Hypatia van Alexandrië, een receptiegeschiedenis PDF
Preview Hypatia van Alexandrië, een receptiegeschiedenis
Proefschrift voorgedragen ten behalen van de graad Master of Arts in de Geschiedenis: Hypatia van Alexandrië, een receptiegeschiedenis Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Academiejaar 2012-2013 Promotor: Prof. Dr. Peter Van Nuffelen Sara Van Hoecke Co-promotor: Prof. Dr. Herbert Verreth Lector: Prof. Dr. Albrecht Heeffer Deze pagina is niet beschikbaar omdat ze persoonsgegevens bevat. Universiteitsbibliotheek Gent, 2021. This page is not available because it contains personal information. Ghent University, Library, 2021. Als de deugd in onze ziel wordt geboren met bezonnenheid, en voor ons op weg gaat naar het hoogste levensdoel, openbaart ze God. PLOTINOS, Enneaden, II, 9, 15.1 1 FERWERDA, 2005, p. 238. Woord vooraf Toen ik vier jaar geleden besloot me in te schrijven als voltijds werkstudent voor een opleiding tot Master in de Geschiedenis had ik niet kunnen vermoeden hoe snel deze vier jaar zouden voorbijgaan. Dat de tijd niet stilstaat wist ik voordien al maar de stroomversnelling waarin deze opleiding mij bracht lijkt achteraf gezien onvoorstelbaar. Na een ietwat schuchtere maar succesvolle start koos ik vanaf het tweede jaar resoluut voor Klassieke Geschiedenis, een beslissing uit het hart. Hypatia en haar dood vormden het onderwerp dat ik uitwerkte in historische praktijk II bij professor Verboven en ook in mijn bachelorproef dook Hypatia weer op in de context van religieus geweld in Alexandrië tijdens de 4e en 5e eeuw. Het blijven zoeken naar de historische Hypatia en de manier waarop ze in de geschiedenis is blijven verderleven vormde de motivatie tot het schrijven van deze thesis. Na drie jaar van, zeker het laatste jaar, intensief onderzoek meen ik te mogen schrijven dat de mythologie rond Hypatia meer tussen onze oren zit dan in de bronnen, we weten eenvoudigweg weinig over de historische Hypatia. Mijn dank gaat in de eerste plaats uit naar mijn promotor Peter Van Nuffelen wiens opbouwende kritiek mij verder deed graven in de bronnen. Ook mijn co-‐promotor Herbert Verreth ben ik enorm dankbaar voor de talrijke mails en tips die mijn werk positief deden evolueren. Door de steun en interesse van Marc Van Kerchove, mijn werkgever, bleek het echt wel mogelijk om werk en studie te combineren. Verder wil ik iedereen bedanken die mij de afgelopen jaren heeft gesteund en geholpen, mijn familie, vrienden, collega’s en in het bijzonder David Vergauwen. Ten slotte een speciaal woordje van dank aan iedereen die mijn teksten kritisch heeft nagelezen en mij voor de opmaak van mijn tekst heeft bijgestaan: Ive Michiels, Liesbeth Everaert, Sylvie Van Der Heyden, Angélique Blancke, Brigitte Van De Velde, Liesbeth De Moor en Catherine De Groote. INHOUDSTAFEL WOORD VOORAF 5 OVERZICHT ILLUSTRATIES 10 INLEIDING: DE WERELD VAN HYPATIA 11 1 BESPREKING VAN DE ANTIEKE BRONNEN OVER HYPATIA EN ALEXANDRIË 16 BRONNEN OVER HYPATIA 16 1.1 Anthologia Palatina, 9.400 16 1.1.1 AP 9.400 16 1.1.2 De auteur 17 1.1.3 Getuigenis over Hypatia 19 1.2 Synesios van Kyrene 22 1.2.1 Epistulae 22 1.2.2 De auteur 35 1.2.3 Getuigenis over Hypatia 39 1.3 Sokrates van Constantinopel 48 1.3.1 Sokrates, Historia Ecclesiastica VII, 13, 14 en 15 48 1.3.2 Cassiodorus, Historia Ecclesiastica Tripartita 11,12 63 1.3.3 Nikephoros Kallistos Xanthopoulos, Historia Ecclesiastica XIV, 16 68 1.4 Philostorgios 72 1.4.1 Historia Ecclesiastica VIII, 9 72 1.4.2 De auteur 72 1.4.3 Getuigenis over Hypatia 74 1.5 Iohannes Malalas 76 1.5.1 Chronographia 14,11-‐12 76 1.5.2 De auteur 76 1.5.3 Getuigenis over Hypatia 77 1.6 Damaskios 80 1.6.1 Bronnen 80 1.6.2 De auteur 82 1.6.3 Getuigenis over Hypatia 84 1.7 Hesychios 90 1.7.1 Hesychios in Souda IV 644, 1-‐11 s.v. Hypatia 90 1.7.2 De auteur 90 1.7.3 Getuigenis over Hypatia 91 1.8 Iohannes Van Nikiou 96 1.8.1 Chronicon, 84.87-‐103 editie Zotenberg, 1883 96 1.8.2 De auteur 97 1.8.3 Getuigenis over Hypatia 98 1.9 Theophanes 101 1.9.1 Chronographia, Anno Mundi 5906 [AD 413/414] 101 1.9.2 De auteur 101 1.9.3 Getuigenis over Hypatia 102 1.10 Nikephoros Gregoras 105 1.10.1 Historia Romana, VIII, 3.2 105 1.10.2 De auteur 106 1.10.3 Getuigenis over Hypatia 107 CONCLUSIE: BRONNEN OVER HYPATIA 109 BRONNEN OVER ALEXANDRIË IN DE 4E-‐ 5E EEUW N.C. 111 1.11 De verwoesting van het Serapeion 111 1.11.1 Codex Theodosianus 16.10.11 112 1.11.2 Rufinus van Aquileia, Historia Ecclesiastica XI, 22 114 1.11.3 Eunapios, Vitae Sophistarum VI, 21 120 1.11.4 Sokrates van Constantinopel, Historia Ecclesiastica V, 16 125 1.11.5 Sozomenos, Historia Ecclesiastica VII,15 129 1.11.6 Theodoretos, Historia Ecclesiastica V, 22 136 1.11.7 Conclusie 140 1.12 De bibliotheek van het Serapeion 145 1.12.1 Tertullianus, Apologeticum 18.5-‐8 148 1.12.2 Epiphanios, De ponderis et mensuris II 151 1.12.3 Orosius, Historiarum aduersum paganos VI, 15. 32 153 1.12.4 Anonymus Crameri (Tzetzes) Prolegomena de comoedia Aristophanis, 1 155 1.12.5 Conclusie 158 2 HET NACHLEBEN VAN HYPATIA 161 3 CASE-‐STUDY: AGORA 180 3.1 Inleiding 180 3.2 Overzicht van de scènes 184 3.3 Hypatia 189 3.3.1 Hypatia als exacte wetenschapper 190 3.3.2 Hypatia als filosofe 198 3.3.3 Hypatia als toepassing van de eerste regel van Euklides 201 3.3.4 Hypatia als martelaar 206 3.4 De verwoesting van het Serapeion 213 3.4.1 De chronologie van Codex Theodosianus 16.10.11 213 3.4.2 Amenábars voorkeur voor Rufinus 214 3.5 De bibliotheek van het Serapeion 219 3.5.1 De Serapeion-‐bibliotheek als actieve bibliotheek ca. 392 219 3.5.2 Fictie of realiteit? 224 3.6 Evaluatie 225 3.6.1 Amenábars teleologie 225 3.6.2 Leidmotieven en links met de hedendaagse maatschappij 228 3.6.3 Anachronismen 231 3.6.4 De historische betrouwbaarheid van Agora 233 3.6.5 De receptie van Agora 235 4 BESLUIT 239 5 SUGGESTIES VOOR VERDER ONDERZOEK 241 BIBLIOGRAFIE BRONNEN-‐UITGAVEN 242 BIBLIOGRAFIE SECUNDAIRE LITERATUUR 251 Overzicht illustraties Voorblad: Rachel Weisz als Hypatia in Agora, scène 34, 63:34-‐64:04, 2009. Afb. 1: Serapeion onder Ptolemaios III Euergetes I, 246-‐221 v.C. 146 Afb. 2: Serapeion, reconstructie van de Romeinse fase, vóór oprichting van zuil van Diocletianus. 147 Afb. 3: Rafaël Sanzio, De School van Athene, fresco, Vaticaan, 500 cm x 770 cm, 1509-‐1510. 161 Afb. 4: Julia Margaret Cameron, Hypatia, Victoria & Albert Museum, 1867. 173 Afb. 5: Charles William Mitchell, Hypatia, Laing Art Gallery, 1885. 173 Afb. 6: Judy Chicago, The Dinner Party, Brooklyn Museum, 1979. 176 Afb. 7: Judy Chicago, The Dinner Party, Hypatia, Brooklyn Museum, 1979. 177 Afb. 8: Ptolemaïsch systeem. 191 Afb. 9: Agora, scène 7, 12:00-‐14:41, epicycles voor de zwervers. 192 Afb. 10: Clepsydra vervaardigd door Toni Murer en gebruikt in Agora, 2009. 194 Afb. 11: Agora, scène 57, 97:10-‐101:21, Hypatia ontdekt de ellips. 196 Afb. 12: Agora, scène 1, 02:04-‐03:22, Het klaslokaal van Hypatia. 201 Afb. 13: Agora, scène 65, 109:05-‐113:19, Hypatia wordt meegenomen door de parabolani. 210 Afb. 14: Agora, scène 15, 27:40-‐29:22, het geweld escaleert. 215 Afb. 15: Agora, scène 2, 03:33-‐05:55, Sarapis, de stadsgod van Alexandrië. 220 Afb. 16: Agora, scène 26, 52:33-‐52:48, Vogelperspectief met brandhaarden. 222 Afb. 17: Data van IMDb op 13 april 2013. 237 Afb. 18: Data van IMDb op 13 april 2013. 238 10
Description:The list of books you might like
