman destekçim ve yardımcım olan anneme, babama ve kardeşlerime sonsuz
teşekkürler.
Bilgi ve desteklerini benden hiç esirgemeyen Arş. Gör. Eda ÖZGÜL KATLAV’a
teşekkür ederim.
Tezin hazırlanması sürecinde yardımlarını ve desteklerini esirgemeyen arkadaşım
Aydın İNAK’a teşekkürlerim sonsuzdur.

Nevşehir 2016
Eda FINDIK

vii
İÇİNDEKİLER
Sayfa No.
BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ............................................................................ İİ
TEZ YAZIM KILAVUZUNA UYGUNLUK ......................................................... İİİ
KABUL VE ONAY SAYFASI ............................................................................... İV
ÖZET ........................................................................................................................ V
ABSTRACT ............................................................................................................ Vİ
TEŞEKKÜR ........................................................................................................... Vİİ
İÇİNDEKİLER ......................................................................................................Vİİİ
ŞEKİLLER LİSTESİ .............................................................................................Xİİİ
TABLOLAR LİSTESİ ......................................................................................... XİV
GİRİŞ ....................................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
İŞ AİLE ÇATIŞMASI KAVRAMI VE KAPSAMI
1.1. İş Aile Çatışması Kavramının Tanımı ............................................................... 3
1.2. İş-Aile Çatışması Kuramları .............................................................................. 6
1.2.1. Akılcı Bakış Kuramı ................................................................................... 7
1.2.2. Taşma Kuramı............................................................................................. 8
1.2.3. Telafi Kuramı .............................................................................................. 8
1.2.4. Katkı Kuramı .............................................................................................. 9
1.2.5. Çatışma Kuramı .......................................................................................... 9
1.3. İş-Aile Çatışması Boyutları ............................................................................... 9
1.4. İş-Aile Çatışması Türleri ................................................................................. 11
1.4.1. Zaman Temelli Çatışma ............................................................................ 11
1.4.2. Gerilim Temelli Çatışma .......................................................................... 12
1.4.3. Davranış Temelli Çatışma ........................................................................ 13
1.5. İş-Aile Çatışması Nedenleri ............................................................................ 14
1.5.1. Kişisel Faktörler ........................................................................................ 14
1.5.1.1. Cinsiyet .............................................................................................. 14
1.5.1.2. Kişilik ................................................................................................. 15
1.5.1.3. Yaş ..................................................................................................... 16
viii
1.5.2. İşle İlgili Faktörler .................................................................................... 16
1.5.2.1. Çalışma Saatlerinin Fazlalığı ve Düzensizliği ................................... 17
1.5.2.2. Yöneticilerin Tutumu ......................................................................... 17
1.5.2.3. Örgüt Kültürü ..................................................................................... 17
1.5.2.4. İşkoliklik ............................................................................................ 18
1.5.2.5. İş Yolculukları .................................................................................... 18
1.5.2.6. İşin Sağladığı Gelir Düzeyi ................................................................ 18
1.5.2.7. Stresli İş Ortamı ................................................................................. 19
1.5.3. Aile İle İlgili Faktörler .............................................................................. 19
1.5.3.1. Evlilik ve Eşin Özellikleri .................................................................. 20
1.5.3.2. Çocukların Bakım Sorunu .................................................................. 20
1.5.3.3. Ailedeki Yaşlı Ebeveynler ................................................................. 21
1.5.3.4. Aile Krizleri ve Boşanmalar .............................................................. 22
