Irak Kürtleri: Dün, Bugün ve Yarın

197 Pages·2.627 MB·Turkish

by  Kerim Yıldız

IRAK KÜRTLERİ
Kerim Yıldız
Belge Uluslararası Yayıncılık
Bukitap‘TheKurdsinIraq’ özgün adıyla Pluto Press tarafından 2004
tarihinde Büyük Britanya’da basılmıştır. Bütün hakları saklıdır.
PlutoPress
345ArchwayRoad, London
N65AA United Kingdom
ve
839GreeneStreet,Ann Arbor, MI48106
UnitedStatesofAmerica
www.plutobooks.com
(cid:53)(cid:70)(cid:374)(cid:70)(cid:76)(cid:76)(cid:224)(cid:83)(cid:1)
(cid:35)(cid:86)(cid:1)(cid:76)(cid:74)(cid:85)(cid:66)(cid:67)(cid:145)(cid:79)(cid:1)(cid:67)(cid:66)(cid:84)(cid:145)(cid:145)(cid:78)(cid:145)(cid:1)(cid:74)(cid:206)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:90)(cid:66)(cid:81)(cid:85)(cid:145)(cid:76)(cid:77)(cid:66)(cid:83)(cid:145)(cid:1)(cid:76)(cid:66)(cid:85)(cid:76)(cid:145)(cid:1)(cid:74)(cid:206)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:53)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:52)(cid:74)(cid:72)(cid:83)(cid:74)(cid:69)(cid:1)(cid:51)(cid:66)(cid:86)(cid:84)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:55)(cid:66)(cid:76)(cid:71)(cid:145)(cid:79)(cid:66)(cid:1)(cid:66)(cid:90)(cid:83)(cid:145)(cid:68)(cid:66)(cid:1)
(cid:85)(cid:70)(cid:688)(cid:70)(cid:76)(cid:76)(cid:224)(cid:83)(cid:1)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:74)(cid:91)(cid:15)(cid:1)(cid:1)
Kerim Yıldız
Bingöl’de doğdu. İngiltere’de Uluslararası İnsan Hakları Hukuku üzerine
Yüksek Lisans eğitimini tamamlayan Yıldız 1992 yılında Londra’da
kurulan Kürt İnsan Hakları Projesinin (KHRP) kurucu üyesi ve direktörü
olarak, KHRP’nin sürdürdüğü projelerin uygulanma sorumluluğunu
üstlendi. Türkiye, Suriye, İran, Irak, Azerbaycan ve Ermenistan’da
yaşayan Kürtlerin hakları başta olmak üzere insan hakları alanında çok
sayıda kitap, makale yazdı. İnsan hakları alanında yazılmış pek çok kitap
için bölümler hazırladı.
Uluslararası İnsan Hakları sözleşmelerin kapsamı ve bu alanda ki
mekanizmaların kullanılması konusunda Rusya, Arnavutluk, Kosova,
Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan, Irak ve Güney Kürdistan’da
aralarında hakim, savcı, öğretim görevlisi, hukukçu ve insan hakları
aktivistlerinin bulunduğu topluluklara eğitim seminereleri vermiştir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru ve Birleşmiş
Milletlerin İnsan Hakları Mekanizmalarının kullanılması üzerine el
kitapları da hazırlayan Yıldız’ın kitapları Türkçenin yanısıra, Azerice,
Ermenice ve Rusça olarakta yayımlandı.
Kerim Yıldız’ın daha önce yazarlık veya editörlüğünü yaptığı Türkçe
yayınlanmış kitaplar
1-İnsan Hakları Hukuku Alanında Uluslararası Mekanizmalar
(1999-Ege Yayıncılık) - Orhan Kemal Cengiz ile ortak yazarlık
2-Azerbaycan-Ermenistan, İnsan Hakları-Etnik Azınlıklar ve Kürtler
(2000 Scala Yayıncılık) – Deborah Russo ile ortak yazarlık
3-Hasankeyf ve Ilısu Barajı
(2001 Bumerang Yayınları) – Koray Düzgören ile birlikte editörlük
4-Dicle-Fırat ve Su Sorunu
(2002 Senfoni Yayınları) Koray Düzgören ile birlikte editörlük
5-AB Yolunda Türkiye, değişim için Fırsat mı: yoksa Yol Ayrımı mı?
