HORDHACA GUUD EE SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA Bogga ...

37 Pages·2011·0.43 MB·Somali

SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

HORDHACA GUUD EE SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Bogga SomaliSwisstv.com wuxuu soo bandhigayaa Silsilad qoraallo ah oo ka
hadlaysa ururada Islaamiga ah ee Soomaliya sida ay ku bilowdeen,
ujeedooyinkooda, waxa ay kala aaminsan yihiin, meelaha ay ku kala xiran
yihiin iyo damacooda kursiga hogaaminta Soomaliya. Akhristayaasha waxan
ka filaynaa inay iyagu kala dhex baxaan khatarta iyo faa'idada ay
Soomalida u wadaan ururadaas Islaamiga ah.

Cilmi Baaris, xog uruurin iyo wareysiyo badan oo uu sameeyay Bogga
wadanka.com ka dib ayaa lagu diyaariyay isla markaana lagu daabacay
qoraalladaan, waxaana lala sugayay waqtigooda. Ujeedada guud ee hadda loo
soo bandhigayo Qoraalladaan waa in Shacabka Soomaaliyeed uu ogaado, isla
markaana umaddu aysan ku kadsoomin ururada islaamiga ah qaarkood iyo
ujeedooyinka marin habaabinta ah ee ay aaminsan yihiin, waana muhiim in
qof kasta oo Soomaali ah uu miisaan rasmi ah saaro. Qoraaladeena waxan
ugu hormarin doonaa ururka ugu khatarta badan ee Al-Shabaab waxanan
cinwaan uga dhignay Silsilada Qoraalada Al-Shabaab Iyo Halka Ay Kasoo
Bilowdeen.

QEYBTA 1-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Inta aanan u guda galin maqaaladeena waxan u hambalyaynaynaa Sh. C/raxman
Janaqow iyo saaxiibadiis Sh. Bashir Axmed-Salaad iyo Sh. Max'ud Abu-
Shayba oo noqday raggii ugu horeeyay oo si bareer ah u radiya kana diga
Al-Shabaab iyo khatarta ay soo wadaan. Waxaase ragaas laga rabay inay
qirtaan in ururkoodii Al-Itixaad ama Al-Ictisaam ay ahaayeen kuwii dhalay
Shabaabka ay maanta ka qaylinayaan. Maqaalada soo socda ayanan ku cadeyn
doonaa sida ay Al-Itixaadku u dhaleen Al-Shabaab.

Diinta Islaamka iyo Soomalida Keebaa Horeeyay?

Diinta Islaamku waqtigii ay soo gaartay dhulka Somalida waxa ka taagan
dood maadaama Soomalidu aysan waxba qori jirin, mana la helayo qoraal
Carabi ah oo cadaynaya waqtigii ay soo gaartay. Waxaase jira cadaymo iyo
taariikh hore oo sheegaysa in waqti hore ay soo gaartay diinta Islaamku
ama la oran karo jiritaanka Soomaaliduba wuxuu la bilwday imaatinkii
diinta Islaamka, oo Soomalida maanta jirtaa waa mirihii ka dhashay
Carabtii dalka timid iyo Afrikaankii madoobaa oo loogu yimid.

Waxa kaloo la ogsoon yahay in aysan diintu kusoo gaarin Somaliya hab
dagaal ah ee ay ku timid nabad, mana jirto khilaafo Islaami ah oo ka
talin jirtay Somaliya marka laga reebo khilaafadii ugu dambaysay ee
Cismaaniyiinta oo wakiilkoodii Cumaan uu ka talin jiray xeebaha Somaliya.
Waxana xarun u ahayd wakiilkaas jasiiradda Zanzibaar ee xeebaha
Tanzaniya. Waxa jirta laba aragtiyood ee qeexaysa qaabkii Islaamku kusoo
gaaray Somaliya.

1. Midi waa waqtigii uu Nabi Max’ed NNK joogay Makka intii uusan u
hijroon Madina. Markii lagu dhibay Makka ayuu asxaabtiisa qaarkeed usoo
diray dhulka Xabasha oo Harar ay ka mid ahayd. Waxana halkaas soo gaaray
Asxaab uu hogaaminayo nabiga ina adeerkiis Jacfar Bin Abii Daalib.
Asxaabtaas oo mudo joogtay dhulkaas waxay Islaamiyeen dadkii halkaas
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

daganaa, waxana dhici karta inay halkaas naga soo gaartay diintu iyadoo
nabad ah.

2. Mida labaad waa in dadka Soomalida ah iyo diinta Islaamkuba ay isku
mar soo galeen dhulka Somalida ee maanta la yaqaano. Waxana la sheegaa in
dhulkaan ay daganaayeen dadka loo yaqaan Bantu ee u eg dadka Afrikaanka
ah. Somalida oo asalkeedi Carab ka timidna ay ku milmeen dadkaas. Inta
badan dadka Bantu-ga ah waxaa loo durkiyay dhanka Koonfurta ilaa la
gaarsiiyay xuduuda Kenya. Midabka dadka Somalida ah oo ka duwan kan
Afrikaankana wuxu u muuqdaa intiisa badan isku dar Carab iyo Afrikaan mid
ay iska dhaleen.

