hasan ali toptaş romanlarının psikanalitik çözümlemesi

130 Pages·1610·1.33 MB·Turkish

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI
HASAN ALİ TOPTAŞ ROMANLARININ PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ
HAZIRLAYAN
MUSTAFA ÇALDAK
DANIŞMAN
PROF. DR. İSMET EMRE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Malatya 2013
HASAN ALİ TOPTAŞ ROMANLARININ PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ
HAZIRLAYAN
MUSTAFA ÇALDAK
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI
ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI
DANIŞMAN
PROF. DR. İSMET EMRE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Malatya 2013
KABUL VE ONAY
Mustafa ÇALDAK tarafından hazırlanan “HASAN ALİ TOPTAŞ ROMANLARININ
PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ” başlıklı bu çalışma, 25.06.2013 tarihinde yapılan savunma
sınavı sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Prof. Dr. İsmet EMRE (Danışman)
Yrd. Doç. Dr. Ebru Burcu YILMA
Yrd. Doç. Dr. Taner NAMLI
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
Prof. Dr. Mehmet KARAGÖZ
Enstitü Müdürü
ONUR SÖZÜ
“Prof. Dr. İsmet Emre'nin danışmanlığında yüksek lisans tezi olarak hazırladığım
“HASAN ALİ TOPTA^ ROMANLARININ PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ”
başlıklı bu çalışmanın, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın
tarafımdan yazıldığını ve yararlandığım bütün yapıtların hem metin içinde hem de kaynakçada
yöntemine uygun biçimde gösterilenlerden oluştuğunu belirtir, bunu onurumla doğrularım.”
Mustafa ÇALDAK
ÖNSÖZ
Klasik roman anlayışı dışında eserler veren, dolayısıyla yazın dünyasında adını
gecikmeli olarak duyurmayı başaran, günümüz Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri
olan Hasan Ali Toptaş; romanlarındaki şiirsel dil, farklı yapı ve kurgusuyla dikkat
çekmektedir. Dilin sınırlarını zorlayan, kelimelerden yeni bir dünya yaratmayı ve yarattığı bu
büyülü ve gerçekdışı dünyayı olağan bir şekilde anlatmayı başaran bir yazardır.
Eserlerinde bir şey anlatmayı amaç edinmeyen Toptaş, asıl „bu şekilde bir şey
anlatmışn olur. Romanlarını anlamaya çalışarak okumanın onları anlamsızlaştıracağını, ancak
okudukça anlamlar sezmesi gerektiğini bilmelidir Toptaş okuru. Çünkü yazar ve okur için var
olan tek şey metindir.
Kasabanın, şehrin veya başka herhangi bir şeyin hikâyesini yazmak gayesi taşımayan
Toptaşnın amacı, insanın gerçeğini, karanlığını, olabilirliklerini, imkânsızlıklarını, hayallerini
ve olağanüstülüklerini anlatmaktır. Hikâye anlatmayı, hayatı anlamlı kılma sanatı olarak
gören Toptaş, dili kullandığımız ve zamanın içinde kaldığımız sürece hikâye anlatma
sanatının varlığını sürdüreceğini düşünür.
Hasan Ali Toptaşnın eserleri üzerinde edebi ve akademik birçok çalışma yapılmıştır,
ancak eserlerini psikanalitik açıdan ele alan bir çalışma yapılmamıştır.
Bu çalışmada, Toptaşnın romanlarının psikanalitik çözümlemesi yapılmaya çalışıldı.
Romanların olay örgüsünün psikanalitik duyarlıklı incelemesinin yanında, roman kişilerinin
psikolojisini de kurgu içindeki konumlandırılışından yola çıkarak anlamlandırmaya çalışıldı.
Her romanın kurgusunun psikolojik dinamikleri ve olayların merkezinde bulunan kişilerin
tutum ve davranışlarının hangi ruhsal nedenlerle ortaya çıktığı, açımlanmaya gayret gösterildi.
Romanları kendi içinde, kurgusu ve kişileri bakımından psikanalitik çözümlemeye tabi
tutuldu. Bunu yaparken Freudnun topografik ve yapısal kuramından yararlanıldı.
Ayrıca Toptaşnın roman kişilerinin, insan psikolojisi açısından hangi kişilik tiplerine
uydukları tespit edilip, sınıflandırılmaya çalışıldı.
III
Bunların yanında yazarın yaşamı ve edebi kişiliği dikkate alınıp, yazar ile eser
arasındaki ilişki, kendisiyle yapılan görüşmelerden de yararlanılarak, incelemeye tabi tutuldu.
Özellikle romanla ilgili görüşlerinin eserlerine ne ölçüde yansıdığı gösterilmeye çalışıldı.
Bu çalışmanın hazırlanması sürecinde, desteğini esirgemeyen değerli Hocam Prof. Dr.
İsmet Emre'ye ve kendisiyle gerek yüz yüze gerekse internet üzerinden yaptığımız
görüşmelerle, bize yardımcı olan Hasan Ali Toptaş'a teşekkürü bir borç bilirim.
IV
ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HASAN ALİ TOPTA^ ROMANLARININ PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ
Mustafa ÇALDAK
Danışman: Prof. Dr. İsmet EMRE
MALATYA 2013, SAYFA: 117
Bu çalışmada Hasan Ali Toptaşnın romanları, Sigmund Freudnun psikanalitik
kuramının verilerinden hareketle, çözümlemeye çalışıldı. Freudnun topografik kuram ve
yapısal kuramının edebi eserlere uyarlanması izleğinde, Toptaş romanlarının olay örgüsünün
psikanalitik duyarlıklı çözümlemesi yapıldı. Ayrıca Toptaşnın roman kişileri, insan psikolojisi
açısından ele alınıp incelenmeye çalışıldı.
