insan Anlığı Üzerine Bir Deneme PDF
Preview insan Anlığı Üzerine Bir Deneme
insan Anlığı Üzerine Bir Deneme Güçler yalnızca öznelerdedir. Demek ki, istencin bir güç ya da yetenekten, özgürlüğün de bir başka güç ya da yetenekten başka bir şey olmadıkları açıktır; öyle ki, istencin özgürlüğü olup olmadığını sormak, bir güçte başka bir gücün ya da bir yetenekte başka bir yeteneğin bulunup bulunmadığını sormaktır. Bunun da tartışılmayacak ya da bir yanıt gerektir meyecek kadar kaba 9bir9 soru olduğu ilk bakışta görülür. JOHN LOCKE «< KABALCI JOHN LOCKE İNSAN ANLIĞI ÜZERİNE BİR DENEME ® KABALCI YAYINCILIK: 44 Felsefe Dizisi: 8 John Locke An Essay Concerning Human Understanding İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme © Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2013 Kabalcı Yayınevi Birinci Baskı: 1996 İkinci Basım: Mart 2004 Kabalcı Yayıncılık Birinci Baskı: Mart 2013 Yayın Yönetmeni: Murat Ceyişakar Çevirmen: Vehbi Hacıkadiroğlu Kapak Tasannu: Gökçen Yanlı KABALCI YAYINCILIK Eren Sok. No. 18/1 Beşiktaş 34349 İstanbul Tel.: (0212) 236 6234-35 Faks: (0212) 236 6203 [email protected] www.kabalci.com.tr internetten satış: www.kabalci.com.tr Sertifika No. 21894 KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI Cataloging-in-Pubhcation Data (CİP) Locke, John İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme 1. Felsefe 2. Maddecilik 3. ide ISBN 978 605 5272 34 0 Baskı: Ezgi Matbaası (0212) 452 2302 Sanayi Cad. Altay Sok. No. 14 Çobançeşme Yenibosna-lstanbul Sertifika No. 12142 JOHN LOCKE İNSAN ANLIĞI ÜZERİNE BİR DENEME Çevirmen: Vehbi Hacıkadiroğlu Virğmia Üniversitesi Felsefe Profesörü A. D. Woozley’in Kısaltmasına Uygun Olarak ve Onun Bir Giriş Yazısıyla Birlikte (^KABALCI YAYINCILIK İÇİNDEKİLER GİRİŞ, 9 1. Yaşami VE ETKİLERİ......................................................................................................... 9 2. Deneme'nİn Amaci .......................................................................................................14 3. Doğuştan İlkeler Yoktur.............................................................................................17 4. "İDELERİN YENİ BİÇİMİ” .............................................................................................. 26 5. Dİl ve Düşünce............................................................................................................. 39 6. Bİlgİ ve İnanç..................................................i.......................................................... 50 7. Metİn............................................................................................................................... 58 OKURA MEKTUP, 59 BİRİNCİ KİTAP DOĞUŞTAN KAVRAMLAR ÜZERİNE, 67 I. GİRİŞ................................................................................................................................. Ğ7 II. Zİhİnde Doğuştan İlkeler Yoktur.........................................................................71 III. Doğuştan Kilgisal İlkeler Yoktur....................................................................... 85 IV. Kurgusal ve Kilgisal Doğuştan İlkeler Uzerİne Başka Düşünceler.......91 İKİNCİ KİTAP İDELER ÜZERİNE, 97 I. Genel Olarak İdeler ve Kaynaklari.........................................................................97 II. Basİt İdeler................................................................................................................. 108 III. Tek Duyunun Idelerİ.............................................................................................. 110 IV. Katilik.............................................................................................................................112 V. DEĞİŞİK DUYULARIN BASİT IdELERİ.............................................................................II5 VI. Düşünümün Basit İdeleri...................................................................................... 116 VII. Hem Duyum Hem Düşünümün Basİt İdeleri.................................................116 VIII. Basit Idelerİmİzle Ilgîlİ Birkaç Düşünce Daha........................................118 IX. Algilama.......................................................................................................................129 X. ZİHİNDE Tutma..............................................................................................................133 XI. Ayirt Etme ve Zİhnİn ötekİ Işlemlerİ .............................................................137 XII. Karmaşik İdeler.........................................................................................................143 XIII. Basİt Kİpler: Bİrîncİsİ Uzayin Basİt Kİplerİ............................;................146 XIV. Süre ve Onun Basİt Kİplerİ.................................................................................156 {XV. Süre ve Yayilmanin Bİrijkte Incelenmesİ}............................................... 