İnsanlığın Tarihi

475 Pages·1974·16.498 MB·Turkish

by  Andre Ribard

NDRE
IBAt\
@ .m
ayy ayanlan
iNSANLTIAGRIiN-H iC iltl l. -YazanA ndreR ibar-d Türkçesi:
E�doğaBna şar Ş-iarY alçı-n Kapak: Mu·staÖfnae y -Dizgbai skı:
DivanM at:baacvıleıT ki careTte sisl-eriM ay YayınlarBıa :bı:a lCia d­
des'1i9 ,C �ğaloğlius,t anb-ul 1974- Telefon2:7 7 16 1.
ANDRER IBARD
iNSANliGIH
TARiHi
ll
Cilt
:
TÜR KCESi
ErdoğaBna şa-r ŞiaYra lçın
may yayınları

REFORM
Hümanzim,d inkea raşıma dindü şmanıd eğidlie;s ­
kid ienl y azmlaaırb ilgigseşiltniriikr eibnu nlasreırnb est
ineclemnesinede y ardıemt tHiü;ma nzimina mackıüt lürü
liölketşimrektiF.ra nıszm atematKiaklçeiB ,a ğazkıyı ı­
snıdaE tpalkea sabıanasdnJ aqcuelse fevsrkeo,l aysot­ik
rumlaa braşvurmaudzaunzn,a m anA rtioste'ayçuı kladık­
tan sonrSao rbonk'aşarıç kıtvıe b iiras Feslefessoin u­
cunvaa drıi.l Hkı irsatniylıvğeıi ncn ilb'uiyrnud uğbuu! so­
dev ee rdmelhia yaitnn acıi,lç akğd üşüürlnır,einitnan ık
lığvıenn ıe ybie ltitkrilenriki enida raılnadrtaa rştanı oku­
muşy azmışv.ely aükrs edke ercelib üorkrlaatöre� mini,
Heflen urylgıbağiıll egruiis taGsuıli laem Buudeç evr;ie­ns
det opaldıA.k ılkcuış kvue h oşögrüd üşüncöezeslikl,li e,
Erozm(urEsa smaed)ıa ltıynadzraal na ernıb ilgeinnz ei­,
kiv en ütkeilsdie.r bini lgHialllia lnıid labea şavreız afer
kaaznd.Oı nund ensviezs ıntıanrı amzd üşünüzşeküö,s ı,
aklıknaıaznn dıüğnı,R iga'kyaad avrar mıtşıv e ePnrsler
onuan blağlaknutrım ak çiaçbiahn ac rıyloadrrı.T oplu­
muınv eP oplaıvke tkneishniçi br:ie elşrtiiosninu elşetlierrii
kadaierlr igyteim iydouro: d aK islei'dbei rre ofrmdayna ­
nadyıE.r amzus'çuanıl mşasvıe e selre,rş imidib ir açno­k
lataıamrc ınsaa hibpu lunAavnr upbauj urvaizsinaiarnş­
tırmalıaşrıtıkunt aou rydu.
Poretkiz'ydağelnbı o yar esimö ğrenm,iig örmegyee ­
lnienA nversB'rtueg,ee sk'eits kkia rikaaktuütnurd na da­
had aa atkO,u ennt iMetsiysnk' akreitüvraür dHia.ia unt'
daM,ü ziPkrn esaid ıt akılJaonqs uidne P revsa drıi.t al­
yan etkiinsiAnl mnaya'gyiar� diAi vgusbgu'rtyaaş lHıo l-b
5
- -
eni,a slaı tniltkiilzbea ğlrıe smsiü rd'üdruü.Nvj uorrnberg'
te,ö lüdmu gyusiul Gee rmeönzl eliğveirneiAn lb,e rDtü err
vadrıT.e idgri,nt eslaıkl iisHeü mnasitleyraik aiblirodni­.
laırnd üşünüişnüs,ad nü şcüensvie i nsasna gyıseın,g el­
lemyee tkKiislii saei'otyl em aanyb itro pludma vrşaınnıı.
bisro syle aylemdiie l getiriayonlra.ot ırdyu.
