Table Of Content

CONTRA EUNOMIUM GREGORII NYSSENI LIBRI OPERA ITERAT IS CURIS AUXILIO ALIORUM VIRORUM DOCTORUM EDENDA CURA νιτ EDIDIT WERNERUSJAEGER WERNERUSJAEGER PARS PRIOR VOLUMEN Ι LIBER ι ΕΤ ΙΙ (VULGO Ι ΕΤ ΧΙΙΒ) CONTRA EUNOMIUM LIBROS ι-π CONTINENS LEIDEN LEIDEN J. J. Ε. BRILL Ε. BRILL 1960 1960 PRAEFATIO AD GREGORII NYSSENI EDITIONEM UNIVERSAM Dum primum et secundum volumen editionis Gregorii Nysseni iterum ίn lucem emitto, postquam alia nova volumina ea antecesserunt, f{eri νίχ potest, quin totius editionis consilium et historiam ίn memoriam revocem, quamquam iam antea voluminis tertii partem primam Copyright Ι960 by Ε. ]. Brill, Leiden, Netherlands. praefatus lectores de hac re breviter admonui, cum post ΑΙΙ rights reserved. Ν ο part ΟΙ this book may be reproduced longum temporis intervallum exacto bello totius mundi ΟΥ translated in any lorm, by print, photoprint, microlilm ΟΥ altero opus ίn termissum rursus suscepi. any other means without written permission jrom the publisher Ante hos quinquaginta annos (1908) U dalricus de Wilamowitz-Moel~endorff sexagenarius stipe ab amicis et fautoribus ίn eius honorem conlecta ita uti constituit, ut ad studia graeca promovenda et imprimis ad colendos campos adhuc iniuria neglectos eam adhiberet. qua autem de causa litteris graecis Christianis labentis antiquitatis quarti maxime saeculi curam impendere animum induxerit, ex ipsa cognoscere licet introductione, quam Ρήmae editioni meae praemittere voluit. hanc enim ίn calce huius praefationis rursus imprimendam curavi, cum documento sit quo summus ille vir animo fuerit et quid de studiis futuri philologorum saeculi sub vitae finem speraverit. nam etsi ipsi, ut confitetur, alia studia magis curae fuerant, tamen quaηtum tribuerit ille litteris imperatoriae aetatis et sacris et profanis, ipso Gregorii Nysseni edendi coηsilio et conatu satis illustratur. ad hanc operam me, qui tum Platoni et Aristoteli et phίlosophiae graecae deditus eram, ideo incitavit, quod me a prima iuventute studium litterarum PRINTED ΙΝ ΤΗΕ NETHERLANDS Christiaηarum cum litteris aηtiquis mea spoηte coniun- ΥΙ PRAEFATIO AD EDITIONEM UNIVERSAM PRAEFATIO AD EDITIONEM UNIVERSAM νπ xisse sciebat, ita ut ad hunc novum laborem suscipien- calamitate anno 1936 patriam et cathedram meam ίη dum imprimis essem propensus. at tamen ilΙο tempore, Universitate Berolinensi reliqui, ut ίη Americam emi- ut eram adulescentulus tenerae aetatis, totum Gregorium grarem. edere nec volebam nec poteram. immo e Gregorii libris Sed haec ipsa fata sicut illa, quae Platoni audit selegi opus longe amplissimum, volumina contra Ευηο θεΙ~ τόΧΎ) , Gregorii editionem vindicarunt. nam cum mium conscripta, quibus confectis cetera aliis edίtοήbus post i:riennium benignissimi hospitii ίη Universitate relinquerem. unum habebam tunc socium operis mei, Chicaginiensi ad Universitatem Harvardianam anno Georgium Pasquali Romanum, postea Universitatis 1939 vocatus essem, amplissima magni operis resumendi F]orentinae professorem illustrissimum, qui epistulas mihi oblata est copia et summa eius academiae munifi- Nysseni edidit anno 1925. mea librorum contra Ευηο centia munitus novum denique consi1ium omnium mium editio secundo decennio huius saeculi exacto Gregorii operum edendorum ίηίί. ac grato animo