Table Of Content

GIOVANNI REALE HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ TOMII HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI WYDZIAŁ FILOZOFII Giovanni Reale HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ T. I: Od początków do Sokratesa T. II: Platon i Arystoteles T. III: Systemy epoki hellenistycznej T. IV: Szkoły epoki Cesarstwa T. V: Słownik, indeksy, bibliografia GIOVANNI REALE HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ II. PLATON I ARYSTOTELES Przełożył Edward Iwo Zieliński REDAKCJA WYDAWNICTW KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO LUBLIN 2001 Giovanni Reale. STORIA DELLA FILOSOFIA ANTICA. II. PLATONE E ARISTOTELE Nona edizione. Vita e Pensiero. Pubblicazioni della Università Cattolica. Milano 1992. Opracowanie redakcyjne Ewa Łupina Cytaty greckie przełożył Marcin Podbielski © 1975 Vita e Pensiero - Largo Gemelli, 1-20123 Milano ISBN 88-343-2561-3 (do wyd. włoskiego) © Copyright for the Polish édition by KUL ISBN 83-228-0484-9 (do wyd. polskiego) REDAKCJA WYDAWNICTW KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO ul. Konstantynów 1, 20-708 Lublin tel. +4881 5241809 (centrala), +4881 5257166 (kolportaż) Wydanie I - dodruk • Zam. 236/2000 Zaklad Malej Poligrafii KUL SPIS TREŚCI UWAGI WSTĘPNE............................................................................. 15 PLATON I ARYSTOTELES............................................................. 23 CZĘŚĆ PIERWSZA: PLATON I ODKRYCIE PRZYCZYNY PONADZMYSŁOWEJ. «DRUGIE ŻEGLOWANIE»............................................................. 25 SEKCJA PIERWSZA: WIELKIE ZDERZENIE KULTURY «PISMA» I KULTURY «PRZEKAZYWANIA USTNEGO» ORAZ RÓŻNE SPOSOBY KOMUNIKOWANIA PRZEKAZU FILOZOFICZNEGO U PLATONA........................................................................................ 27 I. PLATOŃSKA PRÓBA WYPOŚRODKOWANIA MIĘDZY «PIS MEM» A «PRZEKAZEM USTNYM» ORAZ STRUKTURALNY ZWIĄZEK «PISMA» Z TYM CO «NIEPISANE»................................ 29 1. Dlaczego do zrozumienia myśli Platona konieczne jest przezwyciężenie kryterium tradycyjnego i wypracowanie no wego (29); 2. Platońska ocena wartości pisma w Fajdrosie (34); 3. Świadectwa Platona zawarte w Liście VII (39); 4. Istotne elementy «nauk niepisanych» Platona przekazane przez tradycję pośrednią (43); 5. Jak należy rozumieć termin «ezoteryczny» zastosowany do określenia niepisanej myśli Platona (46); 6. Znaczenie, doniosłość i cele pism platoń skich (49); 7. «Pomoc», jaką pismom platońskim niesie tra dycja pośrednia (53) II. WIELKIE PROBLEMY ZWIĄZANE Z INTERPRETACJĄ PLATONA ŁATWIEJSZE DO ROZWIĄZANIA W ŚWIETLE NOWYCH BADAŃ................................................................................... 55 6 SPIS TREŚCI 1. Kwestia jedności i systemu w myśli Platona (55); 2. Problem ironii i jej funkcji w dialogach platońskich (57); 3. Rozstrzy gająca kwestia «ewolucji» myśli Platona (59); 4. «Mit» i «logos» u Platona (64); 5. Wielość aspektów i zastosowań filozofii platońskiej (69) SEKCJA DRUGA: METAFIZYCZNO-DIALEKTYCZNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ...................................................................... 73 I. «DRUGIE ŻEGLOWANIE» JAKO PRZEJŚCIE OD FIZYCZNYCH BADAŃ PRESOKRATYKÓW DO POZIOMU METAFIZYCZNEGO................................................... 75 1. Konfrontacja z filozofami przyrody i stwierdzenie niespój ności ich nauki (75); 2. Konfrontacja z Anaksagorasem i stwierdzenie niewystarczalności umysłu kosmicznego w ta kiej postaci, w jakiej został przezeń przedstawiony (76); 3. Wielka metafora «drugiego żeglowania» jako symbol dotar cia do tego co ponadzmysłowe (78); 4. Dwa etapy «drugiego żeglowania»: teoria idei i teoria zasad (82); 5. Trzy wielkie centra filozofii Platona: teoria idei, zasad i Demiurga (85) II. PLATOŃSKA TEORIA IDEI I NIEKTÓRE PROBLEMY Z NIĄ ZWIĄZANE.................................................................................... 88 1. Kilka uściśleń odnośnie do terminu «idea» i jego znaczenia (88); 2. Metafizyczno-ontologiczne cechy idei (91); 3. Najważ niejsza metafizyczna cecha idei: «jedność» (102); 4. Platoński dualizm jako wyraz transcendencji (104); 5. Wielki problem relacji między światem idei a światem rzeczy zmysłowych (109) III. «NIEPISANE NAUKI» O PIERWSZYCH I NAJWYŻSZYCH ZASADACH ORAZ ZWIĄZANE Z NIMI WIELKIE KONCEPCJE METAFIZYCZNE.........................................113 1. Pierwsze zasady utożsamione z Jednym i Diadą tego co wielkie-i-małe (113); 2. Byt jako synteza (mieszanina) obyd wu zasad (118); 3. Kategorialny podział rzeczywistości (121); 4. Liczby idealne i liczbowa struktura rzeczywistości (124); 5. Byty matematyczne (128) SPIS TREŚCI 7 IV. METAFIZYKA W ŚWIETLE PROTOLOGII «NAUK NIEPISANYCH» ORAZ ALUZJE. JAKIE PLATON CZYNI DO NAUKI O ZASADACH................................................................... 