Hayat Problem Çözmektir PDF
Preview Hayat Problem Çözmektir
KARL R. POPPER HAYATPROBLEM ÇÕZMEKTiR Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine çEviREN: ALÍNALBANT omo iSTANBUL YapI Kredi Yaymlan -2156 Cogito -136 Hayat Problem Ç<?zmektir -Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine I KarI R. Popper Qzgün ad1: Alles Leben ist Problemlõsen. Uber Erkenntnis, Geschichte und Politik Çeviren: Ali Nalbant Kitap Editõrü: ~bnem $unar Düzelti: Fahri Gililüoglu Kapak Tasanm: Nahide DikeI Bask:t: Üç-Er Ofset Yü.zyll Mah. Massit 5. Cad. No: 15 Bagalar I istanbu1 1. Bask:t: istanbu1, $ubat 2005 2. Bask:t: istanbu1, Nisan 2006 ISBN 975-08-0905-X © Yapl Kredi Kültür Sanat Yaymohk TIcaret ve Sanayi A.$., 2004 © 1994 KarI R. Popper Bütün yaym haklan sakhdrr. Kaynak gõsterilerek tarutun için yapIlacak klSa almblar d!§mda yaymcmm yazili izni oImakslZl.l1 hiçbir yolla çogalblamaz. Yapl Kredi Kültür Sanat Yaymcrhk Ticaret ve Sanayi A.$. . Yapl Kredi Kültür Merkezi . Istikla1 Caddesi No. 285 Beyogtu 34433 Istanbu1 Telefon: (o 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (O 212) 293 0723 hli:p:llwww.yapikrediyayinlari.com . e-posta: [email protected] Internet sah§ adresi: http://yky.estore.com.tr www.teleweb.com.tr iÇiNDEKÍLER ÓNSÓZ.7 I. DOGA HAKKINDAKí I3iLGíNíN SORUNLARI 1. Geli~irn Kurarnl ve MantJk Baklrnmdan Bilirn Ógretisi • 15 2. Bilirnsel indirgerne ve Bilirnin Ózündeki Tarnarnlanrnarnl~hk • 39 3. Bir Realistin Ruh-Beden Sorunu Hakkmdaki Dü~ünceleri • 76 4. Bilgikurarnl ve Ban~ Sorunu • 91 5. Evrirnci Bilgikurammm Bilgikuramsal Konumu • 102 6. Kepler: Güne~ Sistemi Metafizig; ve Deneysel Ele~tirisi • 116 u. TARÍH VE pOLÍTiKA ÜZERiNE DÜ$ÜNCELER 7. Ózgürlük Konusunda • 125 8. Tarihyazlml ve Tarihin Anlaml Üzerine • 139 9. Demokrasi Kuranu Üzerine • 163 10. Demokratik Devlet Kuraml ve UygulamaSl Üzerine Dü~ünceler • 170 11. Ózgürlük ve EnteleklÜel Sorurnluluk • 190 12. Hayat Problem Çiizmektir • 203 13. Tarihin Yorumunda Kinizme Kar~l • 211 14. "Ban~ için 5ava~ Açmak" • 225 15. Komünizmin Çiikü~ü Üzerine Dü~ünceler: Geleceg; Biçinuendinnek Íçin Geçmi~i Aruama Denemesi • 235 16. Ban~m Gerekliligi Hakkmda • 252 Kav ram Dizini • 259 Onsoz Elirüzdeki makale ve konu§malar derlemesi, yine Münih Piper Yayrnevi'nce yayrmlanml§ olan kitablm Daha fyi Bir Dün ya AraY'fl' nm devaml olarak gorülebilir. Her iki kitapta da ozellikle doga bilimlerine odaklanan yazllarm yaru SITa tarih veya politikaya odaklananlar da bulunmaktadlr. Bu kitabm ba§hgl olan Hayat Problem Ç6zmektir, ayru zàmanda 12. bOlü mün de ba§hgldrr - ki bu bolüm, onceki derlemenin giri§ine koydugum, kzsa ama ozünde çok onemli oldugundan "onsoz mahiyetinde bir ozet" de denilebilecek klsml derinden etkile mi§tir. ;iimdiki derlemenin onsozüne de, onsozlerin