Ku Dhaqanka Diinta Islaamka Ee Soomaliya

Sida aan soo sheegnay khaliifa Islaam oo ku xukuntay shareecada Islaamka
dhulka Somaliya ma aysan jirin. Cadaynta ugu wayn arinkaasna waa xijaabka
dumarka Muslimiinta oo ku haray dhamaan dhulkii ay xukumi jireen
khaliifooyinka Islaamka ee markii dambe gumaysigu uu gacanta ku dhigay.
Dhulka Soomalida lagama aqoon dumar xijaabta intii ka horaysay sanadihii
todobaatameeyadii. Maadaama noocaas ay kusoo gaartay diinta Islaamka
Somaliya, waxa hormuud u noqday fidinta diinta dariiqooyin Suufiya ah oo
saddex magac kala lahaa, haba kala xoog badnaadaane.

1. Dariiqada ugu waynayd waxay ahayd Qaadiriya oo laba garab usii kala
qaybsanayd. Uwaysiya oo ku abtirsata Sh Uweys Al-Qaadiri. Iyo Sayliciya
oo ku abtirsata Sh. C/raxman A-Saylici.

2. Dariiqada labaad waa Axmadiya oo ku abtirsata ama uu bilaabay Sh. Cali
Maye oo reer Marka ah.

3.Dariiqada saddexaadna waa Saalixiya oo la sheego inay Somaliya kasoo
gashay magaalada Basra ee dalka Ciraaq.

Waxa la sheegaa dariiqooyin yar yar oo kale oo aan wax kasoo qaad lahayn.

Inkastoo dariiqooyinkaas ay diinta fidiyeen isla markaana ay difaaceen,
hadana waxay lahaayeen habacsanaan wayn oo khalkhal galisay cibaadada iyo
ku dhaqanka diinta Islaamka. Waxa ka buuxay khuraafaad iyo bidcooyin fara
badan. Tusaale ahaan Dariiqooyinku waxay aamin sanaayeen in qabuuraha
dadka dhintay ee Saalixiinta ah la baryi karo ama loosii maro baryada
Rabi, oo Rabi kaligiis aan la baryi karin haddii aadan soo marin
Awliyada. Culumada dariiqooyinka qaarkood waxay tusaale ka dhigan jireen
in madaxweynaha dalka aadan u gali karin ilaa aad sii marto wasiiradiisa
iyo lataliyayaashisa. Waana arin khatar ah oo qofka gaarsiin kara Shirki
lagu cadaabo abidkiis, haddii uusan ka toobad keenin. Waxa kale oo si
wayn ay ugu dhaqmi jireen dariiqooyinku bidcooyin ay cibaado ka dhigteen
oo Nabi Max’ed iyo Asxaabtiisii gadaashood la keenay.

Waxay kaloo si buuxda u qaateen dariiqooyinku fikradda ah in la kala
saaro Diinta iyo dowladda. Fikradaan oo ay dajiyeen shucuubta
Kirishtaanka ah markii ay u adkaysan waayeen khiyaanada iyo cadaalad
darada Kaniisada Kirishtaanku ay ku dhaqi jirtay shacabkeeda. Mana la
sheegin inta aan ka warqabo culumada Suufiyada oo ku wacdiyay dadka in
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

kitaabka Quraanku uu yahay dastuur dalka iyo dadka in lagu dhaqo ay
waajib tahay.

Dhaqanka noocaas ahi wuxu keenay in Diinta Islaamku ay ka noqoto Somaliya
mid ku ekaata Masaajida iyo qabuuraha oo kaliya, oo aan u soo gudbin
guryaha, iskoolada, jaamacadaha iyo xarumaha dowladda. Sidoo kale
bulshada dabaqadaheeda marka la fiiriyo diinta waxa lagu yaqaanay
odayaasha waawayn oo kaliya, mana aysan jirin dhalinyaro iyo dumar ku
dhaqma diinta. Culumadda Dariiqooyinku waxay ka waliimaysan jirteen
guryaha tujaarta iyo madaxda, mana aysan ku wacdin jiray in guryahaas
lagu dhaqo diinta oo la xijaabo dumarka guryahaas jooga. Kaliya waxay ka
cuni jireen bariis, hilib, bun, iyo cambuulo. Cabitaana caano, shah iyo
qaxwe ayaa u ahaa.

Dhanka dhalinyarada Xerta ah iyo kuwa ka baxa iskoolada Carabiga ee
dariiqooyinka marka ay shaqooyin ka helaan dowladda, ama qaarkood loo
diro waxbarasho dibadaha ah sida Ruusha iyo Talyaaniga, waxay soo noqon
jireen iyagoo diintii ka faanaya. Kuwa ka soo laabta Ruushka qamrada ay
soo bartaan waxa u wehlin jiray inay noqdaan Shuuciyo oo diinta oo dhanba
inkira. Kuwa kasoo laabta Talyaanigana qamro iyo dhilaysi ayay ku
caanbixi jireen.Hadiiba ay jiraan dhalinyaro wadaado ah oo ku dhaqma
diinta Islaamka, waa lala yaabi jiray. Halhayska Somaliduna wuxu ahaa 40
jir ayaa lagu toobad keena oo masaajida lagu galaa. Dumarka Somalida waxa
ceeb ku ahayd gabar timada daboolata, waxana la oran jiray gabadhii
timaha dadata “malagu guursaday”

QEYBTA 2-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Baraarugii Diinta Islaamka Ee SoomaliyaIyadoo noloshu ay sidaas tahay,
markii la qaatay xornimada kadib waxa bilowday socdaalo waxbarasho oo
ardaydu ay ku aadaan wadamada Muslimiinta ah gaar ahaan wadanka Masar oo
Somaliya xiriir fiican lalahaa xiligii xornimo raadinta.