ispaonlylYaurk aantd'aki Mayalaar salıdrladrıP.o r­
tekillze'ri,M alkaka.'gdeaçne rgeülke ürzylük,o unksever
Pekihnüu kmentiink,en deirlinhie mekno rssaony ağcıva e
Jaopnh adyuttoo vrerdcieğzila araıynnı c ezartlacae za­
lnadıarcağı, deÇg iönür'ndlüe.rA maP ortetkiirczea tgie ­
ned eK anotn'dkaa çka olaakry erlteiÇş.i nit' aclirlbue r
ticareptetkbe üny ükk ôlrasra ğlıaldvaerb ut iceatgr eliş­
tiD.eğ erlmia deynü knüüş,i mdKia diz'adl'metanak o lan
Hollalnadrakılenın edriiilç idne S altaıtrkı,k D,an imraka
karllaırnıKna lmBarirl iğzio'krn uil al.akrn tauuıtk�lakroır.u ­
duklasrüıdr,ür dükliei rkiind cerecebdiedr e nizdbeanşa k
brişedye ğilAdyiınb .a ğm:sııızkli stveeki rdaesbi,u ra.d a
Batlıskti eleirninya nşmvae r ekabeytoiuğnnil taıışyror.
koyluaşrtııyorbdunul;ıa ö rnlemveeb estıirçmiayn ap ınl a
toptaknıı lçnt agecirmeklöyelreü.r liany kalanmalarını,
köylküar ıkşılıkrlıainzıl eKdria.ıl .F ransuMvaair.n yan'da
(Mairngank)a azndıığtıa lzyaaf eirliöev ü nyüorud;d ünya­
yıi sapnyollaa vreP ortekizslakiltfıue rtnea P oaplıbköl ­
mes.io nuk ıdzımrıtş.ı. A.v ru'pınanb ub ierdnbei grenişle­
mesiA,v rupbau rvjauziinsiens eyrdii;o zamaannds on­
rab aşa.lraıırnıpno.l iytanisk ıam!raıd ao lacaktı.
KatelFiekr dnidna'·ıın5' 1d6aö lümüi,s pantyahotlı ­
na.G üzelF iliilpJe ea nne-lFao-!ülneç 'ocu�ıabnnüıynü ­
ğüŞ arlg'eıt irGdaint.da 'd oğmuş,ç evrer=sıicı mnalraia
ç.evrbiul i bHsabgu.ri spnayolkcoan uşamz,F rJlası�zadan
başkdai bl; lzmdieI;s paniyçai Anm erai'knıkneş fnii etl­i
ğine dbirra snltaıb,ik ra zdaıyi.s pnaya'ıy,N apolKir laıl­
ğımb,i dier Holla'nybdıia arar yag eteinbr ub elaklalııt ım.
isapnyotıöazrgaüt emellerdeAnm.e rikkıat n'ma ksaıtıl­
masık adre yoksunBduu,b. i gra riipm apratuokrt;lua na
-6 -
vudrunnu cıkaırnlçıao rki ykia vrany,aa mab unalrıç,e liş­
meleird ianhiaiy g örüdğüi spa'nnyaıçnıa krlanbyalğedş ­a
tırmaa dyag ücyüe tmeybeuns oğuakd amk adra garip
biürl ekydiH.o lnldaaz,e nigdnib;u ziennglsiakdc eed ü­n
yeınnt irceagt emiil ehreApn verus'ğaerdı kalriıç idne iğl
üleknini çk eismelrinbdeezd ,u vahra lımsaıd,eie n şyyaa ­
pımvıe m adeknö mürçüı kıalarmsbıi rmeurt lulguüvke n­
cesoil d.luckriıç idnem eydnaag eliyoridsupn.ayo lş eh­ir
lreisyet,er sien,y avaş ygaevilaşoşir yldaıTr.a rızma,y vıef
fakikral mıtşık;o ynu süürlied rec ogu zamanü ertkeonl ­
maktan çokz ararloıl mluarşdı.D einzs eferlheepr,di a,­
ho· çok ggeemrite idkrilkenrdie no rmnaalnh esapkseısz­
rnekh,a raept mezko rU'snolnuu cudnouğ urrudyuoB.u na
karşıılkA,m eirk'adna edlee dilmeanll arzıenni gnilğvia,­r
lıığ,p aratzliigğtitii kcaetr an veş i:ddtelenbeinsr oy lsu­ı
ıını kfaısloorıankaıy dour.i spnaya'nızne ngitnalariziğ i,
(fciti)va.eı lşılmtaümdrıevş e ö lüçdeyOdnin.u Faimand hü­
kümadırylçaa tışmçaoskgı e dkmzedig,e cmiekdid e. ..