1.5.3.5. Aile Tipi ............................................................................................. 22
1.6. İş-Aile Çatışması İle İlgili Yapılan Çalışmalar ............................................... 23
İKİNCİ BÖLÜM
CAM TAVAN SENDROMU VE CAM TAVANI KIRMAYA YÖNELİK
STRATEJİLER
2.1. Cam Tavan Sendromunun Tanımı .................................................................. 26
2.1.1. Cam Tavan İle Benzer Terimler ............................................................... 27
2.1.1.1. Cam Duvarlar (Glass Wall) ................................................................ 28
2.1.1.2. Cam Uçurum (Glass Cliff) ................................................................. 29
2.1.1.3. Bambu Perde (Bamboo Curtain) ........................................................ 30
2.1.1.4. Anneliğe Özgü Duvarlar (Maternal Walls) ........................................ 30
2.1.1.5. Göstermelik Ödün Verme (Tokenism) .............................................. 31
2.1.1.6. Kraliçe Arı Sendromu (Queen Bee Syndrome) ................................. 31
2.2. Cam Tavan Sendromuna Sebep Olan Engeller ............................................... 32
2.2.1. Erkek Yöneticiler Tarafından Konulan Engeller ...................................... 32
2.2.1.1. Toplumsal Cinsiyet Kavramı ............................................................. 32
2.2.1.2. Cinsiyet Ayrımcılığı ........................................................................... 33
2.2.2. Kadın Yöneticiler Tarafından Konulan Engeller ...................................... 34
2.2.3. Kişinin Kendi Kendine Koyduğu Engeller ............................................... 34
2.2.3.1. Öğrenilmiş Çaresizlik Sendromu ....................................................... 35
ix
2.2.3.2. Çoklu Rol Üstlenme ve Süper Kadın Sendromu ................................ 35
2.3. Cam Tavanı Kırmaya Yönelik Stratejiler ........................................................ 37
2.3.1. Üniversite ve Mesleki Eğitim Edinme Stratejisi....................................... 37
2.3.2. Mentordan Yardım Alma Stratejisi........................................................... 39
2.3.3. Sosyal İlişki Geliştirme Stratejisi ............................................................. 40
2.3.4. Kariyer Geliştirme Programlarına Katılma Stratejisi ............................... 41
2.3.5. Yüksek Performans Geliştirme Stratejisi .................................................. 41
2.3.6. Pozitif Ayrımcılık ..................................................................................... 42
2.4. Cam Tavan İle İlgili Yapılan Çalışmalar ........................................................ 42
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İŞ-AİLE ÇATIŞMASININ CAM TAVAN SENDROMU ÜZERİNDEKİ
ETKİSİNİ İNCELEMEYE YÖNELİK ARAŞTIRMA
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi ........................................................................ 46
3.2. Araştırma Modeli ve Hipotezleri ..................................................................... 47
3.3. Araştırmanın Değişkenleri .............................................................................. 49
3.4. Evren ve Örneklem .......................................................................................... 50
3.5. Veri Toplama Aracı ......................................................................................... 51
3.6. Verilerin Analizi .............................................................................................. 52
3.7. Araştırma Bulguları ve Değerlendirmeler ....................................................... 54
3.7.1. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Güvenirlikleri ve Geçerlilikleri ........ 54
3.7.2. Araştırmanın Demografik Bulguları ......................................................... 55
3.7.3. İş-aile Çatışması ve Cam Tavana İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi .. 58
3.7.4. İşgörenlerin Demografik Özelliklerine Göre İş-aile Çatışmasının
Değerlendirilmesi................................................................................................ 58
3.7.4.1. Yaşa Göre İşgörenlerin İş-aile Çatışmasının Değerlendirilmesi ........ 59
3.7.4.2. Medeni Duruma Göre İşgörenlerin İş-aile Çatışmasının
Değerlendirilmesi ............................................................................................ 60
3.7.4.3. Eğitime Göre İşgörenlerin İş-aile ÇatışmasınınDeğerlendirilmesi .... 60
3.7.4.4. Çocuk Sayısına Göre İşgörenlerin İş-aile Çatışmasının
Değerlendirilmesi ............................................................................................ 62
3.7.4.5. Çalışılan Bölüme Göre İşgörenlerin İş-aile Çatışmasının
Değerlendirilmesi ............................................................................................ 63
3.7.4.6. Göreve Göre İşgörenlerin İş-aile Çatışmasının Değerlendirilmesi .... 65
x