Historia ya Dunia ya Kale

342 Pages·1988·19.529 MB·Kiswahili (Swahili)

by  F. Korovkin, V. Makarenko

A
A

Kenia .
N. NA
v Tai
e

U
EAwAaAnLiI
A y

ui Y. Aa aa

AWESAAAaAA AA A “
EFE Korovkin
OAHistoria |
ai ya Dunia
ya Kale

YALIYOMO
Kielelezo cha Historia ya Dunia ya Kale. ......
Jinsi Inavyopasa Kukitumia Kitabu Hiki cha Ma-
somo . IA IA iii Aa l,
MAISHA YA BINADAMU WA AWALI
SURA I. WACHUMAJI NA WAWINDAJI WA
AWA 16
1. Binadamu wa Zama za Mwanzoni Wali-
kuwajeana jWi aliishi, 16
- Ujima wa Nasaba wa Wawindaji ..... 19
. Uibukaji wa Sanaa na Imani za Kidi-
ui AUA AA LA UANI 24
II. WALIMAJI NA WAFUGAJI WA
AWA ii 28
. Mwanzo wa Ufugaji na Ulimaji ..... 28
. Usawa Miongoni mwa Watu Waanza Ku-
toweka ii WA iIiI A 32
38
MASHARIKI YA KALE
SURA ISE MIS IKWA SA aa 44
6. Tabia za Kimaumbile na Shughuli za Wa-
kazirwaji Misri ya Kale im
MA Uchomozaji wa Matabaka Katika Misri ya
Kai UA AA aa
8: Uundikaji wa Serikali Katika Misri ya
EA AOA
9. Uongozi wa Serikali na Mapigano ya Mata-
baka Katika Misriya Kale..........
10. Kilele cha Enzi za Dola la Misri ya Kale na
Uangamiaji Wako iii iia
ju Dini Katika Misri ya Kale wi
12. Uchomozaji wa Maarifa ya Kisayansi na
Mwandiko wa Lugha Katika Misri ya Ka-
AAWAN AL SA
SURA IV. ASIA NDOGO HAPO KALE ....
14. Uchomozaji wa Matabaka Katika Eneo la
Mitoza Mawili aa aa kaaa IAEA
Madola ya Kale Katika Eneo la Mito Miwili
na Ufalme wa Babeli ......->--: 83
Asia Ndogo Mnamo Nusu ya Kwanza ya
87
Miaka ya UU NAA WA
. Utamaduni wa Mataifa ya Asia Ndogo Ha-
po AA aa aa 92
V. BARAHINDI YA KALE ....... 99
. Barahindi ya Zama za Kutoka Miaka ya
3,000 mpaka Mwanzoni mwa Miaka ya
1,000 B.C. 99
, Kuundika na Kuendelea Mbele kwa Seri-
kali na Madola ya Wenye Watumwa huko
Barahindi Mnamo Miaka ya 1,000
AA WA Aa 103
. Utamaduni wa Barahindiya Kale ..... 106
ms makaka apo Bali ii 112
SURA NASUCHINA WA KALE ii. 117
- Uundikaji wa Dola la Kichina ........ 117
- Maasi ya Umma Katika Uchina ya Ka-
le 121
126
UYUNANI YA KALE
SURA VII, UYUNANI MNAMO ZAMA ZA
MWANZONI
134
25. Maumbile na Wakazi wa Uyunani . 134
26. Ngano za Uyunani ya Kale
138
MYA Tenzi za Homero
AA Wa wa Wa AA WA
142
28, Shughuli za Wayunani na Uchomozaji wa
Mnamo Karne za 11-9
29. uen ani UzaU KKAi diAni Aza W aUyuAnan i WwAa T A Ka- 148
na
SURA VUIIMII. LIUKUANJDII KAJI WA Mfu MKaO TA YAI wa 153
WATUMWA
MOZAJI WA MIJI-MADOLAN A ucho.