(2002 Bumerang Yayınları) – Koray Düzgören ile ortak yazarlık
6-Türkiye’de Kürtçe Hakkı
(2002 Senfoni Yayınları) – Koray Düzgören ile birlikte editörlük
7-Ülke İçinde Göç Ettirilen İnsanlar-KÜRT GÖÇÜ
(2002 Senfoni Yayınları) - Koray Düzgören ile birlikte editörlük
8-Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Dava Götürme Kılavuzu
(2003 Belge Yayınları) –Philip Leach ile ortak yazarlık
9-Kürtlerin Kültürel ve Dilsel Hakları
(2004 Belge Yayınları)
10- İnsan Hakları Şikâyetlerini BM Mekanizmalarına Götürme Kılavuzu
(2004 Belge Yayınları) – Anke Julia Stock ile ortak yazarlık
11- Türkiyede Kürt Çocuklarının İnsani Hakları
(2004 Belge Yayınları)
IRAK KÜRTLERİ
Kerim Yıldız
Redaksiyon
AhmetKahraman
Çeviri
A.H.EnginUrcan
2004
BELGEULUSLARARASIYAYINCILIK
İçindekiler
Sunuş
Birinci Bölüm: Geçmiş
1- Kürtler
a)KürtlerveKürdistan
b)Dil
c)Din
d)Nüfus
e)Kürdistan’ın Topografyası
2- Sevr Antlaşması ve Irak’ın Kuruluşu
3- BarzaniYönetimindeKürtler
a)Ayaklanmalar
b)Bir Kürt Liderin Doğuşu
c)1958 Devriminin Sonrası
d)BaasRejimleri
e)1970MartManifestosu
f)1974 Özerklik Yasası
g)ABD ve İran’ın Kürt-Irak İlişkilerine Karışması 1970-75
h)1975 Cezayir Anlaşması ve Sonrası
i)KürdistanTalanEdiliyor
4- Enfal Harekatları
a)Savaşın Ganimetleri
b)Yıkımın Mantığı
c)1988 İlkbahar Saldırıları
d)Halepçe’ye Saldırı
e)Seyf Senan’a Saldırı
f)Diğer Enfal Harekatları
g)Af
h)Enfal Harekatlarına Uluslararası Tepkiler
5- Birinci Körfez Savaşı: Ayaklanmadan Demokrasiye
a)ArkaPlan
b)İntifada (Ayaklanma)
c)Baasçıların Yanıtı
d)Irak Kürdistan’ından kaçış
e)Türkiye, İran ve Irak Kürtleri
f)688 Sayılı Karar
g)Huzur Sağlama Harekatı
h)Güvenli Bölge Harekatı
i)Saddam Hüseyin’le Özerklik Görüşmeleri
6- Irak Kürdistan’ında Demokrasi
a)Gökkuşağı ittifakı
b)Uluslararası Kararsızlık
c)Kürt Bakış Açısından Özerklik
d)Seçim İşlemleri
e)YeniBirSiyasiOrtam?
