hakkâri yöresine ait halk anlatılarının eğitsel değeri ve çocuk edebiyatı açısından incelenmesi

285 Pages·2015·1.98 MB·Turkish

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
Türkçe Eğitimi

HAKKÂRİ YÖRESİNE AİT HALK ANLATILARININ EĞİTSEL
DEĞERİ VE ÇOCUK EDEBİYATI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Seyhan ÖZKAN

Yüksek Lisans Tezi

Van, 2015
HAKKÂRİ YÖRESİNE AİT HALK ANLATILARININ EĞİTSEL DEĞERİ VE ÇOCUK
EDEBİYATI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Seyhan ÖZKAN

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Raşit KOÇ

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
Türkçe Eğitimi

Yüksek Lisans Tezi

Van, 2015
iii
iv
v

ÖZET

ÖZKAN Seyhan. Hakkâri Yöresine Ait Halk Anlatılarının Eğitsel Değeri ve Çocuk Edebiyatı
Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Van, 2015.
Bu çalışma, kültürümüzün önemli unsurlarından biri olan halk anlatılarının derlenerek çocuk
eğitimine sağladığı katkıların tespit edilmesi ve ortaya konulması amacıyla yapılmıştır.
Unutulmaya yüz tutmuş halk anlatılarını derleyip yazıya geçirmek ve ölümsüzleştirmek
araştırmamızın öncelikli amacıdır. Daha sonra bu halk anlatılarının çocuk eğitimine sağladığı
katkılar, bilimsel yöntemlerle incelenip sonuçları açık bir şekilde ifade edilmiştir.
Çalışma, altı bölümden oluşmuştur. Her bölüm kendi içinde alt başlıklara ayrılmıştır.
Giriş bölümünü içine alan birinci bölümde Hakkâri’nin tarihi, coğrafi özellikleri ve ekonomisi
ilgili genel bilgiler verilmiştir.
İkinci bölümde çocuk ve çocuk gelişimi, fabl, hikâye, halk hikâyeleri, masal, masalın
özellikleri ve bölümleri, masal türlerine yer verilmiştir.
Üçüncü bölümde halk anlatılarının çocuk eğitimindeki yeri, çocuk ve kurgu, halk
anlatılarındaki eğitsel iletiler ve çocuk için yazılan halk anlatılarında dikkat edilmesi
gerekenler ele alınmıştır.
Dördüncü bölümde halk anlatılarının özetleri ve bu anlatıların çocuk eğitimi açısından
incelenmesi konu edilmiştir.
Beşinci bölümde Hakkâri’de derlenen 55 halk anlatısı(fabl, hikâye, masal.) metnine yer
verilmiştir.
Altıncı bölümde masal derlediğimiz kaynak kişiler hakkında bilgiler verilmiştir.
Çalışmamızın sonunda ise “Sonuç”, “Kaynakça” ve “Özet” bölümleri yer almıştır.
Anahtar Sözcükler:Fabl, hikâye, masal, çocuk, çocuk eğitimi, Hakkâri halk anlatıları.
vi

ABSTRACT

ÖZKAN Seyhan. The educational valvo of the folk narrative of Hakkâri region and the
analysed in terms of childrens literature. Master’s Thesis, Van, 2015.
This study has been done for the purposeto determine and display the compilation folk
narratives, which is an important componentof our culture, contributions on children
education. In this rescarch my primary purpose is to campile folk narratives, which have been
forgetten, write them down and make them immortalize. Subsequently, the contributions of
the folk narratives on children education have been saerched wath saentific methods and their
results have been expressed clearly.
My rescarch is composed it six parts. Eachpart is divided in to sub-heading withing it self.
In the first part, which also includes the introduction part, there has been given general
information about Hakkâri’s history, Hakkâri’s districts and it is economy.
In the secont part, informations have been given on children, child development, fable, story,
folk stories, fairy tales, fairy tale features it is sections and it is kinds.
In the third part, the importance of folk narrative in children education, child and fiction, the
messages in folk narratives and the things that shuold be considered in folk narratives written
for children has been discussed.
In the fourty part, the summary of folk narratives have been given and the subject of these
folk narratives in children education has been analyzed.
In the fifty part, 55 folk narratives (fable, tale, fairytale) which have been compiled from
Hakkâri’s folk narratives, have been given.
In the sixty part, there has been given information aboud sources of fairy tales.
My research final part includes “conclusion”, “bibliography” and “abstract”.
KeyWords: Fable, story, fairytale, child, childreneducation, Hakkâri’s folk narratives.
vii