genelde sahip oldugundan daha fazla onem kazandlrmaya çah§hm. Bolüm1erin seçimi, asistarum Bayan Melitta Mew ve Piper Yaymevi'nden Dr. Klaus 5tadler'in ortak çah§malannm sonucu dur. Her ikisine de sonsuz te§ekkür borçluyum. I Elinizdeki kitabm ilk kzsml, "Doga Hakkmdaki Bilginin 50- ,un1an" ad1!l1 ta§lyor. Burada oncelikle soz konusu olan, biyo loji ve ya§am biçimlerinin kavranamayacak büyüklükteki zen ginligidir. Ne tarafmdan olursa olsun, biyolojinin çok say,daki dalla nndan birinin derinliklerine indikçe, heI düzeydeki biyolojik 8 Hayat Problem Çozmektir yap!lann biçirnsel zenginligi bütün kavran!lrnazhglyla, yap!la nn uyurn içindeki birlikteligi ise bütün rnükernrnelligiyle ken dini ortaya koyar. Birinci krsrnm son bi:ilürnü, tanrmm yarattlgl fiziksel dün yadaki uyurnu arayan ve gezegeruerin hareketlerini son derece soyut, arna son derece uyurnlu bir ~ekilde açlklayan üç Kepler yasasml bulan o yüce insana, Jo hannes Kepler' e ithaf edilrni~tir. (Ba~kalanyla da) birlikte doga bilirnirnizi yaratrnl~ olan bilirn dünyasmm üç devi -aym çagda ya~arnl~ Galile ve Kepler ile ta kipçileri Newton- arasmda en büyük olam belki de Kepler'dir. Kesinlikle en çekici, en açlk ve en alçakgi:inüllü ki~ilige sahip olan odur. Her üçü de tutkulu ve yorulrnak bilrnez birer ara~lIr rnaclydl; her üçü de aglr i~ler yaplI, slk slk uzun süreli dü~ kr nkhklan ya~atan i~ler, arna dünyayl yeni bir l~lkta gi:iren kâ~ifin o büyük rnutluluguyla boI boI i:idüllendirildiler. Dünyayr ken disinden i:inceki herhangi bir insandan daha farkll, daha güzel, daha uyurnlu (harmonisch! ve daha iyi gi:iren bu insanlar, bu zorlu çah~rnalarm ~ansa bagholdugunun da farkmdayd!lar, ne redeyse hak edilrnerni~ bir ~ans, çünkü kolayhkla çok farkh ~eyler de olabilirdi. Bu üç devden sadece Kepler bütün bunlan ya~arnakla kal rnarnl~, aym zarnanda azirn ve açlkhkla yazlya di:ikrnü~tür. Di ger hiçbirinin anlayarnadlgl ~ekilde, i:inderi olan Kopernik' e en cesur fikirlerini rniras blrakamn aslmda, Thales' ten Aristoteles, Aristarchus ve Batlarnyus' a kadar, eski zarnaruann Yunan dü ~ünürleri oldugunun da farkrndaydl. O büyük alçakgi:inüllülügü, en büyük zorluklarla a~!labile cek hatalanmn -diger ikisinden daha fazla- farkrna varrnasml ve hatalanndan ders çlkarrnasml sagladl. Bilirn dünyasmm üç devi de, her biri kendine i:izgü bir ~ekilde, bir bat!l inanca de rinlernesine kap!lrnI~tl. ("BalIl inanç" sozcügü büyük bir dik katle kullanrnarnlz gereken bir sozcük: ne kadar az ~ey bildigi rnizi ve kendirniz bilrneden batrl inancm çok farkh biçirnlerine ne kadar büyük kesinlikle kaprldlgunlzl bilerek.) Galile, doga daki hareketlerin daireselligi inancma derinden kaprlrnl~tr - ki Kepler bu inancl, ancak uzun sava~lardan sonra, kendi içinde ve astronornide yenrneyi