f)KDP ve KYB Arasındaki İlişkiler
7- Irak Kürdistan’ında İnsan Hakları
a)ArkaPlan
b)Baas Rejiminin Suçları
c)Irak Hükümetinin Uluslararası Hukuku Çiğnemesi
d)İnsan Hakları Hukuku
e)İnsan Hakları Örgütleri ve Kürt Yetkililer
f)Kürdistan’da Kadın Hakları
8- Irak Kürdistan’ında Zorla Yurdundan Edilmişler
a)Yurdundan Edilmiş Tarih
b)Güvenli Bölgenin Kurulmasından Sonra Yurdundan Edilme
9- Kürdistan’da Ekonomik ve İnsani İlişkiler
a)ArkaPlan
b)Irak’ta Petrol:Kısa Bir Genel Bakış
c)Irak Kürdistan’ında Petrol:Kısa Bir Genel Bakış
d)Boru Hatları
e)Yaptırımlar
f)Gıda İçin Petrol Programının Eleştirisi
g)Ambargo
h)ParaBirimi
i)İstihdam
j)Sivil Toplum Kuruluşları
10- ‘Kürtlerin Dağlardan Başka Dostu Yoktur’
a)Türkiye:Zor Bir Komşu
b)Irak’tan Ötesi:Türkiye, İran ve Irak Kürtleri
11- Saddam’a Karşı ABD Dış Siyaseti:11 Eylül Öncesi
İkinci Bölüm: Günümüz
12- Savaşa Giden Yol
a) ‘Ya Bizden Yanasın Yada Terörüslerden’
b)Kürtlerin Savaşa Giden Yolu
13- İkinci Körfez Savaşı: ‘Irak’ın Özgürlüğü Harekatı’
a) ‘Bombalar, Terlikler ve Kurşunlarla Karşılandılar’
b)Kürtler’inKudüs’ü
c)Savaş Bitti mi?
d)GünümüzdeGüvenlikDurumu
e)GüvenlikStratejisi
14- Irak’taki Güncel Yürütme Yapısı
a)Saddam’a Irak’lı Muhalefet
b)Siyasi Yeniden Yapılanma
15- Güncel Yasal ve İnsan Hakları Konuları
a)KoalisyonGeçiciOtoritesi
b)Uluslararası İnsancıl Hukukun Yükümlülükleri
c)Uluslararası İnsan hakları Hukukunun Yükümlülükleri
1-Süreklilik
2-BMYetkisi
3-Koalisyon Hükümetlerinin İnsan Hakları Yükümlülükleri
Irak’takiaskerlerinevepersonelineuygulanabilirmi?
4-KoalisyonaÜyeÜlkelerdenbirininAskeryadaPersonelininbir
başka üey ülkenin emirlerine uyduğu durum
5-Başvurunun Yapılması
6-ÜlkeiçiÇözümlerinTüketilmesi
16- ÖzerklikSorunu
17- Enfal Harekatları: Savaş Suçları Mahkemesi
a)Kalıcı Miras
b)IrakÖzelMahkemesi
c)Sanıklar
d)İdam Cezası
e)Uluslararası Yargıçlar
f)Suçlar
18- Ülke İçinde Zorla Yerinden Edilenler: Bugünkü Durum
a)GenelDurum
b)Takiye Kampı
c)Sureç’te Enfal Kampı
d)Bazıyan’da BM-Habitat Kampı
e)Mayın Sorunu
f) ‘Araplaştırma Programının Geri Çevrilmesi’
19- Irak Kürdistanı’nda Günümüzün Ekonomik/İnsani İlişkileri
a)Yaptırımlar ve Ambargolar
b)Gıda İçin Petrol Programı
c)ParaBirimi
d)Sivil Toplum Kuruluşları ve Uluslararası Kuruluşlar
e)Petrol
ÜçüncüBölüm:Gelecek
20- Kendi Kaderini Tayin Hakkı ve Özerklik
a)Kendi Kaderini Tayin İddiaları
b)Kürtlerin Kendi Kaderini Tayin İddiaları
c)Özerklik
d)Bir BM Mandası?
