Dorota Krystyna Rembiszewska G wary Mazur wschodnich w XIX wieku (na podstawie ankiet Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu jezykowego) k u a N mii e d a k A ej ki s ol P ki 44 ty J h s c wi a a z Sl ic ut EZYK an t r y g nst Po I a n (cid:71) (cid:119)(cid:97)(cid:114)(cid:121)(cid:32)(cid:77)(cid:77)(cid:97)(cid:122)(cid:117)(cid:114)(cid:32)(cid:119)(cid:115)(cid:99)(cid:104)(cid:111)(cid:100)(cid:110)(cid:105)(cid:99)(cid:104)(cid:32) (cid:119)(cid:32)(cid:88)(cid:73)(cid:88)(cid:32)(cid:119)(cid:105)(cid:101)(cid:107)(cid:117)(cid:32) (cid:74)(cid:281)(cid:122)(cid:121)(cid:107)(cid:32)(cid:110)(cid:97)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:103)(cid:114)(cid:97)(cid:110)(cid:105)(cid:99)(cid:122)(cid:97)(cid:99)(cid:104)(cid:32) (cid:91)(cid:66)(cid:111)(cid:114)(cid:100)(cid:101)(cid:114)(cid:108)(cid:97)(cid:110)(cid:100)(cid:32)(cid:76)(cid:97)(cid:110)(cid:103)(cid:117)(cid:97)(cid:103)(cid:101)(cid:115)(cid:93)(cid:32) (cid:52)(cid:886) (cid:82)(cid:101)(cid:100)(cid:97)(cid:107)(cid:116)(cid:111)(cid:114)(cid:32)(cid:78)(cid:97)(cid:99)(cid:122)(cid:101)(cid:108)(cid:110)(cid:97)(cid:32)(cid:91)(cid:69)(cid:100)(cid:105)(cid:116)(cid:111)(cid:114)(cid:45)(cid:105)(cid:110)(cid:45)(cid:67)(cid:104)(cid:105)(cid:101)(cid:102)(cid:93) (cid:68)(cid:114)(cid:32)(cid:104)(cid:97)(cid:98)(cid:46)(cid:32)(cid:72)(cid:69)(cid:76)(cid:69)(cid:78)(cid:65)(cid:32)(cid:75)(cid:82)(cid:65)(cid:83)(cid:79)(cid:87)(cid:83)(cid:75)(cid:65)(cid:44)(cid:32)(cid:112)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:46)(cid:32)(cid:105)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:46)(cid:44)(cid:32)(cid:73)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:121)(cid:116)(cid:117)(cid:116)(cid:32)(cid:83)(cid:108)(cid:97)(cid:119)(cid:105)(cid:115)(cid:116)(cid:121)(cid:107)(cid:105)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:105)(cid:101)(cid:106)(cid:32) (cid:77) (cid:65)(cid:107)(cid:97)(cid:100)(cid:101)(cid:109)(cid:105)(cid:105)(cid:32)(cid:78)(cid:97)(cid:117)(cid:107)(cid:44)(cid:32)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:122)(cid:97)(cid:119)(cid:97)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:97)(cid:32)(cid:91)(cid:73)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:105)(cid:116)(cid:117)(cid:116)(cid:101)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:83)(cid:108)(cid:97)(cid:118)(cid:105)(cid:99)(cid:32)(cid:83)(cid:116)(cid:117)(cid:100)(cid:105)(cid:101)(cid:115)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:105)(cid:115)(cid:104)(cid:32) (cid:65)(cid:99)(cid:97)(cid:100)(cid:101)(cid:109)(cid:121)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:83)(cid:99)(cid:105)(cid:101)(cid:110)(cid:99)(cid:101)(cid:115)(cid:44)(cid:32)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:97)(cid:119)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:97)(cid:110)(cid:100)(cid:93) (cid:82)(cid:97)(cid:100)(cid:97)(cid:32)(cid:78)(cid:97)(cid:117)(cid:107)(cid:111)(cid:119)(cid:97)(cid:32)(cid:91)(cid:83)(cid:99)(cid:105)(cid:101)(cid:110)(cid:116)(cid:105)(cid:102)(cid:105)(cid:99)(cid:32)(cid:66)(cid:111)(cid:97)(cid:114)(cid:100)(cid:93) (cid:71) (cid:87) (cid:68)(cid:114)(cid:32)(cid:104)(cid:97)(cid:98)(cid:46)(cid:32)(cid:69)(cid:87)(cid:65)(cid:32)(cid:68)(cid:90)(cid:73)(cid:280)(cid:71)(cid:73)(cid:69)(cid:76)(cid:44)(cid:32)(cid:112)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:46)(cid:32)(cid:105)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:46)(cid:44)(cid:32)(cid:73)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:121)(cid:116)(cid:117)(cid:116)(cid:32)(cid:74)(cid:281)(cid:122)(cid:121)(cid:107)(cid:97)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:105)(cid:101)(cid:103)(cid:111)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:105)(cid:101)(cid:106)(cid:32) (cid:78) (cid:65)(cid:107)(cid:97)(cid:100)(cid:101)(cid:109)(cid:105)(cid:105)(cid:32)(cid:78)(cid:97)(cid:117)(cid:107)(cid:44)(cid:32)(cid:75)(cid:114)(cid:97)(cid:107)(cid:243)(cid:119)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:97)(cid:32)(cid:91)(cid:73)(cid:110)(cid:115)(cid:116)(cid:105)(cid:116)(cid:117