Hitit Sanatı PDF
Preview Hitit Sanatı
• • HITIT SANATI A. Muhibbe Darga AKBANK KULTUR VE SA N AT Ki TAPLARI :56 Akbank Kultur ve Sanat Hizrnetleri Boliimu'nce hazirlanan bu kitap, 1992yilmda 3000adetbasilrrustir. J<ITAPTASARIMI ERSU PEKiN FOToGRAFLAR TURHAN BiRGiLi 2,1 1,25, 26,27,28,29107, 125, 126, 191, 192, 195,223,224, 226, 229,235, 236,237,238,239,240,241 , 242, 243,244, 247, 248, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269,270, 275,280,281, 282, 283, 284, 285, 286,287, 288, 289, 296, 297, 299,301,307,308, 311,312,315,316,317,318.FiRDEVS SAYILAN 4,5,6,7,66,67,70,71,72,73,75,77,83,85, 86,87,88,89.91,92,93,94, 113, 114, 115, 116, 117,118, 119,1 20, 121, 128, 131,134,135, 140, 141,142, 158, 161, 165, 166, 167, 170, 171, 172, 173, 176, 196, 225A, 2258, 225C, 290, 291. ALi KONYALI-HALUKKONYALJ 3,61,74,78,79,80,]00,]08,112,143,162,163,]75,257,26], 27],272 (226), 277, 292,294, 295,298. SAiT MADEN 68,90, ]32, 136, ]60, 168, 174. NUR NiRVEN 194, ]95, ]96. YILMAZ ONGE 147, 148. CEM l;:ETiN-HADiYE CANGOKl;:E Onkapak, ]23.EMEL ORGEN 69,]22. GOROLSOZEN 21.VEYSEL DONBAZ 1. DIZGIANADOLU SANAT YAYINLARI RENKAYRIMI, BASKI ANABASIM A.~. cu.r BARIN CiLTEVi YAYINClKODU 92-34-Y.0230.2 ISBN 975-7630-24-1 ISTANBUL 1992 lcindekiler 7 Baslarken 11 Cizgileri Hitit Tarihinin Ana c 25 ESKi HiT i T K R ALL I K A GIS A NAT I 26 Kralhk Sanati Eski Hitit (agl 27 Mimarhk 34 Heykelcilik 34MADEN37MADENHAYVAN HEYKELCiKLERi 41pl$Ml$TOPRAKHEYKELLER 46 Comlekcilik/Keramik Sanatl53 ROLYEFLiKERAMiK 68 Miihurculuk/Cliptik Sanati 77 YEN i HiT i T K R ALL I G I / B D Y D K HiT i T KRALLIGI SANATI 78 Mimarhk 88 DiNSELMiMARUK. TAPINAKLAR 94 Heykelcilik 97 TA$ HEYKELciLiK 99 MADEN HEYKELCiUK 110 rti.ntstVE DAG KRlSTALiNDEN HEYKELCiKLER, KOe;0K BULUNTULAR 113 $EHiR KAPILARI HEYKELCiLiGi . HATTU~A-BoGAZKOY 113 Aslanlar 119 Sfenksler 123 Savasci Tann . Kral Kapisi 129 Tat} Rolyef Sanati , Hattusa-Bogazkoy 130 Alaca Hoyuk 154 Yazilikaya 171 MISIRETKiLERiYAZlUKAYA'DA VAR Ml? 174 KAYAANITLARIVE KABARTMALARI 188 TA$ STEUER VE KAiDELER 199 Muhurculuk/Chptik Sanati 212 Comlekcilik/Kerarnik Sanati 216 ROLYEFLi KERAMiK Ie;ANAK-e;OMLEK 219 GE~ HiTiT KRALLIK ~AGI 220 Gee; Hitit Kralhk ~agl Sanati I 224 MALATYA I Bie;EMGRUBU 228 KARGAMi~I zmcmu Bie;EMGRUBU 231 I Bie;EMGRUBU 239 Gee; Hitit Kralhk ~agl Sanati II 239 MALATYA II Bie;EMGRUBU245 KARGAL\1is II-llI Bie;EMGRUBU 256 ZiNC1RLi1IBie;EMGRUBU 265 Gee; Hitit Krallik ~agl Sanati III 265 KARGAMi~IV-KRAL BURCU, YASiRis KABARTMALARI 271 GEe; HiJiT SANATI ITIb 271 KARGAMi~V 272 ztNCiRLi m. IV, SAKe;AGOZO305 KAYAANITLARI/KABARTMALARI 305 iVRiZ308 MARA$MEZARSTELLERi 322 ORDEKBURNUSTELi 324 YESEMEK HEYKELAT0LYESi325 MALATYA III Bie;EMGRUBU 328 KULTSTELLERi 335 KARATEPEKABARTMALARI 349 