166 XVI. Şayi........................................................................................................................... 166 {XVII. Sonsuzluk}........................................................................................................... 169 {XVIII. Öteki Basİt Kİpler}......................................................................................... 169 XIX. DÜŞÜNMENİN KİPLERİ........................................................................................... 170 XX. Haz ve Acı Kİplerİ................................................................................................. 172 XXI. Güç............................................................................................................................... 175 XXII. Karişik Kİpler........................................................................................................ 196 XXIII. CİSİMLERİN BİZDEKİ KARMAŞIK İDELERİ..........................................................203 XXIV. CİSİMLERİN^ToPLU Idelerİ................................................................................. 218 XXV. Bağinti.......................................................................................................................219 XXVI. Neden ve Etkİ ve Ötekİ Bağintilar.................................................................223 XXVII. ÖZDEŞLİK VE BAŞKALIK........................................................................................ 226 XXVIII. ÖTEKİ BAĞINTILAR............................................................................................... 243 XXIX. Açik ve Karanlik, Seçİk ve Bulanik İdeler................................................250 XXX. Gerçek ve Düşlemsel İdeler...............................................................................256 XXXI. Upuygun İdeler ve Eksİk İdeler....................................................................260 XXXII. Doğru ve Yanliş İdeler....................................................................................268 XXXIII. İDELERİN ÇAĞRIŞIMI........................................................................................... 277 ÜÇÜNCÜ KİTAP SÖZCÜKLER ÜZERİNE, 284 I. Genel Olarak Sözcükler ya da Dİl..................................................................... 284 II. SÖZCÜKLERİN İMLEMLERİ.......................................................................................... 287 III. Genel Terimler..........................................................................................................291 IV. BASİT t DELERİN ADLARI.............................................................................................. 302 V. KARIŞIK KİPLERİN VE BAĞINTILARIN ADLARI.......................... 307 VI. Nesne Adlari ........................................................................................................313 {VII. Bağlaçlar}..................................................................................................................328 VIII. Soyut ve Somut Terİmler....................................................................................329 IX. SÖZCÜKLERİN YETERSİZLİĞİ..................................................... 33i X. Sözcüklerİn Kötü Kullanilmasi..................................................................... 339 XI. YUKARIDAKİ YETERSİZLİKLERİ VE KÖTÜ KULLANIMLARI DÜZELTME YOLLARI ...346 DÖRDÜNCÜ KİTAP BİLGİ VE KANI ÜZERİNE, 356 I. Genel Olarak Bİlgİ..................................................................................................... 356 II. BİLGİMİZİN DERECELERİ ........................................................................................... 362 III. İNSAN BİLGİSİNİN KAPSAMI................................................................................... 369 IV. BİLGİNİN GERÇEKLİĞİ............................................................................................... 387 V. Genel Olarak Doğruluk......................................................................................... 395 VI. Tümel Önermeler, Doğruluk ve Kesİnlİklerİ............................................. 399 VII. Özsözler.................................................................................................................... 407 VIII. Içİ BOŞ ÖNERMELER.................................................................................................. 416 IX. Varoluş Uzerİne Bİlgİmİz.................................................................................. 