)(cid:116)(cid:101)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:105)(cid:115)(cid:104)(cid:32)(cid:76)(cid:97)(cid:110)(cid:103)(cid:117)(cid:97)(cid:103)(cid:101)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:105)(cid:115)(cid:104)(cid:32) (cid:65)(cid:99)(cid:97)(cid:100)(cid:101)(cid:109)(cid:121)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:83)(cid:99)(cid:105)(cid:101)(cid:110)(cid:99)(cid:101)(cid:115)(cid:44)(cid:32)(cid:67)(cid:114)(cid:97)(cid:99)(cid:111)(cid:119)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:97)(cid:110)(cid:100)(cid:93) (cid:68)(cid:114)(cid:46)(cid:32)(cid:115)(cid:99)(cid:46)(cid:44)(cid:32)(cid:105)(cid:122)(cid:118)(cid:46)(cid:32)(cid:112)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:46)(cid:32)(cid:84)(cid:69)(cid:84)(cid:89)(cid:65)(cid:78)(cid:65)(cid:32)(cid:70)(cid:85)(cid:68)(cid:69)(cid:82)(cid:69)(cid:82)(cid:44)(cid:32)(cid:83)(cid:118)(cid:101)(cid:117)(cid:269)(cid:105)(cid:108)(cid:105)(cid:353)(cid:116)(cid:101)(cid:32)(cid:117)(cid:32)(cid:90)(cid:97)(cid:103)(cid:114)(cid:101)(cid:98)(cid:117)(cid:44)(cid:32)(cid:90)(cid:97)(cid:103)(cid:114)(cid:101)(cid:98)(cid:44)(cid:32) (cid:72)(cid:114)(cid:118)(cid:97)(cid:116)(cid:115)(cid:107)(cid:97)(cid:32)(cid:91)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:121)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:90)(cid:97)(cid:103)(cid:114)(cid:101)(cid:98)(cid:44)(cid:32)(cid:90)(cid:97)(cid:103)(cid:114)(cid:101)(cid:98)(cid:44)(cid:32)(cid:67)(cid:114)(cid:111)(cid:97)(cid:116)(cid:105)(cid:97)(cid:93) (cid:80)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:46)(cid:32)(cid:68)(cid:114)(cid:46)(cid:32)(cid:66)(cid:74)(cid:214)(cid:82)(cid:78)(cid:32)(cid:72)(cid:65)(cid:78)(cid:83)(cid:69)(cid:78)(cid:44)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:228)(cid:116)(cid:32)(cid:82)(cid:101)(cid:103)(cid:101)(cid:110)(cid:115)(cid:98)(cid:117)(cid:114)(cid:103)(cid:44)(cid:32)(cid:82)(cid:101)(cid:103)(cid:101)(cid:110)(cid:115)(cid:98)(cid:117)(cid:114)(cid:103)(cid:44)(cid:32) (cid:68)(cid:101)(cid:117)(cid:116)(cid:115)(cid:99)(cid:104)(cid:108)(cid:97)(cid:110)(cid:100)(cid:32)(cid:91)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:121)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:82)(cid:101)(cid:103)(cid:101)(cid:110)(cid:115)(cid:98)(cid:117)(cid:114)(cid:103)(cid:44)(cid:32)(cid:82)(cid:101)(cid:103)(cid:101)(cid:110)(cid:115)(cid:98)(cid:117)(cid:114)(cid:103)(cid:44)(cid:32)(cid:71)(cid:101)(cid:114)(cid:109)(cid:97)(cid:110)(cid:121)(cid:93) (cid:68)(cid:114)(cid:32)(cid:104)(cid:97)(cid:98)(cid:46)(cid:32)(cid:75)(cid:65)(cid:90)(cid:73)(cid:77)(cid:73)(cid:69)(cid:82)(cid:90)(cid:32)(cid:74)(cid:85)(cid:82)(cid:67)(cid:90)(cid:65)(cid:75)(cid:44)(cid:32)(cid:112)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:46)(cid:32)(cid:117)(cid:99)(cid:122)(cid:46)(cid:44)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:119)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:121)(cid:116)(cid:101)(cid:116)(cid:32)(cid:74)(cid:97)(cid:103)(cid:105)(cid:101)(cid:108)(cid:108)(cid:111)(cid:324)(cid:115)(cid:107)(cid:105)(cid:32) (cid:119)(cid:75)(cid:114)(cid:97)(cid:107)(cid:111)(cid:119)(cid:105)(cid:101)(cid:59)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:119)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:121)(cid:116)(cid:101)(cid:116)(cid:32)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:122)(cid:97)(cid:119)(cid:115)(cid:107)(cid:105)(cid:44)(cid:32)(cid:75)(cid:114)(cid:97)(cid:107)(cid:243)(cid:119)(cid:8211)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:122)(cid:97)(cid:119)(cid:97)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:115)(cid:107)(cid:97)(cid:32) (cid:91)(cid:74)(cid:97)(cid:103)(cid:105)(cid:101)(cid:108)(cid:108)(cid:111)(cid:110)(cid:105)(cid:97)(cid:110)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:121)(cid:32)(cid:105)(cid:110)(cid:32)(cid:75)(cid:114)(cid:97)(cid:107)(cid:243)(cid:119)(cid:59)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:121)(cid:32)(cid:111)(cid:102)(cid:32)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:97)(cid:119)(cid:44)(cid:32) (cid:67)(cid:114)(cid:97)(cid:99)(cid:111)(cid:119)(cid:8211)(cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:97)(cid:119)(cid:44)(cid:32)(cid:80)(cid:111)(cid:108)(cid:97)(cid:110)(cid:100)(cid:93) (cid:1044)(cid:1086)(cid:1082)(cid:1090)(cid:46)(cid:32)(cid:1092)(cid:1110)(cid:1083)(cid:1086)(cid:1083)(cid:46)(cid:32)(cid:1085)(cid:1072)(cid:1091)(cid:1082)(cid:44)(cid:32)(cid:1087)(cid:1088)(cid:1086)(cid:1092)(cid:1077)(cid:1089)(cid:1086)(cid:1088)(cid:32)(cid:1053)(cid:1040)(cid:1058)(cid:1040)(cid:1051)(cid:1030)(cid:1071)(cid:32)(cid:1050)(cid:1054)(cid:1051)(cid:1045)(cid:1057)(cid:1053)(cid:1048)(cid:1050)(cid:44)(cid:32)(cid:1063)(cid:1077)(cid:1088)(cid:1085)(cid:1110)(cid:1074)(cid:1077)(cid:1094)(cid:1100)(cid:1082)(cid:1080)(cid:1081)(cid:32) (cid:1085)(cid:1072)(cid:1094)(cid:1110)(cid:1086)(cid:1085)(cid:1072)(cid:1083)(cid:1100)(cid:1085)(cid:1080)(cid:1081)(cid:32)(cid:1091)(cid:1085)(cid:1110)(cid:1074)(cid:1077)(cid:1088)(cid:1089)(cid:1080)(cid:1090)(cid:1077)(cid:1090)(cid:32)(cid:1110)(cid:1084)(cid:1077)(cid:1085)(cid:1110)(cid:32)(cid:1070)(cid:1088)(cid:1110)(cid:1103)(cid:32)(cid:1060)(cid:1077)(cid:1076)(cid:1100)(cid:1082)(cid:1086)(cid:1074)(cid:1080)(cid:1095)(cid:1072)(cid:44)(cid:32)(cid:1063)(cid:1077)(cid:1088)(cid:1085)(cid:1110)(cid:1074)(cid:1094)(cid:1110)(cid:44)(cid:32)(cid:1059)(cid:1082)(cid:1088)(cid:1072)(cid:1111)(cid:1085)(cid:1072)(cid:32) (cid:91)(cid:68)(cid:111)(cid:107)(cid:116)(cid:46)(cid:32)(cid:102)(cid:105)(cid:108)(cid:111)(cid:108)(cid:46)(cid:32)(cid:110)(cid:97)(cid:117)(cid:107)(cid:44)(cid:32)(cid:112)(cid:114)(cid:111)(cid:102)(cid:101)(cid:115)(cid:111)(cid:114)(cid:32)(cid:78)(cid:97)(cid:116)(cid:97)(cid:108)(cid:105)(cid:105)(cid:97)(cid:32)(cid:75)(cid:111)(cid:108)(cid:101)(cid:115)(cid:110)(cid:121)(cid:107)(cid:44)(cid:32)(cid:89)(cid:117)(cid:114)(cid:105)(cid:121)(cid:32)(cid:70)(cid:101)(cid:100)(cid:107)(cid:111)(cid:118)(cid:121)(cid:99)(cid:104)(cid:32)(cid:67)(cid:104)(cid:101)(cid:114)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:116)(cid:115)(cid:105)(cid:32) (cid:78)(cid:97)(cid:116)(cid:105)(cid:111)(cid:110)(cid:97)(cid:108)(cid:32)(cid:85)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:101)(cid:114)(cid:115)(cid:105)(cid:116)(cid:121)(cid:44)(cid:32)(cid:67)(cid:104)(cid:101)(cid:114)(cid:110)(cid:105)(cid:118)(cid:116)(cid:115)(cid:105)(cid:44)(cid:32)(cid:85)(cid:107)(cid:114)(cid:97)(cid:105)(cid:110)(cid:101)(cid:93) (cid:68)(cid:111)(cid:114)(cid:111)(cid:116)(cid:97)(cid:32)(cid:75)(cid:114)(cid:121)(cid:115)(cid:116)(cid:121)(cid:110)(cid:97)(cid:32)(cid:82)(cid:101)(cid:109)(cid:98)(cid:105)(cid:115)(cid:122)(cid:101)(cid:119)(cid:115)(cid:107)(cid:97)(cid:32) (cid:71) (cid:119)(cid:97)(cid:114)(cid:121)(cid:32)(cid:77)(cid:97)(cid:122)(cid:117)(cid:114)(cid:32)(cid:119)(cid:115)(cid:99)(cid:104)(cid:111)(cid:100)(cid:110)(cid:105)(cid:99)(cid:104)(cid:32) (cid:119)(cid:32)(cid:88)(cid:73)(cid:88)(cid:32)(cid:119)(cid:105)(cid:101)(cid:107)(cid:117)(cid:32) (cid:40)(cid:110)(cid:97)(cid:32)(cid:112)(cid:111)(cid:100)(cid:115)(cid:116)(cid:97)(cid:119)(cid:105)(cid:101)(cid:32)(cid:97)(cid:110)(cid:107)(cid:105)(cid:101)(cid:116)(cid:32)(cid:71)(cid:71)(cid:101)(cid:111)(cid:114)(cid:103)(cid:97)(cid:32)(cid:87)(cid:101)(cid:110)(cid:107)(cid:101)(cid:114)(cid:97)(cid:32) (cid:100)(cid:111)(cid:32)(cid:78)(cid:105)(cid:101)(cid:109)(cid:105)(cid:101)(cid:99)(cid:107)(cid:105)(cid:101)(cid:103)(cid:111)(cid:32)(cid:97)(cid:116)(cid:108)(cid:97)(cid:115)(cid:117)(cid:32)(cid:106)(cid:101)(cid:122)(cid:121)(cid:107)(cid:111)(cid:119)(cid:101)(cid:103)(cid:111)(cid:41) (cid:107) (cid:117) (cid:97) (cid:78) (cid:109)(cid:105)(cid:105)(cid:32) (cid:101) (cid:100) (cid:97) (cid:107) (cid:65) (cid:101)(cid:106)(cid:32) (cid:107)(cid:105) (cid:115) (cid:111)(cid:108) (cid:80) (cid:107)(cid:105)(cid:32) (cid:121) (cid:116) (cid:115) (cid:119)(cid:105) (cid:97) (cid:83)(cid:108) (cid:116)(cid:32) (cid:116)(cid:117) (cid:87)(cid:97)(cid:114)(cid:115)(cid:122)(cid:97)(cid:119)(cid:97)(cid:32)(cid:50)(cid:48)(cid:50)(cid:48) (cid:121) (cid:116) (cid:115) (cid:110) (cid:73) Recenzje wydawnicze [Editiorial Reviews] Prof. dr hab. Hanna Popowska-Taborska, em. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Polska [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland] Prof. dr hab. Janusz Siatkowski, em. Uniwersytet Warszawski, Warszawa, Polska [University of Warsaw, Warsaw, Poland] Publikacja (cid:976)inansowana z subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. [This work was (cid:976)inanced from a subvention for maintaining and developing the research potential of the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences.] Projekt okładki i stron tytułowych [Cover, Half-title and Title Page Design] Barbara Grunwald-Hajdasz Na okładce: Fragment ankiety do Niemieckiego atlasu językowego. [Cover: A passage from Georg Wenker’s questionnaire for the German Linguistic Atlas (Deutscher Sprachatlas).] Korekta [Proofreading] Dorota Muszyńska-Wolny, Dorota K. Rembiszewska Skład [Typesetting] Dariusz Górski © Copyright by Dorota Krystyna Rembiszewska, 2020 This is an Open Access book distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 PL License (creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/), which permits redistribution, commercial and noncommercial, provided that the book is properly cited. ISBN 978-83-66369-37-5 [druk] ISBN 978-83-66369-38-2 [ebook] ISSN: 1230-1302 (Język na Pograniczach) Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences] ul. Bartoszewicza 1b/17, 00-337 Warszawa tel. 22 826 76 88, [email protected], www.ispan.waw.pl SPIS TREŚCI WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Georg Wenker i Niemiecki atlas językowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Ankieta Georga Wenkera z 40 zdaniami do tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Materiały mazurskie w komentarzach Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Konteksty kulturowo-socjologiczne i religijne w ankietach Georga Wenkera . 27 Sytuacja etniczno-narodowa i kwestie językowe w Prusach Wschodnich w drugiej połowie XIX wieku na tle ankiet Georga Wenkera . . . . . . . . . . . . . . 38 O XIX-wiecznej świadomości językowej na przykładzie ankiet Georga Wenkera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Imiona i nazwiska nauczycieli wypełniających ankiety przejawem interferen- cji językowych polsko-niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Adaptacje nazw miejscowych jako świadectwo wycofywania polszczyzny na Mazurach w XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ANKIETY GEORGA WENKERA WYPEŁNIONE WE WSIACH MAZUR WSCHODNICH (cid:525)POWIAT EŁCKI, GOŁDAPSKI, OLECKI(cid:526) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Alfabetyczny wykaz badanych wsi według nazw w języku polskim . . . . . . . . . 56 Wykaz badanych wsi według wprowadzonej numeracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Wykaz badanych wsi według numerów ankiet Georga Wenkera . . . . . . . . . . . . 59 Alfabetyczny wykaz badanych wsi według nazw niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . 60 1. Marlinowo, gm. Dubeninki, pow. gołdapski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 2. Czarne, gm. Dubeninki, pow. gołdapski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3. Borkowiny, gm. Kowale Oleckie, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 4. Garbas, gm. Filipów, pow. suwalski, woj. podlaskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 5. Judziki, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 6. Plewki, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 7. Borki, gm. Świętajno, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 8. Barany, gm. Świętajno, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 9. Olszewo, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 10. Gordejki Małe, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 11. Krzyżewko, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 12. Markowskie, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6 Spis treści 13. Szczecinowo, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 14. Orzechowo, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 15. Olecko Małe, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 