HümnaizmO.r tododkisnb iglinilneekr arşeıs kiisa ril
ely azmlaanrısna vuulnmasüısntnıüea mlışb ulunAalnm an
diblli gi(npih liolgouRe)e uhcl'iinçne versindgeü rlütlüü
biKr aletma rtısşıamn daalımştHıürr..a nizbma.ş tEar az­
'
mus( Earsme,) Reuclhi'niynan nıdas aft utumştuç;o ğu
ünivseiertelrnı Kiilsed üşmanıt uutmlıa,tr 1aylğıkı lnarıı n
bilsgizib rıakmau sluünbüi.ls giizcillôinğieiyt olmra, hukm
eoiycıdu.
Vidcanaldrakbiu b unalbıimrıd,!e ınla.ky ığlıanararı­
snıdag üürtlülyüan sımaylapaarn b isre sm eydanvau ­r
du.K ilisgeünanihnb ağılşamasAıl,am nya'öytıe debne ri
sıskn kka rtııışrrk.ı ştkpıı arykalnadıdrııB.ru g ünabha ğış­
lamalpaarraıynl saa ltmıasKıi el iiçsiönn emgleil ikra yno­
ğyıdıv,e biu :nalrk amouyundkaö tü öorunlyeokr dkuii;ls e
ved iand amlazreın.ig no ludklraıö·l çündeeef trv et iskni­
mek onusiiudl e1r51.7 y lııdanW ittembeşragts ounukni ­
lisiensddei nibnağel aıt,şe lviet utlkuub ikre şiLşu,t h.e r
Kileinsipna rkaa rşıglüıanğh.bı a ğşılamnaıs( ı1ndulegse; nc
- 7 -
knıayatne zrlieançikı aldıdğuıy urud zuağmna,b ug,e enlv e
büyübki kra rgaaşlımke ydangae tirmLiuştthien.re ,r e­
fomrlradanne d eK islei iloel abnoğ latnılakroıpnams ı­n
dans öze tmeimştaim:a o nunk arşık oymlaaprrıo,testo­
larAıl mnaya'bduae ndaünsjları(ni ngdeunelcjv emriini
o kadrao zlatmıkşitP,ıop ·a lığHıüknü meötrg ütlebruik o­
nudaa raşrtmıaa çmşıldaır.
