Inzichten in importziekten: voor de huisartspraktijk PDF
Preview Inzichten in importziekten: voor de huisartspraktijk
Inzichten in importziekten C.J. in ’t Veld • P.P.A.M. van Thiel Inzichten in importziekten Voor de huisartspraktijk C.J. in ’t Veld Brielle Nederland ISBN 978-90-368-0854-5 ISBN 978-90-368-0855-2 (eBook) DOI 10.1007/978-90-368-0855-2 © 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geau- tomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schrif- telijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl Voorwoord Kregen huisartsen in het recente verleden slechts een enkele maal het verzoek om advies te geven ter voorbereiding op een verre reis naar een bestemming in de (sub)tropen en werden zij sporadisch geconfronteerd met een exotische aandoe- ning, momenteel is dit wel anders. Aan deze verandering liggen maatschappelijke ontwikkelingen ten grondslag, zoals emigratie en immigratie en het daaruit vol- gende familie- en vriendenbezoek en de goedkope (en met één druk op de knop beschikbare) vliegtickets. Maar denk ook aan de globalisering, internationalisering van bedrijven en militaire operaties. Jongvolwassenen reizen als backpacker na het eindexamen de halve wereld rond of zoeken een stage in het verre buitenland in het kader van hun (vervolg)studie. Een goede en gedegen voorbereiding op reizen naar verre bestemmingen en op een langer durend verblijf onder primitieve om- standigheden is van belang, maar schiet er nog weleens bij in doordat vakanties naar exotische bestemmingen last-minute worden geboekt of omdat mensen zich onvoldoende realiseren welke gezondheidsrisico’s zij lopen bij een verblijf in een land in de (sub)tropen. Bovendien komen door de veranderingen in de temperatuur tropische aandoeningen steeds noordelijker voor. Pieter van de Hombergh geeft een persoonlijke impressie van de relatie tussen de huisartsenpraktijk, reizigers en reizen. Tips and tricks maken zijn bijdrage extra waardevol! Vervolgens diept Louwrens Boomsma in het hoofdstuk ‘Met zeven- mijlslaarzen’ het reizigersconsult uit; stapsgewijs komen belangrijke overwegingen bij het advies aan reizigers aan de orde. Als opfrisser nuttig voor huisartsen en praktijken die reizigersadvisering op het menu hebben, maar ook nuttig voor huis- artsenpraktijken die slechts zijdelings bij het adviseren van reizigers zijn betrokken. Internist Rob Ligthelm, terzijde gestaan door huisarts Kees in ’t Veld, belichten het complexe terrein van de reiziger met een chronische aandoening; wat zijn de grenzen voor mensen met een chronische aandoening? Welke gerichte adviezen kunnen voorkomen dat de complexe reiziger met complicaties te maken krijgt? Dan volgen hoofdstukken over de twee meest voorkomende symptomen op reis en na terugkeer uit de (sub)tropen: koorts en diarree. Frank van Balen geeft een overzicht van koortsende ziekten en Kees in ’t Veld behandelt de ongenode gasten die een reis flink kunnen beïnvloeden. Maar preventie is mogelijk en behandeling kan uitkomst bieden bij ernstige ziekteverschijnselen. En passant krijgt u up-to-date informatie V VI Voorwoord over ETEC, EIEC, EHEC, EPEC en EAEC. Dermatoloog Colette van Hees gunt u een blik op de ’spiegel van de ziel’, de huid, en zet de tropische kriebels en kraters op een rij. Een hoofdstuk om altijd bij de hand te hebben als u een patiënt op het spreekuur ontmoet met huidverschijnselen na een reis naar of verblijf in de (sub) tropen. Uiteraard is het ook belangrijk dat u kennis heeft van de ziekten die daadwerke- lijk ‘meegenomen’ worden uit de tropen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om verschil- lende vormen van Amoebiasis, brucellose en dengue. Van deze ziekten krijgt u in dit boek een overzicht, inclusief de diagnose en the- rapie. Kortom: een compleet overzicht van alle aandoeningen en achtergronden van het reizigersadvies. Een editie om op uw praktijk altijd bij de hand te houden of zelf mee te nemen op een verre reis. Bron Deze uitgave is gebaseerd op een eerder verschenen nummer van Bijblijven (Importziekten, nr. 3, 2011) en hoofdstuk 8 gepubliceerd in Diagnose & therapie (2015/2016). Inhoud Hoofdstuk 1 W hat you didn’t know about travel medicine, but were always afraid to ask ....................................................................... 1 P. van den Hombergh Hoofdstuk 2 Met zevenmijlslaarzen het reisadvies in stappen ......................... 7 L.J. Boomsma Hoofdstuk 3 Complex, gecompliceerd? ...................................................................... 