e)EkonomikKonular
21- MahkemeveKurbanlar
a)Sunuş
b)BirBMMahkemesi
c)MelezBirMahkeme
d)Uluslararası Ceza Mahkemesi
e)Gerçek ve Uzlaşma Komisyonu
f)Geleceğin Yolu
22- ToprakSorunu
a)Irak Mülk Uzlaştırma Komisyonu
b)Geleceğin Yolu
Ekler
Ek1 1920 Sevr Antlaşmasınının Kürdistan ile İlgili Maddeleri
Ek2 Kürdistan Bölgesel Hükümeti Iral Federal Cumhuriyeti Geçici Anayasası
Ek3 Birleşmiş Milletlerin Ülke İçinde Zorla Yerinden Edilme Üzerine Kılavuz
İlkeleri
Notlar
Sunuş
Kısaca özetlemek gerekiyorsa eğer, Kürtler insanlığın ortak bahçesi
olan dünyanın en eski, aynı zamanda en acılı halklarından biridir. Dünyada,
uluslaşma sürecinin başladığı Büyük Fransa ihtilalinden beri, adeta kendi
çocuklarının kan nehirlerinin umut ile umutsuzluk arasında gidip gelen
dalgaları arasında yüzüp, ağır bedeller ödeyerek, bağımsızlık savaşları
vermektedirler.
Fakat, bir çok çıkar çizgisinin kesiştiği bir coğrafyanın halkı
olmanın talihsizliği, önlerinde başlıca engel oldu. Bağımsızlık yolunda
attıkları her adım, yerli sömürgen ve işgalcilerden çok, bölgede çıkarı olan,
ama perde arkasında duran batı dünyasınca engellendi.
Nitekim, Birinci Dünya Savaşından sonra yurtları, dönemin egemen
gücü İngiltere ve Fransa’nın isteği doğrultusunda parçalanarak Türkiye
Cumhuriyeti (TC), İran, Irak ve Suriye arasında paylaştırılarak,
yurtsuzlaştırılmış bir halk yaratıldı.
Kürdistan’ın Irak’a bağlanan parçası, o günden beri, ayaklanmadan
ayaklanmaya atlayarak var olma savaşı veriyordu.
Kürtler, kendi yurtlarında “esir” mi, “rehine” mi belli değildi. Ama,
zaman zaman her iki olgu, eski çağlarda, ilkel kral ve komutanların esir ile
rehinelerine reva gördükleri bütün muamelelerin kurbanı oluyorlardı. Bir
halk, kelimenin tam anlamıyla ırkçı hırs, öfke ve kinin ayakları altındaydı.
Arap polis ve askerleri için Kürtlere, her türlü insanlık dışı davranış
“mubah”tı. Evleri, köy ve kasabaları ateşe veriliyor, yıkım makinalarıyla
düm düz ediliyor, malları talan ediliyor, kendileri yurtlarından sökülüp
atılarak, kafileler halinde güneydeki çöllere sürgün ediliyor, mülklerine
Araplar yerleştiriliyordu.
Dünyanın “yumulmuş”, kör olmuş gözü önünde, bir halk soykırıma
uğruyordu. Bu insanlık vicdanın kan kaybı bir trajediydi.
Kürtler, yıkıma karşı tek başınaydı. Ama yenilgiyi kabullenmiyor,
her defasında, yerden doğrularak, kaldıkları yerden mücadeleye devam
ediyorlardı.
Bu kitap, bir yönüyle, bu mücadelenin sosyal tarihidir. Amacı ise
insan haklarının ucuzun da ötesinde, hiç derecesinde değersiz olduğu bir
bölgenin halkı olan Kürtlerin trajedilerine, kaba çizgileriyle bakıştır. Bir
halkın, acılarla karılmış kaderini kaderini, nasıl tersine çevirip değiştirdiğini
özetlemektir.
Sondan başlayarak özetleyecek olursak, Saddam Hüseyin
liderliğindeki Irak BAAS rejimi, Arap milliyetçiliği temeli üstünde
kurulmuş, ırkçılıkla yürümüştü. BAAS rejiminin 2003 yılında, Amerika
Birleşik Devletleri öncülüğündeki koalisyon güçleri tarafından
devrilmesinden sonra Kürdistan’da, önemli gelişmeler oldu.