Sidoo kale wadamada Sucuudiga iyo Suudaan waxa aaday arday fara badan
waxbarasho nooc walba lehna u raadsaday. Taasi waxay keentay in waxbadan
la fahmo iyo in kutub badan oo aan horay u oolin Somaliya lasoo galiyo.

Cilmigii iyo cibaadadiiba kor ayay u kaceen. Culumadii kasoo noqotay
dibada waxay camireen masaajidii firaaqada ahaan jirtay, waxayna kasoo
buuxiyeen dhalinyaro iyo dumar farabadan.

Odayaashii Dariiqooyinka Suufiyadana waaga ayaa ku baryay oo waxay u
muuqdeen niman saldanadoodii diinta lala qaybsaday, waxayna bilaabeen
qaylo dhaan iyo dacaayad ay uga hortagayaan dhalinyarada dibadaha kasoo
laabatay.

Waxayna shacabkii iyo dowladiiba u sheegeen in diin cusub dalka lasoo
galiyay, laakin taasi ma hakin xowligii baraaruga dhalinyada ee diinta
Islaamka.Culumada dibada kasoo laabatay hal cilad oo ilaa iyo maanta xal
loo waayay ayay dalka soo galiyeen, waana ciladda aan darteed buugan u
qorayo. Waa cilada ururada Diinta.

Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

Waa cilad abuurtay kooxaysi xisbiyo diimeed iyo tartan ku dhisan xukun
raadis, oo urur walba uu u xusul duubayo inuu isagu noqdo ururka diinta
Islaamka ku xukumaya dalka.

Haddii ururka kale uu uga hormaro kursiga xukunka Soomaliyana waxa
muuqata inaysan ururada kale ogolaan doonin, xataa haddii ururka kursiga
fuulay uu kitaabka Quraanka wax ku xukumayo. Waxaana tusaale la taaban
karo u ah arinkaas ururka Al-Islaax oo ka carooday lixdii bilood ee
golaha Maxaakimtu ay koonfurta Soomaliya maamulayeen kana qoray qoraalo
ay uga soo horjeedaan Maxaakimta maadaama rag ururkooda aan ahayn ay
gacanta ku hayeen hogaanka sare ee Maxaakimta. Halkasna waxa kasoo baxay
in ujeedada dhabta ah ee ururada Islaamiga ah ay tahay kursi ee aysan
raadinayn ku dhaqanka shareecada Islaamka. F

aahfaahinta hoose ayaan kusoo bandhigi doonaa cadaymaha arinkan.Ururkii
Ugu Horeeyay Somaliya: Jameeca Islaamiya. Wadaadkii ugu horeeyay ee
Soomalidu ay wada taqaano, oo bilaabay baraarujinta qaladaadkii ay diinta
ku wadeen dariiqooyinka Suufiyadu wuxu ahaa Sh. Nuur Cali Colow oo
casharo ka bilaabay gobolka Mudug, magaalada Gaalkacyo.

Halkaas oo ahayd meesha ugu adag ee dariiqooyinku ay saldhigyo waawayn ku
leeyihiin. Sh. Nuur wuxu si aad ah awooda u saaray ka digidda Shirkiga oo
ah in Ilaahay wax lala wadaajiyo inta uu abuuray. Wuxu cadaymo muuqda ka
keenay quraanka aayado faro badan oo Rabi uu uga digay dadka inay cid aan
isaga ahayn, baryaan, magan galaan, irsiq waydiistaan, ilmo waydiistaan,
gargaar waydiistaan, ka cabsadaan, wax ka rajeeyaan. Culumadii Mudug oo
ka carootay dacwada noocaas ah, waxay weerar ku qaadeen Sh. Nuur Cali
Colow iyo ardaydiisii, waxayna u bixiyeen magacyo ay ka mid ahaayeen
Bidco iyo Wahaabiyo. Ugu dambayntii Sh. Nuur waxa laga soo ceyriyay
Mudug, wuxuna yimid Muqdisho oo uu ka bilaabay dacwadiisii.

Waxana ku liibaanay dacwadaas kumanaan qof oo ka haray baryadii iyo magan
galkii Awliyada iyo qabuuraha. Sh. Nuur ha lahaado qaladad diini ah,
laakin wuxu ka nabad galay ciladda aan kor kusoo sheegnay oo ah
kooxaysiga iyo ururada diinta. Ma uusan abuurin urur, mana uusan ka mid
noqon urur horay u jiray inta aan ka warqabo.

Xiliga uu dacwadaan bilaabay Sh. Nuur waa xiligii dowladda Rayidka ee
dhamaadkii lixdameeyadii.Wadaadka labaad ee qayb wayn ka qaatay
baraarujinta umadda Soomaliyeed gaar ahaan dhalinyada wuxu ahaa Sh.
Max’ed Macalim, oo wax kusoo bartay jaamacadda Azhar ee magalada Qaahira,
Masar. Wuxuna tafsiirka Quraanka ka bilaabay masaajidka Maqaamka ama Sh.
C/qadir ee ku yaala xaafada Xamar Weyne, dhamaadkii lixdameeyadii.

Isagoo maraya dhamaadka tafsiirkisa aya waxa dalka ka dhacay afgambigii
ciidamada waxana dhashay Kacaankii 21 Octobar 1969. Sannadkii 1970 ayuu
mar labaad kor kasoo bilaabay tafsiirka Quraanka waxana ku soo xirmay
dhalinyaro faro badan oo la oran karo waxay noqdeen culumada mustaqbalka
dacwada Somaliya, qaar badan oo ka mid ahna ay hada ka dhex muuqdaan
Midowga Maxaakimta Soomaliyeed oo xusul duubka ugu jira kursiga
dowladnimada Soomaliya.

