Yöneten: Ali G e\ •Behçet Osman Ağaoğlu »Şevket S ir »Ahmet Hamdi Başar »Feyyaz Ber Bedii N. Feyzi oğlu •Numllah Gezgin • at Fîatipoğlu »Prof. Dr. Mehmet Kapla İri Karaosmanoğlu •Prof. Haydar Kazg Şerif Mardin »Sakıp Sabancı * •Prof. Dr. Tarık Zafer Tunava İDRİS KÜÇÜKÖMER BÜTÜN H E R L E R İ İDRİS KIÇÜKÖMER'UE TÜRKİYE ÜSTÜNE TARTIŞMALAR BAĞLAM İdris Küçükömer - Bütün Eserleri 5 İDRİS KÜÇÜKÖMER’LE TÜRKİYE ÜSTÜNE TARTIŞMALAR BAĞLAM Bağlam Yayınları/84 îdris Küçükömer Bütün Eserleri-5 Birinci Basım Ekim 1994 ISBN 975-7696-62-5 Kapak Tasarımı İlhan BİLGE Tel 0(212) 513 34 52 Baskı Bayrak Matb. Ltd. Şti. BAĞLAM YAYINCILIK Ankara Caddesi, 13/1 34410 Cağaloğlu-İstanbul Tel: 0 (212) 513 59 68 İdris Küçükömer için, Yaban’dan, TekAdam’dan, Düzenin Yabancılaşması ’ndan sivil topluma doğru uzanan bir tarih serüveninin unutulmaz anılarıyla... A.G. SUNUŞ TÜRKİYE, İdris Küçükömer'in düşünce dünyasında her an sorguladığı, tartıştığı, deyiş yerindeyse, kendi kendisiyle bile sürekli "kavgalı” olduğu alandı.Belirli kavramların üstlerin de yeterince durulmadan yinelendikçe özlerinin biraz daha boşaltıldığı, içeriksiz klişelere dönüştürüldüğü bir ortamda, bazan umutsuz görünen bir uğraşı göze alma karşılığında da olsa yüzeyin altında yatanları arıyordu. O.. Düşünce ala nındaki özgünlüğü kadar, dayanılmaz yalnızlığı da buradan kaynaklanıyordu. Özellikle olgunluk yıllarında Prof. Dr. idris Küçükömer, hiçbir alanda kesin bir önceden biçimlenişten, şaşmaz bir belirle nişler dizgesinden söz edilemeyeceğini dile getirdi. Her "kesin” sanılan olgu, dipten doruğa yeniden ele alınarak, bir daha, sonra bir daha sınanmalıydı. Düşünce zincirleri, ilk yaklaşımda, "düşünce'yle yanyana tasarlanılması bile olanaksız bir durumdur.Oysa, güncelin içinde nice yakla şımlar, düşünceler üstünde giderek nasıl da acımasız pran galara çevrilebiliyordu bazan?.. İdris Küçükömer'in Türkiye sorgulaması, köklerinde bir dünya ya da evren sorgulamasının da yattığı düşünsel süreçlere uzanmak istiyordu. Doğu toplumlarının geleneksel yaşam ve yönetim düzenlerine ilişkin yaklaşımları, uygarlık ve kültürün tarihsel açıdan en yoğun katmanlarından birini ortaya koyan din kurumuna verdiği önem, etkin bir demokratik sistemin sivil toplum yapısıyla etle tırnak gibi içiçe geçmesi gereği, zincirlerini paramparça etmek istediği Türkiye’nin düşünce ortamına, Küçükömer'in son yıllarında sunduğu görüşlerin başlıca odak noktalarını oluşturuyordu. 1970’H yıllar boyunca Milliyet gazetesinde "Düşünenlerin Forumu" başlığı altında pazar günleri yayımlanan tartışma lar, Küçükömer'in de katkılarıyla ayrı bir boyut elde etmişti. İ. KÜÇÜKÖMERLE TÜRKİYE ÜSTÜNE TARTIŞMALAR'_______________________________________ Özellikle Türkiye Cumhuriyeti'nin ellinci yıldönümü nedeniy le düzenlenen forumlarda, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir gibi "Cumhuriyet ideolojisi"nin te mel direklerinin yanında, Tarık Zafer Tunaya, Mehmet Kap lan ve İdris Küçükömer, değişik açılardan bambaşka sorun lara ışık tutmuşlardı. Hele, Cumhuriyet Türkiyesi'nde sivil topluma erişebilmek için giderek yeni bir dönem açılmasını öneren Küçükömer'in "çizgi dışT’görüşleri, toplumda, ilk baskısındaki ilginç "karşı" önsözünde ayrıntılarıyla açıkladığı gibi, Doğan Avcı oğluna dört ciltlik Milli Kurtuluş Tarihi dizi sini esinletecek kadar derin "şok" dalgaları yaratmıştı* Her toplumsal bunalımda yeniden sığınılan küçük burjuva alışkanlıklarının bir yana bırakılarak, geçmişinin ve geleceği nin önüne koyduğu yeni gerçekliklerle yüzyüze gelmesi için Türkiye’ye yapılan yürekli çağrılardı, bunlar... özgür, geliş miş, uygar, demokratik bir düzen, sivil toplum örgüsü canlı bir varlığa dönüştürülmedikçe kolay gerçekleştirilemezdi. Çağdaş ileri toplum, geniş' bir olasılıklar dizisine açıklığı ölçüsünde güvenceye kavuş'turulabilirdi. 