con- lucem vidit et prodiit quidem duobus voluminibus apud fiteor sine eius auxilio me ne ίη America quidem tem- Weidmannos Berolini anno 1921. praefationem meam poribus incertis iterare cursus relictos potuisse. sed illius editionis cum introductione Wilamowitzii coniunc- Harvardianis opibus instructo per duo decennia ma- tam ίη fine huius praefationis invenies, unde cognosces teriam ingentem libris Gregorii edendis parare et socios Wi1amowitzium eo tempore iam opibus exhaustis de mei laboris integros adquirere mihi licuit. ian1 vero consilio suo desperavisse et, ut ipse dicit, labore νίχ opera tot virorum doctorum consociata eo progressi incepto destitisse. at ego operis ingentis studio semel sumus, ut fructus eius colligere possimus. prodierunt exarso miram et tenacem propositi spem continuandae anno 1952 opera ascetica (νοΙ νιιι Ι), anno 1957 opera editionis incohavi, quae res vitae meae cursum postea dogmatica minora a Frederico Mueller curata (νοΙ 111 Ι). omnino mutavit. hoc propositum quomodo peragi anno 1959 Pasqualii editio epistularum Gregorii ίη posset, tum plane ignorabam nec quot et quanta editionem nostram recepta iterumque impressa est obstacula ίη itinere meo mihi superanda forent} re vera (νοΙ νιιι 2) et haec duo volumina contra Eunomium prospicere poteram. nec deerant omina sinistra, nam iterum ίη lucem eduntur (νοΙ 1-11). eodem hoc anno postquam monachi ordinis S. Mauri turbis revolutionis magnus Gregorii liber mysticus Ιη Canticum canticorum q.d. Francogallicae impediti sunt, quominus post ab Hermanno Langerbeck, professore Francofurtensi, Basilium et Chrysostomum Nyssenum nostrum cderent, emissus est (νοΙ νΙ). idem discipulos suos optime iam bis viri docti frustra editionis completae initium instructos ad homilias recensendas advocavit, quae si fecerant, Forbesius vir Scotus et Oehlerus professor υηο volumine includi possunt, νοΙ ΙΧ prodibunt. Halensis, sed neuter plus υηο volumine perficere potuit. praeterea Hilda Polacl{, mulier doctissima, volumen et quamquam libros dogmaticos minores post Eunomi- 111 2 paene ad finem perduxit, quo praeter minora anos absque ulla dilatione adgressus sum, quos secundo quaedam opera oratio catechetica et dialogus de anima loco ederem, mox omni spe amissa eos discipulo meo et resurrectione continebuntur. aliud quoque volumen Frederico Mueller, iam professori Marburgensi, edendos (νοΙ ν) libros Ιη Psalmorum inscriptionem et Ιη Eccle- committere coactus sum, cum ίη publica Germaniae siasten continens a Paulo Alexandro professore ίη t PRAEFATIO AD EDITIONEM UNIVERSAM νπι PRAEFATIO AD EDITIONEM UNIVERSAM ΙΧ recte aestirnandarn et cognoscendarn longa erit via, Universitate Michiganensi, et R.P. 1acobo McDonough, cuius haec quae editio princeps vocari potest prirna S.J., iarn absoluturn et ad typothetarn rnissurn est. statio esto. finita est Vitae Moysis recensio a R.P. Musurillo, S.J. facta, quacurn sirnul apparebunt libri De beatitιidinibus WERNERUS JA EGER 1η Universitate Harvardiana et De oratione dorninica a 10anne F. Callahan, professore Cantabήgίae Massachusetten~ium Washingtoniensi, recensiti (νοΙ νπ). restat νοΙ 1V, aestate anni MCMLIX quod praeclara opera De opificio horninis et Αρο logiarn ίη Hexaerneron ab Herrnanno Langerbeck et Hadwiga Hoerner edita cornplectetur. volurnen ultirnurn indices copiosissirnos continebit. nec tarnen prius- quarn hanc rnetarn exoptatarn cursu contigerinlus, satis nos sudavisse et alsisse dicere possurnus, quarn- quarn iarn dirnidiurn saeculi ίη hoc labore nobis consurnpturn est. 