ba~arrnl~lIr. Newton ise apaçlk bir ~e- Onsoz 9 kilde batrl inançlarca yi:inlendirilen ilkeler dogrultusunda yrl yll düzelttigi büyük bir geleneksel (aslmda Incil' e dayah) insanhk tarihi kitabl yazIlli§lir. Kepler ise sadece bir astronom degil, ay m zamanda bir astrologdur ve bu nedenle de Galile ve ba§ka birçoklan tarafmdan reddedilmi§tir. Ancak -Kepler'in balil inancl olan- astrolojinin dogmatik biçimlerine, yine kendisi kar§l çlkml§lir: 0, i:izele§tiri yapabilen bir astrologdu. Yrldlzlarda yazrll olan kaderin a§rlmaz olmadl glm, tersine ahlaksal irademiz tarafmdan a§rlabilecegini i:igreti yordu. Astrolojiyi ele§tirenlere verilmi§ i:inemli bir tavizdir bu. Belki de bu üç dev arasmda balil inançlannda en az dogmatik olam Kepler' di. n Bu kitabm ikinci J.asmmm adl "Tarih ve Politika Üzerine Dü§ünceler" dir. Flrsat buldukça yazrlan çah§malardan olu§u yor. bneriler veya hazlT reçeteler sunmuyor, hele ki §a§maz ha Zlr reçeteler kesinlikle sunmuyor, ancak sorum1uluk duygusu na dayah bir yakla§lm sergiliyor. Tabii ki ben demokrasiden yanaylm, ama çogu savunucus1i gibi degil. Winston Churchi11 der ki: "Demokrasi, digerleri ha riç bütün yi:inetim biçimlerinin en ki:itüsüdür." Elimizde çogun luk kararlanndan daha iyi bir §ey yoktur. Bir çogunluk hükü meti sorumluluk sahibidir, bir koalisyon hükümeti daha az, bir azmhk hükümeti daha da az. "HalJ.an hâkirniyeti" anlammda bir "demokrasi" neredeyse hiçbir zaman olmaIlli§hr, eger olduysa bile bu, sorumsuz bir keyfiyet hükümdarhgl olmu§tur. Bir hükÜInet halka kar§l so rumlu olabilir ve olmahdlr. Halkm hâkimiyeti bunu ba§arama yacagmdan sorumsuzdur. Demek kl ben, demokratik olarak seçilmi$ anayasal bir hükü metten yanaylm: halkm hâkimiyetinden tamamen farkh bir §ey. Ve de sorumluluk sahibi bir hükümetlen yanaylm: i:incelikle seçmenlerine, ama aym zamanda, belki de daha fazla, insanllga· kar§l ahlaken sorum1u bir hükümetlen. 10 Hayat Problem Çozmektir Hiç bu kadar çok sorumsuz insanm elinde bu kadar çok ve bu denli tehlikeli silah bulunmarru§tr. iki dünya SaVa§l sonraSl olandan bin kat daha fazla. Bu boyle oldugu ve bunu boyle ka bullendikleri için, lider politikacI!anmlz bize kar§l sorumludur. Bu nedenle de hepsine kar§l dava açmahylz. Lider politikaCllanmlzm çogu, tabii ki bunu degi§tirmek is terdi. Ama eleba§I!armm silahlanma yarl§l yüzünden sürekli kotüle§en dünya §artlanru, onlar da oncellerinden devraldI!ar ve istemeyerek de olsa bu durumu kabullenmi§ gorünüyorlar. Bir müdahale de çok riskli ve zor gibi gorünüyor. Bu nedenle bunun hakkmda olabildigince az konu§uluyor. Sava§lardan sonra silahslzlanmadan bahsedildi. Batrh de mokrasiler gayet geni§ çapta silahslZlandl. Ama sadece onlar. Milletler Cemiyeti'nin ve sonralan, ikinci Dünya Sava§l'ndan sonra Birle§mi§ Milletler'in temel