Table Of Content

HISTORIA JU-JITSU W POLSCE 1904-1939 • THE HISTORY OF JU-JITSU IN POLAND 1904-1939 HISTORIA JU-JITSU W POLSCE 1904-1939 THE HISTORY OF JU-JITSU IN POLAND 1904-1939 Recenzenci / Reviewers: prof. Ewaryst Jaskólski, prof. Leonard Szymański Opracowanie / Edition: Roman Grzegorz, Marcin Walendowicz wraz z zespołem (with the team) Dariusz Jandziak, Ernest Magda, Stanisław Makuch, Agnieszka Nowicka, Piotr Oleśniewicz, Janusz Skowroński Korekta i tłumaczenie tekstów / Correction and Translation: Iwona Kresak, Małgorzata Wnuk Copyright © by Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, 61-871 Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39 Copyright © by Międzynarodowa Federacja Modern Ju-Jitsu, 67-200 Głogów, ul. Królewska 12 ISBN 978-83-61414-06-3 HISTORIA JU-JITSU W POLSCE 1904-1939 THE HISTORY OF JU-JITSU IN POLAND 1904-1939 Ju-jitsu w dosłownym tłu- maczeniu można określić jako „łagodną sztukę”. Ju (柔) w języku japońskim oznacza „giętkość, łagodność, elastyczność”, natomiast Jitsu (術) to „sztuka, metoda lub technika”.1 W kontek- ście sztuk walki słowo jitsu odnosi się do syste- mu lub metody posługiwania się pewną wiedzą i umiejętnościami, które służyć mają uzyskaniu przewagi nad przeciwnikiem. Ju natomiast wskazu- je, że w tej metodzie walki wykorzystuje się techni- ki pozwalające, ze względu na swą „elastyczność”, skutecznie przeciwdziałać sile napastnika. Jest to [IDLE-1892] ogólna zasada, którą przy użyciu własnego ciała można realizować na wiele sposobów. Ju-jitsu can be literally translated as the gentle art. The Japanese Ju (柔) means flexibility, gentle- 柔 ness, elasticity, whereas Jitsu (術) is art, method or technique.1 In the context of martial arts, the word jitsu refers to a system or method of applying one’s knowledge and skills in order to gain the advantage over the opponent. Ju points out that in this fighting method, special techniques are used that allow, owing to their elasticity, to efficiently oppose the enemy’s force. This is a general rule to be applied in many ways by the fighter making use of their own body. 術 1 Szerzej na temat etymologii i definicjiw:Japońskie sztuki walki. Prze- wodnik po koryu jujitsu S. Mola, Bydgoszcz 2003, s. 8-10. 1 More information on the etymology and definition:The Japanese Martial Arts. A Guide to Koryu Jujitsu by S. Mol, Bydgoszcz 2003, pp. 8-10. HISTORIA JU-JITSU W POLSCE 1904-1939 • THE HISTORY OF JU-JITSU IN POLAND 1904-1939 WSTĘP INTRODUCTION Pomimo dużego zainteresowania daleko- In spite of a considerable interest in the Far East- wschodnimi sztukami walki nie powstała dotąd ern martial arts, so far there has not been published monografia dotycząca przedwojennej historii ju- any monograph concerning the pre-war history of -jitsu w Polsce. Zaledwie kilku autorów poruszy- ju-jitsu in Poland. Only a few authors have dealt ło temat rozwoju tej sztuki walki, ograniczając się with the development of this combat sport, limiting przede wszystkim do informacji dotyczących publi- themselves first of all to information on the books kowanych książek; informacje te w świetle naszych published; what is more, in the light of our research, badań wymagają znacznej korekty. this information needs deep verification. Największy wkład w poznanie losów pol- So far, the greatest contribution into revealing skiego ju-jitsu wniósł dotychczas dr Krzysztof the history of the Polish ju-jitsu has been that of Kondratowicz, przez wielu nazywany nestorem Dr Krzysztof Kondratowicz, called the senior of the powojennego ju-jitsu. W obszernej pracy Jiu- post-war ju-jitsu by many. In the vast paper Ju-jitsu, -jitsu, sztuka walki obronnej2 zamieścił rozdział the Art of Defensive Fight2 he included a chapter o rozwoju tej sztuki walki w Polsce. Autor wyzna- devoted to the development of this martial art in Po- czył jego początek na wczesne lata międzywojenne, land. The author established that ju-jitsu appeared a pierwszą publikację polskojęzyczną – Dżiu-Dżi- in Poland soon after the First World War, and dated cu czyli Źródło zdrowia, siły i zręczności – datuje the first