Hukuk ve Adalet Algı ve Beklentiler

59 Pages·2011·0.94 MB·Turkish

KONDA

Hukuk ve Adalet
Algı ve Beklentiler

Mayıs 2010

KONDA Barometresi Siyasal Araştırmalar Dizisi

(Bu rapor abonelerimizle olan sözleşmelerimizin 7/b. maddesinin
verdiği izinle yayınlanmıştır)
ĠÇĠNDEKĠLER

1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ ................................................................................................................. 3

2. TOPLUMDA HUKUK ve ADALET TANIMLARI, ALGILARI ................................................... 5
2.1. Genel Değerlendirme ....................................................................................................... 6
2.2. Adalet AnlayıĢı ................................................................................................................... 6
2.3. Hukuk Devleti Algısı .......................................................................................................... 6
2.4. Yargının Tanımı ................................................................................................................. 7
2.5. Yargıda Tarafsızlık Algısı ................................................................................................... 8
2.6. Kanunsuzluğu Uygun Görme ........................................................................................... 8
2.7. Hükümetin Denetimini Uygun Görme .............................................................................. 9
2.8. Hukuka Güvensizlik .......................................................................................................... 9
2.9. Kanun Hak Bilinci ............................................................................................................. 9
2.10. Mahkeme Deneyimleri ........................................................................................... 10
2.11. Değerlendirme ........................................................................................................ 10

3. ADALETĠN ANLAMI........................................................................................................... 13
4. HUKUK DEVLETĠ TANIMI VE ALGISI................................................................................ 15
5. YARGININ TANIMI ............................................................................................................ 20
6. YARGIDA TARAFSIZLIK ALGISI ........................................................................................ 22
7. KANUNĠ HAK BĠLĠNCĠ ...................................................................................................... 24
8. HÜKÜMETĠN DENETĠMĠNE DAĠR ANLAYIġ ..................................................................... 26
9. MAHKEMELERĠ DEĞERLENDĠRME ................................................................................ 27
10. HUKUKA GÜVENSĠZLĠK ................................................................................................... 30
11. KANUNSUZLUĞU UYGUN GÖRME .................................................................................. 31
12. HUKUK DIġI ÇÖZÜM ARAYIġI ......................................................................................... 33
13. TANIM VE ALGILAR ÜZERĠNDEN KÜMELENMELER ...................................................... 35

14. ARAġTIRMANIN KÜNYESĠ ............................................................................................... 37
14.1. AraĢtırmanın Genel Tanımı ..................................................................................... 37
14.2. AraĢtırmanın Kapsamı ............................................................................................ 37
14.3. Örneklem ................................................................................................................. 37

15. TÜM CEVAP DAĞILIMLARI............................................................................................... 39
15.1. Deneklerin Profili .................................................................................................... 39
15.2. Adaletin Anlamı ....................................................................................................... 44
15.3. Hukuk Devleti .......................................................................................................... 46
15.4. Hukuk DıĢı Çözüm ArayıĢı ....................................................................................... 48
15.5. Yargıda Tarafsızlık ................................................................................................... 50
15.6. Yargının Anlamı ....................................................................................................... 52
15.7. Kanunsuzluluk Niyetliliği ........................................................................................ 53
15.8. Mahkemeleri Değerlendirme ................................................................................. 54
15.9. Kanuni Hak Bilinci .................................................................................................. 56

KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 1 / 59

1. YÖNETĠCĠ ÖZETĠ

AraĢtırmanın Tanımı
Bu rapora esas olan araĢtırma, 8-9 Mayıs 2010 tarihlerinde, tüm ülke seçmenlerini temsil
eden bir örneklem ile 25 ilde, 112 il ve ilçe merkezinde 154 mahalle ve köyde
toplam 1814 kiĢiyle hanelerinde yüz yüze görüĢülerek gerçekleĢtirilmiĢtir.