Bitirirken 353 English Summary 367 Kisaltmalar 368 Secme Bibliyografya Hitit Tarihinin Ana Cizgileri S on yillarda Hitit merkezlerinde yapl Ian kazilarla artmakta olan Hitit yazih belgeleri ve Kral miiluir baskilanrun getirdigi yeni tarihsel verilerin L~lgtnda Hi tit tarihinin yeniden yapilanrnasi ve adi ge<;en buluntularin, bilimsel inceleme lerde aciklarup, yorumlarmdan soma, tarihsel surecin getirdigi yeni verilerle konunun kaleme almmasi dogru olacaktir. Kuskusuz bu islevi, buluntulan orta ya crkaranlar en kisa zamanda gerceklestireceklerdir. Biz bu yapitirruzda, "Bas larken" basliginda belirttigimiz gibi Hitit sanatiru, Hitit tarihine paralel ele al dik. Bu bolumde yeni bir Hitit tarihi yazma denernesine gecmeyeccgiz, Bilinen, klasik Hitit tarihinin bir ozetini sunarak, sanat yapitlarirun olustugu tarihsel cerceveyi cizmek arnacim yegliyoruz. Boylece, ozii sanati iceren yapitirruzda. okuyuculanrruzi tarihsel problematigin yuku altmda birakrnaktan da kacinrrus oluyoruz. Son yillarda yaymlanrrus Turkce yapitlarda, geni~ kapsamli Hitit tari hine yer verilmis degerli iki yayml burada anrnarun yerinde olacag: karusinda Ylz: A. M. Din<;ol, Hititler (Anadolu Uygarhklan Ansiklopedisi, Gorsel Yaym lar, 1982); E. Akurgal, Anadolu Uygarlrklan (Net Turistik Yayinlar, 1988. Tarih ler orta kronolojiye gore verilrnistir. krs, Akurgal1988, s. 53-54). Hititler'in Anadolu'ya go<; tarihleri kesin olarak saptanamarrustir. M.b. 2000 dolaylannda Hind-Avrupali kavimlerden dalga dalga gelen akmlann Anado lu'ya dogudan, Kafkasya Derbent kapilanndan girrnis olduklan genellikle be nimsenen varsayirndir. Konunun uzmanlan arasinda Hititler'in batidan Helles pont-Bogazlar uzerinden gelrnis olduklariru savunanlar, Hitit dilinin Hind-Av rupa dil ailesinin "kentum " grubuna ait olmalarina dayandirrnaktadirlar. Baska bir tez de, Hititler'in Karadeniz kiyi bolgelerinden buyuk nehir vadilerini izle yerek Orta Anadolu'ya inmis old uklartdir, Bu go<; akmlari uzun surmusse de, yeni gelenler ulkenin sahipleri. yerli Anadolulu Hatti beyliklerinin ileri gelenle rim egemenlikleri altma alarak, kismen politik. askeri ve bunlara paralel ekono mik gucu ellerinde tutmuslardir. M.b. 18. yy.'da da Anadolu'nun geli~mi~ tica ret hayatina katilrrus olduklariru, adi ge<;en tarihlerde ozellikle Kultepe-Kanis'in Eski Asurca yazih belgeleri karutlamaktadir. Aym belgeler icinde Hind-Avrupa kokenli Hitit sozcukleri, yer adlan, sahis ad Ian ve sonraki donernlerde tarudi 11 Ii I T ! 