hoe werk je aan een sociale stad?

56 Pages·2017·14.72 MB·Dutch

Special: De blik vooruit: Privacywetgeving en Inclusie is een diepere
5 visies op de toekomst samenwerking in de wijk vorm van democratie
31 33
Relatieblad voor het sociaal domein
november 2017 nummer 3
*
M OV I S I E S
HOE WERK JE AAN
EEN SOCIALE STAD?
Kennisplatform Integratie &
Samenleving gaat 4 jaar door
Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) – het
gezamenlijke programma van Movisie en Verwey-Jonker
Instituut gaat nog voor in elk geval 4 jaar door. KIS
startte in 2015 als een driejarig programma. Het is
gefinancierd door het ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid (SZW). KIS doet onderzoek, adviseert en
Redactioneel
biedt praktische tips en instrumenten over vraagstukken
rondom integratie, migratie en diversiteit. Uiteindelijk
doel is bij te dragen aan de kwaliteit van de Nederlandse Aanmoediging
samenleving tegen de achtergrond van de grote diver-
siteit in de etnische samenstelling van de bevolking. In In dit nummer kijken we vooruit. Beter gezegd: dat doen vijf experts
het afgelopen voorjaar verrichte Bureau Berenschot een voor ons, professionals die op uiteenlopende terreinen hun sporen
evaluatieonderzoek uit in opdracht van het ministerie van hebben verdiend. Op welke fundamentele sociale vraagstukken zullen
SZW. Dat leidde tot een verlenging van de financiering we de komende jaren met elkaar een antwoord moeten vinden? U
door het ministerie van in elk geval vier jaar. De missionair vindt de interviews met hen – Tineke Abma, Naima Azough, Jan van
minister Asscher bood het evaluatierapport van Beren- Ginkel, Nora el Abdouni en Job van ’t Veer – als special in het hart van
schot afgelopen zomer aan de Tweede Kamer aan. deze Movisies.
Heeft u een vraag voor KIS? De vijf verhalen vormen voor mij een inspiratie en een aanmoediging.
Heeft u een vraag over integratie en diversiteit? Wordt Bijvoorbeeld bij de gedachte dat kennis wortelt in de praktijk. Het
er volgens u te weinig aandacht aan een onderwerp lineaire kennismodel (‘kennis oplepelen en ergens presenteren’) is
besteed? Of kan iets beter? KIS geeft graag antwoord. passé zegt Tineke Abma, hoogleraar Participatie & Diversiteit daarover.
Ze pleit voor een innige samenwerking vanaf de start van een project
Meer informatie is te vinden op www.kis.nl tussen onderzoek, beleid en praktijk. Dat proberen we bij Movisie ook
zo te doen – en ons te verbeteren: kennis tot stand brengen en verder
brengen in cocreatie met partners zoals bijvoorbeeld bestuurders,
professionals en burgers. En ervoor te zorgen dat kennis tot  leren en
implementeren leidt.
Kerstdebat Movisie over
polarisatie Dat onderwerp – kennis in cocreatie – zie ik als een onzichtbare rode
draad geweven tussen de interviews. Mooi om te lezen hoe veeleisend
We kennen de berichten uit de pers: bewoners verenigen Jan van Ginkel, sinds kort locosecretaris voor de provincie Zuid-Hol-
zich tegen de komst van vluchtelingen in hun wijk, land, daarbij is. Niet in de laatste plaats voor zichzelf. ‘Na afloop van
andere bewoners verzetten zich juist tegen de uitzetting elke vergadering stel ik mezelf de vraag of de samenleving er beter van
van een gezin in de buurt. Mensen worden uit wijken geworden is.’ Ook bij hem staat samenwerking met partners voorop,
weggepest omdat ze er niet thuis zouden horen. De wil je van maatschappelijke betekenis zijn. Onbegrijpelijk zegt hij: pro-
tegenstelling tussen verschillende groepen bewoners in jectteams die alleen uit ambtenaren bestaan. En Job van ’t Veer, lector
wijken lijkt groter dan ooit. Moslims en niet-moslims, in Leeuwarden die studenten opleidt tot change agents. Professionals
hoog- en laagopgeleiden, geboren en getogen wijk- die in cocreatie met cliënten op zoek gaan naar toepasbare nieuwe
bewoners en nieuwkomers: iedereen lijkt zich terug te technologie in zorg en welzijn. Dat is ook de opdracht en uitdaging van
trekken in zijn eigen bubbel, waardoor het wij/zij gevoel Movisie: steeds meer in cocreatie met bestuurders, professionals en
versterkt wordt. Klopt dit? Of overschatten we het effect inwoners het nodige tot stand te brengen. 