Sh. Max’ed Macalim wuxu la yimid Somaliya fikradda siyaasiga ah ee ururka
Al-Ikhwaan Al-Muslimiin inkastoo uusan ka dhisin Somaliya urur-
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

siyaasadeed leh xubno gooni ka ah dadka intiisa kale hadana waxa laga soo
xigtay inuu xubin buuxda ka yahay ururka Ikhwaan Muslimiinka Dowliga ah
ee laga xukumo Masar isla markaana ah urur qarsoon oo aan laga ogolayn
dalka Masar. Wuxuna si muuqata u taageeri jiray urur diimeedkaas, wuxuna
ka sheekayn jiray qaab dhismeedka ururka Ikhwaanka iyo dacwadooda kursi
doonka ah.

Taasi waxay keentay in qaar ka mid ah dhalinyaradii dhagaysan jirtay
casharka Sh. Max’ed Macalim ay xadaan Shiikha fikradii uu keenay ayna ku
dhiiradaan inay dhisaan urur-diimeed u dhisan qaabka Ikhwaanka Masar.

Sida aan sheegnay Sh. Max’ed wuxu ka dabqaadan jiray dacwadda Ikhwaanka
Masar oo ujeedadoodu ay ahayd qabashada kursiga madaxtinimada Masar, si
ay u gaaraan kursigaasna manhajka Ikhwaanku wuxu ku salaysnaa inaan
shacabka loo sheegin waxyaabaha ay dhibsanayaan loona daayo khuraafaadka
iyo bidacda qaarkeed si aysan uga didin dacwadda ku salaysan gaaritaanka
kursiga siyaasadda.

Qodobka ugu wayn ee uu u dajiyay aasaasihii ururka Ikhwaanka Xasan Al-
Banaan (Rabi ha u naxariistee )ayaa ahaa “Waa inaan ku wada shaqaynaa
inta aan isku raacsanahay, isla markaana aan iskugu cudur daarnaa inta
aan isku qilaafsanahay” Qaacidadan ayaa ah mid ku dhisan siyaasad isla
markaana kasoo horjeeda qodobada aasaasiga ah ee diinta Islaamka. Waayo
ma dhici karto in diinta Islaamka loogu cudur daaro qof qalad ka galaya
diinta, ee waa in loo nasteexeeya loona sheega qaladka uu diinta ka
galay, haddii uu diidana waa in laga goostaa wadashaqaynta diinta
Islaamka.

Laakin ururada diintu waxay ku dhaqmaan maanta qaacidadaas oo way u cudur
daaraan, wayna la shaqeeyaan qof walba oo diinta Islaamka qalad ka
galaya.

Sidaas daraadeed dadka ku xiran casharadda Sh. Max’ed Macalim 90% waxay
ahaayeen dariiqooyinkii oo sidooda u wata shirkiyaadkii iyo khuraafaadkii
Suufiyadda. Ninkii ugu horeeyay ee aasaasa urur-diineed Somali ah wuxu
ahaa wadaad ka tirsan dariiqadda Qaadiriyo faraceeda Sayliciyadda una
dhashay beesha Leelkase, magaciisana lagu sheegay Sh. C/kariin. Magaca uu
u bixiyay ururkaasna wuxu ahaa Jameeca Islaamiya. Waxa intaas u dheeraa
Sh. C/karin wuxu ahaa nin cuna Tubaakadda, wuxuna xubnihii ururkiisa ku
kulmin jiray guri uu ka daganaa xaafadda Xamar-Jajab qaybteeda Buur-
Karoole. Halkaas oo ay ku xadrayn jireen. Waqtigani waa bilowgii
todobaatameyadii, Kacaanka Okboobarna uu ku socdo xowli lixaad leh.

Ururka cusub ee Sh. C/karin waxa ka mid ahaa wiil uu adeer u ahaa oo la
yiraahdo C/qadir Sh. Max’ud iyo wadaad kale oo la yirahdo Xasan
Indhaceel.

QEYBTA 3-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Labadan nin ee dambe C/qadir Sh. Max'ud iyo Xasan Indha-Ceel) ayaa u
adkaysan waayay in amiirka Jameecadoodu uu cuno tubaakadda waxayna go’aan
ku gaareen inay iyagu qabtaan hogaanka Jameecadda ayna ka saaraan ururka
wadaadka Tubaako-Cunka ah, sidii ayayna ku dhaqaaqeen, waxayna dib u
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

habayn wayn ku sameeyeen ururkii cusbaa oo ay u bixiyeen magaca Al-Ahal
oo ujeedadiisu ay ahayd in looga dhuunto taliskii shuuciyadda oo aad u la
dagaalayay magaca diinta Islaamka, waxana loogu tala galay in marka
xubnaha ururku ay is waraysanayaan ay yiraahdaan “ka waran Ahelkii” oo
loo fahmayo reerkaagi, laakin u jeedadu ay tahay ka waran ururkeenii Al-
Ahal. Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu noqday amiirkii Jameecada oo wuxu ku
fariistay kursigii adeerkiis Sh. C/karin.

Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo soo dhigtay dugsiyadii Talyaaniga una
shaqaynayay xiligaas wakaalada xooga korontoda wuxu muujiyay hogaamin loo
bogay, wuxuna si wayn iskugu duba riday ururkii Al-Ahal. Wuxu ka
ugaarsaday casharkii Sh. Max’ed Macalim wuxuna ururkiisa kusoo daray inta
badan dhalinyaradii dhagaysan jirtay casharkaas. Sidoo kale wuxu xooga
saaray dugsiyadii Kacaanku uu furay, wuxuna ardaydii iskooladaas ee uu ku
daray ururkiisa kusoo xiray casharka Sh. Max’ed Macalim oo aan isagu ka
warqabin ururkaas iyo dhaqdhaqaaqa uu wado. Waqtiga quraacda iskoolada
waxa ardayda ugu soo celiya casharkii xalay ee Sh. Max’ed wiil ka tirsan
ururka Al-Ahal oo iskoolka dhigtay.

Ururka Al-Ahal waxa shardi u ahaa inaan lagu soo darin nin da’ wayn iyo
nin cilmi diineed leh toona, sababtuna waxay ahayd waxa hogaanka hayay
dhalinyaro yar yar oo aan cilmi lahayn. Haddii uu ururka kusoo biiro nin
cilmi leh iyo nin da’ wayna waxa iska cad in hogaamintoodu ay khatar gali
lahayd, maadaama amiirka Al-Ahal uusan lahayn cilmi diineed oo sidaas u
sii wayn. Waxa ururka Al-Ahal xiligiisii hora mamnuuc ka ahaa kutubta
culumada qaarkood sida Shiikhul Islaam Ibnu Taymiya iyo ardaygiisa Ibnu-
Qayim Al-Jowsiya iyo kutubta Sh. Max’ed Cabdi Wahaab. Waxaase la ogolaa
kutubta culumada Ikhwaanka sida Sayid Khudub, Xasan Al-Banaa iyo Max’ed
Khudub.

Xubnaha Al-Ahal waxa la fari jiray inay quraanka akhriyaan oo bishii hal
marna ay ku dhameeyaan. Maalinka ugu dambaysa bisha xubnuhu waa inay
soomaan, afurkana waxay ku wada cuni jireen hal guri, marka la afuro ayaa
Amiirka Jameecadu u khudbayn jiray xubnihiisa, khudbada kadibna waxa lagu
soo gabagabayn jiray shirkaas Qasiidooyin xadro ah oo la wada qaado
maadaama la wada ahaa dariiqooyinkii Suufiyada iyo Ikhwaankii oo isku jir
ah sida aan kor kusoo sheegay.

1975 Sh. Max’ed Macalim waa la xiray oo wuxu galay ololihii balaarnaa ee
Kacaanku uu ku dabargoynayay dhaqdhaqaaqyada Islaamiga ah, waana sanadkii
la toogtay culumadii diiday xeerkii qoyska ee Kacaanku uu soo bandhigay.
Booskii Sh. Max’ed Macalim waxa la fariisiyay oo tafsiir Quraan ka
bilaabay Sh. Aadan Sh. C/lahi. Masaajidka Arbaca-Rukun waxa laga xiray Sh
Nuur Cali Colow oo isagu ka madaxbanaana ururka Al-Ahal sidan kor kusoo
sheegnay. Dacwadiisuna ay ahayd la dagaalanka shirkiyaadka iyo
quraafaadka. Ardaydiisuna inta badan way ka madax banaanaayeen xiligaas
ururka Al-Ahal waxana ka mid ahaa ardaydiisa Abshir Bacadle, C/raxman-
Goobe, iyo C/lahi Afweyne. Booskii Sh. Nuur Cali Calow ee Arbaca-Rukun
waxa dowladu u ugolaatay nin la yiraahdo Sh. Iimaankeey oo casharo ka
bilaabay, isna hoostiisaa laga shaqaystay oo waxa casharkiisa kusoo celin
jiray wiil ka tirsan ururka oo la yiraahdo Muriidi Xaaji Suufi. Madaxdii
ururka Al-Ahal iyo culumadii waawaynayd waxay noqdeen wax la xiray iyo
wax dalka ka baxsaday.

Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

Amiirkii Al-Ahal Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu u baxsaday Kenya kadibna
Sucuudi ayuu kasii aaday. Howshii ururka waxa la wareegay dhalinyaro
iskooley ah oo dardar tii hore kasii badan bilaabay. Xamar waxa madax
looga dhigay ururka nin la yiraahdo Cismaan Cabdulle Rooble. Casharka Sh.
Aadan Sh. C/lahi sidii kii Sh. Max’ed Macalim ayaa loosoo camiraa
dhalinyaradana loogu soo xiraa. Waxa casharka Sh. Aadan markuu dhamaado
kusoo celiya wiil ka tirsan ururka xubnaha ururkuna waa u camiraan.

Dadka howsha wada waa dhalin yaro cusub sirdoonka NSS-tuna wali ma baran
dhalinyaradaan. Garkii waa la wada xiirtay, intii uu ku yaalay, inta
kalana wali umaba soo bixin gar. Maadaama dhalinyaro iskooley ah ay
hogaankii dacwada qabteen, ardayda qaarkeed waxay galeen macalimiinta BB-
da qaarna shaqadoodii qaran ayay macalimiin noqdeen, waxaana loo kala
badalay gobolada dalka oo dhan. Taasina waxay keentay inay gobolada dalka
oo dhan gaarsiiyaan ururkii Al-Ahal kuna soo daraan ururka dhalinyaro
badan oo gobolada dalka kala daganaa. Wixii jaamacado galay ama
shaqooyinka dowladda helayna meeshoodii ayay kasii faafiyeen dacwadii iyo
balaarintii ururkii Al-Ahal.

