ilköğretim birinci kademe hayat bilgisi ve fen ve teknoloji öğretim progr

344 Pages·2014·2.72 MB·Turkish

T.C
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EPÖ-YL-2014-0001

CUMHURİYETTEN (1923) GÜNÜMÜZE (2013)
İLKÖĞRETİM BİRİNCİ KADEME HAYAT BİLGİSİ VE
FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMLARININ
“ÇEVRE EĞİTİMİ” AÇISINDAN İNCELENMESİ

HAZIRLAYAN
Okan YOLCU

TEZ DANIŞMANI
YRD. DOÇ. DR. Ruken AKAR VURAL

AYDIN- 2014
T.C
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EPÖ-YL-2014-0001

CUMHURİYETTEN (1923) GÜNÜMÜZE (2013)
İLKÖĞRETİM BİRİNCİ KADEME HAYAT BİLGİSİ VE
FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMLARININ
“ÇEVRE EĞİTİMİ” AÇISINDAN İNCELENMESİ

HAZIRLAYAN
Okan YOLCU

TEZ DANIŞMANI
YRD. DOÇ. DR. Ruken AKAR VURAL

AYDIN- 2014
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN

Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim Programı
öğrencisi Okan YOLCU tarafından hazırlanan, “Cumhuriyetten Günümüze İlköğretim
Birinci Kademe Hayat Bilgisi ve Fen ve Teknoloji Öğretim Programlarının “Çevre
Eğitimi” Açısından İncelenmesi” başlıklı tez, 10.04.2014 tarihinde yapılan savunma
sonucunda aşağıda isimleri bulunan jüri üyelerince kabul edilmiştir.

Unvanı, Adı ve Soyadı : Kurumu : İmzası:
Yrd. Doç. Dr. Ruken AKAR VURAL Adnan Menderes Ü.
(Başkan)
Prof. Dr. Adem ÖZDEMİR Adnan Menderes Ü.
Prof. Dr. Adil TÜRKOĞLU Adnan Menderes Ü.

Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu yüksek lisans tezi, Enstitü Yönetim
Kurulunun ………sayılı kararıyla ……………… tarihinde onaylanmıştır.

Doç. Dr. Fatma Neval GENÇ
Enstitü Müdürü
Bu tezde görsel, işitsel ve yazılı biçimde sunulan tüm bilgi ve sonuçların akademik ve
etik kurallara uyularak tarafımdan elde edildiğini, tez içinde yer alan ancak bu
çalışmaya özgü olmayan tüm sonuç ve bilgileri tezde kaynak göstererek belirttiğimi
beyan ederim.

Adı Soyadı : Okan YOLCU

İmza :
i

Okan YOLCU
CUMHURİYETTEN (1923) GÜNÜMÜZE (2013) İLKÖĞRETİM
BİRİNCİ KADEME HAYAT BİLGİSİ VE FEN VE TEKNOLOJİ
ÖĞRETİM PROGRAMLARININ “ÇEVRE EĞİTİMİ” AÇISINDAN
İNCELENMESİ

ÖZET
Bu araştırmanın temel amacı Cumhuriyette Günümüze (2013) kadar hazırlanmış
ilkokul Fen ve Hayat Bilgisi öğretim programlarının çevre eğitimi açısından
incelenmesidir. Bu amaçla çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden tarama yöntemi
kullanılmıştır.
Araştırma sadece Fen ve Hayat Bilgisi öğretim programlarının kazanımlar ve
içeriğini belirlemekle sınırlı tutulmamış, tüm programların Milli Eğitim ve Çevre
Şuraları, Kalkınma Planları, Ulusal ve Uluslararası sözleşmeler ile ilişkisi ortaya
konulmuştur.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular özetle, özellikle son 25 yıllık süreçte
geliştirilen öğretim programlarının çevre eğitimi açısından zengin bir içeriğe sahip
olduğu ve bu içeriğin Çevre şuraları, Kalkınma Planları, Ulusal ve Uluslararası
sözleşmeler ile paralellik gösterdiğidir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER: Çevre Eğitimi, Fen ve Hayat Bilgisi Öğretim Programı, Şura,
Sözleşme.
ii

Okan YOLCU
INVESTIGATING PRIMARY SCHOOL LIFE SKILLS AND
SCIENCE CURRICULA BASED ON ENVIRONMENTAL
EDUCATION FROM THE PERIOD OF REPUBLIC (1923) TO THE
PRESENT (2013)

ABSTRACT
The main objective of the study is to analyze primary school curricula of Science
and Life Skills courses developed in the historical term of Republic to the present
(2013) in terms of environmental education. For this purpose, qualitative research
method and document analysis technic were used.
The research hasn't been restricted to only identifying the standarts, outcomes,
and content of Science curriculum and Life Skills curriculum, but also the coherence of
all the curricula with National Education and Environment Council, Development
Plans, and National and International contracts have been investigated.
As a conclusion, the findings of the research show that the education
programmes developed in the last 25 years period have rich content in terms of
environmental education and this content parallels with Environment Council,
Development Plans and National and International contracts.