'f r,1 R. I Ii / N I N AN A (' I Z c i L E R I glmlz Hitit tann adlarma rastlanrrus olmasi, Hititler'in Kan iS/Nesa metropo Iunde etkin varhklarma taruk olrnaktadir. Hititlerin federatif ve feodal yapili kralhk devlet sisteminin hangi tarihte ve hangisehirde kurulrnus oldugu kesinlik kazanmarrustir.Kultepe-Kanis ve Ali sar ya zih belgelerinde Kral Pithana'run oglu Anitta'run ad Ian bulunmaktadir. Anitta'ya air old ugu kabul edilen bronz mizrak ueu Kultepe-Kanis hbyugunde arutsal bir yaplOlO icinde bulunrnustur. Mizrak ueunun uzerinde "Kral An it ta'nm SarayI" yazisi yer ahr. Kanis tabletleri Pithaua ve oglu, yerel iki kralm varhgrru gun l ~l gma cikarrrusnr. Bogazkoy-Hattusa arsivlerinde ele gecen tab letler arasmda Eski Hitit dilinin ozelliklerini tasiyan belgelerde de Anitta'nm ic raatmdan, kendi agzmdan sozedilmektedir. "Anitta metni" (CTH 1) diyearum sanan bu belgelerde "Anitia, Pithana'11 111 oglu, Kussera sehri kra it" olarak kendi ni takdim etmektedir. Yazitta Nesa (Kanis) sehrinm bir geee baskrm He ele gee;i rilrnesinden, daha sonraki seferlerinden ve Hatti ulkesinin kusahlmasindansoz ediyor. Tabletin en ilginc ifadelerinden biri Anitta'run asker! sefer ve basarila rindan soma kendinden 'Biiyuk Kral' olarak bahsetmesi ve daha sonralan Hitit Krallik Devleti'nin gbrkemli bask enti olacak Hattusa'run lanetlenmesidirl ".. .Bundan soma kim Kral olursa ue Haltusa 'YI yCl1 iden iskan ederse, 0, GdkyiJ zii'nun Ftrttna Tanrtsi'ntn ldnetine ugrasin!", Tabletlere dikte ettirilen bu sozlere karsm Hattusa'da Eski Hitit KrallLg/ nm kuruldugunu yazih belgelerin l ~lgl al tmda goruyoruz. Bugiine dek cozumlenememis tarihsel sorunlardan biri de Es ki Hitit Kralhk Devleti'nin Kussara kenti krallan Pithana ve Anitta ile b a~latl1 rnasirun getirdigi karrnasadrr. Hitit arsivlerinde onernle saklanan gee; donern lerde kopyalan yapilrrus olan Anitta Metni'nin versiyonlan, Hitit krallik arsi vindeki belgesel onernini ortaya koymaktadir. Anitta'run M.b . 18. yy.'in so n dCirtlugunde, 1725-1700 tarihlerinde egemen oldugu Kultepe-Kanis l b yazih belgeleriyle saptanrrustir. Yine bu tarih eski Hitit donemin bicern ozgunlugu nun ortaya e;lkhgl donerndir. "Kussara'h adam, Btiyiik Kral Anitta"nm Ha tti beyliklerini birer birer ele gee;irerek merkezi Hitit Kralligi'run ilk temellerini kurrnus oldugu belirgin oldugu gibi, Hitit arsivcileri de, kuskusuz kralhk ma karrurun buyrultulanyla onern verdikleri bu belgeyi geleeek nesillere aktarrrus lardir. • Eski Hitit Kralligi'run tarihsel gelisirru ozet olarak Telepinu Fermaru veya Metni (CTH 19) olarak ammsanan yazirta bulunmaktadir. Bu yazita gbre Eski Hitit KralhgL, Labarna tahta gee;tigi zarnan kullandigi ad t Hattusili I (M .b. 1650) ile baslamaktadir.An adolu'daki savaslanyla kralligm birligini sagladik tan sonra, KuzeySuriye'ye, Halep ~eh r ine kadar akmla r yaphgml, kendisine ait bir tiir otobiyografi olan e;iftdilli (Hitite;e ve Akadea, CTH 6) yazltmda izlemek teyiz. Hattusili 1'in , Kussara'da hasta yataglOda