Has Bağçede Ayş u Tarab PDF
Preview Has Bağçede Ayş u Tarab
HALİL İNALCIK SEÇME ESERLERİ - m HAS-BAĞÇEDE ‘AYŞ U TARAB NEDİMLER ŞÂİRLER MLTTRtBLER © TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2010 Sertifika No: 29619 EDİTÖR EMRE YALÇIN GÖKSEL YÖNETMEN BİROL BAYRAM RESİM ARAŞTIRMASI VE KAPAK TASARIMI ERSU PEKİN FOTOĞRAFLAR HADİYE CANGÖKÇE DÜZELTMENLER ESEN GÜR AY, NECATİ B ALBAY DİZİNİ HAZIRLAYAN NECATİ BALBAY GRAFİK TASARIM UYGULAMA TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI I. BASKI: OCAK 2011, İSTANBUL (SERT, CİLTLİ) I. BASKI: MART 201$, İSTANBUL (KARTON KAPAK) ISBN 978-605-332-417-1 BASKI GOLDEN MEDYA MATBAACILIK VE TİCARET A.Ş. IOO. YIL MH. MAS-SİT I. CAD. NO: 88 BAĞCILAR İSTANBUL (0212) 629 OO 24 Sertifika No: 12358 TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI İSTİKLAL CADDESİ, MEŞELİK SOKAK NO: 2/4 BEYOĞLU 34433 İSTANBUL Tel. (0212)252 39 91 Fax. (0212) 252 39 95 www.iskultur.coin.tr Halil İnalcık Has-bağçede ‘Ayş u Tarab nedimler şâirler mutrîbler İÇİNDEKİLER Kısaltmalar IX Önsöz................................................................... -XI 1. Klasik Edebiyatın Menşei: İranî Gelenek İranı Gelenek ................... ......-....................3 Kadîm İran Geleneği: Şâhnâme, Kâbûsnâme ve Siyâsetnâme 11 I. Şah nâm e (1000?) 12 II. Kâbûsnâme (1082) 14 HI. Siyâsetnâme_____________________________ 19 İran Klasik Şâirleri ve Meclis-i İşret 23 Hayyâm 23 Sa‘dî 25 Hâfiz (1315P-1390?) 28 Nizâmı (1150-1214) 34 Abdülkâdir Marâgl’de “Mecâlis” 36 İran’da Safavîler Dönemi...... 39 Şâh İsmail 39 Şâh İsmail ve Tahmasb Döneminde İşret . .. 41 Azerî-Türkmen Sanatçılar Osmanlı Sarayında. 43 Osmanlı Sarayında AzerbaycanlI Musikişinaslar 47 Abdiilaziz Marâgî... 48 Abdiilaziz Oğlu Mahmud 51 Nûreddîn Abdurrahman.. 51 Fetullâh Şirvânî................ 54 Haşan Can Çelebi 59 Turak Bey ...- 60 2. Selçuklu Dönemi Anadolu Selçuklularında İran! Kültür Geleneği...... 65 Toylar, Sultânı Düğün ve Şenlikler 73 Selçuklu Döneminde Türkçe Edebiyat 79 3. Beylikler Dönemi: Germiyanlı Şâirler Moğol İstilâsı, Uc Türkmen Beyliklerinin Kuruluşu... .85 Türkmen Beylikleri ve Türkçe Klasik Edebiyatın Başlangıcı 87 Germiyan Beyliği ve Kültürü 93 Zenginlik Kaynağı Bir Maden: Şap 94 Germiyanlı Musâhib Şâirler ve Türkçe Klasik Şiir 97 I. Şeyhoğlu Mustafa 99 II. Şeyhî 101 III. Ahmed-i Dâ‘î 106 IV. Ahmedî 112 İskendemâme 121 Ahmedî’nin Bilinmeyen İkiMensûr (Düzyazı) Tarih Metni: Gazavâtnâme (?) (1385-1389) ve Ahvâl (Menâkitmâme)-/ Sultân Mehemnted (1402-1413) 131 Ahmedî’nin Yakım Şâir ‘Abdülvâsi* Çelebi ve Haltlnâme'si 135 ‘Abdülvâsi‘in Hâmisi Bayezid Paşa’ya Medhiyesi (Güldaş, 254-278): 137 Tarihçi Bir Musâhib: Şükrullâh Çelebi (1380P-1460) 140 Behcetü’t-Tevârîh 145 Germiyanlı Şâirlerin Üslûbunu İzleyenler: Türkî-i Basît Şâirleri. 