Grup Danışmanlığı Stratejiler ve Beceriler

21 Pages·2014·0.3 MB·Turkish

7. Baskıdan Çeviri
Grup
Danışmanlığı
Stratejiler
ve
Beceriler
Robert L. Masson
Ed E. Jacobs
Riley L. Harvill
Christine J. Schimmel
Çevirmen
Yrd. Doç. Dr. Pervin Nedim Bal
Uluslararası
Baskı
Çevirmen: Yrd. Doç. Dr. Pervin NEDİM BAL
GRUP DANIŞMANLIĞI: STRATEJİLER VE BECERİLER
ISBN 978-605-364-772-0
Kitabın Orijinal Adı: Group Counseling Interventions
and Techniques
Baskı Sayısı: 7
ISBN: 978-0-8400-3395-6
Yayınevi: BROOKS / COLE CENGAGE Learning
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2014, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1.Baskı: Temmuz 2014, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Merve Koşar
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA
(0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
ÇEVİRMENİN ÖN SÖZÜ
İngilizceden Türkçeye çevirisi yapılan elinizdeki kitabın amacı, grup çalışması
ve grupla psikolojik danışma konusunda alanda çalışan meslek elemanlarına daha
derin bir bakış açısı kazandırmak ve daha etkin uygulama becerileri kazanmaları-
na katkıda bulunmaktır. Temel hedefi, grup liderliği ve grupla danışma konusun-
da teori ile pratik arasındaki boşluğu doldurmak olan bu kitapta, hem başlangıç
düzeyindeki öğrencilere anlaşılır bir dille pratik bir grup yönetiminin nasıl olacağı
anlatılmış, hem de tecrübeli uygulayıcılar için sofistike bir yaklaşım sunulmuştur.
Kitabın İngilizce aslını meslek hayatımda grup terapilerinde ve üniversite-
deki derslerimde senelerden beri kullanmaktaydım. 2012 yılında, üniversitelerde,
okullarda, hastanelerde, aile danışmanlığı merkezlerinde, rehabilitasyon merkez-
lerinde, akıl sağlığı merkezlerinde, ıslahevlerinde, grup liderliğinin gerektiği diğer
alanlarda çalışan terapistlere, rehber öğretmenlere, psikologlara, sosyal hizmet
uzmanlarına, hemşirelere, uyuşturucu ve alkol danışmanlarına, grup liderlerine
oldukça faydalı olacağı düşüncesiyle, eseri Türkçeye kazandırmaya karar verdim.
Çeviri sırasında, Lisansüstü öğrencilerimin çalışmama katkıda bulunmak is-
tediklerini bildirmeleri üzerine eserin bir bölümünü de kendilerine paylaştırdım.
Yapılan Türkçe çeviriler her iki dile hakim bir uzman olarak tarafımdan kontrol
edilmiş olup defaten düzeltmeleri yapılmıştır.
Kitabın yayınlanması konusundaki değerli fikirleri için Doç. Dr. Sevim Yıl-
maz Önder’e, çeviri çalışmalarında emeği geçen öğrencilerim Gülcan Sungur, Mu-
hammed Çift çi, Yıldız Bilge, Cemal Sağlam, Süleyman Kahraman, Bilge Konaşoğ-
lu, Gülşah Ertekin, Katya Emilova, Şeyma Erginbay, Ayşegül Yetkin, Hacer Çavuş,
Adile Mövsümlü, Eser Adatepe, Mustafa Öner, Ayhan Altıntaş, Yasın Çakır, Elmas
Yılmazer, Serkan Çakır’a, redaksiyon çalışmaları için Türk Dili Araştırma Gö-
revlisi Betül Özbay’a, yazım işleri için sekreterim Meryem Akıncı’ya ve psikoloji
terminolojisi bakımından kontrol çalışmaları için değerli eşim, uzman psikolojik
danışman Ahmet Bal’a teşekkürlerimi sunuyorum.
