Hayat Kıvılcımı - Erich Maria Remarque

534 Pages·1969·2.52 MB·Turkish

by  Erich Maria Remarque

YÜKSELEN MATBAASI
İSTANBUL — 1969.
E-Kitap : 2014 Y.S. Meritokrasi
I
Bir iskeletten farksız 509 numara, kafasını yavaş yavaş
kaldırdı ve gözlerini açtı. Bir baygınlık mı geçirdiğini,
yoksa uyuya mı kalmış olduğunu kestiremiyordu. Zaten bu iki
hal arasında pek fazla fark var denilemezdi; epeydir süren
açlık ve yorgunluk onu bu hale sokmuştu. Her iki hal de,
yosunlu derinliklere doğru ve suyun üzerine bir daha çıkmak
ümidi bulunmayan bir çeşit dalıştı.
509 numara bir süre öylece kaldı ve kulak kabarttı. Böyle
yapmak toplanma kampının eski bir geleneğiydi; zira
tehlikenin hangi taraftan geleceği asla bilinemezdi ve hiç
kımıldamadan durulabildiği sürece, göze çarpmamak, ya da
ölmüş zannedilmek şansı daima mevcuttu. Bu, her böceğin
bildiği basit bir tabiat kanunuydu.
Kuşkulanmasını gerektiren bir ses duymuyordu. Makineli
tüfeklerin yerleştirildiği kulelerdeki nöbetçiler yarı
uyukluyordular. Arka tarafta da her şey sessizdi. Başını büyük
bir dikkatle arkasına çevirdi ve baktı. Mellern toplanma
kampı, güneşin altında sakin ve dalgın çevreyi seyrediyor
gibiydi.
SS’lerin alay eder gibi dans yeri adını verdikleri yoklama
alanı, hemen hemen boştu. Sadece, büyük giriş kapısının
sağındaki kalın sırıklarda, elleri arkalarına bağlanmış dört kişi
sallanmaktaydı. İple o derece yukarıya çekilmişlerdi
ki, ayakları yere değmiyordu. Kolları da iki yana sallanmıştı.
Ölülerin yakıldığı fırının ateşçilerinden ikisi, pencerenin
önünde durmuş, bu zavallılara küçük kömür parçaları atarak
eğleniyorlardı; oysa, dörtlerden artık hiç birinde en ufak bir
kıpırdanma yoktu. Haç şeklindeki sırıklarda yarım saattan
fazla bir zamandan beri sallandıkları için bayılmıştılar.
İş kampının barakaları da bomboştu. Dışarıda nöbet
tutanlar henüz gelmemişlerdi. İç temizlik işleriyle görevli
birkaç
kişinin gölgeler gibi oradan oraya süzüldüğü görülüyordu.
Büyük giriş kapısının solunda, cezalıların hapsedildiği
Bunkerin önünde SS takımı şefi Breuer oturuyordu. Güneşe
yuvarlak bir masayla hasır bir koltuk koydurmuş, kahvesini
içiyordu. 1945 ilkbaharında halis kahve gerçi nadir
bulunuyordu ama, Breuer bunu az önce iki Yahudiden
sızdırmıştı. Breuer, altı haftadan beri Bunker’de mahpus
kalan Yahudilerin artık çürümeye yüz tuttuğu bir sırada
müdahalesini, İnsanî bir davranış buluyor ve kahveyi, hak
edilmiş bir mükâfat sayıyordu. Aşçı yamağı da ona bir tabak
dolusu tava çöreği göndermişti. Breuer, şimdi bu çöreği
sindire sindire yemekle meşguldü. Çöreğin hamuruna pek
cömertçe doldurulmuş olan çekirdeksiz üzümlere bayılırdı.
Yaşlı Yahudi pek uğraştırmamıştı ama genççe olanı iyiden
iyiye çekişmişti. Breuer, tatlı bir mahmurluk içinde sırıttı ve
bahçıvan binasının arkasında prova yapan kamp bandosunun
nağmelerine kulak kabarttı. Bando «Güney Gülleri» valsini
çalışıyordu. Bu, kamp kumandanı Neubauer’in pek hoşlandığı
bir parçaydı.