van polarisatie in de samenleving en zijn verschillen
nu eenmaal van alle tijden? Wanneer is verschil geen De interviews met Naima Azough – adviseur en moderator – en Nora
probleem en wanneer schuurt het? En hoe ga je hier als el Abdouni – bekroond sociaal werker – brengen voor mij iets anders
sociaal werker in een wijk mee om? Dat zijn vragen die waardevol aan de oppervlakte: investeer in preventie. Goede aandacht
centraal staan tijdens het Kerstdebat dat Movisie voor de voor preventie voorkomt veel sociale problemen en hogere kosten
derde keer in successie organiseert. Datum: vrijdag 22 voor zorg. ‘Sociaal werkers hebben de taak om mensen bij elkaar te
december 2017. Locatie: Geertekerk Utrecht. brengen, de kloof te dichten en om xenofobie tegen te gaan’, zegt El
Abdouni. Dat is me uit het hart gegrepen. En niet alleen mij. Bestuur-
Praat mee over het versterken of juist doorprikken van ders van allerlei gemeenten die ik tref in de praktijk zijn het station
bubbels, het effect van sociale cohesie in wijken op gepasseerd om continu bewijslast te zamelen in de vorm van business
polarisatie tussen groepen en het omgaan met verschil. cases. Zij willen de ruimte en middelen om te investeren in preventie.  
Hun motto: preventie werkt , laten we het doen. Interventies toepassen
Meer informatie over het programma en inschrijving op: die bewezen effectief zijn.
www.movisie.nl/kerstdebat
2 Yvonne van Mierlo, Raad van Bestuur Movisie
In dit nummer
4 6 19
Sociale stad Helmond: motor Psychisch kwetsbare mensen Een nieuwe trainging helpt
achter inclusieve stad in de wijk jongeren met migratieachtergrond
die kampen met schulden
24 31 33
Wijkteams, partnergeweld en Wat betekent de nieuwe Inclusie. Hoe zorgt een wijkteam
meldcode privacywetgeving voor dat kwetsbare groepen zich welkom
samenwerken in de wijk? voelen in de wijk?
GEMEENTEN
17 Als werk & inkomen in de wijk zit
Special in het hart van dit nummer:
21 Hoe gemeenten en organisaties werken
aan outcome De blik vooruit.
26 Den Haag start campagne mantelzorg
5 visies op de toekomst
DE PROFESSIONAL
8 Wat werkt tegen eenzaamheid? Movisie bestaat tien jaar. Een goede
9 Interventiewijzer sociaal en gezond
aanleiding om vooruit te kijken.
11 Thuis op straat werkt samen met
We bieden een podium aan 5 experts
onderzoekers
14 Praat met mij. Gereedschapskist mensen die op verschillende terreinen hun
met verstandelijke beperking sporen hebben verdiend. Laat u
23 Appke: sociale apps in de spotlight
inspireren door hun frisse blik op
28 Intensieve mantelzorg en werk, de
de toekomst!
ondersteuning daarbij
30 Vijf vragen aan: Saskia Keuzenkamp 3
Innovatie als motor
van een sociale stad
Zorg dat mensen maximaal meedoen en kunnen vooruitkomen. Maak Met het programma Sociale Stad wil de
de stad in sociaal en maatschappelijk opzicht sterker. Dat zijn enkele gemeente Helmond werken aan sociale
stijging, zowel van de mensen die aan de
doelen van het programma Sociale Stad van de gemeente Helmond.
onderkant zitten als van de stad als geheel.
Het programma ontstond vanuit de strategische agenda van het college
‘Het programma is onderdeel van de stra-
en vormt daarvan de centrale pijler, vertelt Nathalie van der Zanden, tegische agenda van het college en vormt
wethouder voor Wmo, Armoedebestrijding en Stadswinkel. daaronder een van de belangrijkste pijlers,’
aldus Van der Zanden. ‘Het is een impulspro-
gramma, om de sociale basis te versterken,
om voor sociale stijging te zorgen van onze
Meedoen, rondkomen en vooruitkomen: oog voor de menselijke maat’, vertelt Natha- inwoners, sterkere wijken en een sterkere
dat is kortweg het doel van het programma lie van der Zanden, wethouder voor Wmo, (en daardoor veiligere) stad.’