Hümanistvleer iÜvnersiLtuetlheerdr,es' tiei kylorr­la
d:E.r azmuosn,ud oğrbuuu lyorE,tp alıeL 'elteovnru nie l­
i sürüdğüs aval a(hrteseb)a lğanıyuoyru,y orAdsuıl.n da
uther,d örbti yran dagne elnb ue liblrği:vie i şbiirçliinğ­i
de.y alınzA.l manysaa'rynsı,as alalyan, ynacbsıae vmzelik
dalgsaıyulyau mh anldieydDie.r in u!builsra a kımo, nun
sesniet utmuarkk atıyboüry,ü tşüiprş iiydour.J eanH us;
Ceku lsuunab unuan lsesleintşmiL.u theGre mranzime
çağrınsıbı ununylaap ıyoBrud,Au v.r pua'nıhonr g örğdüü,
haiffaedl ığAıl mna köyüllerhianyinv ayenreik oyna yük­
sekd eerceılatila ynd ivne K iilsaed amlarkıanraöş cıa l­
ma çılğıydğııB.LJI ,A lmnaya'yyıü zy ıllabrudy aann as o­
yanK iilse'kyarşeı G emreni nanckıenndıindn oğiur lam­a
sık,es ilnemesii.Gye dmreni anncbıik raça yi çinçdıek­ ar
larsıa,l t maGneirzm'odlea pna paarzılv es olyluaırç eke­
meyenp renesrilv eb uurvjlaaraıy,dn ıalrı,h ümanistleri,
köylüil,ke ürçüakir stoksroaytl ıu,vl eaf rakilreir;L uth'eirn
kiişiğdlienk endig uörzuu nr,uk endkiı skahnnıcçl raıbnuı­
labnü tüAnl mna toplumubniugr üçbirilçiiğnitd opel a.d ı
Böyelsineıa ralyıcaıyd.ıe rdibciitr: ü mb riliğsoinnu c­
laıdr ao lakctaıE.ar zmb,u nlıö anrecdegnö rmüoşl sa ge­
rek.At islınLduat herd,e E hriaçz musa'kuınle cleış ttui­ri
tLm:unddaeğ ilvdei teki nbciiyrle 'tiiknni sibna şraıısnzıa,­
fenriis.ö znüüng eçernlibi eğki:lyiourysdad ab,u k uurlduü ­
zenç erçevieçsdiien ydiA.m au ulsaillr eleybiaşş kfi!ae r
düşnüceinnü stseienndg eilydour;a yın zamandas,ou nç­
laıcr didive a ğıorl acakp abriiaşr l neimd iem askyeolri­
du.
-8 -
Avustau'rınynM aximielnl'1ii15 9y ınldıa üö.li dmpa­
ratrolumka kamıan adaoyl aünç k işiimp,a rarutloğUsne e­
menlenreib asvduulrarM:a ximielnl'tiiernu nŞua r{lC har­
lesH)a bsbouır.gF rnasuav;b ir Sdaek sonyEal etök­
rüg ibAil mapner nlsenrisi ant aımlıştaım aH,o lalndüaz e­
rindeeti kelrinyii tirtmaeska osmlıa yna,b ankerF ugg'e r
leŞra rl'dy'aannda ıyl.Oa nrlairmıpna ratsoeirçl kdtiesno n­
raö denebilpeocleeilkrçe iF,r anksaral ısneısnc ı akarnv e
peşinö denegna nbii grö nülvleey üretke imzilyilğbeo l­
bodla h arncaans,aç ılaatlnnı parlaaınrdna üstüng elşm,i
onlaryıei nyour.dA lmabnan kerleriinsitnve eki radesiyle
Şorink (eChasr-lOeuiAnltm}ay nai mapartoroul duM;a d­
ritt'atgçei ymtiibş lie. Oinmuapnr artlouu,ğd ev goilubd.i
BankerF ugrgl'eePro rktieıulsit dae nciizk,a tpan Macel­
lanın('Mıang e)l ulzaaknd enisze freindiep ara ile des­
telkmei,şf innsea etmişrldie;M acellanH,i ntdani'sag iedn
Batyıo ulnunA,m eri'knaıgnün eyindgeeç tiğBia ğabzıu l­
duP asifibko'ydia bno yag eçtiktseornna .M acellar.
öldülrdüüğiüç iBna.s kE lkanNoo rmavne P orktieiizd eniz­
cilerdiünyylaet_.uu rnad evaemtt iK;o lombd'üuşnü niül k
tamamlaanylarb,u nloamlru ştu.
