ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin çatışma yönetimi stratejileri ve iş doyumları arasındaki ilişkinin

121 Pages·2014·1.56 MB·Turkish

T.C.
OKAN ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN
ÇATIŞMA YÖNETİMİ STRATEJİLERİ VE
İŞ DOYUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
İNCELENMESİ

Aysel KORKMAZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ
İŞLETME ANABİLİM DALI
TÜRKÇE İŞLETME YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

DANIŞMAN
Prof. Dr. Münevver YALÇINKAYA

İZMİR, Aralık 2013

T.C.
OKAN ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN
ÇATIŞMA YÖNETİMİ STRATEJİLERİ VE
İŞ DOYUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
İNCELENMESİ

Aysel KORKMAZ
122001254

YÜKSEK LİSANS TEZİ
İŞLETME ANABİLİM DALI
TÜRKÇE İŞLETME YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

DANIŞMAN
Prof. Dr. Münevver YALÇINKAYA

İZMİR, Aralık 2013
ÖNSÖZ
Öncelikle görüş, öneri ve engin bilgileriyle araştırmamın oluşumuna ve
zenginleşmesine yardımcı olan ve hiçbir konuda desteğini esirgemeyen sevgili
danışmanım Prof. Dr. Münevver YALÇINKAYA’ya en içten saygılarımı ve sonsuz
teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca verilerin analizi sürecinde değerli bilgilerinden
yararlandığım Yrd. Doç. Dr. Oğuz BAŞOKÇU’ya ve araştırmada kullanılan ölçme
araçlarını cevaplayan Erciş İlçesi’nde görev yapan ilkokul ve ortaokul öğretmenlerine
teşekkür ederim.
Araştırma sürecinde gösterdikleri fedakârlıklar için varlığımı borçlu olduğum aileme,
gösterdiği ilgi, sonsuz sevgi, sabır ve anlayışla çalışmamın tamamlanmasındaki
desteğim, sevgili eşim Süleyman KORKMAZ’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

i
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ...................................................................................................................... i
İÇİNDEKİLER ...................................................................................................... ii
ÖZET ....................................................................................................................... vi
SUMMARY .......................................................................................................... viii
SEMBOLLER .........................................................................................................x
KISALTMALAR .................................................................................................. xi
ŞEKİL LİSTESİ (LIST OF FIGURES) ........................................................ xii
TABLO LİSTESİ (LIST OF TABLES) ....................................................... xiii
BÖLÜM 1. GİRİŞ ..................................................................................................1
1.1 PROBLEM DURUMU .......................................................................1
1.2 PROBLEM CÜMLESİ .......................................................................4
1.3 ALT PROBLEMLER .........................................................................4
1.4 ARAŞTIRMANIN AMACI ................................................................5
1.5 ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ................................................................5
1.6 SAYILTILAR .....................................................................................6
1.7 ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI ..............................................6
1.8 TANIMLAR ........................................................................................7
BÖLÜM 2. KURAMSAL TEMELLER ..........................................................8
2.1 ÖRGÜTLERDE ÇATIŞMA YÖNETİMİ .........................................8
ii
2.1.1 Çatışma Kavramı……………………………………………. ....8
2.1.2 Çatışma Konusunda Kuramsal Yaklaşımlar ...........................9
2.1.2.1 Klasik ya da Geleneksel Yaklaşım...................................9
2.1.2.2 Neo-Klasik ya da Davranışçı Yaklaşımlar .......................9
2.1.2.3 Modern ya da Etkileşimci Yaklaşımlar .......................... 10
2.1.3 Çatışma Kaynakları ................................................................ 11
2.1.3.1 İletişim .......................................................................... 11
2.1.3.2 Kıt Kaynaklar ................................................................ 11
2.1.3.3 Örgütün Büyüklüğü ....................................................... 11
2.1.3.4 İşbölümü ....................................................................... 12
2.1.3.5 Kişilik Farklılıkları ........................................................ 12
2.1.3.6 Amaç Farklılıkları: ........................................................ 12
2.1.3.7 Statü Farklılıkları .......................................................... 12
2.1.3.8 Bürokratik Nedenler ...................................................... 13
2.1.3.9 Fonksiyonel Bağımlılık ................................................. 13
2.1.3.10 Denetim Biçimi ........................................................... 13
2.1.3.11 Ödül Sisteminin Farklılığı ........................................... 13
2.1.3.12 Norm ve Değerler ........................................................ 13
2.1.4 Çatışma Düzeyinin Etkileri ..................................................... 14
2.1.5 Çatışma Türleri ....................................................................... 15
2.1.5.1 Çatışmaya Taraf Olanlar ............................................... 16
2.1.5.2 Çatışmanın Niteliği ....................................................... 17
2.1.5.3 Çatışmanın Örgüt İçindeki Yeri ..................................... 17
2.1.5.4 Çatışmanın Ortaya Çıkma Şekli .................................... 18
2.1.5.5 Çatışmanın Açıklık Derecesi ......................................... 19
2.1.6 Çatışmanın Sonuçları .............................................................. 19
2.1.7 Çatışma Yönetimi .................................................................... 19
2.1.7.1 Çatışma Yönetimi Stratejileri ........................................ 20
2.1.7.2 Uygun Stratejinin Seçimi .............................................. 24
iii
2.2 İŞ DOYUMU ..................................................................................... 27
2.2.1 İş Doyumunun Önemi ............................................................. 28
2.2.2 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler .......................................... 28
2.2.2.1 İş Doyumuna Etki Eden Bireysel Faktörler .................... 29
2.2.2.2 İş Doyumuna Etki Eden Çevresel Faktörler ................... 30
2.2.3 İş Doyumu Teorileri ................................................................ 33
2.2.3.1 İçerik Teorileri ............................................................. 33
2.2.3.2 Süreç Teorileri ............................................................. 36
2. 3 İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ............................................................. 39
2.3.1 Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar .......................................... 39
2.3.2 Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar ....................................... 52
BÖLÜM 3. YÖNTEM ............................................................................. 55
3.1 ARAŞTIRMA MODELİ .................................................................. 55
3.2 EVREN – ÖRNEKLEM ................................................................... 55
3.3 VERİ TOPLAMA ARAÇLARI ....................................................... 58
3.3.1 Minnesota İş Doyum Ölçeği………………………………….. 58
3.3.2 Rahim Örgütsel Çatışma Envanteri II (ROCI-II) ................. 59
3.3.3 Kişisel Bilgi Formu .................................................................. 61
3.4. VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZİ ................................. 61
BÖLÜM 4. BULGULAR .................................................................................... 63
4.1. BİRİNCİ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR .................... 63
4.2 İKİNCİ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR ....................... 64
4.3 ÜÇÜNCÜ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR .................... 68
4.4 DÖRDÜNCÜ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR .............. 71
4.5 BEŞİNCİ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR ..................... 73