16. Niedźwiedzkie, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 17. Wilkasy, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 18. Kałtki, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 19. Zawady Ełckie, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 20. Kukówko, gm. Świętajno, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 21. Gąski, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 22. Gorło, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 23. Piaski, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 24. Przytuły, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 25. Kleszczewo, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 26. Szeszki, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 27. Wierzbowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 28. Zanie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 29. Sikory Juskie, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 30. Płociczno, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 31. Świdry, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 32. Babki Gąseckie, gm. Olecko, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 33. Puchówka, gm. Wieliczki, pow. olecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 34. Iwaśki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 35. Marcinowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 36. Milewo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 37. Kile, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 38. Skomack Wielki, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 39. Rogale, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 40. Grabnik, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 41. Królowa Wola, gm. Stare Juchy, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 42. Golubka, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 43. Zaborowo, gm. Kalinowo pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 44. Wysokie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 45. Skomętno Wielkie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 46. Grądzkie Ełckie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 47. Koleśniki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 48. Ginie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 49. Prawdziska, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 50. Rostki Skomackie, gm. Orzysz, pow. piski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 51. Ogródek, gm. Orzysz, pow. piski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 52. Różyńsk, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Spis treści 7 53. Klusy, gm. Orzysz, pow. piski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 54. Lipińskie, na terenie gm. Orzysz, pow. piski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 55. Bartosze, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 56. Laski Wielkie, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 57. Sordachy, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 58. Pisanica, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 58a. Pisanica, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 59. Romanowo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 60. Borzymy, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 61. Stożne, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 62. Regiel, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 63. Kałęczyny, gm. Ełk, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 64. Sypitki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 65. Laski Małe, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 66. Skrzypki, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 67. Chochołki (Helmany), gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 68. Dąbrowskie, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 69. Wiśniowo Ełckie, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 70. Kopijki, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 71. Krzywe, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 72. Lisewo, gm. Kalinowo, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 73. Bobry, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 