impaatroŞro irke'nikna şrlıaışğtzıo rklluareınkn ü çü­
ğüg,e ndee p aras orundue ğiKlodtsii.şle h irlveerrig,i tere
veF lmaond asışlelihımr e cliüsyie lneekr airşı kalyaaınşm­
ladrıs;oy lurl da'bou h alhkar eketolrea:rsıin mdaon vera­
la,re,rn itkaçlevairro rilydaırŞ.ar lekn,d ivne k lisiea dam­
lraınHıanl,km eclirsniliednü şmnacap ropangdaalıankrıı r­
dıy,o ke ttAir.i staotkiKrko rztleehreip k orur,k ollhaepr ­
kand es altyö netiimle klergiönreke e nditiki darkuırnudı,
·
örgütil.e d
imaprartuonb ub irşlteirimset evkei radeAslim,a­ n
ya'dap,re nslDiekv Jertilndeianah s asrımlazd iernişçiante.-
tıl.mp aratAovrr.u pae'gyeam eonl map olitikgaisirışn­a
miştai maA lmnaya_b'idalo en uynö nteimt edbiire ltekri­
sikz almış.tP ırenlse.rL uther'aczimla izkatşreeh rileirzi­
lıyaorrdlSıa.k sonyEal etörkü tarıadntan kournluanv e
Wartubgr şaotsund_ya eerşlmibşu lunLaunt hienrc',i iil ve­
dilikle dliAiel nçmeaivndr iv eo nubnu ç eivriüssil,uu yb­
lav ek ulnldaıkğeıil melerblüey,üb ki erd ebicyalaşıtm aıs,
büykü bierd ebieysaetr iByödyi.l eiccnei i!l Ael mahna l­
kınıdno ğurdadno rğuyiail şiğsia ğalnmıoşul yor;d Huo­
ma'ykaa rşiıs yabnif rıt rınhaa lianlid ı.
Holnldac'Şdaar elnk,F arnsızml ahrert rülük aırşma­
sın,ae lk oymassıonanv ermeikç isna lıdm,k endibnui
mücadleeybeü tüvnar lı1ğavı eyrr;iv eB orugongel'ua tala­
nnıenv velecllee ribrıudlenu dudruklıD airjoyne'nui deelne
gecirşiil isbaivra bşaşı lıartb;u s avaşitkadi e vlaette şli
ingtielrkear lHıe n:r ViI'IikI endçie vreerlinkea znamak
iiçnm anvearlarbliair lbreriyyarlıeş ıbre;ry ian dai seı,.
Frnasvua (rFanoçi:s 1)A.l manyaH'adsbab,ug r'lıankr en­
dilerkiarnşe:h ta,s ıms adykılraıh erkesplaezr alıedke r.
Avrpuat,am amilyei şaeıt lmşı olduğungdeainnşğ,li Şi,o ri­
ken'ienz igcöierv india hada karmıakşllaışktıdreanni z
yollavreıd nean iizşr lieniel işgkriiimnşe elr:fnaiıt,l ımıl arın
hikçe smez.
Akdeinz'Aifinrk ak yılıarıTnüdrak k orasnl:aıer.l lerin­
dee kssiikzy,e tiknü,s ütıd:ıe inzü slebruil unmdakutradır­
lcri.mp aratoonr!,ab ruıa.l rradanç ıakrmayçaa şlıırT.ür k­
ieraer akdasna ldırkm iacilnar nalrıals evsee vdea yna­
rroğhaa zdıı:rrl sfaandh'akeil lçeirdieb ut asaryıüryeık ·
lenrdmiektei,s teklendikrıkmşrıetkamtktead,ıl rarA.m a
Türklheücru mv ea tlııgmi rişyienmiidneeinll enrei daılrl:a
yırtYıacvıu,Sz u tlanl'arSıei lmı .i arnı' veM ısıry'eın di;
Haliifleöe ndi ldDie,v lieltd ei n'biinr ligeğriçneik leştirdi:
Osmnaıl impaatrourğluş,i mdiM,ü slümdainnk udrienti
elinbdueul nudruyour.d Cezaiyri mpraatuoğrul,ş imid,
1\Jlüslümadni nk urdentiie ldienb uludnuuryour.dC ezyair
kornsıaB arbarAofrsi,k üaz enrdei Şroinki'ene gemneilğ­e
nit anmıazc,ek i;şb iurarlıae rldeet meyçeal ıı.rşA rpa say­
gınğlıınyıe,t kvee i tibüastrü nlüğdüenF aüs ü zreinseü ­
rerp,ü sktüü.rri psanoyllAafrria k ilAev rupaa_ rasbıinrd a
kir.v ek ıgznılıbka rjaıy ükselltö<elnie:ğl ea dnamı/ş\ frl-