19 R. Ligthelm en C.J. in ’t Veld Hoofdstuk 4 Gloeiend heet ............................................................................................... 27 F.A.M. van Balen Hoofdstuk 5 Ongenode gasten ........................................................................................ 41 C.J. in ’t Veld Hoofdstuk 6 De huid als spiegel van de ziel .............................................................. 49 C.L.M. van Hees Hoofdstuk 7 W at een kwal! .............................................................................................. 61 Fieke Uitentuis Hoofdstuk 8 Ziektebeelden van importziekten ....................................................... 63 P.P.A.M. van Thiel en P.A. Kager VII Hoofdstuk 1 What you didn’t know about travel medicine, but were always afraid to ask P. van den Hombergh Samenvatting Reisadvisering komt je patiënten echt ten goede en de huisarts met interesse hierin kan dit beter dan wie ook. Daar ben ik heilig van overtuigd geraakt. Je functie als gids en vertrouwenspersoon komt optimaal naar voren in de reisadvi- sering. Het is een gebied waar patiënten vaak aan willekeur en niet op de persoon toegesneden adviezen zijn blootgesteld. Ze hebben graag iemand die ze kunnen en willen vertrouwen. Dit hoofdstuk gaat in op de kwaliteit van het consult, de psyche van de patiënt, die op reis gaat en geeft voorbeelden van hoe het fout kan gaan. Dat reisadvies bij de huisarts voor overheid en partijen die dit ook bieden, nog niet van- zelfsprekend is en hoe de borging van de kwaliteit en de vergunningen geregeld is, wordt kort toegelicht. De keuze van nascholing – liefst in RATO’s – is daarbij van belang. Tot slot nog enkele adviezen, tips & trucs. Het is mijn boodschap aan huis- artsen, die de verantwoordelijkheid voelen, die reisadvisering met zich meebrengt. 1.1 Inleiding Als tropenarts verbaasde ik mij vaak over de enorme interdoktervariatie in reisad- viezen en over de aanzienlijke interreizigersvariatie in therapietrouw. Veel van die laatste variatie had te maken met vertrouwen in de adviezen. Zo zijn mijn moeder en haar tweede man nooit bij ons gezin in Kenya op bezoek geweest, omdat er in het traject bij de ggd zo veel misging rond de vaccinatie tegen gele koorts en tyfus en in de advisering over mogelijke ziekten na een verblijf in Afrika, dat een bezoek aan Kenya een roekeloos, levensbedreigend avontuur begon te lijken. Waar ze dus maar van afzagen… Wat en wie moesten ze geloven? Diegenen die hen gerust probeer- den te stellen of de adviseur bij de ggd, die geen enkel risico wilde nemen? Al vroeg werd ik gedreven door het besef dat het probleem van de therapietrouw en dus het gebrek aan vertrouwen om een oplossing vragen. En die kan de huisarts in de spreekkamer bieden. In dit hoofdstuk beschrijf ik wat persoonlijke gedachten over reizigersadvisering op maat in de praktijk. P. van den Hombergh () Werkgroep Huisartsen en Internationale Gezondheidszorg, Hilversum, The Netherlands © 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV 1 C.J. in ’t Veld, P.P.A.M. van Thiel, Inzichten in importziekten, DOI 10.1007/978-90-368-0855-2_1 2 P. van den Hombergh 1.2 Reisadvisering in de huisartsenpraktijk De huisarts kent de patiënt en hanteert idealiter technieken als ‘open communicatie’ en decision sharing binnen de veiligheid van de spreekkamer en op basis van een vaak langdurige vertrouwensrelatie. Verder biedt de huisartsenpraktijk laagdrempe- lige zorg dicht in de buurt. Dit zijn enorme voordelen, die mogelijk in betere opvol- ging van het reisadvies en dus in betere klinische effectiviteit resulteren (gezonder op reis en gezonder terug) dan gespecialiseerd advies door andere instanties. En dan spreken we nog niet over het grote voordeel dat door het geven van reisadviezen huisartsen meer kennis hebben en houden van importziekten. Dat is direct van be- lang voor de patiënt en dus in het belang van de volksgezondheid. Vaak is een reisadvies eigenlijk redelijk standaard en weinig complex. Voor de zomervakantie begint, is het zinnig om vooral allochtonen die op vakantie gaan in eigen land een hepatitisvaccinatie aan te raden. Dat geldt ook voor de vele reizen van Nederlanders naar het Midden-Oosten en de Levant. Zij gaan vaak zonder ad- vies op reis. Dit brengt mij tot mijn stelling dat de kwaliteit van de reisadvisering voor de Nederlandse burger sterk gebaat is bij een laagdrempelig aanbod in de buurt door de huisartsenpraktijk. Dat betekent dat veel reizigers goed geïnformeerd en gevac- cineerd op reis gaan. Dat lijkt mij van groter belang dan het voorbehouden van een kwalitatief