Çalışmada, Hasan Ali Toptaşnın hayatından yola çıkılarak, yaşanmışlıkların romanlara
ne ölçüde yansıdığı tespit edilmeye çalışıldı. Romanlar merkeze alınarak, yazarın psikolojisi
ve yaratıcılığın psikodinamiği ortaya konulmaya çalışıldı.
Anahtar Kelimeler: Hasan Ali Toptaş, Psikanalitik çözümleme, Sigmund Freud,
insan psikolojisi, Toptaş romanları
V
ABSTRACT
MASTER'S THESIS
PSYCHOANALITICAL ANALYSIS OF HASAN ALI TOPTA^ NOVELS
Mustafa ÇALDAK
Supervisor: Prof. Dr. Ismet EMRE
MALATYA 2013, PAGES: 117
In this study, Hasan Ali Toptaş's novels are analised and studied by means of
Sigmund Freud's psychoanalitical theory datas. Toptaş novels' plot is analised according to
psychoanalytic sensitiveness by the theme of adaptation of Freud's topographical hypothesis
and structural model. Besides, Toptaş's characters are handled and analised with respect to
human psychology.
Moreover, how much life experiences affect and contribute to novels is tried to find
out thtough Hasan Ali Toptaş's life. Mainly by his novels, psychodynamic of author's
psychology and creativity are tried to present.
Key Words: Hasan Ali Toptaş, Psychoanalitical analysis, Sigmund Freud, human
psychology, Toptaş novels
VI
İÇİNDEKİLER
ONUR SÖZÜ .............................................................................................................................. I
ÖNSÖZ...................................................................................................................................... II
ÖZET ........................................................................................................................................ IV
ABSTRACT ........................................................................................................................................ V
İÇİNDEKİLER......................................................................................................................... VI
KISALTMALAR ............................................................................................................................... X
I. GİRİ^: PSİKANALİTİK EDEBİYAT KURAMI HAKKINDA GENEL BİR ÇERÇEVE... 1
1. ZİHİNSEL İ^LEYİ^LE İLGİLİ KURAMLAR .................................................................... 3
1.1. Topografik Kuram ........................................................................................................... 3
1.1.1. Bilinçöncesi (Bilinçaltı) ............................................................................................ 3
1.1.2. Bilinç ......................................................................................................................... 3
1.1.3. Bilinçdışı ................................................................................................................... 4
1.2. Yapısal Varsayım/Kuram ................................................................................................ 5
1.2.1. İd ............................................................................................................................... 5
1.2.2. Ego ............................................................................................................................ 6
1.2.3. Süperego ................................................................................................................... 9
2. EDEBİYAT ve PSİKOLOJİ ................................................................................................ 10
2.1. FreudSun sanat/edebiyat görüşleri ................................................................................. 11
2.2. Jung^un Sanat/Edebiyat Görüşleri ................................................................................. 13
2.3. Diğerleri ......................................................................................................................... 15
2.3.1. Nathaniel Hirsch ..................................................................................................... 15
2.3.2. F. Xavier Barron ..................................................................................................... 16
2.3.3. Otto Rank ................................................................................................................ 17
2.3.4. Silvano Arieti .......................................................................................................... 17
2.3.5. Rollo May ............................................................................................................... 19
VII
3. Değerlendirme .................................................................................................................. 21
II. HASAN ALİ TOPTA^ ROMANLARININ PSİKANALİTİK ÇÖZÜMLEMESİ ............. 22
1. SONSUZLUĞA NOKTA................................................................................................. 22
1.1. Giriş: Dikiz Aynasında Yansıyan Geçmiş ........................................................... 22
1.2. Bilinç Parçalanması ................................................................................................... 24
1.3. Törenden Kaçan Müdür: Otoriteye Başkaldırı .......................................................... 25
1.4. Bitmeyen Takip: Baba Otoritesi ................................................................................ 26
1.5. Kentte Bir Bodrum Katı ............................................................................................. 27
1.6. Geçmişten Arınma: Bevl Etme Yoluyla Katarsis ...................................................... 29
1.7. Babalar Kül Dansında ................................................................................................ 30
1.8. İç Dünyadaki Dış Mekân ........................................................................................... 31
1.9. Geçmeyen ^imdi: Yatalak Bilinç............................................................................... 33
1.10. Sonsuzluğa Nokta .................................................................................................... 35
1.11. Değerlendirme.......................................................................................................... 36
2. GÖLGESİZLER ............................................................................................................... 37
2.1. Giriş: Aynaya Yansıyanlar ......................................................................................... 37
2.2. Yokluğun Varlığı/Varlığın Yokluğu .......................................................................... 40
2.3. Hayal Dükkânın Anlatıcı'sı ....................................................................................... 42
2.4. Bilinçaltını Tıraş Etmek: Kentteki Berber ................................................................. 45
2.5. Saçı/sakalı Sürekli Uzayan Berber: Nuri ................................................................... 46
2.6. Aynadaki „Güvercin'.................................................................................................. 49
2.7. Yokluk Cehenneminde „Cennet'in Oğlu' .................................................................. 50
2.8. Yokluğun Devleti Altında Muhtar ............................................................................. 51
2.9. Gölge(lerin) Oyunu .................................................................................................... 52
2.10. Hikâyeyi Yutan Yılan: Uroboros ............................................................................. 53
2.11. Değerlendirme.......................................................................................................... 53
3. KAYIP HAYALLER KİTABI ......................................................................................... 55