'furn autern iure statuet, quicurnque illurn diern vidtbit, tantae rnolis fuisse ηοη urnbrarn, sed ipsurn Gregoriurn Nyssenurn ab ίnfeήs ίη lucern evocare. sed fortasse etiarn nunc, curn ad initia respicientes debitas Wilarnowitzio sponsori gratias agirnus, qui anirnurn nostrurn tanto onere irnposito ad terrarn firrnarn ad- ligavit, hoc dicere licet, de ipso Gregorio virurn exirniurn ηοη recte iudicasse, curn ίη praefatiuncula huic nostrae subiuncta eius integritatern quidern atque rnores lau- daret, sed rnentis praestantiarn atque indolern paulo condescendentius tangeret. at certe erunt qui profundius rnentern surnrni theologi penetraturi sint, qui suarn anirnarn ecclesiae orientali et occidenta1i inflavit, qui ornni linguae traditionis spiritua1is et rnysticae suam formarn indelebilern impressit, qui ηοη solum nostri saeculi sensoriurn et criteria longe transcendit ingenii νί speculativa et ardore cordis, sed etiarn surnrnos ecclesiae doctores suae aetatis, Basiliurn fratrern et Gregoriurn Ν azianzenurn, eodern nornine superat. sed ad eius magnitudinern historicarn, ut nunc d.icunt, Gregorii Nysseni Opera, Ι WILAMOWITZII PRAEFATIO ΧΙ scripta. atque latina quidem edere dudum coepit Academia Vindobonensis, graeca Berolinensis, sed antiquissima tantum. atqui post victoriam demum summi extiterunt ecclesiae et doctores et oratores, UDALRICI DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF neque admirabilem ίη hiscollocatam operam perfecerunt PRAEFATIO fratres ~aurini. Gregorium Nazianzenunl, mihi imprimis carum, ab Academia Cracoviensi editum iri spero; nec AD PRIMAM EDITIONEM alienus eram ab hoc consilio capiendo. itaque Nyssenum Ante hos duodecim annos stipe per orbem terrarum selegi Gregorium, hominem nec mentis acumine nec civi- a graecae Musae cultoribus collecta largae opes, quibus tatis aut ecclesiae regendae scientia praecellentem, sed ad promovenda studia graeca uterer, sexagenario mihi probum, sincerum, amabilem, propterque has virtutes donatae sunt. manebit splendidum hoc testimonium ηοη mihi tantum fratre magno Basilio magis acceptum. animi paene fraterni, quo tunc viri bonis litteris studen- Huius igitur Gregorii cum editio hoc nomine digna tes coniuncti erant. mihi autem, qui hoc animo et fui omnino deesset, incipiendum erat ita, ut libri manu scrip- semper et ero, publice nunc ηοη solum gratiae agendae ti per omnes bibliothecas investigarentur et examinaren- sunt donatoribus, sed etiam rationes reddendae, pro- tur, deinde cognitu dignissimorum aut conlationes aut fitendumque, pecunia collecta quid effectum sit. imagines lucis ope exceptae fierent. qua ίη opera etiam Curam omnis rei agendae rogatu meo suscepit Edu- Ba~ilio cura haud exigua admota est. quaecumque ita ardus Ν orden, collega amicissimus, quem spero aerum- congesta sunt, Academiae Berolinensi tradita publico nae subinde taedio plenae ηοη paenitere, qua exanclata usui praesto sunt. nam pecunia nobis tradita ηοη plura ηοη meam tantum meritus est gratiam. meum autem permittit edere quam hos ίη