509 numara, kampın öteki yanında, bir telörgüyle büyük iş
kampından ayrılmış olan bir sürü tahta barakaların yanında ve
yere boylu boyuna uzanmıştı. Bu barakaların genel adı küçük
kamptı. Çalışamayacak derece zayıf olan mahkûmlar oraya
yerleştirilirdi. Orada ölüme bırakılırdılar. Çoğu çabucak da
ölürdü ama daha ötekiler ölmeden yenileri getirildiği
için olacak, bu barakalar daima ve ağzına kadar dolu
bulunurdu. Ölüler çoğu koridorlarda üst üste yığılı kalırlardı,
ya da barakaların dışında bir köşede geberirlerdi. Mellern
kampında zehirli gaz hücreleri yoktu. Kamp kumandanı
bundan dolayı gurur duyardı ve Mallern kampında olağan
ölünür demekten pek hoşlanırdı. Küçük kampın resmî adı da
koruma kısmıydı. Fakat kamp sakinlerinden pek azı bu
koruma işine bir iki haftadan fazla dayanacak gücü
kendilerinde bulurdu. Kamp sakinlerinin, dayanıklılarından
küçük bir grup 22 numaralı barakaya yerleşmişti. 509 numara
da onlardandı. Küçük kampa dört ay önce getirilmişti ve hâlâ
hayatta kalmasına kendisi de şaşı-
Ölülerin yakıldığı fırının dumanı kara kara o yana doğru
savruluyordu. Barakaların damını yalarcasına alçaktan
geçen dumanlar, yağlı yağlı ve iç bayıltıcı bir koku neşrediyor
ve bulantı veriyordu. 509 numara buna bir türlü
alışamamıştı, kampta geçirdiği 10 yıldan sonra bile bu hal
değişmemişti. Kampın kıdemlilerinden ikisinin, saatçi Jan
Sibeski ve üniversite profesörü Joel Buchsbaum’un kalıntıları
da, şu anda savrulan dumanlara karışmış bulunuyordu. Her
ikisi de 22 numaralı barakada ölmüş ve cesetlerin yakıldığı
fırına öğle üzeri teslim edilmiştiler. Buchsbaum’un tamamı
teslim edilmiş denilemezdi. Üç parmağı, on yedi dişi, ayak
tırnakları ve tenasül uzuvlarının bir kısmı noksandı. Faydalı
insan olması için tatbik edilen eğitim usulleri dolayısıyle
bunlar eksilmişti. Tenasül aleti meselesine de SS kışlasında
tertiplenen kültür gecelerinde pek gülmüşlerdi. Buluş, kampa
yeni gelmiş olan NS başçavuşu Günther Steinbrenner’indi.
Bütün büyük buluşlar gibi basitti; dozu yüksek bir kezzap
şırıngasını tatbikten ibaretti. Sadece, Steinbrenner bu sayede
arkadaşları arasında kendisine derhal bir saygı sağlamıştı.
Bu mart ikindi üzeri havası ılıktı ve güneş, hafif de olsa
ısıtmaya başlamıştı ama 509 numara yine de üşüyordu.
Oysa üzerinde, kendi giysilerinden başka daha üç kişinin
urbası da vardı: Josef Bucher’in ceketi, eskici Lebenthal'in
pardüsüsü ve Buchsbaum’un yırtık süveterini de giymişti.
Ceset, fırına teslim edilmeden önce kaşla göz arasında bunları
kurtarmışlardı. Fakat bir metre yetmiş sekiz boyla kilosu
otuz beşten aşağıya düşen bir vücudu en kalın kürklerin bile
ısıtacağı şüpheliydi.
509 numaranın güneşte yarım saat kadar uzanmasına izin
vardı. Fakat sonra barakaya dönerek ödünç giysileri
teslim edip üstelik kendi ceketini de vermesi ve bir başkasının
aynı işi yapması gerekirdi. Barakanın kıdemlileri soğuklar
biteli beri bu işte bu biçimde anlaşmıştılar. Sonra bir kısmı
bundan vaz geçmişti. Zira pek bitkin bir haldeydiler ve kışın
çektikleri acılardan sonra şimdi bütün arzuları barakalarda
sükûn içinde ölüme kavuşmaktı sadece. Fakat en yaşlıları
Berger, yerde
Sürünebilecek kadar kuvveti henüz kendilerinde
bulunanların şu sırada bir süre olsun açık havaya çıkmasında
ısrar etmişti. Kendisinden sonra sıra Westhof’undu; sonra da
Bucherin sırasıydı. Lebenthal sırasından vaz geçmişti; o daha
yerinde bir iş yapacaktı.
509 numara, arkasını döndü. Kamp bir tepenin üstünde
meydana getirildiği için, dikenli tellerin arasından doğru
şehri görebiliyordu. Şehir, toplanma kampının bulunduğu
tepenin epeyce aşağısındaydı. Bir sürü damın
karmakarışıklığı arasında kiliselerin sivrilikleri seçiliyordu.