74. Borki, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 75. Miłusze, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 76. Ostrykół, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 77. Długosze, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 78. Prostki, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 79. Długochorzele, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 80. Popowo, gm. Prostki, pow. ełcki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 O GWARACH MAZUR WSCHODNICH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Gwary Mazur wschodnich na mapie dialektalnej Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Dotychczasowe badania nad polskimi gwarami Mazur wschodnich oraz źródła materiałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 CHARAKTERYSTYKA JĘZYKOWA ANKIET GEORGA WENKERA Z OBSZARU MAZUR WSCHODNICH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Gra(cid:976)ia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Fonetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Samogłoska a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Przejście ja- w je- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 8 Spis treści Przejście ra- w re- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Przejście ar w er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Kontynuanty stp. ā . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Samogłoska e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Formy nieprzegłoszone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Kontynuanty ō długiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Samogłoska y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Formy nieskontrahowane w czasownikach rozumieć i stać . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Samogłoski nosowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Frykatywne ř . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Spółgłoski wargowe miękkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Szeregi spółgłosek š, ž, č, ǯ – s, z, c, ʒ – ś, ź, ć, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Spółgłoski tylnojęzykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Palatalizacje i depalatalizacje spółgłosek środkowojęzykowych . . . . . . . . . . . 206 Palatalizacja s, z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Zastąpienie pierwotnego z przez dz w wyrazie barzo – bardzo . . . . . . . . . . . . 208 Morfologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Deminutiva rzeczownikowe z su(cid:976)iksem -uszek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Formy czasownikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Formy 1 osoby lm., czas teraźniejszy czasownika musieć . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Formy czasu przeszłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Formy biernika lp. rzeczowników żeńskich na -a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Forma narzędnika lm. rzeczownika jabłko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Końcówka -ów w dopełniaczu lm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Końcówka narzędnika lm. rzeczownika człowiek (ludzie) . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Składnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Mieszanie przyimków bez, przez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Wpływ niemieckich konstrukcji składniowych na polskie tłumaczenia zdań z ankiet Georga Wenkera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Leksyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Cale ‘w całości’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Ciasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Chwila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Dom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Gospodarze, chłopi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 Gotować . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 Historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Ile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Kiełbasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Kobieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239