UYUNANI KATIKA
MNAMO
KARNE ZA 8-6
, ki NA z
AA Ua
30-31n,y e UuWnadtiukamjwia wkaa tSiekrai kKailhi ane Waa SAa UA 7 YIUAOOMS UAUOSWWA
AOA
Sz Serikali ya Wenye Watumwa ya Spar-
ka 168
535; Uchomozaji wa Miji-Madola ya Wayunani
Huko Kwao, Kadhalika Kwenye Pwani-
pwani za Bahari ya Kati na Bahari Nyeu-
Aa WAA Wa 173
SURA IK. MAENDELEO YA MFUMO WA
UMILIKAJI WATUMWA KATIKA
UYUNANI. NA UKWEAJI JUU WA
ATHENE MNAMO KARNE YA 5
34 - Vita vya Uyunani na Uajemi .......
35 - Utumwa Katika Uyunani Mnamo Karne
ya BAAKA W AWI
36 - Nguvu na Utajiri wa Athene Mnamo Kati-
kati ya Karne ya 5 BIG
37 - Demokrasi ya Wenye Watumwa ya Athe-
Af IA AA UA AA AA II AA
AI SURA K. USTAWI WA UTAMADUNI WA
IS KIYUNANI MNAMO KARNE ZA 54
Bu AA WAA
38. Mwandiko wa Lugha na Elimu ya Shuleni.
Michezo vya Olimpiki Sina 199
39. Sanaa ya Tamthilia ya Kiyunani ..... 203
40. Usanifu Ujenzi, Utengenezaji Sanamu na
Uchoraji Picha Katika Elasi Mnamo Karne
ya SB ia ai AA 209
41. Maendeleo ya Sayansi Katika Uyuna-
AI WI Aa WA USA LA 216
SURA KI. UUNDIKAJI WA MADOLA YA
KIYUNANI-KIMAKEDONIA KWENYE
UPANDE WA MASHARIKI WA BAHA-
RU YA KAENIaM A Ya 221
- Utuamaji wa Uyunani na Ukweaji Wake
Chini ya Mamlaka ya Makedonia Mnamo
Kame ya AB II 221
43. Uundikaji na Uvunjikaji wa Dola la Iskan-
der wa Makedonia wi mia AA
- Uchumi na Utamaduni wa Nchi za Mwa-
mbao wa Mashariki wa Bahari ya Kati
Mnamo Kipindi cha Kutoka Mwishoni
mwa Karne ya 4 Mpaka Mnamo Karne ya
UBU AA AA aa WA SA
URUYMA IKAL E
AlI WA JAMHURI YA
SURA
AA HINDI WAKE WA KUI-
240
TEKA ITALIA :
45. Urumi ya Kale na Uanzishaji wa Jamhuri
245
ya Urumi ; ;
46. Jamhuri ya Wateule Katika Urumi Mnamo
Katikati ya Karne ya 3 B.C. y
SURA EUKAJI WA JAMHURI YA
SA KUWA DOLA LA WAMILIKA-
JI WATUMWA LENYE NGUVU ZAIDI
KWENYE BAHARI YA KATI
47. Mapigano ya Urumi na Kathago kwa ajili
ya kuitawalia sehemu ya Magharibi ya
Eneo la Bahari ya Kati
48. Milki Zilizotekwa na Urumi Mnamo Karne
ya 2. B.C.
49. Umilikaji Watumwa Katika Urumi Mnamo
Warnenya 2 naiya IIBiGi ia
50. Ufilisikaji wa Wakulima wa Italia na Mapi-
gano Yao ya Kuwania Ardhi .......
DI Uasi wa Watumwa Chini ya Uongozi wa
Spartako
SURA KIV. UANGAMIAJI WA MFUMO WA
KIJAMHURI WA SERIKALI ZA URU-
MI. MAMLAKA YA URUMI MNAMO
KIPINDI CHA KUFIKIA KILELE CHA
ENZI NA NGUVU ZAKE ..........
52.
53. Utekwaji Utawala na Kaizari .........
Mamlaka ya Urumi Chini ya Oktaviano