Sociale Stad van de gemeente Helmond. ‘We Armoedebestrijding en Stadswinkel (SP). ‘En
willen dat iedereen de kans krijgt om mee dan volstaan vaak de standaardoplossingen En dat is nodig ook. Helmond staat op
te doen. We gaan voor een sociale stad met niet. Innovatie is het toverwoord!’ de eerste plaats in de monitor Sociale
Wethouder Nathalie van der Zanden (links): ‘We gaan voor een sociale stad met oog voor de menselijke maat.’
4
Veerkracht van de provincie Noord Brabant Stadslab: laboratorium voor nieuwe
als het gaat om sociale deprivatie. ‘We ideeën
hebben veel mensen aan de onderkant van Het Stadslab (stadslabhelmond.nl) faciliteert
Het moet gewoon weer
de samenleving, mensen met een uitkering’, nieuwe ideeën die uit de stad komen
aldus Wytske Teeuwen, programmamanager omdat de gemeente zelf niet alles wil en ‘wij’ worden in plaats van alleen
Sociale Stad. ‘Dat betekent dat problemen in kan bedenken. Dit gebeurt bijvoorbeeld
maar ‘ik’.
een aantal wijken samenkomen. We willen in de vorm van open podia waar mensen
ervoor zorgen dat iedereen maximaal kan een idee kunnen pitchen. Hierbij spelen de
meedoen, rondkomen en vooruitkomen en zogeheten ‘stadslaboranten’ een grote rol.
dat kan het beste in de vorm van betaald Wytske Teeuwen: ‘Met het Stadslab hebben
werk. Lukt dat niet, dan zetten we in op we de innovatiepoot van de gemeente naar
een traject naar werk. Lukt dat ook niet? buiten gebracht. We willen zo de drempel om vrijwilligerswerk te gaan doen. Wytske
Dan mikken we op vrijwilligerswerk via het verlagen voor mensen om nieuwe ideeën Teeuwen: ‘Het Stadsleerbedrijf is het
Stadsleerbedrijf.’ aan te dragen. Inwoners kunnen ideeën vliegwiel van de transformatie. Mensen met
indienen en het Stadslab helpt ze die ideeën afstand tot de arbeidsmarkt bieden we bege-
Generatiearmoede verder te brengen. De stadslaboranten zijn leid vrijwilligerswerk aan en een persoonlijk
‘De inzet op werk, inkomen, ontwikkeling en vrijwilligers uit de stad, met kennis vanuit ontwikkeltraject.’
opleiding gebeurt in samenhang’, vervolgt bijvoorbeeld communicatie, zorg, bedrijfsle-
Teeuwen. ‘We willen dat mensen maximaal ven, onderwijs. Inmiddels hebben zich zo’n Nathalie van der Zanden schetst een
kunnen rondkomen, een inkomen hebben twintig gespecialiseerde stadslaboranten voorbeeld van een deelnemer aan het
dat past bij hun uitgaven. Niet alleen voor de aangemeld.’ Stadsleerbedrijf. Door goed luisteren heeft
minima, maar ook daarboven, om schulden het leven van een dakloze een positieve
te voorkomen. Daarnaast zetten we in In 2016 zijn zo’n 120 nieuwe ideeën wending gekregen. ‘Het lukte de beheerder
op persoonlijke ontwikkeling, omscholen, ingebracht, vertelt Van der Zanden. ‘Een idee van een wijkhuis om in gesprek te gaan
bijscholen, levenslang leren. Als we zo de was de mobiele keuken voor de wijkhuizen. met deze jongen. Het effect was geweldig.
sociale basis versterken, zorgen we voor Kwetsbare ouderen die zorg nodig hebben, De jongeman kwam steeds vaker in het
sociale stijging van inwoners, sterkere wijken komen vaak te weinig buiten de deur. Door wijkhuis en begon er als klusjesman. Ook is
en een sterkere stad. Helmond wordt zo in het wijkhuis te gaan eten, komen ze hij in het wijkhuis in contact gebracht met
aantrekkelijker voor nieuwe bedrijven. Dan buiten, zijn ze samen en kunnen voor een ondersteuning om hem te helpen met zijn
blijven de mensen in de stad, ook de hoger minimale prijs eten. In de keuken staan vrij- schulden. Hij ontwikkelde zich tot gastheer
opgeleiden.’ willigers vanuit het Stadsleerbedrijf, mensen en werd actief als fotograaf die het leven
met een afstand tot de arbeidsmarkt die zelf van daklozen ging fotograferen. Daaruit
‘Armoedebestrijding is een wezenlijk ook geïsoleerd leven en moeilijk aansluiting ontstond een tentoonstelling. Nu gaat hij de
onderdeel van het beleid’, vult Nathalie van vinden in de samenleving.’ opleiding doen tot heftruckchauffeur.’.