Inta badan ardaydaas waxay yaqaaneen cilmi-dhagood oo tafsiirka Sh.
Max’ed Macalim ayay dhagaysan jireen, kooda bartay kitaabka Arbiciinka
wuxu ahaa Shiikh wayn oo dadka wacdiya. Tusaale ahaan magaalada
Baledweyne waxa loo badalay arday ahaa kalkaaliye caafimaad oo la
yiraahdo Aadan Xaaji Xuseen oo ka tirsanaa ururka Al-Ahal. Aadan wuxu
dhagaysan jiray tafsiirka Sh. Max’ed Macalim wuxuna aqrin karay kitaabka
Arbiciinka. Markii uu tagay Baladweyne wuxu ka noqday Shiikh yeesha arday
badan wuxuna halkaas kasoo saaray rag badan oo loo yaqaan culumada
Hiiraan, qaarkoodna ay maanta yihiin Iimaamo Masaajid, waxana ka mid ahaa
ragaas Sh. C/raxman Sh. Cumar, C/raxmaan Barre, Col. C/samad, Xasan
Kaafi, C/raxmaan Cawaale, C/qadir Baledweyne, C/laahi Hiiraan iyo
C/qaadir Gabeyre. Ragaan iyaga ah oo arday ahaa qudhooda waxa loo sii
kala badalay gobolada dalka oo ay noqdeen iyaguna markooda culumo. Sida
C/raxman Barre oo loo badalay Garoowe, Xasan Kaafi oo aaday Burco,
C/raxman Sh. Cumar iyo C/samad Buula Burte.

La Soco Qaybta 4aad

QEYBTA 4-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Dacwadii baraaruga sidaas ayay ku faaftay carabka culumo Arbiciinka
taqaan, maadaama culumadii waaweynayd Kacaanku u xirxiray. Waxaana
halkaas laga dheehan karaa dacwo u dhexaysa faa’ido iyo khasaare.
Faa’idadu waa in dhalinyaradii ay ku mashquuleen diinta Islaamka,
gabdhihiina la xijaabay, lagana fogaaday fisqigii sida shaleemooyinkii
iyo heesihii. Khasaaruhuna waa in dhalinyaradaas Arbiciinka wax ku
wacdiya ay isku arkeen culumo waawayn oo ka talin kara mustaqbalka Dalka
iyo Diinta. Waana mida keentay in dhalinyaradaas ay ku dhaqaaqaan
talaabooyin keenay in dhiiga Soomalida Muslimiinta ah ay farahooda
lagalaan.

Culumada aan kor kusoo sheegayna waa kuwa soo saari doona Al-Shabaabka
maanta laga wada qayliyay, ee u fiirsada sida sheekadu iskugu xiran
tahay. Waxaan gaari doonaa (Haddii Rabi idmo) marka magaca Al-Ahal lagu
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

badalo Al-Itixaad in la furi doono Xafiiska Jihaadka oo noqon doona
xafiiska rasmiga ah ee soo saaray xubnaha Al-Shabaab maanta loo yaqaan.
Hordhaca xafiiskaasna waqtiga aan hada marayno ayuu bilowday. Xiligaan
1977 waxa ururka Al-Ahal uu go’aan ku gaaray in xubnihiisa qaar uu ku
daro ciidamada qalabka sida si ay ugu soo tababartaan xirfadaha ciidanka
oo bari ay ugu anfacaan ururka marka uu gaaro xili uu dagaal gali karo
ama afgambi uu dalka ku qabsan karo. Xubnihii lagu daray ciidankana waxa
ka mid ahaa C/raxman Sh. Cumar, C/samad iyo Xasan Mahdi oo reer
Baledweyne ah iyo rag kale. Waxa ragaas uga horeeyay ciidanka Sh. Xasan
Daahir Aweys oo isagu iskiis u galay ciidanka kana mid noqday ururka Al-
Ahal isagoo askari ah, mase hubo inuu isagu keenay fikradda ah in lagu
biro ciidamada, waxaas muuqata inuu ku dhiiri galiyay in lagu biro
ciidamada. La soco wax qabadka saraakiishaan marka la gaaro xiliga
dagaalka dhamaadka sideetameeyada.

Culayskii Kacaanku aad ayuu ugu batay culumadii da’da yarayd ee waday
dacwada baraaruga. Wuxu Kacaanku adeegsaday culumadii Dariiqooyinka
Suufiyada oo uu u dhiibay xilalkii wasaarada garsoorka iyo arimaha Diinta
waxayna culumadaas dacaayad aad u xoog badan ku fureen dhalinyaradii
dacwada waday xiligaas oo aan lahayn awood dhanka aqoonta naxwaha
Carabiga, culumadii ka difaaci lahaydna xabsiga ayaa la dhigay. Ragga
weerarka ahaa ee dariiqooyinka Suufiyada waxa hormood u ahaa Sh. Max’ed
Guuleed oo gaaray heer uu xirxiro masaajida qaarkood, sida masaajidkii
Dumarka ee uu sameeyay Sh. Max’ed Macalim intii aan la xirin ee uu u
shaqayn jiray wasaarada Garsoorka iyo Arimaha Diinta. Dumarkii laga xiray
masaajidka Dumarka waxay dantu ku qasabtay in guryahooda loogu aqriyo
casharada Diinta, mararka qaarkoodna iyaga dhexdooda ayaa la isku diri
jiray oo wax isku aqrin jiray maadaama ragga lagu daba jiray.

Ururkii Ka Dhisnaa Waqooyiga Waxdatu Al-Shabaab.

