T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI HAVA ULAŞIMINDA ÇALIŞANLARDA UZUN SÜRE AYAKTA KALMANIN AYAK MORFOLOJİSİNE ETKİSİ Arş. Gör. Nazire KILIÇ ANATOMİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMANI Prof. Dr. Behice DURGUN ADANA-2015 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANATOMİ ANABİLİM DALI HAVA ULAŞIMINDA ÇALIŞANLARDA UZUN SÜRE AYAKTA KALMANIN AYAK MORFOLOJİSİNE ETKİSİ Arş. Gör. Nazire KILIÇ ANATOMİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMANI Prof. Dr. Behice DURGUN Bu tez, Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından TF2014YL5 no’lu proje olarak desteklenmiştir. ADANA-2015 TEŞEKKÜR Yüksek Lisans eğitimim boyunca bilgisi ve tecrübesiyle, sabırla her zaman bana yol gösteren, sadece aydınlatmakla kalmayıp bakış açımı da değiştiren, yeri geldiğinde hocalık, yeri geldiğinde annelik eden, ışığından faydalanma şansına sahip olduğum için bana kendimi şanslı hissettiren ve bana her konuda destek olan danışmanım sevgili hocam Prof. Dr. Behice DURGUN’a, Yüksek lisans eğitimim boyunca beni her konuda destekleyen başta değerli hocalarım olmak üzere, üyesi olmaktan büyük bir gurur ve mutluluk duyduğum Anatomi Anabilim Dalı ailesine, Çalışmanın gerçekleşmesi adına benimle beraber canla başla çaba gösteren Eren anneme, kız kardeşlerim ve hayat danışmanlarım; Püren, Ceren ve Aybüke’ye, Adana Havalimanı’ndaki ölçümlerde benden desteğini esirgemeyen Adana Havalimanı Başmüdürlüğü’ne, Hasılat Müdürü Eren YARAR’a ve eski çalışma arkadaşlarım Özmen, Özge, Handan, Emine ve Gamze’ye başta olmak üzere, çalışmayı benimseyip adım adım eşlik eden Haydar NAR’a, Kaan ERCAN’a ve tüm Adana Havalimanı çalışanlarına, Hala şefim olmasa da şefim olma sorumluluğunu üzerine alıp çalışmaya destek olmak için elinden geleni yapan Serap AYAS’a ve Reha Özdemir KAPTAN’a, Bilime olan desteği, ilgisi ve anlayışına müteşekkir olduğum, yoğun çalışma programlarına rağmen çalışmaya destek veren Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş. ve Pegasus’taki çalışma boyunca bana eşlik eden, zaman ayıran, benimle beraber canla başla çalışan Elmira BAYKAL ve Leyla TAŞKIN’a, çalışmam için gerekli ortam ve desteği sağlayan Nurçin ÖZSOY’a, çalışmaya gönülden destek veren tüm kabin memuru arkadaşlarıma, Sabır isteyen bu süreçte bıkmadan, usanmadan bana her konuda destek olan, anlayan, yardımlarını ve anlayışını hiç esirgemeyen yol arkadaşım eşime, Hayatımın her döneminde her konuda bana destek olan, hep yanımda olan sevgili annem, babam, kardeşim ve bana adeta ikinci bir baba olan canım abime, Tüm kalbimle teşekkür ederim. iii İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay ii TEŞEKKÜR iii İÇİNDEKİLER iv ŞEKİLLER DİZİNİ vii ÇİZELGELER DİZİNİ x SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ xiii ÖZET xiv ABSTRACT xv 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİ 2 2.1. Ayak Anatomisi 2 2.1.1. Kemik Yapılar 3 2.1.1.1. Talus 3 2.1.1.2. Calcaneus 4 2.1.1.3. Os naviculare 6 2.1.1.4. Ossa cuneiformia 7 2.1.1.5. Os cuboideum 8 2.1.1.6. Metatarsus 8 2.1.1.7. Phalanges 9 2.1.1.8. Ossa sesamoidea 11 2.1.1.9. Ayakta Bulunan Aksesuvar Kemikler 11 2.1.2. Ayak Bileği ve Ayak Eklemleri 12 2.1.2.1. Art. tibiofibularis distalis 12 2.1.2.2. Art. talocruralis 12 2.1.2.3.Art. intertarsales 15 iv 2.1.2.4. Art. tarsometatarsales 17 2.1.2.5. Art. metatarsophalangeales 17 2.1.3. Fonksiyonel Bir Yapı Olarak Ayak 19 2.1.3.1. Ağırlık Taşıyıcı ve Kaldıraç Kolu Olarak Ayak 19 2.1.3.2. Ayağın Kemerleri 19 2.1.3.2.1. Kemerleri Oluşturan Kemikler 20 2.1.3.2.2. Kemerin Yük Taşıma Mekanizması 21 2.1.3.2.3. Medial Longitudinal Kemer Desteği 21 2.1.3.2.4. Lateral Longitudinal Kemer Desteği 22 2.1.3.2.5. Transvers Kemer Desteği 23 2.1.3.3. Ayağın İtme Gücü 23 2.1.4. Ayağa Çeşitli Hareketler Yaptıran Kas Grupları 24 2.1.5. Ayak Bileği Etrafındaki