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY.…………………………………………………………………………………..i
BİLDİRİM….………………………………………….……………………………………………………………………………………….ii
ÖZET .................................................................................................................................................... iii
ABSTRACT ........................................................................................................................................ iv
İÇİNDEKİLER …………………………………………………………....…………………………v
SUNUŞ .................................................................................................................................................. x
1. GİRİŞ ................................................................................................................................................ 1
1. BÖLÜM: HAKKÂRİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER .......................................................... 1
1.1. Hakkâri Adının Kaynağı .................................................................................................... 1
1.2. Hakkâri’nin Tarihi ................................................................................................................ 1
1.3. Hakkâri’nin Coğrafi Durumu ........................................................................................... 2
2. BÖLÜM: ÇOCUK ......................................................................................................................... 5
2.1. Çocuğun Tanımı .................................................................................................................. 5
2.2. Çocuğun Beden, Zihin ve Dil Gelişimi ....................................................................... 6
2.2.1. Beden Gelişimi ........................................................................................... 6
2.2.2. Zihin Gelişimi .............................................................................................. 7
2.2.3. Dil Gelişimi ................................................................................................. 7
2.3. Çocuk Edebiyatı ................................................................................................................... 9
2.3.1. Çocuk Edebiyatının Genel Amaçları ........................................................ 11
2.3.2. Çocuk Anlatılarının Organizasyonunda Etkin Kılınacak Eğitsel Yaklaşımlar
........................................................................................................................... 13
2.2. Fabl (Hayvan Masalı) ...........................................................................................................14
2.2.1. Fablın Kaynağı ......................................................................................... 15
2.2.2. Edebiyatımızda Fabl Örnekleri ................................................................. 17
2.2.3. Fabl Türünün ÇocukEğitimi İçin Olumlu Yanları ....................................... 18
2.3. Fabl Türünden Günümüzde Nasıl Yararlanılmaktadır? ........................................20
2.3.1. Fabllar Çizgi Filme Uyarlanmaktadır. .........................................................................20
2.3.2. Fabllar Sinemaya Aktarılmaktadır .....................................................................................22
2.4. Hikâye(Öykü) ...........................................................................................................................22
2.4.1. Edebiyatımızda Hikâye Terimi .....................................................................................24
2.4.2. Halk Hikâyeleri ..................................................................................................................24
2.5. Masal ..........................................................................................................................................25
2.5.1. Masalın Tanımı .................................................................................................................25
viii

2.5.2. Masalın Özellikleri............................................................................................................27
3. BÖLÜM:HALK ANLATILARININ ÇOCUK EĞİTİMİNDEKİ YERİ ..........................29
3.1. Halk Anlatısı Ve Çocuk ..................................................................................................29
3.1.1. Çocuk ve Hikâye ...................................................................................... 29
3.1.2. Çocuk ve Fabl .......................................................................................... 32
3.1.3. Çocuk ve Masal ........................................................................................ 33
3.2. Çocuk ve Kurgu .................................................................................................................36
3.3. Çocuklar İçin Yazılan Türlerde Dikkat Edilmesi Gerekenler ...........................38
3.4. Hakkâri Halk Anlatılarındaki İletiler ...........................................................................40
3.4.1. Etik İletiler................................................................................................. 40
3.4.2. Psikolojik İletiler ........................................................................................ 40
3.4.3. Sosyolojik İletiler ...................................................................................... 44
3.4.4. Ekonomik İletiler ....................................................................................... 46
3.4.5. Öteki İletiler .............................................................................................. 47
4. BÖLÜM: HAKKÂRİ HALK ANLATILARININ ÇOCUK EĞİTİMİ AÇISINDAN
İNCELENMESİ ................................................................................................................................48
4.1. Birinci Anlatı ........................................................................................................................48
4.2. İkinci Anlatı ................................................................................................... 48
4.3. Üçüncü Anlatı ............................................................................................... 50
4.4. Dördüncü Anlatı ........................................................................................... 52
4.5. Beşinci Anlatı ................................................................................................ 54
4.6. Altıncı Anlatı ................................................................................................. 55
4.7. Yedinci Anlatı ................................................................................................ 56
4.8. Sekizinci Anlatı ............................................................................................. 57
4.9. Dokuzuncu Anlatı ......................................................................................... 59
4.10. Onuncu Anlatı ............................................................................................. 60
4.11. On Birinci Anlatı ......................................................................................... 62
4.12. On İkinci Anlatı ........................................................................................... 64
4.13. On Üçüncü Anlatı ....................................................................................... 65
4.14. On Dördüncü Anlatı ................................................................................... 67
4.15. On Beşinci Anlatı ............................................................................................................68
4.16. On Altıncı Anlatı ......................................................................................... 69
4.17. On Yedinci Anlatı ........................................................................................ 70
4.18. On Sekizinci Anlatı ..................................................................................... 72
ix