KONDA Barometresinin Mayıs’2010 ayının özel teması bölümünde toplumun hukuk ve
adalet algısı, beklentisi ve değerlendirmelerini anlamaya çalıĢtık.

Adalet Tanımı
Adalet tanımı öncelikle eĢitlik üzerinden yapılıyor. Adalet denilince ilk anlaĢılan “Herkesin
dini, kökeni, cinsiyeti, fikri, dili, rengi ne olursa olsun eĢit olması.” Bu tanımın peĢi
sıra hukuka uygunluk ve haklının, haksızın ayırt edilmesi ekleniyor. Bulgular,
adaletin yalnızca devletten beklendiği gibi kamuoyundaki genel ön kabulü teyit
etmemektedir.

Hukuk Devleti Tanımı
Hukuk devleti tanımına bakıldığında tüm soruların ortalamasının “ne doğru ne yanlıĢ”
noktasında olması, toplumun, hukuk devletinin varlığı konusunda oldukça
tereddütlü olduğunu göstermektedir. Nitekim deneklerin dörtte biri ile üçte biri arası
hukuk devleti önermelerinin tümüne yanlıĢ demektedir.

Yani toplumun yüzde 25-35 oranında bir kesimi kanunlar önünde devlet ile vatandaĢın eĢit
olduğuna inanmamakta, devlet ve memurların hatasında ve hatta aslında suç
iĢlemese bile yargının kendilerini korumayacağına, mahkemelerde çıkar karĢılığı iĢ
yapıldığına inanmaktadır.

Hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin anayasasında yazılı olduğu bir ülkenin
yurttaĢlarındaki bu algı, kendi baĢına problemin ifadesidir.

Devletin bazı kurum veya memurlarının iĢlem ve eylemlerinde hukuk kuralları çerçevesi
dıĢına çıktığını düĢünenler yüzde 40 oranındadır.

Demografik Özelliklere Göre Hukuk AnlayıĢı
Gençlerin, lise ve yüksek eğitimlilerin, gelir seviyesi ve yaĢanılan evin niteliği yükseldikçe,
kırlardan metropollere geçtikçe hukuk devletine olan inancın diğerlerine kıyasla
azalıyor olması dikkat çekicidir. Sosyolojik olarak kentleĢtikçe, eğitim ve gelir
seviyesi yükseldikçe, kısaca modernleĢtikçe bu kesimlerin geleneksel referanslar
yerine modern, çağdaĢ değerlere olan bağlılıklarının artacağı, doğal olarak da bu
sürecin sonucunda hukuk devletine olan inancın da yükselmesi beklenir. Fakat
gözlenen durum, aksini göstermektedir.

Dindarlık seviyesi yükseldikçe hukuka olan güvenin artması toplumun adalet ve hukuk
kavramlarına, pozitif kurallar kadar manevi dünyanın anlamlarından da yükleme
yaptığını göstermektedir. Yani adalet ve hukuk kavramları yalnızca kanun
maddesinden öte bir Ģey olarak algılanmaktadır.
KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 3 / 59
Genel olarak gözlenen eğitim, gelir seviyesi, oturulan evin niteliği yükseldikçe ve
kentleĢmeyle beraber hukuk, adalet algıları ve hukuka, yargıya güvenin azalmakta
olduğudur. Dindarlık seviyesiyle beraber bakıldığında ise bu algılar ve güven göreceli
olarak yükselmektedir.

Yargıda Tarafsızlık
Yargıda tarafsızlık algısı “ne doğru ne yanlıĢ” noktasındadır, yani “yargı tarafsızdır” algısı
toplumda güçlü bir biçimde mevcut değildir. Özellikle farklı kültürel kimliklere ait
vatandaĢlarda yargının tarafsız olmadığı algısı oldukça güçlüdür.

