hakan alp

208 Pages·2011·1.33 MB·Turkish

T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE MEDYADAKİ DEZENFORMASYON VE
IRAK İŞGALİ ÖRNEĞİ

YÜKSEKLİSANS TEZİ
HAKAN ALP

Anabilim Dalı: İletişim Sanatları

Programı: İletişim Sanatları

HAZİRAN 2011

I
T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE MEDYADAKİ DEZENFORMASYON VE
IRAK İŞGALİ ÖRNEĞİ

YÜKSEKLİSANS TEZİ
HAKAN ALP
0810052006

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih: 10 Mayıs 2011
Tezin Savunulduğu Tarih: 24 Mayıs 2011

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu

Diğer Jüri Üyeleri:

Prof.Dr. Rengin Küçükerdoğan
Doç.Dr. Işıl Zeybek

HAZİRAN 2011
II
İÇİNDEKİLER
Sayfa No.
TABLO
LİSTESİ……………………………………………………………………………VII
ŞEKİL
LİSTESİ.......................................................................................................................VIII
KISALTMALAR…………………………………................................................................IX
ÖZET………………………………………………………………………………………....X
ABSTRACT……………………………………....................................................................XI
1.GİRİŞ………………………………………………………………………………………..1
1.1. Problem............................................................................................................................2
1.2. Amaç ve Yöntem.............................................................................................................2
1.3. Önem...............................................................................................................................3
1.4. Varsayımlar.....................................................................................................................3

2. KÜRESELLEŞME…………………………………………………………………………4
2.1.Küreselleşme ve Neo-Liberalizm Tartışmaları...............................................................12
2.2.Kuramsal Konumlamalar................................................................................................13
2.3.Küreselleşme Üzerine Farklı Yaklaşımlar......................................................................15
2.4. Uluslararası Bağlamda Küreselleşmenin Anayasası; MAİ (Çok Taraflı Yatırım
Anlaşması)-GATS (Hizmet Ticareti Genel Anlaşması).......................................................15
2.5. Küreselleşmenin En Önemli Ayağı; Özelleştirme uygulamaları,.................................20
2.6. Küreselleşmenin Uluslararası Sonuçları........................................................................31
2.6.1. Birleşmiş Milletler Küresel İnsani Gelişme Raporu...........................................................31
2.6.2.Küresel Yoksulluk Raporu...................................................................................................35
2.7. Kültürel Emperyalizm...................................................................................................36
2.7.1 Kitle İletişim Araçları ve Küreselleşme...............................................................................39
III
2.7.2. Küreselleşme Gerçeği..........................................................................................................40

3. KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE MEDYA ve SAHİPLİK YAPISI............................41
3.1. Medya Şirketlerinin Büyüklüğü, Tekelci Yapısı Ve Kar Yönelimli Olması................46
3.1.1. Medyada Tekelleşme-Yoğunlaşma.....................................................................................50
3.1.1.1. Medyada Tekelleşme ve Yoğunlaşmanın Çeşitleri......................................................52
3.1.1.2. İfade Özgürlüğü ve Demokratik Çoğulculuk...............................................................55
3.1.1.3. Medyanın Öznel Seçiciliği...........................................................................................56
3.1.1.4. Medya-Siyaset İlişkileri, Siyasetin Medyaya Etkileri..................................................57
3.2. Kitle Medyasının Temel Gelir Kaynağının Reklamlar Olması.....................................59
3.2.1. Sahiplik Yapısı....................................................................................................................62
3.2.1.1.Medyanın Mülkiyeti ve Rupert Murdoch Örneklemi....................................................63
3.2.1.2.Medyanın Medya Dışı Faaliyetleri................................................................................66
3.3. Medyanın Devleri..........................................................................................................67
3.3.1. Aol Time/Warner................................................................................................................69
3.3.2. News Corporation...............................................................................................................73
3.3.3. General Electric...................................................................................................................78
3.3.4. The Walt Disney-ABC........................................................................................................80
3.3.5. Viacom................................................................................................................................81
3.4. Medyanın Haber Kaynakları.........................................................................................81
3.4.1. Haber Ajansları ve Küresel Haber Akışı.............................................................................84
3.4.2. Tek Taraflı Haber Akışının Olumsuz Etkileri ve MacBride Raporu...................................90
3.4.3. NWICO (New World Information And Communication Order) ve Serbest Ticaret..........93
3.4.4. Medyaya Yönelik Tepki Üretimi........................................................................................99
3.4.5. Ulusal Bir Din ve Denetleme Mekanizması Aracı “İdeoloji”...........................................101
3.4.6. Propaganda Modelinin Genel Bir Bakış......................................................................101