4.19. On Dokuzuncu Anlatı ................................................................................. 74
4.20. Yirminci Anlatı ............................................................................................ 75
4.21. Yirmi Birinci Anlatı ..................................................................................... 76
4.22.Yirmi İkinci Anlatı ........................................................................................ 77
4.23. Yirmi Üçüncü Anlatı ................................................................................... 79
4.24. Yirmi Dördüncü Anlatı................................................................................ 80
4.25. Yirmi Beşinci Anlatı .................................................................................... 82
4.26. Yirmi Altıncı Anlatı ..................................................................................... 83
4.27. Yirmi Yedinci Anlatı .................................................................................... 84
4.28. Yirmi Sekizinci Anlatı ................................................................................. 86
4.29. Yirmi Dokuzuncu Anlatı ............................................................................. 86
4.30. Otuzuncu Anlatı .......................................................................................... 87
4.31. Otuz Birinci Anlatı ...................................................................................... 89
4.32. Otuz İkinci Anlatı ........................................................................................ 90
4.33. Otuz Üçüncü Anlatı .................................................................................... 91
4.34. Otuz Dördüncü Anlatı................................................................................. 94
4.35. Otuz Beşinci Anlatı ..................................................................................... 95
4.36. Otuz Altıncı Anlatı ...................................................................................... 95
4.37. Otuz Yedinci Anlatı ..................................................................................... 98
4.38. Otuz Sekizinci Anlatı ................................................................................ 100
4.39. Otuz Dokuzuncu Anlatı ............................................................................ 101
4.40. Kırkıncı Anlatı ........................................................................................... 102
4.41. Kırk Birinci Anlatı ..................................................................................... 104
4.42. Kırk İkinci Anlatı ....................................................................................... 107
4.43. Kırk Üçüncü Anlatı ................................................................................... 109
4.44. Kırk Dördüncü Anlatı ............................................................................... 110
4.45. Kırk Beşinci Anlatı .................................................................................... 111
4.46. Kırk Altıncı Anlatı ..................................................................................... 112
4.47. Kırk Yedinci Anlatı .................................................................................... 114
4.48. Kırk Sekizinci Anlatı ................................................................................. 117
4.49. Kırk Dokuzuncu Anlatı ............................................................................. 118
4.50. Ellinci Anlatı .............................................................................................. 121
4.51. Elli Birinci Anlatı ....................................................................................... 122
x

4.52. Elli İkinci Anlatı ......................................................................................... 125
4.53. Elli Üçüncü Anlatı ..................................................................................... 126
4.54. Elli Dördüncü Anlatı ................................................................................. 127
4.55. Elli Beşinci Anlatı ..................................................................................... 129
5. BÖLÜM: HALK ANLATILARI ............................................................................ 130
5.1. Aslan Payı ................................................................................................... 130
5.2. Ayı’nın Akibeti ............................................................................................ 132
5.3. Kaplan İle Çiftçi .......................................................................................... 133
5.4. Kuşların Reisi ............................................................................................. 136
5.5. Tilki İle Devekuşu ....................................................................................... 138
5.6. Tilki İle Keklik .............................................................................................. 140
5.7. Tilki İle Nine ................................................................................................ 141
5.8. Tilkinin Adaleti ............................................................................................ 144
5.9. Ağa İle Fakir Çocuk .................................................................................... 146
5.10. Ağa Kızı ..................................................................................................... 148
5.11. Ağa İle Başyaver ....................................................................................... 151
5.12. Avdelhan Ve Katel .................................................................................... 154
5.13. Baba Öğüdü .............................................................................................. 156
5.14. Cengo’nun İntikamı .................................................................................. 159
5.15. Cevdet Ağa İle Mehdi Bey ........................................................................ 161
5.16. Deneme ..................................................................................................... 164
5.17. Ebubekir Ağa ............................................................................................ 166
5.18. Evi Kuran Kim? ......................................................................................... 169
5.19. Geçitli İle Akkoş ........................................................................................ 173
5.20. Geçitli’de Kürt Ayaklanması .................................................................... 175
5.21. Genç Kız .................................................................................................... 176
5.22. Goso .......................................................................................................... 177
5.23. Hakkâri Paşası .......................................................................................... 179
5.24. Hakkâri Paşası’nın Aşkı ........................................................................... 182
5.25. Hamit Ağa ve Kıtlık ................................................................................... 184
5.26. Hazar İle Xanı’ nın Aşkı ............................................................................ 186
5.27. Helal Kazanç ............................................................................................. 188
5.28. Her Sarı Saçlının Bir Kızıl Bıyıklısı Var ................................................... 190