Bir baĢka dikkate değer bulgu ise toplumun üçte birinin hiçbir kurum ve kiĢinin, kiĢilik
haklarını korumadığı kanaatinde olmasıdır. Özellikle Kürtlerde mahkemelere olan
güvenin çok çok düĢük olması, Alevilerin yarıdan fazlasının kimsenin haklarını
korumadığı kanaatinde olmaları dikkate değerdir.

Ġdari ĠĢlemlerin Yargıda Denetlenmesi
Son yıllarda sıkça tartıĢılmakta olan hükümetin iĢlemlerinin yargı tarafından denetimi ve
kanunların anayasal denetiminin gerekip gerekmediği meselelerinde, toplum, hem
hükümetin iĢlemlerinin kanunlara uygunluğunun, hem kanunların anayasaya
uygunluğununun denetlenmesinden yana açık tercih belirtmektedir.

Yargı Reformu
Genellikle varsayıldığı gibi hukukun kendine özgü kuralları, dili, yöntemleri ve görevlileri
olduğu, toplumun ve hayatın içinden değil kenarından izleyen ve gerekli
müdahaleleri yapan bir sistem olarak değil de toplumun ve hayatın içinde bir sistem
olarak ele alırsanız vatandaĢların bu araĢtırmada ortaya çıkan bulguları üzerinden
algıları, değerlendirmeleri önemlidir. Çünkü demokratik bir devlet ve toplum olmanın
baĢlangıç yolu vatandaĢın talep, beklenti ve duygularını dikkate almaktır. Bu
anlamda bu araĢtırmanın genel bulguları bile ne kadar kapsamlı bir yargı
reformuna, hukukun üstünlüğü inancının güçlendirilmesine, tüm bir zihniyetin elden
geçirilmesine ihtiyaç olduğunu göstermektedir.

Devlet-vatandaĢ iliĢkilerinde ve vatandaĢlar arasında sorun ve anlaĢmazlıklar ortaya
çıktığında beklenen “hukuk sisteminin” bu meseleleri çözüme ulaĢtırmasıdır. Bu
fonksiyon toplumu bir arada tutar, toplumsal barıĢı sağlar. Ama bu fonksiyonun
hakkıyla yerine getirilebilmesinin ön koĢulu toplumun hukuk sistemine güveniyor
olmasıdır. Hâlbuki bu ülkede çok uzun yıllardır yargının siyasallaĢtığı bilinir. Bu
siyasallaĢmanın, vatandaĢ-devlet iliĢkileri üzerinde yürüdüğü, hukukun devletten ve
siyaseten güçlü olanlardan yana çalıĢtığı kanaati yaygındır. Fakat bugün gelinen
noktada bu araĢtırmanın bulguları, vatandaĢta hukukun ve yargının güvenilirliğinin
artık tümüyle azaldığını göstermektedir. Güçlü olanın sözünün geçtiği, hakkının
korunduğu kanaati genel bulgularla bir arada ele alındığında daha derin bir sorunu
ima etmektedir.

Bu bile kendi baĢına araĢtırmanın en önemli bulgusudur. Yine de hukuk ve adalet algıları,
hukuka ve yargıya güven meselelerinde toplumda demografik kümelen-meleri aĢan
bir ortak bir gruplaĢma, kümeleĢme olup olmadığını analiz etmek bulguları
yorumlamakta bir adım daha ileriye gidebilmek açısından yararlı olacaktır.
KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 4 / 59
2. TOPLUMDA HUKUK ve ADALET TANIMLARI, ALGILARI

Anayasa değiĢikliği tartıĢmaları nedeniyle, toplum ve medya gözünü hukuk mekanizmasına
çevirdi. ĠĢleyiĢi ve iĢlemeyiĢi konuĢulmaya baĢlandı, masaya yatırıldı…

Mayıs’10 Barometresi’nin bu bölümünde ise adalet ve hukuk mekanizmasına halkın
bakıĢını farklı açılardan yaklaĢarak anlamaya çalıĢtık.