Bu eski bir şehirdi. Bir sürü kilisesi, kaleleri, ıhlamur ağaçlı
caddeleri ve daracık yan sokakları vardı. Vadinin kuzeyine
rastlayan yeni kısmındaysa daha geniş caddeler, merkez garı,
büyük işçi apartmanları, fabrikalar ve toplanma
kampmdakilerin çalıştırıldığı bakır ve demir atelyeleri göze
çarpmaktaydı. Şehri geniş bir şekilde ikiye bölen nehrin
sularında köprülerin ve bulutların uykulu akislerini görmek
kabildi.
509 numaranın başı önüne düştü. Bu başı ancak kısa bir
süre için dik tutabiliyordu. Boyun adaleleri kurumaya
başlayınca kafası büsbütün ağırlaşıyordu. Vadide dumanlarını
savuran bacaların manzarası da açlığı daha şiddetle
hissettiriyordu; hem sadece midedeki açlığı değil, beyindeki
açlığı da artırıyordu. Mide, senelerden beri bu hale alıştığı
için o hiç değişmeyen kör hırstan başka bir şey
duyulmuyordu. Fakat beynin açlığı daha müthişti; durmadan
işleyerek çeşitli hayalleri kışkırtıyor ve hiç bir zaman yorgun
düşmüyordu. Uykuda bile âdeta kendisini yiyerek işliyordu.
Bu hal yüzünden 509 numara geçen kış üç ay, kızarmış
patates kokusu duymaktan bir hal olmuştu. Her yerde, hatta
barakaların ayak yolundaki berbat kokuda bile hep o mis gibi
kızarmış patates kokusunu duymuştu. Şimdi de sadeyağ
kokusu ve sadeyağda pişirilmiş yumurta kokusu duyuyordu.
509 numara, yanıbaşında yere koymuş olduğu nikel saata
baktı. Lebenthal’den ödünç almıştı. Bu saat,
barakadakilerin gözünde büyük bir değer taşıyordu. Kaç
zaman evvel ölen PolonyalI Julius Silber tarafından kampa
gizlice sokulmuştu. 509 numaranın daha on dakika vakti
vardı. Ama o, barakaya hemen dönmeye karar verdi. Yeni
baştan uyuklamak istemiyordu. Uykuya daldıktan sonra yine
uyanılıp uyanılmayacağı hiç bir zaman kestirilemezdi.
Toplanma kampının ana yolunu bir daha ve dikkatli dikkatli
süzdü. Tehlike belirtisi herhangi bir şey yine gözüne
çarpmamıştı. Böyle bir şey beklediği de yoktu. Dikkati elden
bırakmamak, toplanma kampı kurtları için korkudan çok, bir
alışkanlıktı.
Küçük kamp, dizanteri salgını dolayısıyle bir çeşit serbest
karantina altındaydı ve SS’ler pek seyrek uğruyorlardı.
Aslında kontrol bütün kampta eskiye göre hissedilir derecede
hafiflemiş bulunuyordu. Savaşın tesirleri iyiden iyiye
hissedilmeye başlamış ve o zamana kadar bütün
kahramanlıkları silâhsız tutuklulara eziyet etmek veya
katletmek olan SS’lerden bir kısmı sonunda cepheye
gönderilmişti. Şu sırada, yani 1. 945 yılı ilkbaharındaysa
SS’lerin sayısı tam kadronun üçte biri kadardı. İç yönetim
işleriyse hemen tamamıyle tutuklular
tarafından yürütülüyordu. Her barakanın bir kıdemlisi ve
birkaç tane de oda kıdemlisi vardı. İş bölükleri Kapolara ve
Kapo yardımcılarına, bütün kamp da kamp kıdemlilerine
bağlıydı. Hepsi de tutuklulardandı. Kamp şefleri, takım şefleri
ve iş bölüğü şefleri tarafından kontrol edilirdi. Bu şefler
daima SS’ler arasından seçilirdi.
Mellern toplanma kampına başlangıçta sadece siyasî
tutuklular gönderilmişti. Sonraları şehrin ve vilâyetin
hapishaneleri tıklım tıklım dolunca, adi mücrimler de yığın
yığın gönderilmişti. Bu çeşit tutukluları, elbiselerine kamp
numaralarına ayrıca takılan üç köşe bir kumaş parçasının renk
farklılığıyle birbirlerinden ayırt ediliyordular. Siyasî
mevkufların rengi kırmızıydı. Adi suçlardan tutuklu olanlara
yeşil renk takılırdı. Yahudilereyse, bu iki renkten başka bir de
sarı parça ilâve edilirdi. Bu iki kumaş parçasının bir araya
gelmesinden bir Yahudi yıldızı ortaya çıkardı.