Fasiyal Yapılar 25 2.1.6. Ayak Bileği Etrafındaki Sinovyal Kılıflar 27 2.1.7. Ayak Derisi 28 2.1.8. Ayağın Fasiya ve Kasları 28 2.1.8.1. Ayak Sırtındaki Kaslar 28 2.1.8.2. Ayak Tabanındaki Kaslar 29 2.1.8.2.1. Birinci Tabaka Kasları 29 2.1.8.2.2. İkinci Tabaka Kasları 31 2.1.8.2.3. Üçüncü Tabaka Kasları 32 2.1.8.2.4. Dördüncü Tabaka Kasları 33 2.1.9. Damarlar 34 2.1.9.1. Arterler 34 2.1.9.1.1. A. tibialis posterior ve arcus plantaris 34 2.1.9.1.2. A. dorsalis pedis 35 2.1.9.2. Venler 36 2.1.10. Ayağın İnnervasyonu 37 2.2.Antropometri 41 2.2.1. Kemikte ve Canlıda Antropometrik Ölçümlerin Önemi 41 2.2.2. Antropometrik Ölçümler 41 v 2.2.3. Alt Ekstremite Ölçümleri 42 2.2.3.1. Uzunluk Ölçümleri 42 2.2.3.2. Yükseklik Ölçümleri 43 2.2.3.3. Çap Ölçümleri 43 2.2.3.4. Çevre Ölçümleri 43 3. GEREÇ VE YÖNTEM 44 3.1. Ölçümler 45 3.1.1. Uzunluk Ölçümleri 45 3.1.2. Yükseklik Ölçümleri 48 3.1.3. Genişlik Ölçümleri 50 3.1.4. Çevre Ölçümleri 51 4. BULGULAR 53 5. TARTIŞMA 96 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 107 7. KAYNAKLAR 109 EKLER 118 EK-1 118 EK-2 119 ÖZGEÇMİŞ 120 vi ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil no Sayfa no Şekil 1. Sağ talus. A. Üst yüz, B. Alt yüz 4 Şekil 2. Calcaneus, ön, arka, üst ve alt yüzleri ve ligametlerle birlikte arkadan görünüşü 6 Şekil 3. Os naviculare 7 Şekil 4. Ossa cuneiformia a. Dorsal yüz, b. Plantar yüz 7 Şekil 5. Os cuboideum 8 Şekil 6. Ossa metatarsi 10 Şekil 7. Ossa sesamoidea 11 Şekil 8. Art. tibiofibularis distalis 12 Şekil 9. Art. talocruralis. A. Lig deltoideum, B. Lig collaterale laterale 14 Şekil 10. Art. intertarsales 17 Şekil 11. Art. tarsometatarsales, art. metatarsophalangeales, art. interphalangeales ve lig metatarsale transversum profundum 18 Şekil 12. Ayağın kemerleri. A. Longitudinal kemerler, B. Transvers Kemer, sol ayak 20 Şekil 13. Ayak kemerlerini destekleyen farklı yöntemler 22 Şekil 14. Ayak bileği etrafındaki fasiyal yapılar. A. Retinaculum musculorum extensorum, B. Retinaculum musculorum fibularium (dış yandan görünüş sağ ayak) 26 Şekil 15. Ayak bileği etrafındaki sinoviyal yapılar 27 Şekil 16. A. Ayak sırtı derisi, B. Ayak tabanı derisi 28 Şekil 17. Aponeurosis plantaris 29 Şekil 18. Ayak birinci tabaka kasları 30 Şekil 19. Ayak ikinci tabaka kasları 31 Şekil 20. Ayak üçüncü tabaka kasları 32 Şekil 21. Ayak dördüncü tabaka kasları 33 Şekil 22. Ayak tabanındaki arterler 35 Şekil 23. A. dorsalis pedis 36 Şekil 24. Ayağın yüzeyel venleri 37 vii Şekil 25. N. plantaris lateralis ve n. plantaris medialis. A. Sağ ayak tabanı, B. Kutanöz dağılımı 39 Şekil 26. A. N. fibularis superficialis ve n. fibularis profundus’un ayaktaki terminal dalları, B. Kutanöz dağılım 40 Şekil 27. Ayak uzunluğu 45 Şekil 28. Ayak gövdesi uzunluğu 46 Şekil 29. Parmak uzunlukları 46 Şekil 30. Feiss çizgisi uzunluğu 47 Şekil 31. Feiss çizgisi navicula uzaklığı (mesafesi) 47 Şekil 32. Navikular yükseklik 48 Şekil 33. Medial arkus yüksekliği 49 Şekil 34. Tarsal yükseklik 49 Şekil 35. Ayak genişliği (ayağın en geniş yerinden) 50 Şekil 36. Bimalleolar uzaklık 50 Şekil 37. Ayak çevresi (en geniş yerden) 51 Şekil 38. Ayak bileği çevresi 51 Şekil 39. Bimallolar çevre 52 Şekil 40. Çalışmaya katılan bireylerde ayak problemi yaşamış olanların oransal dağılımı 54 Şekil 41. Çalışmaya katılan bireylerde ayak problemi yaşamış olanların oransal dağılımı 54 Şekil 42. Çalışmaya katılan bireylerin cinsiyete göre yaşadığı ayak problemleri, varis ve omurga rahartsızlığı oranları 56 Şekil 43. Çalışmaya katılan bireylerin ayak deformiteleri oranları 56 Şekil 44. Bireylerin cinsiyete göre ayak deformiteleri oranları 58 Şekil 45. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sağ navikular yükseklik değerlerinin kıyaslanması 75 Şekil 46. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sağ tarsal yüksek değerlerinin kıyaslanması 76 Şekil 47. Ofis çalışanı ve kabin meuru popülasyonunun sol tarsal yükseklik değerlerinin kıyaslanması 76 Şekil 48. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun en dar yerden sağ ayak çevresi değerlerinin kıyaslanması 76 Şekil 49. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun en dar yerden sol ayak çevresi değerlerinin kıyaslanması 77 Şekil 50. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sağ Feiss çizgisi-navikula uzunluğu değerlerinin kıyaslanması 77 Şekil 51. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sol feiss çizgisi navikula uzunluğu değerlerinin kıyaslanması 77 Şekil 52. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sağ bimalleolar çevre değerlerinin kıyaslanması 78 viii Şekil 53. Ofis çalışanı ve kabin memuru popülasyonunun sol bimalleolar çevre değerlerinin kıyaslanması 78 Şekil 54. Ofis çalışanı ve kabin memuru populasyonunun sağ ayak bileği değerlerinin kıyaslanması 78 Şekil 55. Ofis çalışanı ve kabin memuru populasyonunun sol ayak bileği değerlerinin kıyaslanması 79 Şekil 56. Ofis çalışanı ve kabin memuru olarak çalışanların kullandığı ayakkabı ile rahat etme oranları 79 Şekil 57. Ofis çalışanı ve kabin memurlarında görülen ayak deformitelerinin oransal dağılımı 80 Şekil 58. Ofis çalışanı ve kabin memuru erkeklerin navikuler yükseklik değerleri 84 Şekil 59. Ofis çalışanı ve kabin memuru erkeklerin sağ Feiss çizgisi-navicula uzaklığının kıyaslanması 87 Şekil 60. Ofis çalışanı ve kabin memuru kadınların sağ Feiss çizgisi uzunlukları 90 Şekil 61 Ofis çalışanı ve kabin memuru kadınların sağ tarsal yüksekliklerinin kıyaslanması 91 Şekil 62. Ofis çalışanı ve kabin memuru kadınların sol bimalleolar çevre ölçümleri 93 Şekil 63. Ofis çalışanı ve kabin memuru kadınların sağ Feiss çizgisi-navicula uzaklığınin kıyaslanması 94 Şekil 64. Ofis çalışanı ve kabin memuru kadınlarda sağ pes planus görülme oranı 95 Şekil 65. Ofis çalışanı (oturarak çalışan) ve kabin memuru (ayakta çalışan) kadınlarda sol pes planus görülme oranı 95 ix ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge no Sayfa no Çizelge 1. Çalışmaya katılan bireylerde cinsiyet dağılımı 44 Çizelge 2. Çalışmaya katılan bütün bireylere ait demografik verilerin ortalama±standart sapma, minimum ve maksimum değerleri 53 Çizelge 3. Cinsiyete göre ayakla ilgili ve diğer problemlerin Ki-kare testi ile kıyaslanması 55 Çizelge 4. Cinsiyete göre ayak deformitesi görülme yüzdesinin Ki-kare testi ile kıyaslanması 57 Çizelge 5. Çalışmaya katılan bütün bireylere ait antropometrik ölçümlerin ortalama±standart sapma, minimum ve maksimum değerleri 58 Çizelge 6. Bütün bireylere ait sağ ve sol ayak ölçüm değerleri ve independent t testi ile kıyaslanması 59 Çizelge 7. Çalışmaya katılan tüm bireylere ait demografik verilerin cinsiyete göre kıyaslanması 60 Çizelge 8. Bireylere ait antropometrik ölçümlerin cinsiyete göre independent t testi ile kıyaslanması 61 Çizelge 9. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınlara (n=18) ait yaş, boy, ağırlık değerlerinin kıyaslanması 63 Çizelge 10. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınların (n=18) uzunluk ölçümlerinin kıyaslanması 63 Çizelge 11. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınlara (n=18) ait yükseklik değerlerinin kıyaslanması 65 Çizelge 12. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınlara (n=18) ait genişlik değerlerinin Kıyaslanması 66 Çizelge 13. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınlara (n=18) ait çevre ölçüm değerlerinin kıyaslanması 66 Çizelge 14. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınların (n=18) Feiss çizgisi-navicula uzaklığı kıyaslanması 67 Çizelge 15. Ofis çalışanı erkek (n=17) ve kadınlara (n=18) ait pes planus, hallux valgus ve çekiç parmak görülmesinin oransal dağılımı ve Ki-kare testi ile kıyaslanması 67 x
Description: