Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Romanlarında Ahlak Sorunsalı. PDF
Preview Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Romanlarında Ahlak Sorunsalı.
HÜSEYİN RAHMI GÜRPINAR’IN ROMANLARINDA AHLAK SORUNSALI Doktora Tezi ALİ SERDAR Türk Edebiyatı Bölümü Bilkent Üniversitesi Ankara Ağustos 2007 HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN ROMANLARINDA AHLAK SORUNSALI Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü ALİ SERDAR Türk Edebiyatı Disiplininde Doktora Derecesi Kazanma Yükümlülüklerinin Parçasıdır TÜRK EDEBİYATI BÖLÜMÜ BİLKENT ÜNİVERSİTESİ, ANKARA Ağustos 2007 Bütün hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla alıntı ve gönderme yapılabilir. © Ali Serdar Şeftali Camiası’na Bu tezi okuduğumu, kapsam ve nitelik bakımından Türk Edebiyatında Doktora derecesi için yeterli bulduğumu beyan ederim. .................................................................. Yrd. Doç. Dr. Süha Oğuzertem Tez Danışmanı Bu tezi okuduğumu, kapsam ve nitelik bakımından Türk Edebiyatında Doktora derecesi için yeterli bulduğumu beyan ederim. .................................................................. Prof. Dr. Fazlı Can Tez Jürisi Üyesi Bu tezi okuduğumu, kapsam ve nitelik bakımından Türk Edebiyatında Doktora derecesi için yeterli bulduğumu beyan ederim. .................................................................. Prof. Dr. Öcal Oğuz Tez Jürisi Üyesi Bu tezi okuduğumu, kapsam ve nitelik bakımından Türk Edebiyatında Doktora derecesi için yeterli bulduğumu beyan ederim. .................................................................. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Kalpaklı Tez Jürisi Üyesi Bu tezi okuduğumu, kapsam ve nitelik bakımından Türk Edebiyatında Doktora derecesi için yeterli bulduğumu beyan ederim. .................................................................. Yrd. Doç. Dr. Laurent Mignon Tez Jürisi Üyesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü’nün onayı .................................................................. Prof. Dr. Erdal Erel Enstitü Müdürü ÖZET HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN ROMANLARINDA AHLAK SORUNSALI Serdar, Ali Doktora, Türk Edebiyatı Bölümü Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Süha Oğuzertem Ağustos 2007 “İstanbul’da Bir Frenk” başlıklı ilk yazısı 1884 yılında basılan Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın (1864-1944) bugüne kadar 41 romanı, 9 öykü kitabı, 4 oyunu ve kalem tartışmaları ile düzyazılarının derlendiği 6 kitabı yayımlanmıştır. Bu çalışmada Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Bir Sevda Denklemi (1899), Metres (1899), Acı Gülüş (1923), Ben Deli miyim? (1925), Kokotlar Mektebi (1929), Gönül Bir Yeldeğirmenidir (1943), Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı? (1949), Kaderin Cilvesi (1964), Can Pazarı (1968) ve Namuslu Kokotlar (1973) adlı romanları etik edebiyat eleştirisi yaklaşımından yararlanılarak yapıtlarda öne çıkan izlekler, anlatıcı ve yazar müdahaleleri gibi öğeler ve yazarın düşünsel kaynakları açısından incelenmiştir. Gürpınar’ın yapıtlarında merkezi bir yeri, dolayısıyla da yazınsallığı belirleyen temel etmenlerden biri olan ahlak evreninin nitelikleri saptanmıştır. Gürpınar’ın gerek kurmaca gerekse kurmaca dışı yazılarında ahlaki bir söylemi benimsediği, kurmaca dünyasını da hayat kavgası, açlık, ahlakın bozulması ve sadakatsizlik gibi etik açıdan önemli izlekler çerçevesinde kurduğu gözlemlenir. Yazar ve anlatıcının müdahil konumları da Gürpınar’ın kurmaca dünyasının oluşumunda önemli belirleyenler olarak öne çıkmaktadır. Yapıtlarında sıklıkla göndermede bulunduğu Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche gibi düşünerler ve sosyal Darvinci görüşler de Gürpınar’ın kurmaca dünyasının oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla yazarın romanlarını çözümlerken metinlerin altında yatan ve romanların anlam dünyasını belirleyen değerler sisteminin anlaşılması önem kazanır. Bu nedenle bu çalışmada metin odaklı bir okumayla Gürpınar’ın romancılık anlayışı hakkındaki eleştiriler gözden geçirilmiş, romanları etik eleştiri açısından incelenmiş, kurmaca dünyasının belirlenmesinde etkili olan değerler sistemi ortaya konmuştur. Anahtar sözcükler: ahlak, etik eleştiri, ideoloji, sosyal Darvincilik iii ABSTRACT THE PROBLEMATIC OF MORALITY IN THE NOVELS OF HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR Serdar, Ali Ph.D., Department of Turkish Literature Supervisor: Assist. Prof. Dr. Süha Oğuzertem August 2007 Hüseyin Rahmi Gürpınar’s (1864-1944) first article titled “İstanbul’da Bir Frenk” (A European in Istanbul) was published in 1884 and from that time onwards his 41 novels, 9 story books, 4 plays, and 6 collection of essays composed of his articles and polemics have been published. In this study, Gürpınar’s ten novels, namely Bir Sevda Denklemi (An Equation of Love, 1899), Metres (The Mistress, 1899), Acı Gülüş (Bitter Laugh, 1923), Ben Deli miyim? (Am I Mad? 1925), Kokotlar Mektebi (The School of Cocottes, 1929), Gönül Bir Yeldeğirmenidir (The Heart is a Windmill, 1943), Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı? (What Is the Axis of the World, Woman or Money? 1949), Kaderin Cilvesi (Turn of Fortune, 1964), Can Pazarı (A Matter of Life and Death, 1968), and Namuslu Kokotlar (The Virtuous Cocottes, 1973) have been analyzed within the framework of ethical criticism, especially with regard to the repeated themes, the interference of the author and the narrator, and the intellectual sources of Gürpınar’s thought. Hüseyin Rahmi Gürpınar had adopted a moral discourse in his writings and created his fictional world around the themes of struggle for existence, starvation, moral decline, and infidelity, which are among significant notions in the field of ethics. The intrusion of the author and the narrator in fictional worlds are other salient and constitutive features of Gürpınar’s fiction. Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, and social Darwinist ideas, to which he had frequently referred, also played substantial roles in the formation of his fictional world. That is why it is vital to understand the system of values that lies beneath the author’s thought while analyzing his works. In this context, the criticisms regarding Gürpınar’s idea of the novel have been reconsidered; his works have been examined from the perspective of ethical criticism; and the system of values that shape his fictional world has been portrayed through a text-centered reading. Keywords: ethical criticism, ideology, morality, social Darwinism iv TEŞEKKÜR Tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Süha Oğuzertem’e yalnızca tezin yazım sürecindeki eleştirileri, önerileri ve katkıları için değil Bilkent Üniversitesi’ndeki yüksek lisans çalışmalarım boyunca akademik ahlak ve disiplin konusundaki yol göstericiliği için de teşekkür borçluyum. Prof. Dr. Fazlı Can, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Kalpaklı, Yrd. Doç. Dr. Laurent Mignon, Prof. Dr. Öcal Oğuz’a ve ayrıca lisans döneminden bu yana öğrencisi olma ayrıcalığını yaşadığım Prof. Dr. Hasan Ünal Nalbantoğlu’na tezimi okuyup metnin daha iyi ve yetkin bir hâle gelmesi için sundukları katkılardan dolayı teşekkür ederim. Yrd. Doç. Dr. Yusuf Azmun, Yrd. Doç. Dr. Nazım Muradov ve Yrd. Doç. Dr. Kaşif Yılmaz’a özgün metinlerin okunmasındaki yardımlarından dolayı müteşekkirim. Eren Aysan’a, tezin doğuş sürecinde yanımda olduğu ve bana verdiği destek için; Sevim Gözcü Ezen, Burcu Karahan, Jale Özata Dirlikyapan ve tezin son aşamalarında aynı evi paylaştığımız Murat Devrim Dirlikyapan’a hem dertlerime ortak oldukları hem de düşünsel olarak zenginleşmemi sağladıkları için teşekkür ederim. Ankara Sokullu’daki Şeftali Sokak’ı yalnızca bir adres olmaktan çıkartarak tam da etik ile ilgili bir tez yazarken dostluklarıyla bana kitapların anlatamadığını yaşatan Şeftali Camiası’nın değerli insanlarına (başta bana evinin kapılarını açan Sertan [Ağabey] Özer olmak üzere, Kuvvet Yurdakul, Hakan Aslan, Emel Aslan, Hakan Akarken, Can Gazalcı, Derya Aydoğdu, Hanzade Aslan, Burcu Soysop, v Yener Kaya ve Benan Eres’e) hep yanımda oldukları ve bana destek verdikleri için teşekkür ederim. Daima bana destek veren kardeşlerim Selin ve Pelin Serdar’a, annem Türkân Serdar ve babam Sıtkı Serdar’a; dostluğu, doğruluğu ve varlığıyla hem tez yazma sürecini hem de hayatı daha katlanabilir kılan Reyhan Tutumlu’ya teşekkür ederim. v i İÇİNDEKİLER ÖZET . . . . . . . . . . iii ABSTRACT. . . . . . . . . . iv TEŞEKKÜR . . . . . . . . . v İÇİNDEKİLER . . . . . . . . vii GİRİŞ . . . . . . . . . 1 BÖLÜM I: ROMANLARDAKİ İZLEKLERİN SERİMLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ . . . . . 16 A. Sadakatsizlik ve Aldatma İdeolojisi . . . . 17 B. Açlık, Hayat Kavgası ve Ahlakın Bozulması . . . 36 BÖLÜM II: ROMANLARDA EDEBÎ ÜSLUP . . . . 58 A. Önsözlerin Önemi . . . . . . 58 B. Kurmacadaki Yazar ve Anlatıcı . . . . . 70 1. Karakterler Hakkındaki Olumsuz Yargılar ve İfşaat . 78 2. Anlatıcı Sorunları . . . . . . 90 3. Ahlakçılık ve Sansür . . . . . 100 BÖLÜM III: DÜŞÜNSEL KAYNAKLARI IŞIĞINDA GÜRPINAR’IN AŞK AHLAKI VE İDEOLOJİSİ . . . . . 107 A. Yapıtlarda Gönderme Yapılan Yazar ve Düşünürler . . 107 B. Kadın, Cinsellik ve Sosyal Darvincilik . . . . 128 vi i
Description:The list of books you might like