a SURA Augusto na Watawala Waliomfuatia . ...
NW, UTAMADUNI NA HALI YA MA-
3 NIMUMDSLWTIHAAA AKNW CAZAHK OLAAN ATYII AKK UAWMT AMTO WUAKARKAW UI AMJLMMIAAF WM UIHMSMUNNHROAOI KM NUOWIMA GP MKAaIMWKPAAIA --
54, Sanaa ya Kirumi...
55. Rwaulmai MMknuaum o Zam: a zWa AMa mlakAaW Ay a Mta-
SURA NWvIA. MUATMUALMABAKa JAI YAN aAU RAUUMA IN GkAiaM YIA :Ai Aa Ka
AA Wa
56. Mwanzo wa Utuamaji wa Uchumi wa Umi-
likaji Watumwa Mnamo Kipindi cha Ku-
toka Mwishoni mwa Karne ya 2 Mpaka
Mnamo Karne ya 3 MAIDA 297
- Udhoofikaji wa Mamlaka ya Urumi Mna-
mo Karne ya 3 na Uimarikaji Wake Chini
ya Utawala wa Diokletiano ....... 300
Uchomozaji,wa Waist MM 303
Kuchafuka Zaidi kwa Hali ya Mamlaka ya
Urumi Mnamo Karne ya4......... 305
. Maangamizi ya Mamlaka ya Urumi ya
Magharibi ia kai 309
Hakikisha Vile Ulivyoelewa Habari Muhi-
mu Zaidi za Historia ya Dunia ya Kale .. 315
TAMATI UA UE 318
KIELELEZO CHA HISTORIA YA DUNIA YA KALE
Neno historia latokana na lugha ya Kiyunani na kumaanisha “uchungu-
zi” pamoja na “masimulizi ya matukio”. Kwa kufafanua zaidi isimu yake,
historia ni elimu ichunguzayo vile maisha ya wanadamu yalivyokuwa tan-
gu mwanzoni, jinsi gani kazi yao ilivyoigeuza sura ya dunia, tena vipi na
kwa nini maisha yao yakawa yanabadilika kuja kuwa kama yalivyo sasa.
Basi, nini kinachotujulisha juu ya vile wanadamu walivyoishi mnamo
maelfu hata miongo ya maelfu ya miaka iliyopita? Jawabu kwa swali hili
ni kwamba maisha ya wanadamu hayatokei pasina kuacha alama zake du-
niani, ndiyo kusema kwamba, hayakosi kuacha “nyayo” zake. Na mi kwa
kuzichunguza “nyayo” hizo, ndiyo wataalamu wanakuja jua habari za
maisha hayo yenyewe kama yalivyokuwa mnamo zama zozote zile.
“Alama Zilizokuja Kujieleza”. Mapema sana hata mnamo nyakati za kale
kabisa, wanadamu walikuwa tayari wameshaanza kuandika habari za kazi
yao, pamoja na mambo yaliyotukia maishani mwao. Waliandika juu ya
Vyanzo vya Kuandikwa vya Habari za Historia. 1. Maandishi kwenye jiwe yali-
yofanywa katika Misri ya Kale. Kushotoni—maneno mawili ya herufi zilizokuz-
wa ya maandishi hayo. Ni kugunduliwa kwa maandishi haya ndiko kulikoweze-
sha kuelewa kwa jumla mwandiko wa lugha ya Mirsi ya Kale. 2. Maandishi
kwenye kipande cha udongo mkavu. 2. “Vitabu” vya Kirumi pamoja na kasha
la mbao la kuvihifadhi. (Baadaye utajijulisha kwa ukamilifu na vyanzo vya al-
na hiyo vya habari za historia.)
UTA HAY