Hulpverlening voor kinderen met ADHD: een bevraging van hulpverleners

114 Pages·2012·0.87 MB·Dutch

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Academiejaar 2011-2012

Hulpverlening voor kinderen met ADHD: een
bevraging van hulpverleners

Masterproef neergelegd ter behalen van de graad van Master in de
Pedagogische Wetenschappen, afstudeerrichting Orthopedagogiek

Promotor: Prof. dr. J. R. Wiersema
Begeleidster: Lic. I. Buyck

Cailliau Eefke 20055315
1
Dankwoord

Eerst en vooral zou ik graag mijn promotor, prof. dr. J. R. Wiersema, en mijn
begeleidster, I. Buyck, willen bedanken voor de kans die ze me gaven om rond dit
onderwerp te werken en voor hun steun, advies en alle antwoorden op mijn vele
vragen.

Graag wil ik eveneens mijn ouders en mijn vriend bedanken voor hun voortdurende
steun en aanmoediging, niet alleen bij het maken van deze masterproef maar
gedurende mijn ganse studieperiode.

Ten slotte wil ik nog een dankwoord richten naar mijn familie en vrienden want ook bij
hen vond ik steeds de nodige schouderklopjes.

2
3
Abstract

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is een stoornis die heel wat kinderen
treft. Door de chronische aard en de grote impact die ADHD heeft op verschillende
vlakken, kunnen we stellen dat een multimodale en multidisciplinaire aanpak
genoodzaakt is. Met dit onderzoek werd getracht om de kant van de hulpverlener
dieper te bekijken en in te gaan op hoe tot behandeling gekomen wordt, welke
interventies voorhanden zijn, welke keuzes gemaakt worden, met wie samengewerkt
wordt, hoe hulpverlening praktisch georganiseerd wordt, welke redenen er zijn om
hulpverlening vroegtijdig stop te zetten en welke noden en tekorten de hulpverleners
in dit huidig aanbod nog detecteren. Het onderzoek gebeurde via een zelfopgestelde
vragenlijst die werd ingevuld door 133 hulpverleners in Vlaanderen.
Eerst en vooral komt naar voren dat behandeling voornamelijk afgestemd wordt op
de individuele noden van de kinderen en minder op het reduceren van de
kernsymptomen van de stoornis. Interventies blijken vooral gericht op de kinderen
zelf en in tweede instantie ook op ouders en school/leerkrachten. Koplopers hierbij
zijn medicatie en psycho-educatie. Broer(s) en/of zus(sen) evenals de bredere
omgeving blijken echter vaak vergeten te worden in de behandeling. Gecombineerde
behandelingen komen frequent voor en vaak wordt zowel in groep als individueel
gewerkt. Net zoals de internationale aanbevelingen aangeven, wordt eveneens heel
vaak multidisciplinair gewerkt. Belangrijk voor de toekomst lijkt dat naar nieuwe
manieren wordt gezocht om motivatie voor cliënten en hun ouders te verhogen om
behandeling vol te houden. Ten slotte blijken structurele veranderingen nodig om
tegemoet te kunnen komen aan de wachtlijsten. Het uitbreiden van instanties en
personeel zou ook voor andere gekende noden mee een oplossing kunnen bieden.

4
5
Inhoud

Inleiding ...................................................................................................................... 1
Literatuur .................................................................................................................... 3
1. Attention Deficit Hyperactivity Disorder ............................................................. 3
1.1 Inleiding ................................................................................................. 3
1.2 Diagnostische criteria volgens DSM-IV-TR en ICD-10 .......................... 3
1.3 Prevalentie ............................................................................................ 6
1.4 Het stellen van een diagnose ................................................................ 7
1.5 Evolutie doorheen de levensloop .......................................................... 7
1.6 Comorbiditeit en bijkomende problemen ............................................... 8
1.7 Oorzaken – Etiologie ............................................................................. 9
2. Soorten interventies ........................................................................................ 10
2.1 Medicatie ............................................................................................. 11
2.1.1 Stimulantia of stimulerende middelen ................................................ 11
2.1.2 Non-stimulantia of niet-stimulerende middelen .................................. 12
2.2 Psychosociale begeleiding .................................................................. 14
2.2.1 Psycho-educatie ................................................................................ 14
2.2.2 Oudertraining ..................................................................................... 15
2.2.3 Kindgebaseerde interventies ............................................................. 15
2.2.4 Schoolgerichte interventies ................................................................ 18
2.3 Gecombineerde behandeling .............................................................. 19
2.4 Neurofeedback .................................................................................... 20
2.5 Alternatieve therapieën ....................................................................... 20
3. De weg naar hulpverlening en behandeling .................................................... 21
3.1 Factoren die een rol spelen bij het zoeken naar hulp .......................... 22
6
3.2 Keuze tussen verschillende interventiemogelijkheden ........................ 23
4. Andere barrières in de toegang tot hulpverlening ........................................... 24
Probleemstelling en onderzoeksvragen .................................................................... 27
Methodologie ............................................................................................................ 29
1. Steekproef: respondenten............................................................................... 29
2. Keuze van het onderzoeksinstrument ............................................................. 29
3. Beschrijving van het onderzoeksinstrument .................................................... 30
4. Procedure en verwerking ................................................................................ 32
Resultaten ................................................................................................................ 35
1. Persoonsgegevens ......................................................................................... 35
1.1 Hulpverleners ...................................................................................... 35
1.2 Organisaties ........................................................................................ 36
2. Hulpverlening: algemeen ................................................................................ 38
3. Mogelijke behandelingsvormen ...................................................................... 40
4. Professionele betrokkenen in de hulpverlening .............................................. 46
5. Verloop en organisatie van de hulpverlening .................................................. 48
6. Opvattingen en ervaren noden van de hulpverleners ..................................... 51
Discussie en conclusie ............................................................................................. 55
1. Discussie ........................................................................................................ 55
1.1 Indicatiestelling voor behandeling ....................................................... 55
1.1.1 Weg naar behandeling ....................................................................... 55
1.1.2 Indicaties om over te gaan tot behandeling ....................................... 57
1.1.3 Doelstellingen van behandeling ......................................................... 58
1.2 Concrete vormgeving van een behandeling ........................................ 59
1.2.1 Kiezen van een interventie ................................................................ 59
7
1.2.2 Redenen voor de keuze ..................................................................... 61
1.2.3 Voorhanden interventies .................................................................... 61
1.2.4 Gecombineerde vormen .................................................................... 65
1.2.5 Betrokkenen in de behandeling ......................................................... 66
1.2.6 Praktische organisatie van de hulpverlening ..................................... 68
1.2.7 Redenen voor het vroegtijdig stopzetten van de hulpverlening ......... 69
1.3 Ervaren noden en tekorten bij hulpverleners ....................................... 69
2. Sterktes en beperkingen van dit onderzoek .................................................... 72
3. Implicaties voor toekomstige praktijk en onderzoek ........................................ 74
4. Conclusie ........................................................................................................ 76
Literatuur .................................................................................................................. 79
Bijlagen ..................................................................................................................... 89
1. Vragenlijst ....................................................................................................... 89
2. Begeleidende brief voor hulpverleners ......................................................... 103
8
0