der Zanden aan. ‘We zien veel generatie-
armoede, families die keer op keer in de Andere ideeën zijn: het begeleiden van Inclusieve stad
bakken van de sociale dienst terechtkomen. autistische jongeren naar evenementen, de Wat betekent de Sociale Stad als motor van
Negentig procent van de problemen van kookgroepen voor jongeren met autisme en een inclusieve stad? ‘Het moet gewoon weer
mensen begint bij schulden. We willen dat duofietsen waarmee vrijwilligers in groepen ‘wij’ worden in plaats van alleen maar ‘ik’’,
de armoede-aanpak breed in het sociaal samen met ouderen gaan fietsen. De ideeën reageert Wytske Teeuwen. ‘Zo zijn er ook
domein verweven is. We kiezen er bijvoor- komen vaak van vrijwilligers, die zelf ook allerlei verbindingen gemaakt met andere
beeld voor om aan uitkeringsgerechtigden fondsen werven en zelf ook zorgen voor strategische programma’s als wonen. Neem
met financiële achterstanden de mogelijk- de uitvoering. Een bijzonder project is VIPE, de manier waarop de huizen zijn gebouwd,
heid te bieden de premie voor de zorgverze- dat met gebruikte pruiken nieuwe pruiken daarmee kan de woningbouw het samen-
kering in te houden op de uitkering.’ maakt voor mensen die door een chemokuur leven stimuleren. We willen innovatieve
hun haar verloren hebben. Nathalie Van der woonvormen ontwikkelen, bijvoorbeeld
Innovatie als toverwoord Zanden is ook enthousiast over het project meergeneratiewoningen om mensen van
Van der Zanden schetst het domeinbrede Tijdloos, waarbij mensen met dementie verschillende leeftijden bij elkaar te laten
pakket van de Sociale Stad: de transformatie terugkijken op hun leven. ‘Ouderen worden wonen.’
van de Wmo en jeugdbeleid, het Stadslab en in beeld gebracht met een fotoreportage.
Stadsleerbedrijf, de Werkgelegenheidsimpuls Zo was er een reportage over een mevrouw Het programma Sociale Stad steunt op
en het onderwijs- en arbeidsmarktbeleid. die vroeger stewardess wilde worden en een breed draagvlak in de Helmondse
‘Het programma legt verbindingen en moet daarover vertelde. Het is heel mooi om politiek. Partijen van links en rechts staan
voorkomen dat mensen te snel in dure mensen te betrekken en te ondersteunen bij er volledig achter, vertelt Nathalie van der
zorg terechtkomen. Twee bijzondere pijlers ontmoetingen. Je ziet ze stralen.’ Zanden. ‘Vanuit de stad hebben vrijwilligers
zijn het Stadslab en het Stadsleerbedrijf. veel belangstelling voor de vernieuwende
Deze gaan uit van de krachten die bij onze Stadsleerbedrijf: vliegwiel voor de projecten. Initiatieven als het Stadsleerbedrijf
inwoners zitten en hebben allebei een transformatie en het Stadslab komen vanuit de stad zelf.
innovatief karakter.’ Het Stadsleerbedrijf (stadsleerbedrijf.nl) We bepalen het niet als gemeente, de
stimuleert mensen die niet in staat zijn te bouwstenen voor dit programma hebben we
werken of een traject naar werk te volgen bottom-up uit de stad opgehaald.’
5
Psychisch kwetsbare mensen in de wijk
Elburg windt er
geen doekjes om
Gemeenten in Nederland moeten hun burgers ondersteunen, helpen,
activeren. Ook de mensen met een ggz-achtergrond. Maar hoe?
Movisie verzamelde in de publicatie ‘GGZ in de wijk’ ervaringen uit
het hele land. Want wat werkt in de praktijk? Leer de mensen eerst
eens kennen, luidt het advies uit Elburg. Visie, samenwerken én
kennis blijken de belangrijkste uitgangspunten.