weliswaar hoogstaande advisering aan gespecialiseerde klinieken en in- stellingen: moeilijker toegankelijk, duur en geïsoleerd aangeboden. Tot zover het pleidooi voor reisadvies door de huisarts in de huisartsenpraktijk. Maar het staat buiten kijf dat de huisarts zich moet meten met de service, deskun- digheid en ruime routine van gespecialiseerde travelklinieken en ggd’s. 1.3 Vertrouwen en angst De verschillen in advisering vertalen zich op reis in soms hilarische verschillen. Uit de praktijk: op de boot op de Amazone was er een stel dat voor een flink bedrag Malarone®-tabletten bij zich had voor het driedaagse uitstapje in het natuurreser- vaat, waar het laatste geval van malaria in de jaren zeventig van de vorige eeuw was geconstateerd en waar nauwelijks mensen wonen die als vector kunnen dienen. Een ander stel geloofde helemaal niet in ‘die flauwekul van reisadviezen’ en koos voor het avontuur en voor ‘we zien wel waar het schip strandt’. En de artsen in het gezelschap namen geen profylaxe, want ‘het risico was verwaarloosbaar en binnen tien dagen na het bezoek aan dat gebied ben je weer terug in Nederland, waar goede diagnostiek is’. Iedereen was vooral uitermate tevreden over en had vertrouwen in de zelfgekozen strategie, wat tekenend is voor hoe de reiziger met de problema- tiek omgaat. Patiënten willen het gevoel hebben dat zij het beste advies hebben gekregen. 1 What you didn’t know about travel medicine, but were always afraid to ask 3 Naast vertrouwen is angst het andere sleutelwoord. Niemand zit te wachten op de angst en knagende onzekerheid die ontstaat wanneer anderen vertellen dat zij nog zorgvuldiger of beter geëquipeerd op reis zijn en daarmee impliceren dat jij toch onnodig risico loopt. Niemand gaat zonder enige spanning op reis, maar de volgende ervaring maakte duidelijk dat het voor sommigen toch dieper zit. Zittend in het vliegtuig naar Ne- pal, tussen alle passagiers met afritsbroeken, werd een dame onwel. De stewardess kwam al aangerend met de zuurstoffles. De reisgids met alle verhalen over hoog- teziekte was uit haar handen gegleden. De anticipatie op de reis had veel angst te- weeggebracht met hyperventilatie tot gevolg. Overigens waren de aangerukte zuur- stof en de bijkomende paniek symptomatisch voor de niet altijd adequate reactie van de omgeving. 1.4 Wet- en regelgeving Reizigersadvisering geldt als een bijzonder aanbod in de huisartsenpraktijk en is niet het ‘pakkie-an’ van iedere huisarts. Toch is het van belang dat het overal in de eerste lijn aangeboden wordt. Dat kan heel goed wanneer huisartsen afspraken ma- ken over differentiatie en specialisatie. Bij voorkeur één of twee mensen per hagro of huisartsen(groeps)praktijk bieden deze zorg en anderen verwijzen. De NHG-Praktijkwijzer Reizigersadvisering in de huisartsenpraktijk is een soort ‘kookboek’; de initiële cursus in reizigersadvisering vormt het begin van een groei- traject. Als arts bent u dan bevoegd en de bekwaamheid zal in de praktijk groeien. Met inschrijving in het register van huisartsen met bijzondere bekwaamheden via het College voor Huisartsen met Bijzondere Bekwaamheden (CHBB, www.chbb. artsennet.nl) wordt uw expertise erkend en bent u verplicht 20 uur nascholing per vijf jaar te volgen om voor herregistratie in aanmerking te komen. Dat loopt gemak- kelijk via de registratie van nascholing in het GAIA-systeem, wat weinig bureau- cratisch is. Registratie via het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) verplicht tot het volgen van 40 uur nascholing per vijf jaar en het aanleveren van bewijzen (certificaten) van deze nascholing. Tot nu toe bestaan beide vormen van registratie naast elkaar en dat is onwenselijk. Registratie is duur. Wat te doen? De LCR stelt dat alle professionals die aan reizigersadvisering doen – ook internisten – ieder jaar acht uur nascholing moeten volgen. Het CHBB stelt dat huisartsen geen specialistische advisering doen en dat zij vanuit hun verantwoordelijkheid richtlijnen voor benodigde nascholing hante- ren. Deze controverse is nog niet uit de wereld, maar hopelijk komt hier binnenkort duidelijkheid over. Echter, tot nu toe was het verkrijgen van het gelekoortsstempel een probleem als je alleen via het CHBB geregistreerd was. Het verkrijgen van het gelekoortsstempel is alleen mogelijk voor huisartsenpraktijken met de status van vaccinatiecentrum. Het gelekoortsvaccin is namelijk een levend virus; voorzichtigheid is dus gebo- den bij immuungecompromitteerden. Hoewel het in een kleine minderheid van de
The list of books you might like