dikte ettirdigi siyasal vasiyet name metnine gore, kendisine ba~k ald lr an, yazlttaki ifad eyle "merhamefsiz, 50 guk ve kn/psiz" nitelendirilen, veliaht olarak sap tanm l~ yegeninin yerine, toru nu Mursili'yi kendisinden sonra "Kra/ o/acagJ/lI, tahta oturacaglJ1 r" bildirmekte dir. Mursili I kLsa saltanatlsuresinde Babil'i zapteder (M.b. 1630). Kral Telepi nu Metni'nde bu sefer ile ilgili ~u bilgileri ediniyoruz: ".. . Kendi iilkesini denizin kom$lIsu yaptl. Ve Halpa/Halep iizerine yiirudu ve Halpa'Yl yaklp ylkfl... Ondan soma BahiI'e yiin:idiJ ve Babi/'i yakJp yJktl. Hurri/er'e de saldndl ve Bahil'den aldrgl tutsaklar/a onlarm mallanl1l Hattllsa'yagdfiirdii". Mu riiili 1, Babil ~ deri d bnii ~iin de kl zk ard e ~inin kocasl Hantili ve Zidanta taraf1l1dan Cildur i.ildli. B6ylece sa rayda taht kavgalan ve kan davalan ba ~latilml~ oluyordu. Usurpator olarak, Hantili hakkl olmayan tahtl ele gee;irir. Kuzey Suriye'yi elde tutmak ie;in c;aba gostermesine kar~1I1, ba~anh o lamam l~, Hurriler Anadolu 'ya gi rmi~le r ve giie; lerini artlrmaga b a ~l aml~lardIr. Ynzlh belgelere gore, Kralhk devleti yasalanm 12 H I TI T l' A R1H I N i N A N A r; I Z Ci L£ RI Buyuk Kra l Arlllwnnda ve Kmlicc Asm/llllknl'enil topra): bngl; betge» . istnnbul. Eski ~ r1rk f.-erlcri MII::c"i. heruiz kurrnarrustrr ve devlette de istikrar gorulmemektedir. Yine Telepinu Metni'nden Hantili'nin ihtiyarhk doneminde de, oglunun ve prenslcrin oldu nilrnesi suregelmistir. Bu kral da kendi oglu tarafindan oldurulrnus ve sonraki iki niteliksiz kral donerninde Hitit Krallig: kotii olaylan algilarrus ve devletin cokusu hrzlanrrustir. Yukarrda arumsadigirmz Hitit krallanndan 50 sene so nra ya9aml9 alan Telepinu (M .b. 1535-1510), kansirun erkek kardesi Kral Huz 13 HiTiT TA RIHININ J\NJ\ÇIZCILCRI ziya'röulnd ürme girişimlerinden uKzraaklH ukzazliaybais'lüymrıig şü,n e göndermiştir. Telepinuy eHruiznkzeria oylla u'nrcubani, l inbçilrdi a vranışla hemü lkeysea hiçpı kahre,m d es araydkaaknid avalarsıonnva e rmeakm acıy lay,e nbii ry asak oyar":B irikandcıin dadno ğaenr kçeokc ukkr aoll uErğ.e bri rinci sıradbainpr r enyso ksiak,i nkcaid ındoalnae nr kçeokc ukkr aoll ıOığrl.a bni krr açlo cuğyuo ksbua ,d urumdbai risnıcria dkaınez v lenoinru,nk ocaksrıao ll urB"u. b uy rultuEyslkaHi i tKirta llDıöğnıe mi'ndteakhikt a vgalarvıesn aar acyi nayetleri nes onv ermeakm acıgnüıt müştDüarh.a s onraBküiy ükK ralhÇka ğı'nodrat a yaç ıkaHni tikta nunJaryıarpuıno dsaıb üyüko lasılTıeklleap inu olmTaelıdır. lepinçua ğındHait iKtr allAınğaıd oliuç inçee kilmiGşütnicry.b avhe G üney Anadolu'Hdiat ietg emenlbiiğtim işBtuik rr.a lg,ü nekyo mşu, ülkeKsiiz zuvat na (Kilikya)l �kpruatlaıhi Slube i ra ntlaşymaap mıştBıur a.n tlaşmatnaımn metnkia lmamıoşl