149 4. Osmanlı Dönemi: Timurlular ve Osmanlılar Yıldırım Bayezid, Timur ve Bir Arap Musâhib: İbn ‘Arabşâh 155 Timur Semerkand’de: Toy ve İşret 159 Clavijo’nun Semerkand’de Düğün ve Toy Tasvirleri 165 Ulug Bey: Yasa ve Şeriatçılar 173 Hüseyin Baykara Dönemi (1469-1506): Câmî ve Nevâyî 179 Nevâyî (Nevâ’î) ve Sâkînâme'si 183 Türkçe Oğuznâme ve Oğuzculuk 195 I. Düstûrnâme'de Soykütüğü (Yazılışı 869/1464, s. 78-80).205 II. Şükrullâh, Behcetü't-Tevârîb'e Göre (1459) Osman’ın Soykütüğü...... 205 III. Bayatlı Haşan, Câm i Ccm-Âyîn'e (1481-82) Göre 209 IV. Karaman! Mehmed Paşa’ya (1480) Göre 206 V. ‘Âşıkpaşazâde’nin Birinci Bâbında (II. Bayezid Dönemi) Soykütüğü 207 VI. Neşri (11. Bayezid Dönemi) Soykütüğü 208 VU. Reşîdeddîn: Oğuznâme'de (1300’ler) Soykütüğü 208 VHI. Timur’un Tarihçisi Şerefeddîn Yezdî’de (1405) Oğuz Şeceresi...... 209 Şecereler Üzerine Özet _ . 209 Rum-ili’nde Osmanlı Gaza Destanı:S altuknâme 213 İdris-i Bitlîsî: İşret Hakkında Kanûn-i Şehinşâhî............. 221 5. Osmanlı Şâirlerinde İşret Meclisi Revam (1475P-1524) ve ‘İşrelnâme’si 229 Revanı 7şretnâmesf ndc Mevsimler .. 240 Esnaftan Bir Şâir: Zatî (1471-1546) ve Hâmîleri 243 ZâtTnin Şiiri 246 Mustafa ‘Âlî (1541-1600): Mevâ'idü'n-Nefâ’is ve Kavâ'idü ’l-Meeâlis 251 ‘Âlî’de Meclis-i ‘İşret Âdabı 255 Ziyafet, Şarap 257 Sâkîler 257 Kaçınılacak Davranışlar 259 Keyif Veren Maddeler 260 Çalgılar 260 Gılmân, Hizmetkârlar 261 Sürek Avları 266 Meyhaneler 266 Kahvehâneler 267 Patronaj: Bağış Yapma Hakkında....... 269 6. Osmanlı Sarayında İşret Meclisi Batı-Anadolu Beyliklerinde İşret ...............273 Saray İşret Meclisleri, Sâkınâmeler 276 İşret Meclislerinin Mekânları 281 İşret Meclisi Geleneğine Tepki 295 Şarap Yasağı, Hükümdarın Emriyle Kitle Halinde “Tövbe”: Sultân Baburşâh .301 7. Lâle Devri Lâle Devri (1718-1730) ve Nedîm 307 Lâle Devri’ni, Ahmed Refik’in Lâle Devrf nden İzleyelim 310 Patrona Halil Ayaklanması, Lâle Devri’nin S o n u 327 “Zorbalar” İdaresi.................................................. _ .331 XIX. Yüzyılda İşret Meclisi. 333 8. Klasik Edebiyatta Patronaj ve Fuzulî Patrimonyal Devlet ve Sanat 345 Şâir Sultânlar__ 353 II. Murad: Şâir ve Şâirlerin Hâmîsi 353 Fâtih Sultân Mehemmed (Avnt) Dîvânı’nda Meyhâne ve Mugbeçe __ 359 Osmanlı Saray Kültürünün Gelişmesi ve Osmanlı Dîvân Şu‘arâsı 365 Kasîde Sunma ve İşret Meclisleri, Nedimler ... 371 Patron ve Klasik Şiirde Sanat Anlayışı. 383 Şu‘arâ Tezkirelerinde Şâir ve Patron 387 Sehî 387 Ladfî 392 ‘Âşık Çelebi 395 Kınalı-zâde Haşan Çelebi 398 Fuzulî ve Patronaj 399 FuzûlFnin Şikâyetnâme’si 401 Fuzulî ve Sultân Süleyman 408 Fuzulî ve Şehzâde Bayezid 410 Fuzulî ve Musul Sancak Beyi Ahmed........................ _ 411 Fuzulî Hakkında Tezkireciler 411 Fuzulî ve Münşîlik... 413 9.1503-1526 İn‘âm Defterine Göre Şâirler ve Aldıkları Bağışlar Sultandan İn‘âm Alan Şâirler.. 419 Hangi Vesilelerle Kimlere İn’âm ve Sadaka Verilirdi? . 