Bumücadelede, Kürdistankoalisyonunbirüyesiydi.Saddam
rejimine karşı, Kürtçede “vatan için canını fedaya hazır” anlamına gelen 80
bin kişilik “peşmerge” ordusuyla müttefiklerin yanındaydı. Bir bakıma
kuzey cephesini onlar tuttular. Rejimin yıkılmasında değerli katkıları oldu.
Kürtler, kurtuluştan sonra siyasal, sosyal ve ekonomik haklarını
güvenceye alma konusunda kazanımlar elde ettiler. Elbette bu kazanımlar
pahalı, bedeli ağırdı. O nedenle, Kürtler açısından değeri, ölçülemeyecek
orandabüyüktü.
Kürdistan, kendi devrimini yaratırken, öte yandan, onca ezilmeye,
geçtiği soykırım köprülerine rağmen, dünyaya verdiği mesajlarla da, “insan
hakları devrimi”ni gerçekleştiriyordu. Onlar, onlarca yıldan beri egemen
Arapları ayakları altında örselenmiş, itilmiş, tekmelenmiş, kanı akıtılmış bir
halktı.
Yer yüzü, “ezilenlerin galebe çalması” halinde, kin ve öfkeyle
misilleme yapacağından, intikam alacağından endişe duyuyordu. Ama
Kürtler, bunun tersini yaparak, hümanizma kavramını hayata geçiriyor, kanlı
rejimin öfkesini, savunmasız halktan çıkarmıyor, cinayetlerin intikamını
halktan almaya kalkışmıyordu.
Oysa o halkın çocukları olan polis ve askeri birlikler Kürdistan’da
yürüyen canlı, taş taş üstünde bırakmamıştı. Kürtler, bütün yaşadıklarına
rağmen, zalime olan öfkelerini sivillere yönelerek çıkarmıyorlardı.
Örneğin Saddam rejiminin kuzeydeki kalelerinden Musul ve
Kerkük başta olmak üzere, şehirler Kürt savaşçılarca teslim alındı. Şehre
giren Kürt askerlerin ilk işi kan dökülmesini önlemek, intikam hırsıyla
hareket etmekisteyenleri önlemekoldu.Busayede,öfkelerinsaniyete
dönüştürüldü. Kırım ve kıyımlar yaşanmadı.
Galip gelmiş ezilenlerin tarihinde bu bir ilkti.
Her şeye rağmen, Kürtlerin kanlarıyla ede ettikleri kazanımlar,
belki de, Orta Doğu’da insan hakları kültürü yolunda, yeni ve önemli bir
aşama, başka bir deyişle, “devrim” niteliğindeydi.
Çünkü, bölgenin yerleşik yaşama kültüründe, bir başka halkın
insani hakları önemli değildi. Tanınması, hemen hemen imkansızdı. Araplar,
kurulduğu 1948 yılından beri, hala İsrail devletiyle savaş halindeydi.
Kürtlerin kazanımları, bu açıdan yerleşik bakışın yıkılması anlamına geliyor
ve önem taşıyordu.
Kürtler, insani hak taleplerinin kan davasına dönüştürülerek
bastırıldığı bu bölge kültürünün başlıca kurbanlarından biriydi. İki yüz yılı
aşkın mücadelelerinde, dayanma iradesini aşan zulümlerle karşılaştılar.
Geçtiğimiz yüz yıl ise Kürtler, kan banyosu ile “terbiye edilmeye” çalışıldı.
Kendi kanlarında boğularak...
Bu yüz yıl, Kürtler açısından, baştan başa insan hakları ihlalidir.
Kürtlerin yurduna yönelik askeri seferler, hemen hemen hiç durmadı. Köy,
kasaba ve şehirler çiğnenerek yok edildi. Bireyin yiyeceği, içeceği suya bile
BAAS rejimince ambargo uygulandı.
BAAS rejiminin en acımasız diktatörü olan Saddam Hüseyin, aynı
zamanda, iktidarda en uzun ömürlü olanıydı. 2003 yılında, Amerika Birleşik