6
‘Eerst moeten we de mens zien. Over uit, dan betekent dat niet dat de activiteit
wie hebben we het eigenlijk wanneer we ook stopt. En dan is er ook de veiligheid.
spreken over mensen met ggz-problematiek? Daar begint het mee. Er moet een veilige
Dan blijken het al snel gewone mensen te omgeving worden geboden. In deze groep
Wat voor opvattingen heb
zijn met schaduwkanten maar ook met hele zijn er mensen die soms gedrag vertonen dat
mooie kanten en talenten.’ Gert Gerritsen, niet altijd door iedereen wordt begrepen, je als gemeente over je taken
beleidsmedewerker maatschappelijke daar moet wel ruimte voor zijn. Je ziet
in het veld?
ontwikkeling van de gemeente Elburg, windt dat mensen uit de doelgroep die zelf de
er geen doekjes om. Gemeenten moeten activiteiten organiseren, daar ook heel goed
geen dikke stukken produceren, maar om mee om weten te gaan.’
de tafel met de mensen om wie het gaat. niet altijd zonder problemen. De verschillen
‘Gewoon doen. Dat is ook de visie van onze Visie in werkcultuur zijn groot. ‘Gemeenten
gemeente. Het contact met deze doelgroep Of het in een kleine gemeente eenvoudiger merken bijvoorbeeld dat het moeilijk is om
is zo belangrijk. Ik kan wel vanachter mijn is om dit soort zaken goed aan te pakken? ggz-medewerkers kennis te laten delen. De
computer bedenken wat goed voor een Gerritsen gelooft van niet. ‘Waar een wil is, ggz is niet altijd zichtbaar in de wijk, terwijl
ander is, maar dat is doorgaans alleen maar is een weg. Wat voor opvattingen heb je als dat wel een beweging is die de ggz met de
goed voor je eigen eer.’ gemeente over je taken in het veld? Je moet ambulantisering probeert te maken. Ook
niet gaan kletsen over regiegemeenten, de uitsluitend cliëntgebonden financiering
maar samen met de mensen aan de slag maakt het soms lastig om ggz-medewerkers
gaan.’ Juist die visie is essentieel, zegt ook bij een overleg te betrekken. Een oplossing
Anne-Marie van Bergen, senior-adviseur kan zijn om het overleg ‘met de cliënt aan
Thuis in de Wijk van Movisie. ‘Maak het niet tafel’ te voeren. Dan is privacy geen issue
te ingewikkeld. We hebben het ook niet over meer en kan de ggz-professional de tijd
enorme groepen.’ declarabel schrijven.’
Ga niet kletsen over
Afgelopen winter zijn door Movisie, in Werkateliers
regiegemeenten, maar ga met samenspraak met VNG, focusgroepen Dit najaar organiseert Movisie werkateliers
over ggz in de wijk georganiseerd. De in een aantal gemeenten die werk willen
de mensen zelf aan de slag belangrijkste conclusies zijn samengevat maken van inclusie. De betrokken ambte-
in een verhelderende infographic (ook te naren, professionals uit het lokale sociaal
downloaden op movisie.nl). ‘Belangrijk is dat domein en de ggz en de mensen om wie
de lokale partijen samen een visie delen, dat het gaat, worden uitgenodigd om samen tot
er samengewerkt wordt. Niet alleen door de een gezamenlijke visie en aanpak te komen.
Contactgroep professionals maar ook met mensen vanuit ‘Gemeenten kunnen hierop intekenen.
De gemeente Elburg heeft een tijd geleden de doelgroep. En als laatste is kennis nodig Aan het eind van de reeks organiseren we
al een ggz-contactgroep in het leven om mensen met psychische kwetsbaarheid een afsluitende bijeenkomst waarin we op
geroepen. ‘We kijken waar behoefte aan te ondersteunen.’ zoek gaan naar de grootste gemene deler
is, hoe kunnen we dat organiseren en met en aanbevelingen formuleren voor andere
wie? Het gaat over het stimuleren van Koudwatervrees gemeenten. Maar je ziet dat er nu al grote
ontmoeting, over toegankelijkheid.’ Met de Veel gemeenten worstelen met de nieuwe stappen worden gezet.’
input van de contactgroep worden in het opgave, zegt adviseur Van Bergen. ‘Er is veel
wijkontmoetingscentrum van Elburg inmid- koudwatervrees. Kunnen we dit wel?’ De
dels activiteiten georganiseerd voor en door samenwerking met de ggz, welzijnsinstel- Meer informatie: Anne-Marie van Bergen
de doelgroep. Ook is het groenteam ggz lingen en gemeenten loopt in de praktijk ([email protected] of 06 55 44 06 55).
actief. ‘Elke woensdag zorgt het groenteam
voor het onderhoud bij woonvormen van
GGz Centraal in Elburg en voor tuinen van
mantelzorgers. Ook onderhoudt de groep
een aantal bedrijfstuinen. Dat heeft zelfs Vijf tips voor gemeenten
al geleid tot uitstroom naar een baan, een
ontzettend mooie bijvangst.’ 1. Neem als uitgangspunt dat mensen met een psychische kwetsbaarheid gewoon
burgers zijn. Daar begint succesvolle ondersteuning. Politici en ambtenaren onder-
Tweetallen schrijven de visie van een inclusieve cultuur.