Yrd. Doç. Dr. Pervin NEDİM BAL
İstanbul / 2014
YAZARLAR HAKKINDA
Ed Jacobs Batı Virjinya Üniversitesi'nde Danışmanlık, Danışmanlık Psikolojisi,
Rehabilitasyon danışmanlığı Bölümlerinde yüksek lisans programı yürütücü-
südür. Aynı zamanda kendisi ITA’nın (Impact Th reapy Associates) kurucusu ve
yöneticisidir. Amerika ve Kanada’da grup danışmanlığı ve etki terapisi üzerine
teknik, teori, grup, bağımlılık ve davranış gibi konularda seminerler vermiştir. Ja-
cob üç başka danışmanlık kitabı yazmıştır. Bunlar: Leading Groups in Corrections,
Impact Th erapy ve Creative Counseling Techniques: An Illustrated Guide adlı kitap-
lardır. Ayrıca seyahat etmekten, bisiklete binmekten, kayak yapmaktan ve arka-
daşlarıyla ülkenin dört bir yanını gezmekten hoşlanır.
Bob Masson Batı Virjinya Üniversitesinden emekli olmuş bir profesördür ve çe-
şitli üniversitelerde danışmanlık alanında dersler vermeye devam etmekte ve Batı
Virjinya Eyaletinde danışmanlık lisansı veren kurulda hizmet vermektedir. Batı
Virjinya Üniversitesinde Danışmanlık, Danışmanlık Psikolojisi, Rehabilitasyon
Danışmanlığı Bölümlerinde otuz yıldan daha uzun süre profesör olarak çalışmış-
tır. Rehabilistasyon danışmanlığı, teknik, teori, grup konuları üzerine dersler ver-
miştir. Bisiklete binmekten ve eşi Kathy ile denize açılmaktan hoşlanır.
Riley Harvill Dallas Teksas’ta insan kaynakları eğitimi ve danışmanlığı şirketi
olan Th e HardBeck’in eş kurucusudur. Harvill, bu şirketi kurmadan önce Kuzey
Teksas Üniversitesinde Danışman Eğitimi Bölümünde yardımcı doçent olarak bi-
reysel ve grup danışmanlığı üzerine dersler vermiştir. Son olarak LearningCast.net
adlı internet tabanlı örgütsel bir eğitim şirketi kurmuştur.
Christine Schimmel Batı Virjinya Üniversitesinde Danışmanlık, Danışmanlık
Psikolojisi, Rehabilitasyon Danışmanlığı Bölümlerinde okul danışmanlığı progra-
mının yürütücüsüdür. Schimmel on beş yıldan fazladır yardımcı eğitmen olarak
okul danışmalığı, danışmanlık teknikleri, çocuklarda ve ergenlerde danışmanlık
hizmetleri üzerine dersler vermektedir. Kendisi son zamanlarda profesyonel da-
nışmanlık lisansı veren WV İnceleme Kurulu (WV Board of Examiners) için sek-
reterlik görevini yürütmektedir.
YAZARLARIN ÖN SÖZÜ
Grup Danışmanlığı: Strateji ve Beceriler, 7. Basım. Etkili grup liderliği tek-
nikleri ve uygulama bilgisi ile grup danışmanlığına derin bir bakış sunar. Bu bas-
kıda yaşanmış deneyimlerin gözlemlenebileceği kitaptaki örneklerin bir kısmını
açıklayıcı nitelikte olan DVD de yer almaktadır. Bu kitap, danışmanlar, sosyal hiz-
met görevlileri, psikologlar ve birçok farklı durumda grup liderliği yapacak olan-
lar için yazılmıştır. Bir grubun yürütülmesi ve planlanmasının sorumluluğunun
öncelikli olarak lidere ait olması gerektiği inancı buradaki temel yaklaşımımızdır.
Özellikle okullarda, hastanelerde, rehabilitasyon kurumlarında, akıl sağlığı mer-
kezlerinde liderin grup yönetiminde etkin bir rol alması gerektiğinin önemini gör-
dük. Bu alanda çalışan öğrenciler için de önemli bir kaynak olan kitapta anlaşılır
bir dille pratik bir grup yönetiminin nasıl olacağı anlatılmıştır.