4. ELEŞTİREL MEDYA KURAMLARI………………………………………………...101
4.1. Medya-İktidar Ve İdeoloji...........................................................................................102
4.2. Eleştirel Yaklaşımlar...................................................................................................103
4.2.1. Marxist Yaklaşım..............................................................................................................103
4.2.2. Louis Althusser.................................................................................................................104
IV
4.2.3. Antonio Gramsci...............................................................................................................105
4.2.4. Frankfurt ve İngiliz Ekolü.................................................................................................105
4.2.5. Liberal yaklaşım................................................................................................................106
4.2.6. Medyanın İşleyişi ve Herbert Schiller...............................................................................107
4.2.7. Mattelard Ve “Uluslararası Medya Emperyalizmi Tezi”..................................................108
4.2.8. Stuart Hall- Medya Ve İdeoloji.........................................................................................109
4.2.9. Van Dijk Ve Medya Söylemlerinin Eleştirel Analizi........................................................110
4.2.10.Eleştirel Yaklaşımlarda Ortak Nokta...............................................................................112

5. MEDYA-DEZENFORMASYON………………………………………………………113
5.1. Medyanın gücü, Kamuoyu Oluşturma Etkisi Ve Toplumu Yönlendirmesi................113
5.2.Psikolojik Savaş Sürecinde Medya-Kamuoyu-Propaganda İlişkisi.............................114
5.3. Medya ve Propaganda.................................................................................................115
5.4. Savaş Süreçlerinde Dezenformasyon ve Psikolojik Savaş..........................................115
5.5. Propaganda-Dezenformasyon......................................................................................117
5.6. Savaş Propagandası ve Medyanın Gündem Oluşturma Etkisi....................................118
5.6.1.Medyanın Gündem Oluşturma Etkisi.................................................................................119
5.6.2.Medya Aracılığıyla Toplumun Manipüle Edilmesi............................................................119
5.6.3. Medya Aracılığıyla Savaş Çığırtkanlığı............................................................................121

6. IRAK İŞGALİ VE MEDYA……………………………………………………………123
6.1. Irak İşgalinin Nedenleri...............................................................................................123
6.2. Irak’ın İşgal Sürecinde Medya Üzerinden Gerçekleşen Söylemler ve Gerçekler.......125
6.3. Amerika’yı Savaşlar Kurtarıyor..................................................................................126
6.4. Amerikan Yönetiminin Savaş Çığırtkanlığı................................................................128
6.5. General Electiric Örneklemi........................................................................................131
6.6. Irak İşgalinin Gerekçelendirilmesinde Dezenformasyonun ve Manipülasyonun Rolü132
6.7. Gazeteci Kimliği ve İliştirilmiş Gazetecilik................................................................150
6.7.1. İliştirilmiş Gazeteci Olmanın Koşulları............................................................................151
6.7.2. Haber Denetimi.................................................................................................................155
6.7.3. İliştirilmiş Gazetecilik ve Medyanın Yapısal Mülkiyeti...................................................156
V
6.8. Irak İşgalinin Etkileri ve Sonuçları.............................................................................156

SONUÇ…………………………………………………………………………………….. 171
EKLER…………………………………………………………………………………….. 178
KAYNAKÇA……………………………………………………………………………….184

VI
TABLO LİSTESİ

Tablo 1: Küreselleşmeye Dair Farklı Yaklaşım Biçimleri.......................................................14
Tablo 2:Medyanın Devleri.......................................................................................................68
Tablo 3: Aol Time/Warner.......................................................................................................69
Tablo 4: News Corporation......................................................................................................73
Tablo 5: Irak’ta İşgal Sürecinde Yaşanan Sivil Ölüm Sayıları..............................................159
Tablo 6: Irak’ta Öldürülen Gazeteci Sayısı............................................................................161
Tablo 7: Zorunlu Olarak Göç Eden Iraklı Sayısı...................................................................168
Tablo 8:Irak’tan Göç Edenlerin Sığındığı Ülkeler.................................................................169

VII
ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1: Günde Bombalardan Ölen İnsan Sayısı....................................................................157
Şekil 2: Günlük Bazda Çatışmada Ve İdamdan Ölen İnsan Sayısı........................................158
Şekil 3: Ekonomi-Gsyih, Yıllık Değişme Oranı....................................................................162
Şekil 4: Petrol Üretim Miktarı (Ölçüt: Milyar Dolar)............................................................163
Şekil 5: Petrol Üretim Miktarı (Ölçüt: Milyar Dolar)............................................................164
Şekil 6: Irak’ta İş Olanakları..................................................................................................164
Şekil 7: Irak’ta İş Olanakları..................................................................................................165
Şekil 8: Yoksulluk Sınırı........................................................................................................165
Şekil 9: Genç Nüfus Arasındaki İşsizlik Oranı......................................................................166
Şekil 10: Beslenme.................................................................................................................167