509 numaralı tutuklu, Lebenthal’in pardüsüsünü ve Josef
Bucher’in ceketini sırtına atıp barakaya doğru sürünür gibi
yol almaya başladı. Her zamankinden fazla yorgun olduğunu
hissediyordu. Şu anda yerde sürünür gibi yol almak bile pek
güç geliyordu. Az ilerledikten sonra, altındaki toprağın kayar
gibi olduğunu hissetti. Olduğu yerde kalıp göz kapaklarını
indirdi ve derin derin soluk alarak biraz dinlenmek istedi.
Şehrin alarm düdükleri aynı anda ötmeye başlamıştı.
Başlangıçta sadece iki taneydiler. Birkaç saniye içinde
sayıları pek fazla arttı. Az sonra ise, şehir çığlık çığlığa feryat
ediyormuş gibi bütün düdükler ötmeye başladı. Şehir, bütün
dam kümeleri ve caddeleri, bütün kuleleri ve fabrikalarıyle
haykırıyordu.
Hiç bir şeyden heyecanlanmazmış gibi daha önce güneş
altında sakin sakin uzanan şehir, ölümle karşı karşıya geldiği
halde kaçamayan inmeli bir hayvan gibi birdenbire çığlığı
basmıştı. Bütün alarm düdükleriyle ve bütün fabrika
düdükleriyle gökyüzüne doğru feryat ediyordu. Oysa
gökyüzünde her şey sakindi.
509 numara hemen büzülüp siper aldı. Uçak hücumlarını
bildiren düdükler öterken barakaların dışında bulunmak
yasaktı. Ayağa kalkıp koşmak isterdi ama, gereği kadar
hızlı gidemeyecek derece halsizdi ve baraka epeyce
uzaktaydı; hem de, sinirli ve yeni bir nöbetçinin gözüne
çarpacak olursa bir kurşunda öldürülürdü. İşte bu sebeplerden
ötürü birkaç metre geri geri süründü ve arazinin bir kıvrım
yerine yapışırcasına uzanıp ödünç urbaları üstüne çekti. Bu
haliyle bir ölüden farksızdı. Kampta sık sık baş vurulan bu
usul hiç bir kuşkuyu çekmezdi. Aslında alarm düdükleri de
fazla sürmezdi. Son aylarda şehirde sık sık alarm düdükleri
çalmış, fakat hiç bir defasında da en ufak bir zarar
gelmemişti. Uçaklar daima Hanover ve Berlin yönünde
uçuşlarına devam etmiştiler.
Gürültüye kampın alarm düdükleri de katılmıştı. Kısa bir
aradan sonra ikinci defa alarm verilmiş bulunuyordu.
Alarm dürüklerinin uluması, çok büyük bir gramofonla
çalınan bozuk bir plağı hatırlatarak, zaman zaman hafifleyip
şiddetleniyordu.
Uçaklar şehre yaklaşıyordular. 509 numara buna da alışıktı
ve şu anda kılı bile kıpırdamamıştı. Onun düşmanı, ölü
olmadığını fark edecek olan en yakınındaki makineli tüfekli
nöbetçiydi. Dikenli tellerin dışında bundan gayrı hiç bir olay
onu ilgilendirmezdi.
Güçlükle soluk alıyordu. Pardüsünün altındaki pis hava,
gittikçe kalınlaşan bir kara pamuk yığını halinde üstüne
yığılır gibi oluyordu. Şu anda içine sığındığı bu çukur, ona bir
mezar geliyordu. Bu his gittikçe artıyor ve bu mezardan bir
daha çıkamayacağını sanıyordu. Sanki, bu defa artık her şeyin
sonu gelmişti, burada kalacak ve uzun süre karşı durmaya
çalıştığı son mecalsizliğe daha fazla direnç gösteremeyerek,
ölecekti.
Direnmek istedi ama, beceremedi. Şimdi bu hissi daha
kuvvetle duyuyordu. Son derece uysal ve garip bir bekleyiş,
sanki bütün içini kaplıyor, sonra dışına da taşıp her şeyi
sarıyordu; her şey, ani bir bekleyiş haline girmiş gibiydi.
Güneş tutulduğu zamanlar renklere birdenbire çöken o
kurşun ağırlığı, güneşten yoksun ve ölü bir evrenin, bir
çöküntünün yaklaşmakta olduğuna dair belli belirsiz bir seziş
hali, ölüm bir defa daha geçip gidecek mi, der gibi her şeye
sinmişti.