131 1. Odsetki o Dobru spłacone przez Platona w Państwie i nie spłacony dług (131); 2. Parmenides i jego znaczenie (140); 3. Ontologia najwyższych rodzajów w Sofiście i metafora «ojcobójstwa Parmenidesa» (145); 4. Wielkie metafizyczne tezy Fileba: dwubiegunowa struktura rzeczywistości, cztery najwyższe rodzaje oraz najwyższa Miara jako Absolut (151) V. NAUKA O DEMIURGU I KOSMOLOGIA........................................ 157 1. Miejsce świata fizycznego w kręgu rzeczywistości według Platona (157); 2. Demiurg i jego rola metafizyczna (164); 3. Materialna zasada świata zmysłowego, jego rola metafizycz na i związek z Diadą (167); 4. «Jedno» jako cecha charakte ryzująca działanie Demiurga (176); 5. Stwórcze działanie pla tońskiego Demiurga pojęte w wymiarze helleńskim (179); 6. Demiurg (a nie idea Dobra) jest Bogiem Platona (186) VI. GNOZEOLOGIA I DIALEKTYKA.........................................................189 1. Anamneza jako źródło i warunek poznania w Menonie (189); 2. Potwierdzenie nauki o anamnezie w następnych dia logach (193); 3. Stopnie poznania zarysowane w Państwie (198); 4. Dialektyka (201); 5. Protologiczne osadzenie diale- ktyki na jedności i wielości (203) VII. KONCEPCJA SZTUKI I RETORYKI...................................................208 1. Sztuka jako odejście od bytu i prawdy (208); 2. Retoryka jako zafałszowanie prawdy (212) SEKCJA TRZECIA: ETYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ ORAZ JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»....................................................................215 I. ZNACZENIE MISTYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNEGO SKŁADNIKA PLATONIZMU......................................................................217 II. NIEŚMIERTELNOŚĆ DUSZY. JEJ POZAZIEMSKIE LOSY I REINKARNACJA......................................................................................221 8 SPIS TREŚCI 1. Dowody nieśmiertelności duszy (221); 2. Eschatologiczne losy duszy (228); 3. Metempsychoza (233) III. NOWA ASCETYCZNA MORALNOŚĆ................................................242 1. Dualizm antropologiczny i znaczenie związanych z nim pa radoksów (242); 2. Uporządkowanie i osadzenie nowej skali wartości (246); 3. Platoński antyhedonizm (248); 4. Oczyszcze nie duszy, cnota i poznanie (255) IV. MISTYKA PRZYJAŹNI I MIŁOŚCI......................................................258 1. Przyjaźń (philia) i «Pierwszy Przyjaciel» (258); 2. «Miłość platoniczna» (259) V. PLATON PROROKIEM?...............................................................................266 VI. ETYCZNO-RELIGIJNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ I JEGO POWIĄZANIA Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH».............................................................................................268 SEKCJA CZWARTA: POLITYCZNY SKŁADNIK PLATONIZMU I JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»..................................279 I. WAGA I ZNACZENIE POLITYCZNEGO SKŁADNIKA PLATONIZMU..................................................................................................281 1. Stwierdzenia Listu VII (281); 2. Różnica między platońską i współczesną koncepcją polityki (284) II. PO LIT Et A. CZYLI KONSTRUOWANIE PAŃSTWA IDEALNEGO.....................................................................................................287 1. Perspektywy odczytywania Państwa (287); 2. Państwo do skonałe i odpowiadający mu typ człowieka (291); 3. System wspólnoty życia wojowników i wychowanie kobiety w pań stwie idealnym (300); 4. Filozof a państwo idealne (305); 5. Wychowanie filozofów w idealnym państwie i «największa wiedza» (309); 6. Państwa zdeprawowane i odpowiadające im typy ludzi (313); 7. Państwo, szczęście ziemskie i pozaziemskie (322); 8. Państwo we wnętrzu człowieka (323) III. POLITYK, PRAWO PISANE I USTROJE..........................................327 1. Problem w Polityku (327); 2. Formy możliwych ustrojów (329); 3. «Sprawiedliwy środek» i sztuka polityki (330)