Halkaas urur ee Al-Ahal ayaa ka jiray Koonfurta Somaliya, waanan usoo
noqon doonaa Al-Ahal iyo sida uu u xuub-siiban doono. Waxan wax yar ka
iftiimin doonaa urur ka dhisnaa Waqooyiga oo la oran jiray Waxdatu Al-
Shabaab. Ururkan isaga ah uma nidaamsanayn sida midka ka dhisan Koonfurta
ee Al-Ahal, dhaqdhaqaaqiisuna ma badnayn. Waxayse wadaageen labada urur
fikirka Al-Ikhwaan Al-Muslimiin oo waxay labaduba ka biyo cabi jireen
dalka Masar. Dhalinyarada Waxdadu waxay lee yihiin Maktabad waxayna
akharistaan kutubta Ikhwaanka Masar. Raggii ka yimid Koonfurta oo
shaqooyinka loogu soo badalay Waqooyiga waxay dhex galeen dhalinyaradii
Waxdada waxayna isku dayeen inay ururkoodi Al-Ahal kusoo daraan, waxayse
kala kulmeen xooga yar oo iska caabin ah, maadaama urur dhisan ay yihiin,
sida caadiga ahna urur kuma biiro urur kale inay midoobaan maahee.
Dhalinyaradii Waxdada kuwoodii ugu firfircoonaa waxa lagu casumay
Muqdisho si madaxdii Al-Ahal loogu geeyo oo looga soo dhaadhiciyo inay
kusoo biiraan Koonfurta. Dhalinta dacwada ka waday Waqooyiga waxa ka mid
ahaa C/qadir Xaji Maxud, Xasan C/salan, Ismacil, C/raxman Garweyne,
Max’ed Yusuf iyo Mustafa Xaaji Haaruun. Madaxdii Al-Ahal ee Muqdisho
waxay ku guulaysteen inay kusoo daraan ururkooda inta badan dhalinyaradii
Waqooyiga marka laga reebo Sh. Mustafa Xaaji oo isagu diiday inuu ku
biiro Al-Ahal. Sidaasna waxa ku burburay ururkii Waxdatu Al-Shabaab
maadaama intii badnay ay ku biireen Al-Ahal.

Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

Sidaas wadanka oo dhan wuxu ku yeeshay hal urur oo ah Al-Ahal uuna u
madax yahay Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo markaan masaafuris ku jooga Makka,
Sacuudiga.

QEYBTA 5-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Sixitaan Qoraaladii Hore

Inta aanan u galin qaybta afaraad waxan rabaa inaan wax yar ka saxo
qaladaad ku jiray qoraaladii hore.

Ururka ugu horeeyay Soomaliya magaciisu ma ahayn Jamaaca Islaamiya ee
wuxu ahaa Al-Nahda waxana ku jiray ururkaas inta badan culumo waawayn oo
qaybta 5aad aan ku sheegi doono. Marka uu fashilmo Al-Ahal ayuu u xuub-
siiban doonaa Jamaaca Islaamiya.
Sh. Max'ed Macalim kama uusan mid ahay Ikhwaanka Dowliga ah ee wuxu
ka mid ahaa ururka aan kor ku sheegnay ee Al-Nahda oo ay ku midoobeen
culumo waawayn, dhalinyaraduna way ku yarayd ururkaas. Wuxuuse burburay
markii uu dhashay Kacaankii 21ka Oktoobar. Ka dibna dhalinyaradii ayaa
furtay ururka Al-Ahal.

Qeyta 5aad Urur Labaad Oo Samaysmay: Al-Islaax

1977 dagaalkii Itoobiya iyo Soomaliya oo socda, amiirkii Al-Ahalna uu
qaxooti ku yahay Sucuudiga ayaa waxa u yimid rag fikir ahaan ay ka
midaysnaayeen fikradda Ikhwaanka. Ragaas oo dhigan jiray jaamacadihii
Sucuudiga si gooni ahna iskugu xirnaa ayaa waxa ka mid ahaa Dr. Cali-
Dheere oo hada madax ka ah Jaamacadda Muqdisho iyo Dr. Max’ed Yusuf
waxayna u soo bandhigeen Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo amiirka Al-Ahal ah
inay midoobaan soona nooleeyaan ururkii burburay ee Al-Nahda ee ay ka mid
ahaayeen Sh. Max’ed Macalim Xasan, Sh. Max’ed Garyare, Sh. C/qani iyo
culumo kale ayna qaataan magacaas Al-Nahda. Sh. C/qadir waa ku gacan-
seyray codsigaas, wuxuna cilad uga dhigay diidmadiisa in culumadaas
qaarkood ay qaaliyaal u yihiin dowladda sidaas darteedna aan waxba lagu
darsan karin. Fikradda Takfiirka oo uu qaadan doono mardhow ayaa kasoo
dhadhamaysa jawaabta Sh. C/qadir, wuxuna iyaga usoo bandhigay inay kusoo
biiraan ururkiisa, iyaguna waxay u sheegeen in ururka Al-Ahal laga soo
buuxiyo dhalinyaro yar yar oo aan aqoon iyo da’ toona u saaxiib ahayn
aysana ku biiri karin, waxayna u sheegeen in haddii guul laga rabo
ururkaan la hoos geeyo midkii culumadda. Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo aan
raali ka ahayn in ururkiisa lagu soo daro qof isaga ka da’ wayn iska daa
inuu ku biiro urur kale oo culumo ay hogaaminaysee ayaa albaabka ka
xirtay dalabki uga yimid ragaas.