AĢağıda okuyacağınız bölümde Ģu gibi sorulara cevaplar bulacaksınız;

 Kimler ne kadar mahkemeye güveniyor?
 Hangi durumlarda hukuk çiğnenebilir görülüyor?
 Kimler hangi durumlarda adaleti kendi sağlıyor?
 Hukuk kim için ne manaya geliyor?
 Adaletin anlamı toplumda neye göre ne olduğunuza göre değiĢiyor?
 Toplum için yargı tarafsız mı?
 Halkımızın adliye tecrübeleri nasıl izler bırakmıĢ?

KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 5 / 59
2.1. Genel Değerlendirme

Bu ayki çalıĢmamızda görüĢülen kiĢilere adaletin ve yargının ne anlama geldiği gibi
kavramsal sorular sormanın yanında, Türkiye’yi ne derece yargının tarafsız olduğu
bir hukuk devleti olarak gördüklerini inceledik. Bu sonuçları, görüĢülen kiĢilerin
demografik profilleriyle birleĢince mikro anlamda (birey bazında) hukuk anlayıĢı ve
algısını hangi faktörlerin etkilediğini irdeleme Ģansı tanımaktadır.

Bu kapsamda ilk olarak yedi soru grubu oluĢturduk: Yargıda tarafsızlık algısı, Türkiye’nin ne
derece bir hukuk devleti olduğu algısı, adalet anlayıĢı, hukuk anlayıĢı,
kanunsuzluğun ne derece uygun görüldüğü, hükümetin denetimini uygun görme ve
hukuka güvensizlik. Her soru grubundaki soruların ortalamasını alarak basit bir
Ģekilde her soru grubunu bir ve beĢ arasında değiĢen bir endekse dönüĢtürdük.

Daha sonra ise bu faktörlerle yaĢ, eğitim durumu, gelir, ev tipi, etnik kimlik, dindarlık ve
deneğin hangi partiye oy verdiği kriterleri arasındaki iliĢkiye lineer regresyon
kullanarak baktık. AĢağıdaki alt bölümlerde sonuçlar her endeks için özetlenmiĢtir.
2.2. Adalet AnlayıĢı

Adalet tanımı öncelikle eĢitlik üzerinden yapılmaktadır. Adalet denince ilk anlaĢılan
“Herkesin dini, kökeni, cinsiyeti, fikri, dili, rengi ne olursa olsun eĢit olması.” Bu
tanımın peĢi sıra hukuka uygunluk ve haklının, haksızın ayırt edilmesi ekleniyor.
Bulgular, adaleti yalnızca devletten beklendiği Ģeklindeki kamuoyu ön kabulünü teyit
etmemektedir.

Ev tipi kaliteleĢtikçe görüĢülen kiĢilerin adalet anlayıĢı zayıflamaktadır. Kendilerini Kürt
olarak tanımlayanların adalet anlayıĢı, diğer kökenlere göre daha zayıftır. Parti
iliĢkisi ve adalet anlayıĢı arasında ise anlamlı bir iliĢki yoktur.
2.3. Hukuk Devleti Algısı

GörüĢülen kiĢilere, hukukun iĢleyiĢi, hukukun suçsuzu koruması, devletle vatandaĢın
hukuk karĢısında eĢitliği gibi sorular üzerinden, Türkiye’nin bir hukuk devleti olup
olmadığını değerlendirmeleri istenmiĢtir. Eğitim ve bir hukuk devleti olduğu algısı
arasında kuvvetli bir negatif iliĢki bulunmaktadır. Gelirle bu hukuk devleti algısı
arasındaki iliĢki ise muğlaktır. Hane geliri yüksek olanlar Türkiye’nin hukuk devleti
olduğuna daha çok inansa da ev tipiyle arada ters iliĢki gözlenmektedir.