Kitap boyunca pek çok farklı grup türü gösterilmiş ve tartışılmıştır. Kitapta
geçen örnekler etkin bir liderin temel ve gelişmiş liderlik becerilerinden nasıl fay-
dalanacağını anlaması konusunda okuyucuya yardım eder. Kitaptaki örnekleri ve
becerileri DVD’deki canlandırmalarla birleştirerek daha anlaşılır olmayı hedefl edik.
Terapistler, okullardaki rehber öğretmenler, uyuşturucu ve alkol danışman-
ları, ıslahevlerindeki danışmanlar, hemşireler ve diğer yardım sunan mesleklerin
çalışanları tarafından en zor uygulanan danışmanlık hizmeti formunun grup li-
derliği olduğunu fark ettik. Buradaki temel amacımız teori ile pratik arasındaki
boşluğu doldurmaktır. Hem başlangıç düzeyindeki öğrenciler hem de tecrübeli
uygulayıcılar için sofistike bir yaklaşım sunuyoruz. Her bir bölümde danışmanlar,
sosyal hizmet çalışanları, ıslahevi görevlileri, vaizler, hemşireler ve bu kitabı oku-
yacak olan diğer kimselere ayrıca değindik. Bu kitabın amacı geleneksel teoriler
ile grup süreci kavramını özenli stratejiler ve özel beceriler geliştirerek bütünleş-
tirmektir.
BU BASKIDAKİ DİĞER DEĞİŞİKLİKLER VE EKLEMELER
Yedinci baskıda aşağıda sıralanan değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır.
1. Etik konular hakkındaki bölümü on sekizinci bölümden birinci bölüme
taşıdık. Bu değişikliği pek çok okuyucumuz ve eleştirmenlerden aldığı-
mız grup çalışmasında ortaya çıkan etik meselelerin kitabın başında ol-
ması gerektiği yönündeki bir dizi geribildirim sonucunda yaptık.
2. Güncel kavramları ve grup süreciyle ilgili araştırma sonuçlarını yansıtan
referansları kitabın tamamında güncelledik.
3. On sekizinci bölümde grup liderinin çalışmasıyla ilgili olarak sosyal ada-
letin önemi ve tüketici/müşteri müdafaası konularına değindik. Bunlar
büyüyüp farklılaşan grup liderliği kavramının yanında sosyal ve politik
meselelerin tüketicilerin veya müşterilerin gerçek dünyasındaki başarıla-
ra potansiyel etkisi olduğu için özellikle önemlidir.
4. Grup çalışması ile ilgili olarak çok kültürlü konular üzerindeki tartışma-
larımızı genişletmeye devam ettik. Okuyucularımızı bu kitapta sunulan
kavram ve becerileri günlük hayattaki çok kültürlü meselelere uygula-
nabilecek mükemmel malzemelerle etkili teknikleri harmanlamalarını
tavsiye ediyoruz.
5. Eğitmenin kullanımı için eşleme soruları, cümle tamamlama, çoktan
seçmeli sorular, doğru yanlış cümleleri, kısa yazılar/cevapları içeren ol-
dukça geniş bir birikim ile test bankası genişletildi. Sorular bölümlere
göre eğitmenin her bir bölümün içeriğinden test yapabilmesi ya da öğ-
renciler için kapsamlı bir vize ya da final sınavı oluşturulabilmesi için
düzenlenmiştir. Her sorunun doğru yanıtı referans için uygun sayfa gös-
terimi ile sağlandı.
6. İnternet tabanlı test bankası öğrenciler için tümüyle gözden geçirilmiş-
tir. Soru bankasının tamamı eğitmenlerin erişebileceği test bankasından
farklı olarak yeniden hazırlanmıştır. İnternet tabanlı soru bankası öğ-
rencilerin seviyelerini kendi kendilerine test edebilmelerine imkân ta-
nımaktadır. Geribildirim sistemi ile soruların doğru ya da yanlış yanıt-
larının analizi ve ilgili sayfaların referans numaraları anında görülebilir.