20001i yıllara yönelen Türkiye'nin gündemindeki sayısız tartışmanın ardında, idris Küçükömer'in dile getirdiği düşünceler bugün de önemli yerier alıyorlar. Yayınlandıkları günden sonra uzun süre gazete sayfalan arasında tarihin yargısına bırakılmış olarak kalan Küçükö- mer'li tartışmalar, eşi Sayın Doç Dr. Meral Küçükömer'in dile ğiyle. sözkonusu forumlara katılan tüm düşünür, bilimadamı ya da tanınmış kişilerin görüşleriyle birlikte.Türkiye’nin düşünce dünyasına topluca sunuluyor. Tartışmaları yönetenin, tartışmaları başlatana duyduğu derin saygıyla... ALİ GEVGİLİLİ Etiler-lstanbul / 29 Ekim 1994 * Doğan Âvcıoğlu, Milli Kurtuluş Tarihi, ISJN'den 1995 e, Cilll, İstanbul,Tekin Yayınevi, 1974 (birinci baskı). s.VII-XV1. Sayın Doğan Avcıoğlunun A/İ//İ AT/Mii/iiî Tarihinin birinci cildinde ilk seki/ baskısı boyunca yer almasına karşın daha sonraki baskılarda çıkarılan ünlü “Önsöz"ü. çocuklarının verdikleri özel izinle, bu yapıtın "Ekler" bölümünde yeniden yayımlanıyor. Sağladıktan bu olanak için. Bağlam Yayınevi. Âvcıoğlu ailesine ve Tekin Yayınevi’ne teşekkürlerini sunar. İÇİNDEKİLER sunuş....................................................................................... 7 I. BÖLÜM................................................................................... 11 1. Bütçe, İstifa ve Demirel.................................................... 13 KATILANLAR: Prof.Dr. Bedi N. Feyzioğlu, Ahmet Hamdi Başar, İdris Küçükömer, Prof.Dr. Haydar Kazgan 2. 1971 Türkiye'si ve Reformlar........................................... 27 KATILANLAR: Ertuğrul Soysal, Prof.Dr. Zeyyat Hatiboğlu, İdris Küçükömer 3. Türkiye’nin Gerçekleri ve Reformlar............................ 47 KATILANLAR: Ertuğrul Soysal, Prof.Dr. Zeyyat Hatiboğlu, İdris Küçükömer 4. Yeni Hükümet ve 1972 Türkiye’si................................ 71 KATILANLAR: Behçet Osmanağaoğlu, Nurullah Gezgin, Prof. Zeyyat Hatiboğlu, İdris Küçükömer II. BÖLÜM............................................................................... 89 1. Cumhuriyet’in 50 Yılı....................................................... 91 KATILANLAR: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Prof.Dr. Tarık Zafer Tunaya, Prof.Dr. Mehmet Kaplan, Prof.Dr. İdris Küçükömer 2. Atatürkçülük ve Türk Toplumu...................................... 113 KATILANLAR: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Prof.Dr. Tarık Zafer Tunaya, Prof.Dr. Mehmet Kaplan, Prof.Dr. İdris Küçükömer 3. Türkiye Şimdi Ne Yapmalı?........................................... 127 KATILANLAR: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Prof.Dr. Tarık Zafer Tunaya, Prof.Dr. Mehmet Kaplan, Prof.Dr. İdris Küçükömer İ. KÜÇÜKÖMERLE JÜRKİYE ÜSTÜNE TARTIŞMALAR III. BÖLÜM.............................................................................. 141 1. Nasıl Bir Dünya ve Türkiye............................................ 143 «ATILANLAR: Sakıp Sabancı, Prof.Dr. İdris Küçükömer, Ertuğrul Soysal 2. 12 Ekim Türkiyesi’nin Gerçekleri................................. 161 «ATILANLAR: Feyyaz Berker, Prof.Dr. İdris Küçükömer. Prof.Dr. Şerif Mardin, Ertuğrul Soysal 3. Türkiye, Sorunlarını Nasıl Çözebilir?......................... 181 «ATILANLAR: Feyyaz Berker, Prof.Dr. İdris Küçükömer, Prof.Dr. Şerif Mardin, Ertuğrul Soysal EK 1........................................................................................... 201 "Çıplak Güç”ün Dışında Kalanlar Almaşık Değil Haindir......................................................... 203 EK II.......................................................................................... 207 Milli Kurtuluş Tarihi (Önsöz) Doğan Avcıoğlu 209 İdris Küçükömer Kaynakçası........................................... 221