Volgens Gerritsen is een aantal zaken 2. Zorg voor financiële ruimte om op te schalen, ook zonder diagnose of indicatie.
belangrijk om rekening mee te houden. 3. Stem activiteiten af met betrokkenen, zodat er een gezamenlijk aanbod is dat aansluit
‘Kwetsbaarheid bijvoorbeeld. Er zijn periodes bij de behoeften uit de praktijk.
waarin mensen heel goed functioneren en 4. Maak afspraken over wie wat doet als het minder gaat met een persoon.
periodes waarin ze het niet redden. Daar 5. Een gemeentefunctionaris kijkt of de visie ook in de praktijk wordt gebracht bij
is bijvoorbeeld het werken in tweetallen gemeenten en binnen samenwerkingsverbanden.
uit voort gekomen. Valt er iemand even
7
DOSSIERS
We weten wat werkt tegen
eenzaamheid. Nu nog toepassen
Veel belangrijke kennis over het effectief goed werkt, maar die kennis landt nog te weinig in de praktijk.
terugdringen van eenzaamheid wordt in de Met deze aanpak zorgen we dat het wel gebeurt. Bijvoorbeeld
door experimenten te honoreren die bewezen werkzame
praktijk nog niet gebruikt. Movisie begeleidt
elementen gebruiken. Of doordat uitvoerders de Verbetertool
gemeenten daarom bij een lerende aanpak.
Eenzaamheid gebruiken. Ze beantwoorden online vragen en
Insteek: onderzoekers, ambtenaren en krijgen op basis van hun antwoorden verbetertips.’
uitvoerders doen het samen.
Hoe breng je gemeenten, wetenschap en
praktijk samen?
Het klinkt wat vreemd, maar eenzaamheid mag zich in een Repetur: ‘We organiseren laagdrempelige themabijeenkomsten
groeiende belangstelling verheugen. Terecht, vindt Movisie-on- waar professionals, wetenschappers, cliëntenvertegenwoordigers
derzoeker Jan Willem van de Maat. Want een ernstig gemis en ambtenaren samen komen. In kleiner verband bestaan in
aan sociale relaties ligt aan de basis van uiteenlopende gezond- Amsterdam ‘communities of practice’ die doelgerichter een
heidsproblemen, zoals verslavingen, hart- en vaatziekten en thema bespreken. Ook is er een interne expertgroep van zes
depressie. Evengoed worstelen gemeenten met de vraag hoe ze deskundigen – van de gemeente, de GGD, de Hogeschool van
het veelkoppige monster kunnen aanpakken. Praktijkorganisaties Amsterdam en Movisie – die in de gaten houdt of de ontwik-
reageren ondertussen afwachtend. Terwijl de wetenschappelijke kelde aanpak werkelijk datgene doet waarvan we weten dat het
kennis over wat werkt tegen eenzaamheid onbenut blijft. effectief is. En dan is er nog een wetenschappelijke expertgroep
die de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen bespreekt.’
Gemeenten, aanbieders en wetenschap zouden daarom
gezamenlijk een aanpak moeten ontwikkelen. ‘Samen al doende Waarom al doende leren als al bekend is wat
leren wat werkt, zodat je tot een duurzame oplossing komt,’ goed werkt?
zegt Lou Repetur van Movisie. ‘Dat klinkt makkelijker dan het Van de Maat: ‘Er zijn bewezen effectieve aanpakken en
is. Het vraagt om gelijkwaardigheid van alle partijen. En om werkzame elementen, maar die moet je zien als bouwstenen.
een lerende houding.’ Repetur is namens Movisie leider van Het vereenzamen van mensen verloopt voor bijna iedereen
het project Lerende aanpak eenzaamheid, waar de gemeente anders. De aanpak vergt daarom maatwerk, nadere uitwerking
Amsterdam eind vorig jaar mee is begonnen. Andere gemeenten ter plaatse. We weten bijvoorbeeld dat het veranderen van
verkennen samen met Movisie de mogelijkheden voor een negatieve denkpatronen effectiever kan zijn dan het orga-
vergelijkbare manier van werken. niseren van ontmoetingen. Maar de vraag is nog wel: hoe
verwerk je dat inzicht in de praktijk, bijvoorbeeld in bestaande
Wat is er nieuw aan de lerende aanpak? Van de Maat: ‘Dat maatjesprojecten.’
de drie werelden van onderzoek, praktijk en beleid samen een
aanpak ontwikkelen. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit wat Kleven er risico’s of nadelen aan deze lerende
aanpak?