masıknaar şın Hitiitmlzaelra'diınk illapkro ıl itainkt laşma olmaktadAıdrıg. e çebnu kralın mühürTüa rsus-Gözlküakzuıllea reılngede aç miştir. Boğazköyb'udleu nmuöşl,m üşy,a nTia nrkıa bnual aşmkırşa llaairktau rban listeleTreilnedpei nus'odnarnda ö rktr aald ıg eçmektebduinrl;a rdAalnl uvam na'nıand ıiki 'toprbaakğ ıbeşl gesüiz'e rindmeükhiü rb askılar"ıTnadbaa rnn, BiiyKriaikl" s anlarıyla anımsaBnomğaakztkaökdryıa ral.r şivibnaizntı a bletle rinddee ( CTH2 3)ad ıg eçmesiknaer şıinc raabbi linmemektSeodniy rı.l ların kazılardıanb diarm ühürb askıbsuıl unmuştHuirt.iK tr allığöız'gnüoa l abnt ı 'bağbıeşl geleyrainT'ia, b arna, BKüryaülk' mıünh ürb askısıtnaıbnl eotritna sındbau lunan yazıtlhaürk,ü mHdiatvrie ty ak raliçelekrrianlildnıe kv letinin serveotlia mnü lkv et oprağiısnt edikklieşriil ere veya ailelervee bağışlandığını asla gaelrıin amayackaağnııntıl agyaarna nbteil geler(ibdkCi.Tr H 221-2ve5 bibi.). Boğazkökyr allsaurnau laknu rbalni steleArlilnudvea mna'sdoannr yaa,k la şıkM .Ö1.5 00t arihlerisnodnernaü ,çk ralaıdnı g eçmekteHdainrt;i (lIiI Z)i, dant(ai lH)u,z ziy(al lA)n.ı msadığıbmuı zk ralaliaBtro ağ azköaryş ivlerinden kesibni legdii nemiyoHraunzt.i illvi e Z idanItIaK, i zzuvaktrnaal lialrbeıa rış antlaşmyaaspım ıoşl duklarbıenlıg eleeyseknHi i tidtu ktusunvdeaç ağının diplomadtiilkAi k adcyaa zılmtıaşb letbluelru nmuşturC T(Hb 2k5. -26Te)l.l Açana-Alaklaazhı larIıVn.kı ant ınodrat ayçaı karılomlıabşni ra ntlaşmmeatı ti ned ayanarZaikd antraI 'nAilna lakhr alİıd rimiil çea ğdaşlkıağnıı tlanmıştır. Çoka z beslaghei oblid uğumubzud önemisno nk raollıa raalkg ılaHnuaznz iya ll'raıdi1vn e s anlarıbyilrba a ğıbşe lgesinmdüehküir b askısı"nBdial yKiriakl TabanHıuaz zi'yman m ührüs,ö zlkeirmid eğiştiörliercseeko tkiurn"m aktadBıar. ğıbşe lgeleorliunşit utraabnl etlüezreirni ndTeakbia rnmaü hürleringdreakfii k düzenlemeilnecre lendiğeingn edlei,ş myieşt köirnne ğHiu zziyIalm ühüründe gözlenmektedir. Sony ıllarBdoağ azkökya zılarıonrdtaa yçaı kabnu k ralaai yte ni belgelerin yayıanmasnl ı,H uzziyila d öneminıeş ıtku tackaağnıı sındaByiılzi.nT eanb arna mühürleryiinrem sie neev veblu lunmasıkyaltıal avne b uradanıma sadığımız HuzziyIIa m ühürb askısınbdiaç emsdeülz enlemepyaer aloella yne nbii rkr al adıylyae,n bii mr ühürb askıosrıt ayçaı kmışBhüry.ü kb iro lasılbıikrtl oap rak bağıbşe lgesinkdoepnm uş oblaasnk ıd"aT abanTıanh ıırvaimliiil'ıniiriiino. " kunmaktadBıurk .r alaıdnı na kurlibsatne lerraisnldaen mıKyroarsl.a nbıu lun mayan, 'altın mızruanğvıanni ıla aedn aımmıs'a nbainTr a hurvaaidlı"i T elepi nu'F'e marur 'ndag eçmektedir. kBrüasylaü nkı yklean dinmeü hürh azırlatan buk işinkısai nb idrö nemH itkirta lltıakh bneılg ee çirmibşi urs urpat(ogra sıp) olarakkı,sb ai rs altaenvarte sinsdoennr taa httaunz aklaştırılmış olduğkua nısı, ancakanıktı olmayabni drü şündüArd.