421 X. Tanri’nin Varoluşu Uzerİne Bİlgİmİz...............................................................422 XI. Başka Şeylerin Varoluşu Uzerİne Bİlgİmİz..................................................432 XII. BİLGİMİZİN GELİŞMESİ ........................................................................................... 442 {XIII. BİLGİMİZLE İLGİLİ BİRKAÇ DÜŞÜNCE Daha} .................................................. 449 XIV. Yargi ......................................................................................................................... 449 XV. OLASILIK......................................................................................................................... 45i XVI. Onaylama Derecelerİ........................................................................................... 454 XVII. Us.............................................................................................................................. 464 XVIII. İnan, Uslamlama ve Bİrbİrİnden Ayri Alanlari.......................................474 XIX. BAĞNAZLIK............................ 478 XX. Yersİz Onaylama ya da Yanlişlik........................................................................485 XXI. BİLİMLERİN AYRILMASI........................................................................................... 495 EK STILLINCFLEET İLE TARTIŞMA, 497 KAYNAKÇA, 515 KRONOLOJİK ÇİZELGE, 517 DİZİN, 519 GİRİŞ 1. Yaşamı ve Etkİ le rİ John Locke’un en önemli kitabı olan insan Anlığı Üzerine Bir Dene me ilk olarak 1689’da (başlık sayfasındaki tarih 1690) en çok tanınan öteki iki yapıtı A Letler Conceming Toleration [Hoşgöriı Üzerine Bir Mek tup] ve Two Treatises oj Government [Yönetim Üzerine iki İnceleme] ile birlikte yayımlandı; son ikisi siyasal nedenlerle imzasız yayımlandı; ve yazarının adı uzun süre gizli kalmadıysa da Locke bunların kendi yapıtları olduğunu hiçbir zaman açıkça kabul etmedi. 29 Ağustos ı632’de Somerset, Wrington’da doğan Locke, kitabın yayımlandığı ta rihte 57 yaşındaydı. Şimdi yalnızca bir filozof olarak anılsa da aslında siyasal ve diplomatik etkinliklerle dolu bir yaşam sürdü; doğa bilim leri, tıp, ekonomi ve tanrıbilimde geniş çaplı düşünsel çalışmaları ol du. Gençlik yıllarının çoğunu ‘Student and Senior Censor of Christ Church’ derecesini elde ettiği Oxford’da geçirmekle birlikte, bir yan dan kamu işleri ile Londra ve Avrupa’daki bilim dünyasının çekici liği, bir yandan da o zaman Oxford’da öğretilen felsefenin skolastik yavanlığı nedeniyle, hiçbir zaman bir üniversite profesörünün dünya dan uzak yaşamı içine kapanmadı. Yayımlanmasından iki yıl sonra Deneme’nin Trinity Kolejinde ders kitabı olarak okutulmasına karşın, 1704’de (Locke’un öldüğü yıl) Oxford’daki kimi Kolej başkanlarının, Kolej öğretmenlerinin, öğrencilerinin onu okumalarına izin vermesi nin yasaklanmasına yönelik girişimlerde bulunması anlamlıdır. Locke’un dolu ve etkin yaşamının1 ayrıntıları, öteki başlıca kitap- 1 1 Yaşamöyküsü için bkz. M. Cranston, John Locke (Loııgmans 1657) ve R. J. 9 İNSAN ANLIĞI ÜZERİNE BİR DENEME larıyla ilişkili olmakla birlikte, Deneme yönünden, yazılışının birçok yıla dağılmasını ve çok uzun sürmesini, bir de içerdiği kopuklukları, hatta yinelemeleri bir ölçüde açıklaması dışında büyük önem taşımaz. Gerçekte bunların bile daha önemli bir nedeni, Lockeun felsefeye ye ni yaklaşım yollan araması ve bu yüzden de düşüncelerini sürekli olarak düzeltmesi ve genişletmesiydi. Deneme’nin daha önce, ikisi ı67i’de, birisi de ı685’de olmak üzere üç taslağım yazmıştı, ilk ya yımlanmasından sonra da öteki basımlar için birçok düzeltme yaptı. Kitabın son biçimiyle bile aşırı uzun olduğunu ve birçok yineleme içerdiğini kendisi de kabul ediyordu; fakat “bu kısaltmaya gidemeye cek kadar aylak ya da dolu” (Okura Mektup) olmasını özür olarak ileri sürüyor ve kısaltma işinden kaçmıyordu, ikinci basımı hazırlarken “kavrayışlı ve dikkatli okura gereksiz görünmemesi olanaksız olan büyük bir bölümü atmanın uygun olup olmadığı üzerinde” uzun uzun durduysa da, belki yazık belki de değil, arkadaşı VVilliam Molyneux onu kararından vazgeçirdi; ve kısaltma işi sonraki editörlere kaldı. Locke’u etkileyenler arasında ilki ve etkisi en açık olanı Descar- tes’tır; onun Yöntem Üzerine Söylev’ i 1637’de Lockeun doğumundan beş yıl sonra yayımlandı; bunu 1641’de Meditations, 1644de ilkeler izledi; Deneme’den 11 yıl sonra basılmış olsa da el yazma kopyalarının Hol landa’da çoktan beri dolaşımda olduğu göz önüne alındığında, Loc- ke’un Regulae’yi de bildiği düşünülebilir. Locke’un kendisi de “kendi zamanında okullarda alışılmış olan, felsefe üzerine anlaşılmaz biçim de konuşma yolundan ilk kurtuluşunun büyük minneti”2 diyerek Des- cartes’a büyük ölçüde borçlu olduğunu kabul ediyor. Deneme’nin içer- Aaron, John Locke (Oxford, 2. basım, 1955). 2 Stillingfleet’e Birinci Mektup (Locke, Works, 4. basım, I 381). 10
Description:The list of books you might like