ORGANİZASYON
Okuyucularımız bireysel öğretme ve öğrenme tarzına uygun olarak bölüm-
leri yeniden organize etmemizi önerdiler. Bu tip değişiklikleri her bölümün tashi-
hinde yapmayı düşündük ama grup dersi veren eğitmenlerin daha önceki tecrü-
belerine dayalı olarak metni kullanma biçimlerinin değişeceği sonucuna vardık.
Kitaptan nasıl yararlanılacağını daha anlaşılır hâle getirmek için bölümler için
çeşitli düzenlemeler yapabilseydik güzel olabilirdi; ancak birçoklarına göre iyi iş-
leyen bir düzen seçtiğimiz için bunu yapamıyoruz. Hâlihazırda grup liderliği ya-
panlar ise genellikle kendi grupları ile ilgili bölümleri öncelikli ihtiyaçlarına göre
çalışmaktadırlar.
Bizim yaklaşımımız temel beceriler, planlama, gruplara başlangıcı, gelişmiş
beceri ve teknikler, son olarak da grup kapanışı teknikleri üzerine genel bir bakış
vermek olmuştur. Son iki bölüm, pek çok eğitmenin sömestrin ilk iki haft asında
bu bölümleri okuyan öğrencileri bulunması rağmen özel popülasyonları ve mese-
leleri kapsar.
Özellikle açılıştaki üç bölümde grup liderliği üzerine genel bir bakış sunul-
muştur. Bu bölümlerde liderlik tarzı, güncel teorilerin kullanımı, grup dinamikle-
ri, gruptaki terapötik güçler, grup süreci ve grubun amacına göre farklı türlerdeki
grupları inceledik. Birinci bölümde etki terapisi prensiplerine dayanan, danış-
manlıkta aktif ve çok algılı olan grup liderliği yaklaşımımızı tanıttık. Ayrıca, yine
birinci bölümde grup yönetimi konusundaki farklı yaklaşımlar açıkça tasvir edil-
miş ve liderlikte kişiler arası (İng. interpersonal) ve öze dönük (İng. intrapersonal)
yaklaşımın farkları detaylı biçimde tartışılmıştır. Bunun yanında, grup danışman-
lığı etiği ile ilgili olan kısmı da okuyucuların etik bir rehber takip etmenin önemi
hususundaki isteklerine dayanarak bu bölüme taşıdık. İkinci bölüm, Yalom (2005)
tarafından da ortaya konulmuş terapötik güçlerin anlaşılmasının önemine odak-
lanır. Üçüncü bölümde ise hemen her grubun başarılı olmasının anahtar unsuru
olan grup amacın anlaşılırlığı vurgulanmıştır. DVD’deki üç parçada amacın anla-
şılırlığı üzerinedir.
Dört, beş ve altıncı bölümlerde planlama ve uygulamada temel ve gelişmiş
liderlik becerilerine bakışın yanında, bir ve ikinci oturumlarda grup açılışı üzerine
özel stratejiler bulunur. Dördüncü bölüm, örnek planlarla bunların her biri üzeri-
ne detaylı tartışmaları içeren grup planlamasını anlatır. Beşinci bölüm, grubun bir
ve ikinci oturumlarına odaklanır ve bir liderin ilk oturumda düşünmesi gereken
pek çok farklı şeyi betimler. Burada farklı türlerdeki gruplara nasıl başlanacağı ko-
nusunda çeşitli örnekler sunuyor ve üyelerin tanıştırılma ve devam eden bir grup-
ta yeni bir üyenin önceki üyelerle tanıştırılması tekniklerini veriyoruz. DVD’deki
üç parça grup başlangıcı hakkındadır. Altıncı bölüm, grup liderliğinin temel be-
cerilerine odaklanır. Özetleme, açıklama ve başkasının gözünden olaya bakmayı
etkili biçimde kullanma temel liderlik becerileri içinde yer alır. DVD’deki üç parça
temel beceriler üzerinedir.
Yedinci bölüm bir grup içinde odağı oluşturma, odakta kalma ve derinleşme-
nin öneminin altını çizer. Odağı elde etmek ve bir oturumun yoğunluğunun izlen-
diği derin bir plan tartışması için birçok yaratıcı yöntem sunmaktayız. DVD’deki
altı parça grup odağına yöneliktir. Sekizinci bölüm ustaca sessiz üyeler konuştur-
mak veya konuyu odak noktasından saptıran üyeleri durdurma teknikleri sunar.