ı g eçemnü hürb askıEssık Hii tiDtö ne- 14 HITITTARIHININ ANJ\ÇIZCILERI mi'knaeh lyaennb iib re logled ugğiubt ia,r ighesleildş eid maihk aa rmadşuık rumgae tirmiBşutriasrda.ad e'cöel mkürşa lvleak rraa liçkeulreblraiinsn t eleri ned'a yanakrraakl,l arın gseanpetaalmooajlniaısnndıia şnkıoi l duoğrut aya çıkmaktBaubd öılrü.m çüenr çeivçiensdTiea hurvsaoirulniu nauynr ıntılarına girmek istemieyğoirlouekznu. y uSarımızcourluaTn üar kikiç yea yıönnıe rmek yerionldaec akkahnrı sınDdianyçı1oz9l:8, s2 .3,2 A;k urg1a9l8,s8 .6, 8 ( krş. Boehmer-Gü1t9e8rs8b8.,o1 v c ebk i,b i.). EskHii tKirta lDlöınke mig'ünçiilnküB i ü yüKkr aHlaıt tu1sv eiM luir 5fiilni hedefyleenHriii td ietv legtüinneaiyç etı ksleafreır gleenrbilişyer a yıplomlai ti kasgıü derseıkn,ı rglenagirüşıç bliüd re vlyeatp ıskıanvau şturBmüatkütnı . askeçraib alüalrkıeO,lr etrAain adolour'aynçalo adk a hbear ekettolpir aklara, denkiızy ılgaürnıenyad,Ke ukzieS yu rivyeMe e zopotamybaü'ynümıken r kez lerine uolnalşazarerınangk i,n likvlee ryiündkdüsezenek y dueykgia rlıkların danya rarlaanmmaacktı amş ımakBtöayyldieılc.hke e degfe,l işbmikirüş l tür düzeyineu laşzmeınşg,Hi anl pa/Hşeahlreoipl mvueşs onuBçatbaHç 'aeğını,n enü stuüyng arvlekı ükl ttüerm siblüciysümike tropeolgleeü ç irmiBşölyerdir. leHciet diütn ykaüslıt süarn,va etd ianl anladraKı unzdeaSy u riyev'eMn ein zopotamygae'lniışnm iş uygarlığındraesnm yiea tzk'ıiÇsliıyev anid i. Devletin zı'EssıknBiıa bil du(kytaubzsiıuç neum öiğnrie)n dileSru.r iKbyuiezyrlea iyz ı okulunadladnı klkaarnııntılb aeylag�Ae cleemrh ömyüühkü bra skılarının ya zıtlagrüınn dıaş ığına çı[kNm]T,ıa şhhsOriz ng( üOçz'geü çA r3m7a7ğ-a7n9,)s.. EskHii tKirta llıyğaık'lrayuşanır kıy mü zysıülr peanr ldaökn eminsdoennr a .,,. Hitdietv lgeütciü yniüt irAmniaşd,o lug'ünnueny doğusundaki egemenliği bü yükö lçüzdaey ıflamış veb ud urum ,A syablikıra vioml aHnu rrilYeurk'airnı, Fırialoten ukno loul aHna buırr mağoılnuışnt urüdçugğebuni çitmolpir aklar üzeriMnidtea nKnria lDleıvkl etkuir'mnail saarğılnaım (ıMş.tÖ1ı.4r 6 0/50). Mitanni Devldeetğii,n eacşgeaiğğbibıimudt,i aa z r ishotneÖrnna a sya'nın Mı sıDre vletis'onndrieakn,i bnücyiü pko livteai skk egnü coül muşMtiutra.n ni/Huergreim enSluipğpii lulihuümkaü'mndıanr lkıağdıanra, yani M.Ö. 1380t/a7r5i hklaedrsaiürnr em üştür. Büyük KHriatlilKtır ğaTıle, l epvieon nud asno ngreal kerna llasrodnarna sı içHiint tiatr ihbianşdlead yöanne tmain ımlamaBkudt öandeımrbi.an ş langıç tarihibniel gaiiltes rıinmıoirlzlmiıank s eıs,bi intr a rsiahp tamgaüsçılneış tir mekteKdainrı.m ıZzicdaa InIt'aay ibeti bra raınşt laşpmaarsç(1aCTH s ı2 5k)o nuykaı smıeşntı ukt acakhr. BurakdraaP,li ılK liizyztaua'rvonaalıftdn nu ağ u ) dilgeet iriYlumkiaşrtdiar .d eğgiinAbdliia ğlikamrhiaİ zld ır iimlPiei llairyaa sınüdlak elielrtieindceea n sloerru nduenğai naennt latşamrai hselb iarç ıdan röpoelrm aktHaidtıkirrt.aZ liıd anKtiaz,z uvkartanPlaiı l lvieAy laa lkarha lı İdrimiç aağyhdnüaı k üsmü rmüşlBeörydliherüc.ke ü mdaMr.lÖı1.