fikri, digerleri gorevlerini ta nl}'lP ogreninceye kadar, ahlaksal ve askeri güçlerinin üstünlü günden dolay', ban§l korumanm, oncelikle Batrh demokrasile rin odevi olduguydu. Bu dü§ünceden slyrI!makta oldugumuzdan kimse ku§ku duyamaz. Seçmenlere bunu açIklamlyoruz, fedakârhkta bulun maktan korkuyoruz. Maceraya atrlmak istemiyoruz, odevimiz olan §eye ise "macera" diyoruz. III Kendi Avrupa ve Amerika tarihimizi incelemeye çah§tr glmda, ingiliz tarihçisi H.A.L. Fisher'in daha once bazl yerlerde de almtI!aml§ oldugum ozetine benzer bir sonuca ula§lyorum: "Tarih kitabmm sayfalannda ilerleme gerçegi açlk ve seçik bir §ekilde yazI!ml§trr. Ancak ilerleme bir do ga yasasl degildir. Bir neslin elde ettikleri, bir sonraki tarafmdan kaybedilebilir." Fisher'in burada ortaya koydugu her üç onermeye de katr hyorum. Ancak bahsettigi bu "ilerleme", tarihin bize bildirdigi, ama güvenilir olmayan, kaybolabilen bu "ilerleme" neden iba rettir? Onsoz 11 Bu sorunun yamh da açlk oldugu kadar anlamhdlr: Fis her'in ve hepimizin aklma gelen ilerleme, ahlakbilimsel, ahlak sai bir ilerlemedir. Daha Yeni Ahit'te vaat edilmi~ olan dünya ban~ma yóneliktir: Devletlerde -hem içlerinde hem de dl~ ili~ kilerinde- her türden ~iddet eyleminin ortadan kalkmasma yó neliktir. Uygar bir insan toplumuna, hukuk devletine ve ban~l ayakta tuhnak için bütün hukuk devletlerinin birlik olu~turma sma yónelik bir ilerlemedir. Kant'a gore bu, ahlaksal odevimizdir: lyi niyetli bütün insanla nn yükümlü olduklan ódevdir; tarihin ónüne koymamlz gere ken hedeftir. Nükleer silahlann bulunmasmdan bu yana zorun Iu bir hedeftir. (Günümüzde uygar devletler daha güçlü durumda olduk lanndan) bu hedefin ónü açlk olmakla kalmaJ11p ula~ümasl da zorunludur. Nükleer silahlann varhgmdan dolaYl bu, insanh gm ve uygarhgm devaml için giri~ünde bulunmaya hazlr olan herkes için zorun1u bir hedeftir. Çünkü bunun alternatifi, yok ehnedir. Bu hedef aslmda Roma imparatorlugu'nda Augustinus dó neminden ve Yeni Ahit'ten kaynaklanmaktadlr: EI in terra pax hominibus bonae valuntatis - iyi niyetli bütün insanlar için dünya ban~1. (Ama ~óyle de çevrilebilir: "Iyi niyetli bütün insanlarm elde etmesi gereken dünya ban~l"). Kellogg Pakh'yla sonuçlanan Birinci Dünya Sava~l vah~e tinden ve Birle~rni~ Mi11etler'in kurulmaslyla sonuçlanan Ikinci Dünya Sava~l vah~etinden, bütün iyi niyet1i insanlardan olu~an ve yeterli güçteki bir politik hareket ortaya çlkml~hr. Ancak Fisher diyor ki, "bir neslin elde ettikleri, bir sonraki tarafmdan kaybedilebilir." Ve kaybedildi de. Onu yeniden kazanmahYlz. Odevlerimiz hakkmda yeniden dü~ünmeliyiz. Politikacüanmlza da sorum luluklanmn ólümleriyle (veya istifalanyla) sona ermedigini ha hrlatmahYlz. Kenley, 12 Temmuz 1994 K.R.p.
Description:The list of books you might like