Polish-language publication, Ju-jitsu, the na rok 1909.3 Dalej podaje kilka publikacji oraz Source of Health, Strength, And Skill, from 1909.3 wymienia ośrodki, w których odbywały się zajęcia Also, he enumerates several papers, and centres in praktyczne. which ju-jitsu was practised. Dr Kondratowicz wspomniał, że inspiracją do Dr Kondratowicz mentioned that it was an ar- podjęcia tego tematu stał się artykuł Tomasza Ra- ticle by Tomasz Radzynkiewicz from 1988 entitled dzynkiewicza z 1988 roku zatytułowany Gimna- Gymnastics4 that inspired him to take up this sub- styka.4 Autor poruszył w nim zagadnienie historii ject. The author dealt with the problem of ju-jitsu ju-jitsu w Polsce do roku 1939. Praca ta nie jest ob- history in Poland till the year of 1939. The paper szerna, ale zawiera między innymi poprawną datę is not an immense one but it includes, among oth- pierwszego wydania dzieła Kłośnika – rok 1907. ers, the correct date of the firsteditionofKłośnik’s Dlaczego więc Kondratowicz datując pierwszą publication: 1907. polskojęzyczną publikację nie uwzględnił tej infor- So, why did Kondratowicz not take this informacji? mation into account when dating the first Polish- Prawdopodobnie przyczynił się do tego fakt, language publication? że za podstawę opracowania Kłośnika uważał on Probably this was partially because of the fact pierwsze francuskie wydanie książki H. Irvinga that he considered the work by Kłośnik to be based Hancocka Traité komplet de Jiu-Jitsu – Métho- on the first French edition of H. Irving Hancock’s de Kano (z roku 1908), które posiadał w swoich Traité komplet de Jiu-Jitsu – Méthode Kano (dat- zbiorach. Ponadto K. Kondratowicz korzystał ed 1908), which he possessed in his own library. z informacji znajdujących się w skrypcie dla szkół What is more, K. Kondratowicz made use of the wyższych Atletyka – zapasy, dżudo, podnoszenie information that he found in a university textbook 2 K. Kondratowicz, Jiu-jitsu, sztuka walki obronnej. Warszawa 1991. 2 K. Kondratowicz, Ju-jitsu, the Art of Defensive Fight. Warsaw 1991. 3 Książka Z. Kłośnik, Źródło zdrowia, siły i zręczności, po raz pierwszy 3 The book The Source of Health, Strength, And Skill by Z. Kłośnik was wydana została we Lwowie w 1907 roku. K. Kondratowicz pisał o dru- firstpublishedinLvovin1907.K.Kondratowiczwroteaboutitssecond gim wydaniu, w treści takim samym, które miało tylko zmieniony tytuł edition, with the same contents, although under a slightly different title: przez dodanie na początku słów „Dżu-Dżicu czyli”. there was ‘Ju-Jitsu’, added at the beginning. 4 T. Radzynkiewicz, Gimnastyka. Sportowiec budo, 1988, nr 3/8, s. 8. 4 T. Radzynkiewicz, Gymnastics. The Budo Athlete, 1988, 3/8, p. 8. 7 HHHIIISSSTTTOOORRRIIIAAA JJJUUU---JJJIIITTTSSSUUU WWW PPPOOOLLLSSSCCCEEE 111999000444---111999333999 ••• TTTHHHEEE HHHIIISSSTTTOOORRRYYY OOOFFF JJJUUU---JJJIIITTTSSSUUU IIINNN PPPOOOLLLAAANNNDDD 111999000444---111999333999 ciężarów pióra Czesława Borejszy,5 który mylnie by Czesław Borejsza, Athletics: Wrestling, Judo, datuje dzieło Kłośnika jako pierwszą polskojęzycz- Weight-Lifting,5 which misdates the publication by ną publikację o ju-jitsu na rok 1909.6 Kłośnik, as the firstPolish-languagetextonju-jitsu, Skrypt ten swą zawartością nie wybiega poza from 1909.6 informacje zawarte we wspomnianej książce Kon- The textbook mentioned does not go beyond dratowicza. the information included in the book by Kondrato- wicz. W ostatnich latach tematykę przedwojenne- go piśmiennictwa polskojęzycznego dotyczą- In the recent years, the subject of Polish-lan- cego ju-jitsu oraz historii samoobrony i walki guage pre-war literature concerning ju-jitsu, as well wręcz w naszym kraju podjął dr Wojciech J. Cy- as the history of self-defence and unarmed combat narski. W roku 2000 opublikował na łamach in Poland has been taken up by Dr Wojciech J. Cy- Rocznika Naukowego Idō – Ruch dla Kultury narski. In 2000, within the Scientific Yearly of Idō artykuł zatytułowany Pierwsze źródła polskoję- – Movement for Culture he published an article en- zyczne dotyczące dalekowschodnich sztuk walki