Iyadoo xiisadaas ay taagan tahay, ayaa hadana waxa loosoo bandhigay Sh.
C/qadir in ururka Al-Ahal uu ka qayb qaato dhaqaale loo aruurinayo dadka
dagan Soomali-Galbeed ee uu saameeyay dagaalka Itoobiya iyo Soomaliya,
laakin Sh. C/qadir waa diiday in ururkiisu uu faraha la galo arimaha
dagaalkaas dhan walba.

Markii labadaas dhacdo ay dheceen ayaa rag uu hor kacayo Dr. Cali-Dheere
waxay u tageen Sh. Max’ed Gar-Yare waxayna halkaas ku dhisteen urur loo
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq
SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA
Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

bixiyay Al-Islaax oo Amiir looga dhigay Sh. Max’ed Gar-Yare. Labada urur
Al-Ahal iyo Al-Islaax waa isku fikir oo labaduba waxay aaminsan yihiin
fikradda Al-Ikhwaan Al-Muslimiin oo Masar ayay ka biyo cabaan labaduba,
qilaafka kaliya ee u dhexeeya waa inta aan kor kusoo sheegnay. Waqtiga la
aasaasay Al-Islaax waa 1978.

Burburkii Al-Ahal Oo Soo Dhawaaday.

Madaama hogaanka Al-Ahal ay hayaan dhalinyaro cilmigoodu yar yahay
xubnaha ururkana ay mar walba u kordhayso cilmi iyo da’ waxa soo baxayay
mar walba su’aalo la is waydiinayay iyo amardiido dhalinyarada dhexdeeda
ah. Waxa la joogaa Sucuudiga, waxaana is qabtay markaan dhalinyaro u bogi
waayay qaabka hogaaminta amiirkooda iyo Sh. C/qadir oo amiirkii ururka
ah, waxana ka mid ahaa ragas ku dhaga adayga amiirkooda Yuusuf Food-
Cadde, C/salam Cismaan C/salaam iyo Max’ed Turki. Wuxuna go’aan ku gaaray
Sh. C/qaadir inuu ka saaro ragaas ururkiisa isagoo aan waliba u sheegin
inuu ka saaray ururka. Wuxu kaloo amar ku bixiyay Sh. C/qaadir in ragaas
aan loo sheegin in laga saaray ururka, isla markaana aan loo sheegin
shirarka iyo dhaqdhaqaaqyada ururka oo laga gaabsado warkooda. Iyadoo
xaalku uu sidaas yahay ragiina laga goostay xiriirka oo ay layaaban
yihiin meel laga soo galay, ayaa waxa Xamar ka yimid nin la yiraahdo Sh.
C/salam Sh. Ibraahim (Rabi ha u naxariistee) waxana loo sheegay amarka
kasoo baxay amiirka iyo ragga laga saaray ururka. Arinkii ayaa la
xumaaday Sh C/salaam wuxuna codsaday in dhalinyarada oo dhan loo balamiyo
maadaama uu ka yimid dalkii si uu warbixin u siiyo. Raggii laga saaray
ururkana isagaa ugu yeeray goobta lagu balamay. Markii uu warbixinta
dhiibay ayuu shirkii ka dhex sheegay in ragaan laga saaray ururka aanana
loo sheegin, ficilkaasna uusan ahayn wax wanaagsan. Mudo yar kadibna wuxu
dib ugu laabtay Muqdisho iyadoo xaalka dhalinyaradii Sucuudiga joogtay uu
aad u kacsan yahay oo qaarkood ay ka bexeen ururkii kuna biireen ururkii
cusbaa ee Al-Islaax.

Dhanka Muqdisho wali ma uusan gaarin kacdoonka ka bilowday Sucuudiga
maadaama ragga Soomaliya ay indho xiran yihiin, halka kuwa Sucuudiga
joogay ay u furmeen dhagihii iyo indhihiiba. Dhalinyaradii Soomaliya
dacwadoodii ayay iska wataan, waxayna isku kala qaybiyeen qaybo badan oo
kala ah ardayda, shaqaalaha, macalimiinta, ciidamada. Sirdoonkii dowladdu
daba gal ayuu ku hayaa oo qarsoodi ayaa loo shaqeeyaa. Qaybaha loo
qaybsan yahay lama ogala inay isbartaan oo ardaydu waxay isku haystaan in
ururkaan uu yahay mid ardayda kaligood ay leeyihiin oo qof kale uusan ku
jiri. Shaqaaluhu sidoo kale, macalimiintuna sidoo kale. Waxaase jira gudi
ka kooba siddeed wiil oo dhalinyaro ah oo wada yaqaana dhamaan qaybaha oo
dhan, loomana ogala inay is baraan qaybahaas kala xirxiran. Howsha la
wado dacwo kaliya maaha oo waxaa loo diyaar garoobayaa sidii loo afgambin
lahaa dowladda. Qaybtii ciidamada waa la kordhiyay diyaargarowgooda.
Saraakiishii aan kor kusoo sheegnayna waa bateen, waxana ka mid ahaa
Xasan-Mahdi, C/samad C/lahi, C/raxman Sh. Cumar, C/casiis Guureye
Kaarshe, Xasan Daahir Aweys (C. Asluubta) Aadan Dhaga-Seyn, Saadaq Eenow,
Cali Muuse Ciise iyo rag kale. Wakiilkii amiirka ee Soomaliya Cisman
Cabdule Rooble waa la xiray, waxana lagu badalay wakiil cusub oo la
yiraahdo Xuseen Cali Xaaji.

Iyadoo halkaas xaalku marayo sannadkii 1978-na uu dhamaad ku dhow yahay
ayuu amiirkii ururka Al-Ahal Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu ku qancay oo
Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq