(ingiliz dili ve edebiyatı) a

273 Pages·2009·2.45 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI
(İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI)
ANABİLİM DALI

İNGİLİZ ROMAN GELENEĞİNDE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ:
ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE
ALICE HARİKALAR DİYARINDA, DEFİNE ADASI, ORMAN KİTABI
ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Nihal DEMİRKOL

Ankara-2008

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI
(İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI)
ANABİLİM DALI

İNGİLİZ ROMAN GELENEĞİNDE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ:
ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE
ALICE HARİKALAR DİYARINDA, DEFİNE ADASI, ORMAN KİTABI
ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Nihal DEMİRKOL

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Ufuk Ege Uygur

Ankara-2008
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI
(İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI)
ANABİLİM DALI

İNGİLİZ ROMAN GELENEĞİNDE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ:
ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE
ALICE HARİKALAR DİYARINDA, DEFİNE ADASI, ORMAN KİTABI
ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Ufuk EGE UYGUR

Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı İmzası
……………………………………… …………………….
……………………………………… …………………….
……………………………………… …………………….
……………………………………… …………………….
……………………………………… …………………….
……………………………………... …………………….

Tez Sınavı Tarihi……………………………..
ii
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış
ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin
gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı
ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim.(……/……/200…)

Tezi Hazırlayan Öğrencinin
Adı ve Soyadı
Nihal DEMİRKOL

( İmzası)

iii
ÖNSÖZ

Tezin hazırlanma aşamasında akademik yardımları ve rehberliği ile yol gösterici
olan tez danışmanım Prof. Dr. Ufuk Ege Uygur’a en derin saygılarımla teşekkür
ederim. Verdiği Eleştiri Kuramları dersiyle bize yeni ufuklar açan hocam Doç. Dr.
Trevor Hope’a, tez jürimdeki değerli hocalarım Prof. Dr. Belgin Elbir ve Prof. Dr.
Ahmet Kocaman’a, kaynaklarından yararlandığım ODTÜ ve Bilkent kütüphanelerine
teşekkürü bir borç bilirim.

Çalışmalarından yararlandığım tüm yazarlara; çocuk belleklerimize işledikleri
harika öyküleriyle bizleri düş çocuklarının ardından düşlerin ardına düşüren Lewis
Carroll, Robert Louis Stevenson ve Rudyard Kipling’e teşekkür ederim.

Işıl Aygüneş ve Mümine Algan’a, bu sıkıntılı süreçte hep yanımda oldukları ve
destekleri için; Coşkun Doğan’a, bana hep ‘sen başarırsın’ dediği için; ailem’e, bana
sağladıkları her türlü destek için; Garip Hanay’a, yazdıklarımı okuyup benden
yorumlarını esirgemediği için; Serdar Sandal’a desteği ve yaptığı jestlerle beni mutlu
ettiği için; Emine Bademci ve Ozan Gürlek’e değerli yorum ve deneyimleriyle bana
yol gösterdikleri, her türlü sıkıntımı paylaşıp beni cesaretlendirdikleri ve
cesaretlendirecekleri için; canımdan değerli Eren Azak’a, bana olan sonsuz inancı ve
sevgisiyle varlığını her an hissettirdiği ve ne zaman ‘ben?’ desem ‘sen de!’ dediği
için, sadece teşekkür edebiliyorum. Bu uzun ve zorlu tez yazma sürecime şahit olan,
maddi ve manevi destekleriyle her zaman yanımda olan tüm dostlarıma sonsuz
teşekkürler.
iv
İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖNSÖZ……………………………………………………...……………………... iv

GİRİŞ…………………………………………………..…………………………… 1

I. ÇOCUK EDEBİYATININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE TÜRLERİ...………. 8
1.1. Çocuk Edebiyatının Tarihsel Gelişimi ……………………………………. … 8
1.2. Çocuk Edebiyatının Türleri…………………………………..…..…………. 30
1.2.1 Geleneksel Edebiyat …………………………………………………31
1.2.1.1 Efsane ve Dini Hikayeler ………………………………….37
1.2.1.2 Fabllar ……………………………………………………...38
1.2.1.3 Halk Masalları ……………………………………………..40
1.2.1.4 Epik ve Baladlar …………………………………………...44
1.2.1.5 Halk Şarkıları ve Şiirler …………………………………..45
1.2.2 Fantastik Edebiyat …………………………………………………..46
1.2.3 Gerçekçi Edebiyat …………………………………………………...51

II. ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMI…………………………………...………57

III. ALICE HARİKALAR DİYARINDA ADLI ESERDE ALICE’IN
HİKÂYESİNİN ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE
İNCELENMESİ……………………………………………………………………97

IV. DEFİNE ADASI ADLI ESERDE JIM HAWKINS’IN HİKÂYESİNİN
ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ……………..143

v
V. ORMAN KİTABI ADLI ESERDE MOWGLI’NIN HİKÂYESİNİN
ARKETİPÇİ ELEŞTİRİ KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ……………..187

SONUÇ……………………………………………………………………………237

ÖZET……………………………………………………………………………...253

ABSTRACT……………………………………………………………………….256

KAYNAKÇA……………………………………………………………………...259

vi
GİRİŞ

Bu tezde Lewis Carroll’ın Alice Harikalar Diyarında, Robert Louis Stevenson’ın
Define Adası ve Rudyard Kipling’in Orman Kitabı adlı romanları Arketipçi bir bakış
açısıyla incelenecektir. Romanların incelenmesinde Arketipçi Eleştiri Kuramı
kullanılacaktır. Yapılacak arketipçi yorumlar, romanlardaki arketipsel imge, motif ve
karakterleri algılamada okura yardımcı olacaktır.

Tezin kuramsal temelini oluşturacak Arketipçi Eleştiri Kuramında, ilk olarak bu
kuramın antropolojik kökenine inilecek ve George Frazer’in The Golden Bough
[Altın Dal] adlı eseri incelenecektir. Daha sonra psikoloji alanında Carl Gustav
Jung’un ortak bilinçaltı ve arketiplerle ilgili yaptığı çalışmalar üzerine odaklanılıp bu
çalışmalardaki arketipçi eleştiri kuramına ilişkin başlıca kavram ve arketipler
üzerinde durulacaktır. Frazer ve Jung’un attığı temelden yola çıkılıp Joseph
Campbell’in mitlerle ilgili çalışması The Hero With A Thousand Faces [Bin Yüzlü
Kahraman] ile edebiyat kuramcısı Northrop Frye’ın edebiyat türlerini çeşitli
şekillerde sınıflandırdığı Anatomy of Criticism [Eleştirinin Anatomisi] adlı
eserlerinden de büyük ölçüde yararlanılarak Carroll, Stevenson ve Kipling’in
romanlarındaki arketipsel olay, karakter ve imgelerin analizleri yapılacaktır.

Carl Gustav Jung, çalışmalarında bilinç, kişisel ve ortak bilinçaltı, arketip gibi
kavramları tartışmıştır. Arketiplerle ilgili olarak özellikle ‘çocuk, anne, baba, yaşlı
bilge adam, düzenbaz’ gibi arketipsel karakterler ve ‘gölge, anima, animus, persona’
gibi arketipler üzerinde durmuştur. İncelenecek romanların da çocuk kahramanları bu
arketiplerle birlikte ele alınıp analiz edilecektir.

Joseph Campbell, çalışmasında özellikle yolculuk, arayış, geçiş, ölüm ve yeniden
doğum gibi arketipler üzerinde durmuş ve kahramanın yolculuğunu çeşitli aşamalara
ayırarak bu yolculuk izleğinin dünyanın değişik yer ve zamanlarındaki mitlerde ortak
bir izlek olduğunu ileri sürmüştür. İncelenecek romanlardaki çocuk kahramanların
yolculukları da Campbell’in bu ‘temel yolculuk izleği’ doğrultusunda analiz
edilecektir.

Northrop Frye, çalışmasında tüm edebiyatının temelinde ‘arayış arketipi’nin
bulunduğunu ileri sürerek edebiyatı dört türe ayırmış ve her bir türü bir mevsimle
eşleştirerek incelemiştir. Bu tezde incelenecek olan romanların da Frye’ın
sınıflandırmasının hangi aşamasına denk düştüğü ve türünün hangi özelliklerini
barındırdığı analiz edilecektir.

Alice Harikalar Diyarında, Define Adası ve Orman Kitabı, başka tezlerde de
incelenmiştir. Ancak bu tez özgün bir çalışma olacaktır. Romanlardaki imge, motif
ve karakterler Arketipçi Eleştiri Kuramının terminolojisi ile ilişkilendirilerek
incelenecek ve bu inceleme eserlere farklı bir bakış açısı kazandıracaktır. Bu
romanlarla ilgili pek çok eleştirmen tarafından çeşitli eleştiriler yazılmıştır. Ancak bu
tez, yararlı ve gerekli olduğu ölçüde bu eleştirilerden yararlanacak, büyük ölçüde
Arketipçi Eleştiri kuramcılarının teorilerine ve hazırlayanın kendi fikir ve görüşlerine
dayanacaktır. Arketipçi Eleştiri’nin temellerini oluşturan bu kuramcıların hiç biri
2