VIII
KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği (Europen Union)
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
BOTAŞ : Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi
BM : Birleşmiş Milletler
CIA : Central Intelligence Agency
CIC : Comission Internationale de Communication
DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Organization)
FBI : Federal Bureau of Investigation
GATS : General Agreement on Trade in Services (Hizmet Ticareti Genel Anlaşması)
IMF : International Monetary Fund (Uluslararası Para Fonu)
ITU : Uluslararası Telekomünikasyon Birliği
MAI : Multilateral Agreement on Investment (Çok Taraflı Yatırım Anlaşması)
MIGA : Multilateral Investment Guarantee Agency (Çok Taraflı Yatırımları
Garantileme Ajansı)
NWICO : New World Information And Communication Order (Yeni Dünya
Enformasyon ve iletişim Düzeni)
OECD : Organisation for Economic Co-operation and Development (Ekonomik
İşbirliği ve Kalkınma Örgütü)
SEKA : Türkiye Selüloz Ve Kağıt Fabrikaları Anonim Şirketi
TÜPRAŞ : Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi
WTO : World Trade Organization (Dünya Ticaret Örgütü)
UNDP : United Nations Development Programme (Birleşmiş Milletler Kalkınma
Programı)
UNESCO : United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Birleşmiş
Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu
IX
ÖZET

1980’li yıllarla birlikte dünyada küreselleşmenin etkisiyle medya sektöründe yoğunlaşma ve
finansal hareketlerin hızlandığını görüyoruz. Kamu yararına yayın yapma olanakları gün geçtikçe
kısıtlanırken, medya endüstrisinde tek ve tümleşik bir pazar yapısına geçilmiştir.
Küreselleşme süreciyle beraber tüm yaşam alanlarında olduğu gibi medya ekonomisinde de
yaşanan gelişmeler medyada sahiplik yapısının değişmesine, yoğunlaşmaların ve tekelleşmelerin
artmasına, kısacası medya sektörünün tamamen şekil değiştirmesine neden olmuştur. Küreselleşmeyi
bugün geldiği noktaya taşıyan en önemli araç medyadır. Medya, küreselleşmenin yayılmacı
politikasına paralel olarak faaliyet göstermektedir.
Uluslararası ölçekte tekelleşmiş medya, neo-liberal ideolojinin işleyişinde ve yeniden
üretilmesi sürecinde dev bir araç niteliğine bürünmüştür. Medyanın yaygınlaştırdığı ideolojik
yaklaşımlarla beraber, neo-liberal politikalar, karşı gelinemez mitler şeklinde sunulmakta ve egemen
ideolojinin varlığının sürekliliği için ihtiyaç duyduğu “rıza ve meşruiyet” medya sektörü sayesinde
elde edilmektedir. Dünyayı sadece neo-liberalizm penceresinden görmesi sağlanan toplum işleyen
mekanizmanın bir parçası haline getirilirken, savaş dönemleri dâhil “Medyanın halka nasıl evet
dedirttiği” dezenformayon örnekleriyle birlikte açıkça görülebilmektedir.
Medyanın etki alanının genişlediğini fark eden sermaye gruplarının, çıkar ilişkileri nedeniyle
medya sektörüne yönelişi, iktidarlarla sermaye sahipleri arasında ilişki-çelişkiler; tek yanlı, ötekinin-
yerelin sesini duymayan bir medya yapısının oluşmasına zemin hazırlamıştır.
Anaakım medya günümüze değin hiç olmadığı kadar sermaye gruplarının, güçlülerin ve
zenginlerin hâkimiyeti altına girmiştir.
Dezenformasyon sürecine tabi tutularak değiştirilmiş, haber ajansları aracılığı ile tüm dünyaya
tek yönlü ve dengesiz olarak iletilen bir enformasyon akışıyla, ulusların siyasal ve ekonomik anlamda
özgürlüklerini kaybetmesine kadar uzanabilecek bir tehlike oluşmuştur. Haber akışının tek yönlü
oluşu, üçüncü dünya ülkelerinin yürürlükteki hegemonyayı ve önyargıları kırmalarını
güçleştirmektedir.
Medya gelişmiş ülkelerin, az gelişmiş ülkeleri siyasal, ekonomik ve kültürel anlamda
sömürebilmeleri, ayrıca emperyalist savaşları kazanılmasında bir silah konumuna dönüşmüştür.
Anahtar sözcükler: Medya, Dezenformayon, Küreselleşme, Savaş, Gazetecilik, Irak, Sermaye
X