iv
BÖLÜM 5: TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER .................................. 75
5.1 TARTIŞMA ...................................................................................... 75
5.2 SONUÇLAR ..................................................................................... 85
5.3 ÖNERİLER ...................................................................................... 86
5.3.1 Uygulayıcılar İçin Öneriler: .................................................... 86
5.3.2 Araştırmacılar İçin Öneriler: ................................................. 88
KAYNAKLAR (REFERENCES) .................................................................... 89
ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................... 99
EKLER (APPENDICES) ................................................................................. 100
EK A İZİN BELGESİ ........................................................................... 100
EK B KİŞİSEL BİLGİLER FORMU ................................................... 101
EK C İŞ DOYUM ÖLÇEĞİ ................................................................. 102
EK D ÖRGÜTSEL ÇATIŞMA ANKETİ ........................................... 103

v
ÖZET
İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN ÇATIŞMA
YÖNETİMİ STRATEJİLERİ VE İŞ DOYUMLARI ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Aysel Korkmaz
Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Münevver YALÇINKAYA

Bu araştırma ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin kendi meslektaşlarıyla çatışma
yaşamaları durumunda kullandıkları çatışma yönetim stratejilerini ve iş doyumu
düzeylerini incelemeyi ayrıca öğretmenlerin kullandıkları çatışma yönetimi stratejileri
ile iş doyumları arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamaktadır. İlkokul ve ortaokul
öğretmenlerinin çatışma yönetimi stratejileri ve iş doyumları kişisel değişkenler
çerçevesinde incelenmiştir.
Araştırmanın örneklemini 2012–2013 eğitim-öğretim yılı Van ili Erciş ilçesine bağlı
ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 237 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem, basit
seçkisiz örnekleme yoluyla seçilmiştir. Araştırmada veri toplama araçları olarak
“Minnesota Doyum Ölçeği (MDÖ)”, “Rahim Örgütsel Çatışma Envanteri (ROCI-II)”
ve “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 15.0 programı
kullanılarak istatistiksel analiz ve yorumlarda kullanılmıştır. Analizlerin yapılmasında
aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistiklerin yanı sıra t testi, tek yönlü
varyans analizi ve korelasyon analizi kullanılmıştır.
Araştırmadan elde edilen çatışma yönetimi stratejilerine ilişkin sonuçlara göre
ilkokul ve ortaokul öğretmenleri meslektaşlarıyla çatışma yaşama durumunda en fazla
problem çözme ve uzlaşma stratejilerini sonra sırayla kaçınma, uyma ve hükmetme
stratejilerini kullanmaktadırlar. Öğretmenlerin kullandıkları çatışma yönetimi stratejileri
cinsiyet ve yaş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.
Araştırmadan elde edilen iş doyumuna ilişkin sonuçlara göre öğretmenlerin iş
doyumu seviyeleri yüksek bulunmuştur. Öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri medeni
vi
durum dışında cinsiyet, yaş ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık
göstermektedir. Ayrıca araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri
ile meslektaşları ile çatışma yaşama durumunda kullandıkları problem çözme ve
uzlaşma stratejileri arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu
bulgular literatür çerçevesinde yorumlanmıştır. Elde edilen veriler ışığında öneriler
geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: İlkokul ve Ortaokul Öğretmenleri, Çatışma Yönetimi
Stratejileri, İş Doyumu.

vii