Bu iki kavram üzerine DVD’de yedi parça bulunmaktadır.
Dokuzuncu bölümde ikililerin ve turların kullanımının temelleri çeşitli ör-
neklerde ana hatları ile çizilerek betimlenmiştir. DVD’de üç parça farklı türlerdeki
turlara odaklanır. Onuncu ve on birinci bölümde geniş biçimde diğer alıştırmalar
tartışılmıştır. Yazılı, hareketli, hayal etme, gibi yaratıcı alıştırmalar bu bölümlerde
verilmiştir. Alıştırmaları tanıtma ve geliştirme teknikleri, etik kaygılar ve özel dik-
kat gerektiren konular ışığında sunulmuştur. DVD’de dört parçada alıştırmaların
etkili biçimde kullanılması anlatılmıştır.
On ikinci bölüm bir grubun kritik ara oturumlarında becerilerin ve strateji-
lerin önemine ayrılmıştır. Lidere ara oturumlar boyunca tartışılan konulara ha-
zırlanması için bir yol öneriyoruz. Dört konu burada ayrıntılı biçimde tartılışır:
cinsellik, kabul görme ihtiyacı, din, öz saygı. Ayrıca, bazı liderlerin bu ara otu-
rumlarda güven ve bağlılık meseleri çalışılırken yaygın biçimde yaptığı hatalar
ve grubun etkili olması için çeşitli stratejiler üzerinde durulur. On üçüncü bö-
lüm gruplarda danışmanlık teorilerinin kullanımı ile ilgilidir. Burada yedi teori ve
birçok örnek üzerinden teorlerin grupta nasıl kullanılacağına dair kısa bir tasvir
sunmaktayız. Diğer grup kitaplarından farklı olan teorilerin etkili biçimde nasıl uy-
gulanabileceğini üç parça olarak DVD’de vermekteyiz.
On dördüncü bölüm, özellikle terapi gruplarındaki liderliğin temellerine
odaklanır. Burada liderin rolü ve sorumlulukları, terapi süreci, spesifik teknikler
ve yaygın hatalar üzerinde tartışılmıştır. Ayrıca, diğer üyeleri de kapsayacak şekil-
de bir üye ile terapinin yürütülmesinin ana hatları verilmiştir. DVD’de üç parça on
dördüncü bölümle ilgilidir.
On beşinci bölüm oturumları ve grubu kapatma tekniklerini içerir. DVD’de
kapanışla ilgili üç örnek vardır. On altıncı bölüm sorunlu üyeler (devamlı konu-
şanlar, olumsuz üye vb.) ve durumlarla (direnç gösterme, cinsel duygular, üyeler
arasındaki anlaşmazlıklar vb.) başa çıkma stratejileri üzerinedir.
On yedinci bölümde çocuklar, ergenler, çift ler, yaşlı insanlar, kimyasal ba-
ğımlı olanlar, boşanmışlar, cinsel istismar mağdurları, alkoliklerin yetişkin ço-
cukları gibi belirli popülasyonlardan bahsedilir. DVD’de grup türlerini ayırdık;
çocuklar, gençler ve tedavi merkezinde olanlar hakkında parçalar vardır. On se-
kizinci bölüm eş liderlik, sosyal adalet, tüketici/müşteri müdafaası, araştırma ve
değerlendirme tekniklerini sunar. Ayrıca, grup danışmanlarının eğitimi ve grup
çalışmalarının geleceğinden de söz edilir.
Sunumu basitleştirmek adına danışmanlık ve terapi sözcüklerini alternatifl i
olarak birbirilerinin yerine kullandık.