423 ‘îdâne: Bayramlık 426 Notlar _ 433 Kaynakça____ 463 Dizin 483 KISALTMALAR AKM Atatürk Kültür Merkezi, Ankara Armağan Prof. Hakkı Dursun Yıldız’a Armağan BSOAS Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Londra BYZ Byzantinische Zeitschrift CLP Cambridge University Press DB îst.A. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi D VIA Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi HME Historians of the Middle East, yay. B. Lewis ve P.M. Holt, Londra 1962 IJMES International Journal of Middle-East Studies 1ÜEF İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tÜtFM İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası JESHO Journal of the Economic and Social History of the Orient JTS Journal of Turkish Studies, Harvard University MEB Milli Eğitim Bakanlığı MEtA Milli Eğitim İslâm Ansiklopedisi MTM Milli TetebbuMar Mecmuası OUP Oxford University Press PLP Princeton University Press TCKB Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı TD Türkoloji Dergisi TDAY Türk Dili ve Araştırmaları Yıllığı, Belleten TDED Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi TDK Türk Dil Kurumu TKS Topkapı Sarayı TM Türkiyat Mecmuası TMA Y. Öztuna, Türk Musikîsi Ansiklopedisi TOEM Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası TTK Türk Tarih Kurumu TTK Belleten Türk Tarih Kurumu, Belleten VD Vakıflar Dergisi WZKM Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes ZDMG Zeiischrift des Deutschen Morgenlândischen Gesellschaft v 7 Önsöz Osmanlı medeniyeti ve yaşam tarzı söz konusu olduğunda iki ayrı kültürden, halk kültürü yanında bir saray kültüründen söz etmek yerindedir. Saray’ın temsil ettiği ayrıcalıklı seçkinler sınıfı nın, o zamanki deyimiyle zariflerin -yani zurefânın- yaşam tarzı ve kültürleriyle sıradan halkın, re‘âyanın kültürü veya kültür çe şitleri arasındaki derin farkı tarihçi göz önünde tutmak zorunda dır. Zariflerin kültürü, köken bakımından, Islâm öncesi yüksek bir saray kültürünün devamı olarak görünür. Bu kültür modeli, kadim Mezopotamya, kisrâlar İranı, Helenistik dönemi ve Islâm döneminde Emevi ve Abbasî saray kültüründe devamlılık gösterir. (Eski Mezopotamya sarayı ile Abbasî ve Osmanlı sarayı kurulu şunda Enderûn-Bîrûn ayrılığı, zariflere hâs bir dil ve edebiyat, hü kümdarın çeşitli değerli bağışları, tirâz-hil‘at, hep bu saray kültü rünün devamlılığına tanıktır.) Kuşkusuz, yüksek saray kültürü zurefâ kültürüyle halk kültürü arasında karşılıklı etki, alışveriş daima var olmuştur. Bu karşılık lı kültürleşmede (acculturation) daha ziyade halkın saray kültür öğelerini taklîdi ve halk kültür öğelerinin sarayda icrâsı daima söz konusudur. Saraydaki kul-câriye kullanımı ve işret meclisine ayrıcalık lı halk arasında daima rastlanır, buna karşı halk musikisi, halk
The list of books you might like