titled First Polish-Language Sources Concerning na ziemiach polskich,7 w którym dokonuje analizy Far Eastern Martial Arts in Poland,7 in which he tłumaczeń i opracowań dzieł Hancocka. Porównu- analyses the translations and editions of works by je wynik swych badań z informacjami zebranymi Hancock. He also compares his research outcome przez K. Kondratowicza oraz podaje piśmiennic- with the information collected by K. Kondrato- two do roku 1939. Do tej pory była to najpełniej- wicz, as well as provides references till 1939. So sza analiza piśmiennictwa, do jakiej udało nam się far, it has been the widest literature analysis that we dotrzeć, choć wymaga ona istotnych uzupełnień.8 managed to reach, although it needs considerable W roku 2004 ukazała się książka W.J. Cynarskie- supplementation.8 In 2004, a book by W.J. Cynar- go Teoria i praktyka dalekowschodnich sztuk walki ski was published entitled The Theory And Prac- w perspektywie europejskiej,9 w której autor za- tice of Far Eastern Martial Arts in the European mieścił rozdział poświęcony historii ju-jitsu do Perspective,9 in which the author included a chapter roku 1939 w Polsce i w Europie. Na uwagę za- concerning the history of ju-jitsu until 1939 in Po- sługuje fakt, że rozwój japońskiej sztuki walki land and in Europe. It is remarkable that the devel- w naszym kraju został przedstawiony w świetle opment of the Japanese martial art in Poland was jej rozwoju na kontynencie, choć opisano jedynie depicted in the light of its advance in the continent, początki ju-jitsu w Europie. Autor zamyka histo- though only the beginnings of the European ju-jitsu rię ju-jitsu w Europie w połowie pierwszej dekady were described. The author closes the history of XX wieku. Spośród późniejszych publikacji wspo- ju-jitsu in Europe in the half of the first decade of mina tylko książkę E.J. Harrisona The fightingspi- the 20th century. From among the later publications, rit of Japan z 1912 roku. a book by E.J. Harrison The Fighting Spirit of Ja- pan from 1912 is solely mentioned. Temat historii ju-jitsu w Polsce do roku 1939 podjęliśmy w powiązaniu z analizą piśmiennictwa We took up the subject of ju-jitsu history in Po- z dwóch względów. land till 1939 together with literature analysis for Po pierwsze, niniejszą książkę pragniemy opu- two reasons. blikować w formie albumowej, aby podzielić się In the first place, we wish to publish this book z Państwem radością i refleksją nad przemijaniem in an album form, as we would like the Readers i sensem tego, co stanowi naszą pasję. Karty tej to share our delight and reflection over the pas- książki powstawały w zaciszu biblioteki stworzonej sage and sense of what constitutes our passion. 5 C. Borejsza, Atletyka – zapasy, dżudo, podnoszenie ciężarów. Warszawa 5 C. Borejsza, Athletics: Wrestling, Judo, Weight-Lifting. Warsaw 1955. 1955. 6 Ibidem, p. 67. 6 Ibidem, s. 67. 7 W.J. Cynarski, First Polish-Language Sources Concerning Far Eastern 7 W.J. Cynarski, Pierwsze źródła polskojęzyczne dotyczące dalekowschod- Martial Arts in Poland. [In:] ScientificYearlyofIdō – Movement for nich sztuk walki na ziemiach polskich. [W:] Rocznik Naukowy Idō – Culture, vol. 1, pp. 11-14. Ruch dla Kultury, t. I, s. 11-14. 8 First of all, the author did not manage to include the firsteditionofHan- 8 Przede wszystkim autor nie dotarł do pierwszego wydania dzieła Han- cock’s Japanese Body Exercise, published in the Magazine Supplement cocka, które ukazało się w Dodatku do czasopisma – Przewodnik – Sokół Physical Exercise Guide in the years of 1905 and 1906, or the gimnastyczny Sokół w rocznikach 1905 i 1906 pod tytułem Japońskie translations of other books by Hancock. Supplementation is needed also ćwiczenia cielesne, ani do tłumaczeń innych książek Hancocka. Uzupeł- with regard to the years of 1904-1939. nienia wymaga również piśmiennictwo z lat 1904-1939. 9 W.J. Cynarski, The Theory And Practice of Far Eastern Martial Arts in 9 W.J. Cynarski, Teoria i praktyka dalekowschodnich sztuk walki the European Perspective. Rzeszow 2004. w perspektywie europejskiej. Rzeszów 2004. 8