ÖĞRENCİLER VE EĞİTMENLER İÇİN İLAVELER
Grup Danışmanlığı: Strateji ve Beceriler kitabının yedinci baskısında, ana ki-
taba ek olarak sunulan DVD’de birçok grup liderliği durumuna örnekler gösteril-
mektedir. DVD’deki videoların aynısına ayrıca şu internet adresinden de erişile-
bilir:
Group Counseling: Strategies and Skills CourseMate web sitesi:
www.cengagebrain.com/shop/ISBN/0840033931
Burada öğrenciler tam bir e-kitap ve kendilerini geliştirecekleri ücretsiz test-
lere de erişebilirler. Ayrıca, CourseMate web sitesinde eğitmenler kendilerine diji-
tal bir Eğitmen El Kitabı ve soru bankası da bulabilirler.
TEŞEKKÜR
Burada bu kitabın yedinci baskısının oluşmasında fikirleri ve anlayışları ile
destek olan birçok arkadaşımıza ve öğrencimize teşekkür etmek istiyoruz.
Özellikle DVD’de bulunan canlandırmaları yapanlara da ayrıca teşekkür edi-
yoruz. Yazarlar durumu izah etmiş olsa da bunu algılayıp her canlandırmayı ger-
çekçi bir senaryo yaratarak sundular.
Ayrıca bizimle grup liderliği alanının esasındaki zorlukları paylaşan pek çok
seminer katılımcılarımıza minnettarlığımızı belirtmek istiyoruz. Onların fikirleri
bu yedinci baskının gelişmesinde çok yardımcı oldu.
Ayrıca, bu basımın dördüncü yazarı Batı Virjinya Üniversitesinin değerli öğ-
retim elemanı Dr. Christine Schimmel’in de aramıza katılması gerçekten çok güzel
oldu. Chris grup liderliği ve okullardaki grup çalışmaları konusundaki güçlü alt
yapısıyla bize yeni bir bakış açısı getirdi. Bunun yanında, Chris’i DVD’deki bazı
videolarda farklı grupların liderliği rolünde göreceksiniz. Chris ulusal konferansta
yaptığı sunum önerisi ile bu kitaba ve grup danışmanlığı alanına katkıda bulun-
maya devam edecek.
Kitabın çeşitli bölümlerine yaptıkları değerlendirmelerle katkıda bulunduk-
ları için eleştirmenlere de teşekkür etmek istiyoruz. Eleştirmenlerin farklı öneri-
lerine dayanarak her baskıyı daha da geliştirmeye çalışacağız. En içten teşekkür-
lerimiz adı geçenler içindir: Darlene Daneker (Marshall University), Maureen C.
Kenny (Florida International University), Diane Frey (Wright State University),
Barbara Sheff ield (Antioch University), Santa Barbara, Lorraine R Barber (Com-
munity College of Philadelphia), Yvonne Callaway (Eastern Michigan State Uni-
versity) ve and Lisa Schmidt (Drexel University).
Editörümüz Seth Dobrin’e kitabın baskısının zamanında olmasındaki yar-
dımları ve çalışırken bu kadar yardımsever birisi olduğu teşekkür etmek istiyoruz.
Özellikle de DVD’nin kitabın anlaşılmasındaki değerini gördüğü ve DVD projesi-
nin gerçekleştirilmesindeki bütün zorlu işleri yaptığı için Seth’e bir kez daha teşek-
kür etmek istiyoruz. Dennis Fitzgerald’a da DVD için bizimle ayrıca çalıştığı için
teşekkür ediyoruz. Onun yardımı olmadan bu proje gerçekleşemezdi. Bir de Brian
Peterson ve MotionMasters çalışanlarına DVD projesinde bu kadar profesyonel
bir iş çıkardıkları için teşekkür ediyoruz. Kitabımızı daha okunaklı hâle getirmek
için çok çalışan redaktörümüz Rebecca Francescatti’ye de teşekkür ederiz. Yayım
editörümüz Rathi Th irumalai’ye de çok yardımsever olduğu ve profesyonel bir uz-
man olarak harika bir iş başardığı için teşekkür ediyoruz. Gerçekten bu proje ile
yürekten ilgilendiğini hissettik. Son olarak Brooks/Cole’de bu proje için uğraşan
herkese grup çalışmasında müthiş bir iş ortaya koydukları için teşekkür etmek
istiyoruz.
Ed E. Jacobs
Robert L. Masson
Riley L. Harvill
Christine Schimmel