Kendilerini Kürt veya Alevi olarak tanımlayanlar deneklerin hukuk devleti algısı daha azdır
ve de etki Kürtler için daha fazladır. BDP’lilerin yani Kürt yurttaĢların bir kısmının,
hukuk devletine ve hukuka güvenleri, diğer tüm kümelenmelere ve kültürel kimliklere
kıyasla çok daha net biçimde olumsuza dönmüĢ olmasının genel Kürt meselesi
bağlamında değerlendirilmesi gerektiği görülüyor.
KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 6 / 59
Dindarlık ve hukuk devleti algısı arasındaki iliĢki ise pozitiftir, yani dindarlık arttıkça hukuk
devleti olduğuna inanç artmaktadır. Dindarlık seviyesi yükseldikçe hukuka olan
güvenin artması toplumun adalet ve hukuk kavramlarına, pozitif kurallar kadar
manevi dünyanın anlamlarından da yükleme yaptığını gösteriyor. Yani adalet ve
hukuk kavramları yalnızca yazılı kanun maddesinden olmanın ötesinde bir Ģey olarak
algılanıyor.

Ak Parti’ye oy verenlere bütün deneklerin hukuk devleti algısı daha az olsa da de etki
BDP’lilerde en fazladır. Oy kullanmayanlar, BDP’lilerin arkasından gelmektedir.

Hukuk devleti tanımındaki soruların ortalamasının “ne doğru ne yanlıĢ” noktasında olması,
toplumun hukuk devletinin varlığı konusunda oldukça
tereddütlü olduğunu göstermektedir. Örneğin, devletin Dindarlık seviyesi yükseldikçe
bazı kurum veya memurlarının iĢlemlerinde hukuk hukuka olan güvenin artması
kuralları çerçevesi dıĢına çıktığını düĢünenler yüzde 40 toplumun adalet ve hukuk
oranındadır. kavramlarına, pozitif kurallar
kadar manevi dünyanın anlam-
Toplumun yüzde 25-35 oranındaki bir kesimi kanunlar larından da yükleme yaptığını
önünde devlet ile vatandaĢın eĢit olduğuna gösteriyor.
inanmamakta, devlet ve memurların hatasında ve
hatta suç iĢlemese bile yargının kendilerini korumayacağına inanmakta,
mahkemelerde çıkar karĢılığı iĢ yapıldığına inanmaktadır.

Hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin anayasasında yazılı olduğu bir ülkenin
yurttaĢlarındaki bu algı, kendi baĢına problemin ifadesidir.

Eğitim, gelir seviyesi ve evin niteliği yükseldikçe ve kentleĢtikçe hukuk devletine olan
inancın azalması dikkat çekicidir. Sosyolojik olarak, modernleĢtikçe bu kesimlerin
geleneksel referanslar yerine modern, çağdaĢ değerlere olan bağlılıklarının artacağı
ve doğal olarak hukuk devletine olan inancın yükselmesi beklenir. Fakat gözlenen
durum aksini göstermektedir.

Toplumda hukuk devletine olan inancın düĢüklüğü, yargının anlamı sorulduğunda da
ortaya çıkıyor. Yargıyı tanımlamakta suçluların cezalandırılması ile devletin
vatandaĢların kanunlara uymasını denetlediği yer aynı oranda kullanılıyor. Adalet
tanımında yer almayan devletin yargı tanımında yer alması ilginç bir diğer bulgu
olarak ortaya çıkıyor.
2.4. Yargının Tanımı
Yargının nasıl tanımlandığını anlamak üzere, görüĢülen kiĢilere yargıyı, kanunlara uymanın
denetlendiği, suçluların cezalandırıldığı, adaletin yerini bulduğu yer olarak görüp
görmedikleri, soruldu.

Evin niteliği arttıkça, yargıda hukuk olduğu anlayıĢı zayıflamaktadır. Hane geliri için de etki
aynı yönde olsa da istatistiki olarak anlamsızdır. Kendilerini Alevi olarak
tanımlayanlar yargı tanımındaki hukuk anlayıĢı daha zayıftır. Etki Kürtler için aynı
yönde ancak istatistiki olarak anlamlı değildir. Dindarlık arttıkça ise yargının
tanımındaki olumlu anlayıĢı artmaktadır.

KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 7 / 59
Parti bazında bakınca, görüĢülen kiĢileri CHP’liler ve diğerleri olarak gruplamak doğru olur:
CHP’lilerin yargıda hukuk anlayıĢı Ak Parti’lilere göre daha kuvvetli olsa da bu etki,
diğerleri için ters yöndedir. En kuvvetli etki ise BDP’lilerde ve kararsızlardadır. MHP
ve kararsızlar için ise katsayılar küçük ve istatistiki olarak anlamlı değildir.
2.5. Yargıda Tarafsızlık Algısı
Yargıda tarafsızlık algısı, mahkemelerde hakimlerin, savcıların karĢılarındaki kiĢinin
cinsiyetine, mezhebine, etnik kökenine, gelir seviyesine, iktidarına yakınlığına göre
farklı davranıp davranmadıkları konusundaki algı üzerinden ölçülmüĢtür.

Gelirle yargıda tarafsızlık arasındaki iliĢki muğlaktır. Yargıda tarafsızlık algısı her ne kadar
hane geliri arttıkça azalsa da oturulan ev niteliğinin iyileĢmesiyle artmaktadır.

Özellikle farklı kültürel kimliklere ait vatandaĢlarda yargının tarafsız olmadığı algısı çok
güçlüdür. Kendilerini Kürt veya Alevi olarak tanımlayanlar, yargının daha taraflı
olduğunu düĢünmektedir ve bu etki Aleviler için daha fazladır. Dindar denekler ise
yargının tarafsız olduğunu daha fazla düĢünmektedirler.

Ak Parti’ye oy verenlere göre, görüĢülen diğer tüm kiĢiler yargının daha taraflı olduğunu
düĢünse de etki BDP’lilerde çok fazladır. Oy kullanmayan ve soruya cevap
vermeyenlerde de etkinin kuvvetli çıkması dikkat çekicidir.

Toplumda güçlü bir “yargı tarafsızdır” algısı mevcut değildir. Taraflılık algısı, en fazla
“iktidarın adamı olmak” ile “zengin ve fakire farklı muamele edildiği” konularındadır.
Toplumun beĢte biri, adaleti güçlü olanların kendilerini haklı çıkarmasının yolu olarak
görürken, yarıya yakını ise yargıyı güçlü olanın kendini haklı çıkardığı yer olarak
görmektedir. Yargı tarafsızlığı konusunda güçlü olmanın “zengin olmak” ve “iktidarın
adamı olmak” olarak tanımlandığı dikkate alınırsa parasal gücün ve partizanlığın
yargıda geçerli olduğu algısının oldukça güçlü olduğu görülmektedir.
2.6. Kanunsuzluğu Uygun Görme
Kanunların dıĢında davranmanın kabul edilebilirliğini ölçmek için, namus meselesi, kaçak
elektrik kullanımı, yalancı Ģahitlik ve rüĢvet örnekleri soruldu. Kanunlar dıĢına çıkma
genelde pek uygun görülmese de namus algısının toplumun üçte birinde
kanunsuzluğu haklı çıkaran bir gücü olduğu ortaya çıkmaktadır. Eğitim, gelir
seviyesinde yükselme ve kentleĢmeyle beraber geleneksel namus algısının
kanunsuzluğu onaylama üzerindeki gücü azalmaktadır.

YaĢ yükseldikçe, kanunsuzluk gittikçe daha az meĢru görülmektedir. Daha iyi evlerde
oturanlar da kanunsuzluğu daha az uygun görmektedirler. Kendilerini Kürt olarak
tanımlayanlar, kanunsuzluğu daha yüksek oranda uygun görmektedir. Hane geliri,
mezhep ve dindarlığın kanunsuzluğu onaylama üzerinde anlamlı etkisi
görülmemektedir. Parti bazında istatistiki olarak tek anlamlı iliĢki BDP’dedir: Bu
partiye oy verenler Ak Parti’lilere göre kanunsuzluluğu daha fazla uygun
görmektedirler.