Van de Maat: ‘De kracht is dat gemeenten aanbieders afrekenen
Aan de slag met wat werkt! op hun betrokkenheid en wil om een duurzame aanpak te ont-
wikkelen, niet op cijfers die weinig zeggen over het terugdringen
Eenzaamheid is een groot probleem voor veel van eenzaamheid. Dat leerproces moet niet vrijblijvend worden.
Nederlanders. Gelukkig is er veel bekend over wat werkt Het geleerde moet toegepast worden. Verder kost het tijd en
om vereenzaming te voorkomen en eenzaamheid te mankracht. Maar uiteindelijk bespaart een effectieve aanpak van
verminderen. Met de Verbetertool Eenzaamheid kun je eenzaamheid een gemeente veel geld.’
praktisch aan de slag om jouw project of aanpak van
eenzaamheid nog beter te maken. De tool is ontwikkeld in
samenwerking met gemeente Amsterdam en is gebaseerd Meer informatie: Lou Repetur ([email protected]
op inzichten uit onderzoek en praktijk. Ga naar de of 030 789 21 17) of Jan Willem van de Maat
verbetertool op watwerktbij.nl/eenzaamheid. ([email protected] of 030 789 22 32).
8
Nieuw: InterventieWijzer Sociaal en Gezond
Makkelijk zoeken naar
effectieve interventies
Gezondheid kan nauw samenhangen met factoren als een sociaal
netwerk, armoede, goede huisvesting en een veilige leefomgeving.
Dat weten we al tientallen jaren. Toch gebeurt er relatief weinig met
deze kennis. Ben jij op zoek naar praktische interventies die bewezen
effectief zijn? Kijk in de InterventieWijzer Sociaal en Gezond van
Movisie. Vanaf november 2017 beschikbaar.
9
van mensen centraal en worden partici- Het is Esther Schrijver en Aletta Winsemius
patiedoelen van elk individu benoemd: daarbij opgevallen dat in de bestaande data-
Deze interventies brengen
zelfredzaam zijn, anderen ontmoeten, banken nog nauwelijks interventies worden
voor anderen zorgen, bijdragen aan de genoemd die zich richten op verbetering
‘sociaal’ en ‘gezond’ dichterbij
samenleving, betaald werk en financiële van de financiële situatie van mensen. De
elkaar gezondheid. toegenomen aandacht voor het voorkomen
van schuldproblematiek heeft zich in
Inspirerende voorbeelden Nederland nog niet vertaald in een aanbod
Aletta Winsemius: ‘De InterventieWijzer van effectieve sociale interventies.
De InterventieWijzer Sociaal en Gezond richt zich op professionals in zowel het
is een logisch vervolg op het dossier ‘Wat sociale als gezondheidsdomein. Dus Esther Schrijver: ‘Terwijl dit wel goed van
werkt bij Sociaal en Gezond’ uit 2016. welzijnsorganisaties, maar ook huisartsen, pas zou kunnen komen. Uit onderzoek
Dit Movisie-dossier geeft helder inzicht praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, weten we dat financiële gezondheid enorm
in hoe sociale factoren bijdragen aan de diëtisten. Als een huisarts bijvoorbeeld belangrijk is voor de gezondheid van
gezondheid van mensen. Maar meer inzicht constateert dat er veel eenzame mensen mensen. Financiële stress maakt ziek. Zo
betekent niet direct meer actie. Terwijl juist in de wijk wonen, kan hij via de Inter- weten we dat het verschil in gemiddelde
de behoefte aan praktische toepassingen ventieWijzer interventies vinden die levensverwachting tussen mannen in de
groot is, vertellen senior onderzoeker en bijdragen aan collectieve bestrijding van laagste en hoogste inkomensklasse 7,2 jaar
projectleider Aletta Winsemius en pro- negatieve gezondheidseffecten die worden is. En bij vrouwen 6,7 jaar. Het verschil in
jectmedewerker en onderzoeker Esther veroorzaakt door eenzaamheid. En hij kan de jaren waarin mensen met een goede
Schrijver. bijvoorbeeld contact opnemen met de gezondheid leven, is zelfs ruim zeventien
lokale welzijnsorganisatie die een dergelijke jaar, zowel bij mannen als vrouwen.’