ğ4 ı8y 0ı lla rınaddagı,e çkerna lleagreımne nylıilkla arraısr ıansat lamaSoknt beşa dyıırl. daB oğazkkaözyı laorrıtnaçdyıaak armıülhmüıbrşa skıalraarsııy nednai Bü yükK raald larrıansat lainlmdeae sğıi tşaerni khasderlo , ybaazşılmaırzkae n değindiHğiittmiaitrihiniz n yeniden yapıladnemyaismyıle,enf iib laoşlkoaj ik vek ragll ipmtailğzie measrianşitıu rzamna nlianrcıenl emelekresinliki sonucu kazanacBaikbztu ırraW.di al helyma'ziıns( ıWnidlah 1e9l8m9,7, 5 1,s1 .7H )i,t it Devletoin'ünçiünkn rcaüol lıa rdaekğ erlenMduivradtitIğa'ailin l ıim satacağız. Adıg eçeknr alsıanl taHniattBiıüt,y ük Krallıkg eDreçkveulkre utciu'snui n Suppiluvleai tuamlaa reıvnvdoeallnd uğguönrabe ud önemin btaraihiş langıç l olarMa.kÖ1 .4 60y/ı5l0lb aurgıüi nç gierçı eorllmia lıdır. BüyüHki tKirta llıkğuır'uncıounls aur Taukt halIl ikaybau eld ilmektedir. Adıg eçdeönn eameii tly ka zbıellıg eTluetrhdael iya-vNeiA kmaulvmaantdia AsmunIik kraaç li ftaidnliabnru ıl unmakHtearikid ıkrra.l ıandH ıi tiotlçuep 15 l//T/TTA RIHININ ANAÇ/ZCILERT 'daağd'l anKdrıarl.i çealdelriaisnHne u rkröik enlHiidtkiirrtam. lü hürleirninin celensmoensuibc auz,1 kHriatliltaH riıtniaıtdnçl eay na nınidkai,an dclia rının Hurrice aonlldauşğıulY ıirndueiş ktkıçaret.ki be indr u rudmab ütüknr aliçelerin Hurardil atna şıomlımşa laOrlıadbsıuırd ,.u rubmu,d önemHdaet tusa kralları nıHnu rrilieçir ç'el eo lmaksaıynndaaknl aTnumtıhştaIılIri'.ysn aai lnt avneia ch raahtaık kıbnidlvage ir yeanz bıellıg çeolsekır n ırTluıtdhlarl.i byiaur's nuııpna totra,h ytaısd aı yşoıl lealrgeleçirmiş a oldudğauh,sa o nrdaöknie mleyradzeıkti lardbaakziiıf adelaenrldaeşnıö lrnıeyğoi"rTn;u t halkiryaal,l tıağhıtnı ontau rduğıı zama.n". B. o ğazdkeöb yu'l unbaiynra zıgtöard eeb abaksrıao,ll maybaiAnrm u vandao'ğnlıund Kuarr.ısN ıi kalmaktriah la nedanbıinprdr aenn seBsötiyrl.e ise, cey,u karaındıam sadıTğeılmeıpbziu nyur ultguösruNeni,ak almaktoic'ansiın olarmaekş rhuü kümdasralğılğaın mTıuştthıarIl.Ii 'yayaiae tn allBeartAdıne a dolus'eyfae rlevreHi anldpean/ HvaelM eipt anknria llıbkalsaakrlııt naıısln ha ğındsaönez d ilmekEtsekHdiii trKi.rt a �Dkö nemi'gnüdneeksyie ferploeHrtii kasıdnoığnr ultuKsiuznzduav,üa ltkneas Kianreg,a vme$H alpaa'kyıan dlüar zenleyHeirtI<eirkta llığı'run menfaatglaerini m KuzeSyu riye'deki rantial tıanlaı ş tıYrazılı. kaynaklTaurtdhaanl ibyüay'üvrkeug nü çbliükr r aoll duağnul aşılıyor. 14-1y3ü.z yoalikütu rblains telHeartitnuIdSi eil �leui p piluIl'iaiurnma as ında yearl maktadır. Tuthallily'sana ilnt adnöante minsdoennry aa,z bıellı gelAemrudveann da Mmunikal kraçiftinil tanıyBoruçu izfa.ti teta bletmlüehrüdre ,b ask.ıKlraarında liMçmeu nikaald'yıie nar l maktAamduıvra.n kdean diTsuitnhia lioyğal'un ın olarak yaaznıatrl;k aarrMdımasu ın ikal"'Bdüyaünk Kraliçe Nikkıazlım"a ti'nin olarsaöekzd ilmekBtuke rdaiçrli. f toirntimanük h ürleirsiTenu dteh aliçyoa'nm cukloalraıra ankı l(ıBrelra1ar9n 6,l7 e, 1v2.1, 6 2a)y;r ıca AsumiKkraall iBçüey ük Nikalmaktıioz'lına iranan kı msaBnöıyrl.eç cöez,ü lçmoezkso ibr i dru ruomr taya çıkmak(tbaDkdi.ın rç 1o9l8,s3 3.,4- 3A5;k urg1a9l8s,86. ,8 -6A9S)m.u nikkraall,l a berahbeemre hne bre lgaedyıekn oıy aknr aliçeblierriBddueik nrr .aç li fteignein menldiökn eminıeş tıukt baanş lbıeclag şeulnelra Drudaılrta:or p,rb aakğb ıeşl ge levreiA nadoluk'unzueny iDnodğeKu,a radeBönligze sio'tnudrdeaa nğk laıv im Kaska'yleamrieanttiril eredkü zenlaenntelna şmalardıbre.y lKeavrşeiknae' ların rilteonp rak beblagğeılbşei rlii nmeBkötyeldtefocrpe.r saakh iybaip ıKlaaşnk a büyükelleirdyiol set lsauğğlua mvaekb uk avmeik onomik açıdan Hitit Krallı ğı'bnaağ ıkmıllım ak. Değtionpdrbiaağkği bımeşil zg elekrriaAnlrd neu,v anJa vek ralAişçmeu nikyaaln'ııntndu ah,k a(nvteilp iraehntss a)n ıtnaış ıTyuatnh ali yaa dbıu lunmakBtuaü dçıürnk.ci üş ikniimon l abilveacresğajy ıtmalratrıış,m a lakreıs iknalziakn mam(ıbşkDb.ir n çaoyle.,s s..3, 5 -3B6u)d .ö nemtea rihlenen Enstrükysaizyıotnl alrsımnedrşehriain g,aa n tlaşmavseMı andddaunv amtetta nindenç,a ğbıanş,dk eay iBmülyeü Hki tKirta lDlöınke mi'nin başlarıııdaki bu po lityiakpv ıek raldleıvklt eitnies seals alnaanh,a tloarrtıaçyyılaka m aktadır. \ BüyüHki tiKtr allıiğlıgk'ü rçuklnrü a Sluıp piluJl'ihiuünmk aü mdarlık öncesi dönemaiyndiı nlbaetlagnea lzedvrıe rt artışdmeavlaeamtr m ektYeudkiarr.ı da anımsadıtğuıhmkıaTznu ttih aliyyaan'vire ulnio,al habtnu p renAsrinnu vanda I'dseonn hrüak ümdoalrd usğaun ılmaBkutnapude ıkri.ş btiiyrra eznbı ellıdg ee "Tutlıalioyğal'uTmu nt haliiyfa"a dbeusliu nmakBtiaordl ıars.ı Alrınku,v an da'dsaonn krıasb aid rö nem kravleS uoplpmiulşu tlairuamfaıö nlddaünr ülmüş tüArd.ıg eçen okğrlavule ı n varoilsaiMn u r5iilbl,uiö ldüromlea yvıenı tahtın bad ualar(ıCnTH d3a7 8a)n latmak".t .Ga.ed nıçrTu:t haHlaitytüail kesiengdeem en iken .. .Babadam onab ağlıyleımki neit tFaika.t babaTmu thal'iycyıea z alandıkramlaya kıncpar,e nsvlees ro ylublaabarm ıtna rafıtnuıt tu.l.Ta.ur t hal'iyveyı a o nay ardıemd en kardeşlöelrdiünrid üalielre,s iknadleann ldaaAn l aSiy'ay a( KıbArdıass ıy'onlala)d ı la.r ."..S uppilulinuemdaeb'nunö ılnd üromlea ykıantaı lbdiılğiın mgeidbiiğ,i 16
The list of books you might like