KEY WORDS: Enviromental Education, Science curriculum, Life skills curriculum,
Council, Contract.
iii

ÖNSÖZ
Bu araştırmanın şekillenmesi, planlanması ve raporlaştırılması aşamalarında pek
çok kişinin katkısı olmuştur.
Öncelikle tez hazırlama sürecinde bilgi ve deneyimiyle bana her konuda
yardımcı olan Yrd. Doç. Dr. Ruken AKAR VURAL’A, çalışmamım her aşamasında
desteklerini benden esirgemeyen Prof. Dr. Adem ÖZDEMİR’e içtenlikle teşekkür
ederim.
Ayrıca çalışmalarım sırasında verdiği öneriler ve motive eden söylemleriyle
Prof. Dr. Adil TÜRKOĞLU’ na teşekkürü bir borç bilirim.
Son olarak, Osmanlıca çeviride bana yardımcı olan edebiyat öğretmeni Nuray
ATASOY’ a teşekkür ederim.
iv

İÇİNDEKİLER
ÖZET.................................................................................................................................i
ABSTRACT.....................................................................................................................ii
ÖNSÖZ............................................................................................................................iii
İÇİNDEKİLER..............................................................................................................iv
ÇİZELGELER LİSTESİ.............................................................................................xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ...................................................................................................xvi
KISALTMALAR LİSTESİ........................................................................................xvii
BÖLÜM I..........................................................................................................................1
1.GİRİŞ.............................................................................................................................1
1.1.PROBLEM DURUMU...............................................................................................6
1.1.1. Alt Problemler.........................................................................................................9
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI.......................................................................................9
1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ.....................................................................................10
1.4. SINIRLILIKLAR.....................................................................................................10
1.5. TANIMLAR.............................................................................................................11
BÖLÜM II......................................................................................................................16
2. Program Alt Yapısı......................................................................................................16
2.1. İlköğretim eğitim Programlarının Önemi.................................................................17
2.2. Türkiye’de İlkokul Düzeyinde Yürütülen Program Geliştirme Çalışmaları............19
2.2.1. İlk Mektep Programı (1924)..................................................................................19
2.2.2. 1926 Programı.......................................................................................................21
2.2.3. 1936 Programı.......................................................................................................23
2.2.4. 1948 Programı.......................................................................................................27
2.2.5. 1968 Programı.......................................................................................................28
2.2.6. 2004 Programı.......................................................................................................30
v

2.3. Hayat Bilgisi Programlarının Tarihsel Gelişimi.......................................................37
2.4. Fen ve Teknoloji Programlarının Tarihsel Gelişimi................................................41
2.5. Çevre Hakkı..............................................................................................................44
2.5.1. Uluslararası Hukukta Çevre Hakkı........................................................................45
2.5.2. İç Hukukta Çevre Hakkı........................................................................................47
2.6. Çevre Eğitimi............................................................................................................47
2.7. İlgili Araştırmalar.....................................................................................................52
BÖLÜM III....................................................................................................................61
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ.................................................................................61
BÖLÜM IV.....................................................................................................................61
4. BULGULAR...............................................................................................................63
4.1. Birinci Ve İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular......................................................63
4.1.1. 1926 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından
İncelenmesi......................................................................................................................63
Programın Temel Özellikleri...........................................................................................63
Programın Esasları ve Hedeflerinde Yer Alan Çevre Eğitimi Konuları.........................64
İçerikte Ele Alınan Çevre Eğitimi ile İlişkilendirilebilecek Konular..............................66
4.1.2. 1936 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından
İncelenmesi......................................................................................................................80
vi

Programın Temel Özellikleri ..........................................................................................80
Programın Eğitim-Öğretim Prensipleri ve Hedeflerinde Yer Alan Çevre Eğitimi
Konuları...........................................................................................................................80
İçerikte Ele Alınan Çevre Eğitimi ile İlişkilendirilebilecek Konular..............................82
4.1.3. 1948 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından
İncelenmesi......................................................................................................................91
Programın Temel Özellikleri...........................................................................................91
Programın Genel Amaçlarında ve Hedeflerinde Yer Alan Çevre Eğitimi
Konuları...........................................................................................................................91
İçerikte Ele Alınan Çevre Eğitimi ile İlişkilendirilebilecek Konular..............................93
4.1.4. 1968 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından
İncelenmesi....................................................................................................................101
Programın Temel Özellikleri.........................................................................................101
Programın Amaçlarında ve İlkelerinde Yer Alan Çevre Eğitimi Konuları...................102
İçerikte Ele Alınan Çevre Eğitimi ile İlişkilendirilebilecek Konuları...........................105
4.1.5 1997 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Çevre Eğitimi Açısından
İncelenmesi....................................................................................................................115
Programın Temel Özellikleri.........................................................................................115
Programın Genel Hedeflerinde Yer Alan Çevre Eğitimi Konuları...............................115
Özel Hedeflerde, Hedef-Davranışlarda ve İçerikte Ele Alınan Çevre Eğitimi ile
İlişkilendirilebilecek Durumlar......................................................................................115