‘Voor het dossier ‘Wat werkt bij Sociaal interventie kan inzetten.’
en Gezond’ was vanaf het begin veel Esther Schrijver: ‘Een ander voorbeeld van Voordelen
belangstelling’, vertelt Aletta Winsemius. een inspirerende interventie is ‘Natuurlijk, De InterventieWijzer Sociaal en Gezond
‘Het dossier is inmiddels duizenden keren een netwerkcoach!’ Dit gaat over vrijwil- bevat uitsluitend aantoonbaar goede
gedownload en gelezen. Je ziet dat er vooral lige netwerkcoaches die zijn opgeleid om interventies, benadrukt Esther Schrijver.
door de komst van de Wet maatschappelijke cliënten te helpen hun sociale netwerk te Dat maakt het vooral interessant voor
ondersteuning en de decentralisaties veel herstellen, te vergroten of te veranderen, gemeenten, die graag willen dat interven-
aandacht is gekomen voor de verbinding zodat sociaal isolement en eenzaamheid ties ook daadwerkelijk werken als er geld en
van de domeinen ‘sociaal’ en ‘gezond’. Maar verminderen. Met deze coaches zijn al middelen in worden gestoken. Een ander
er komen ook veel vragen, vooral gemeen- goede ervaringen opgedaan. Mensen voordeel is dat de InterventieWijzer de
teambtenaren en professionals willen kunnen veel baat hebben bij de opbouw domeinen ‘sociaal’ en ‘gezondheid’ dichter
weten welke interventies voorhanden zijn. van een ander of beter netwerk, om te bij elkaar brengt. Dat past in de huidige
De InterventieWijzer geeft antwoord op voorkomen dat ze terugvallen in hun oude trend waarin deze twee domeinen steeds
deze vragen.’ situatie. Het gezondheidseffect van deze meer geïnteresseerd in elkaar raken. Aletta
interventie met netwerkcoaches is aange- Winsemius: ‘In de gezondheidszorg komt
Participatiewiel toond in onderzoek door de afdeling sociale er meer aandacht voor sociale factoren
Professionals kunnen vanaf november via geneeskunde van het AMC en de Univer- die gezondheid bepalen. En voor de rol
de InterventieWijzer Sociaal en Gezond siteit van Amsterdam. Deelnemers ervaren die mensen zelf kunnen vervullen bij het
zoeken naar sociale interventies die positief een positieve invloed op hun mentale managen van hun gezondheid.’
bijdragen aan gezondheid. De Interventie- gezondheid.’
Wijzer maakt gebruik van databases van ‘Er wordt in de gezondheidszorg steeds
het Centrum Gezond Leven van het RIVM Nog een mooi voorbeeld van een inter- beter ingezien dat het moeilijk is om alleen
en van de databank Effectieve Sociale ventie: ‘Welzijn op Recept’, ontwikkeld via gezondheidsinterventies het gedrag van
Interventies van Movisie. in Nieuwegein. Huisartsen kunnen een mensen te veranderen. Je kunt mensen
Esther Schrijver legt uit: ‘Op tal van plaat- ‘recept’ geven aan de patiënt om naar het wel vertellen dat ze gezond moeten leven
sen is kennis ontwikkeld over succesvolle welzijnswerk te stappen, in plaats van of hen medicijnen voorschrijven, maar het
kruisbestuivingen tussen het sociale bijvoorbeeld slaapmiddelen voorschrijven. kan veel belangrijker en effectiever zijn
domein en de domeinen publieke gezond- Ideaal voor patiënten die meer dagstructuur als mensen beschikken over voldoende
heidszorg, preventie en eerstelijns gezond- nodig hebben en iets nuttigs willen doen. inkomen, niet eenzaam zijn en goed in
heidszorg. Het is beter deze kennis uit Het lokale welzijnswerk onderzoekt met de hun vel zitten. Pas dan krijg je makkelijker
externe bronnen te putten dan een eigen patiënt wat deze zou willen. Wat vindt hij of aandacht van de mensen voor hun eigen
database in te richten met al die verzamelde zij belangrijk? Uitkomsten kunnen bijvoor- gezondheid.’
kennis. Het zou erg arbeidsintensief zijn om beeld zijn: meedoen aan vrijwilligerswerk
dit te onderhouden.’ of sociaal-culturele activiteiten.
Meer informatie: Aletta Winsemius
De InterventieWijzer Sociaal en Gezond Geldproblemen ([email protected] of 06 554 406
is ingedeeld volgens het Participatiewiel Inmiddels is een selectie van de interventies 14) of Esther Schrijver (e.schrijver@
van Movisie. Daarin staat de leefwereld in kaart gebracht voor de InterventieWijzer. movisie.nl of 06 554 405 16).
10