Hukuk dıĢında davranma niyeti genel olarak düĢük görünmekle beraber Kürtlerde
mahkemeye gitme tercihinin Türklere göre bariz Ģekilde düĢük olması, Alevilerde
KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 8 / 59
mahkeme tercihinin oldukça bariz biçimde yüksek, polis/jandarma tercihinin ise
düĢük olması kültürel kimliklerin, genel hukuk ve yargı algılarında fark ürettiğinin bir
baĢka bulgusudur.
2.7. Hükümetin Denetimini Uygun Görme

Son yıllarda sıkça tartıĢılmakta olan hükümetin iĢlemlerinin yargı tarafından denetimi ve
kanunların anayasal denetimi gerekip gerekmediği meselelerinde toplum hem
hükümetin iĢlemlerinin kanunlara uygunluğunun hem kanunların anayasaya
uygunluğunu denetlenmesinden yana açık tercih belirtmektedir.

Daha eğitimli, hane geliri daha yüksek ve yaĢça büyük kiĢiler, hükümetin yargı tarafından
denetimini ve kanunların anayasal denetimini daha uygun görmektedirler.

Kendilerini Kürt olarak tanımlayanlar ve daha dindar olanları hükümetin denetimini daha
az oranda uygun görmektedirler. Etki Aleviler için de aynı yönde ama istatistikî
olarak anlamlı değildir. Bu sonuçlar bu iki grubun daha önceki sorulara verdikleri
cevaplar dikkate alındığında oldukça dikkat çekicidir.

Parti bazında bakınca ise, her ne kadar görüĢülen tüm kiĢiler Ak Parti’ye oy verenlere göre
hükümetin denetimini daha uygun görse de katsayılar sadece CHP, marjinal
partilere oy verenler, oy kullanmayanlar, kararsızlar ve soruya cevap vermeyenler
için anlamlıdır.
2.8. Hukuka Güvensizlik

Daha eğitimli, hane geliri daha yüksek ve daha iyi evlerde oturanlar, adaletin ve yargının
“güçlünün sözün geçmesi” Ģeklindeki nitelendirmeyi daha az doğru bulmaktadırlar.
Aleviler ise bu sorularla daha fazla olumlu yanıt
vermiĢlerdir; yani hukuka daha az güven
Hukuk ve haklar bilenler,
duymaktadırlar.
bilincinde olanlar, hak arama
cesaretinde ve kararlılığında
2.9. Kanun Hak Bilinci
olanlar için vardır. Eğer hukuk
Hakların öğrenildiği tek yer olarak medya iĢaret edilirken ve hak bilgisini yalnızca
eğitim sisteminin bu konudaki çok bariz yetersizliği medyaya bırakmışsanız sorun
dikkat çekicidir. Hukuk ve haklar bilenler, bilincinde var demektir.
olanlar, hak arama cesaretinde ve kararlılığında olanlar
için vardır. Eğer hukuk ve hak bilgisini yalnızca medyaya bırakmıĢsanız sorun var
demektir. Medyanın yüzeysel bilgilendirmeleri, kadın programlarındaki durum analiz
ve uzman görüĢlerine bırakmıĢsanız sorun var demektir.

Bir baĢka dikkate değer bulgu toplumun üçte biri hiçbir kurum ve kiĢinin kiĢi haklarını
korumadığı kanaatinde olmasıdır. Özellikle Kürtlerde mahkemelere olan güvenin çok
çok düĢük olması, Alevilerin yarıdan fazlasının kimsenin haklarını korumadığı
kanaatinde olmaları dikkate değerdir.
KONDA MAYIS’10 HUKUK VE ADALET, ALGI VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Sayfa 9 / 59