Eunomium libros et erat, quid faciendum esset praescribere, nequ,e diu (quamquam ne hoc quidem plane certum est) epistulas. haesitabam. abstinendum enim esse duxi omnibus quae quid quod vel de his desperandum fuisset, nisi aliunde mihi ipsi maxime cordi essent, prospiciendum potius comparata essent subsidia, de quibus editor Wernerus studiis quae iniuria adhuc neglecta iacerent, viam J aeger suo loco verba faciet. muniendam esse ηονί saeculi philologorum laboribus. Poteram multa addere, veniam petere, quia opere quos ita incitare utinam nobis contingat. quippe vixdum coepto desisto, laudare eos qui olim labores persuasum habeo imprimis digna esse inquisitione nostros adiuverunt, litterarum qui fuit statum cum eo vere historica ea tempora, quibus ecclesia Christiana qui nunc est comparare. verum dedecet ίη publico veterem Graecorum religionem atque philosophiam plorare. nec despero. divinus est veri cognoscendi cupido. eo vicit, quod multa earundem ίn doctrinam et vitam quo qui inflammati sunt communionem horum sacrorum suam recipiebat, extirpandos esse terminos, quibus fideliumque ecclesiam aliquando restituent. sacra et profana philologia, ecclesiae et imperii historia Dabam 22 ΧΙΙ 1920 ηοη sine gravissimo veritatis detrimento djstinentur. quod ut perficiatur ante omnia edenda sunt ecclesiae PRAEFATIO EDITORIS AD PRIMAM EDITIONEM ΧΙΙΙ erat, ac ne prompta quidem typis tradere ob caritatem vitae ίη dies crescentem permisit. ipsa spes bello sedato condicionem minus iniquam nanciscendi frustra fuit, PRAEFATIO ,EDITORIS neque ullum fructum ex tantis laboribus cepissemus AD PRIMAM EDITIONEM - nam, opibus paene exhaustis quae supererant ηοη iam sufficiebant ad prima volumina imprimenda - nisi U dalricus de Wilamowitz-Moellendorff cum anno externum auxilium. apparuisset. duobus donatoribus MCMXI ad Gregorii contra Eunomium dogmatis Ariani merito gratias sinceras ago, ministerio artis, scientiae perfectorem libros recensendos me advocaret, quamvis et instructionis publicae Beroliriensi, quod meam editio- tironem iuventa viridem tamen ηοπ improvidum, quanti nem impendio publico adiuvit, et consistorio Universita- laboris quamque ingrati aleam subiturus essem, ad hoc tis litterarum Kiliensis, quod ex stipe Haeneliana largio- disciplinae experimentum me permovit praeceptor. iam res opes meum ίη usum summa munificentia contulit, pridem litteris Christianis studueram, adliciebat etiam sine quibus hic liber nescio an etiam nunc absconditus philosophiae graecae interpretem angusta inter Platoni- iaceret. cae Christianaeque religionis confessores vicissitudo Sed hoc volumen emittere ηοη possum, priusquam spesque excitandi campos a nullo cultore adhuc tactos, viro summo, qui praefatione sua id insignitum esse vo- nec ηοη consilium ίηίί scripta Eunomii haeretici olim luit, qui opum suarum fundamentum substruxit consilio- flammis publicis tradita ex conservatis adversariorum ,Ι que suo me fulsit, qui infinitum plagulas corrigendi la- libris, quantum id fieri posset, recuperandi. cuius laboris borem mecum communicavit, ex animo gratias agam. per decennium vitae indefessi nunc primitias offero verbis autem gratiam persolvere ei ηοη possis, cui ηοπ volumen primum operum Gregorii Ν ysseni, alterum tantum bona externa, verum partem tui ηοη minimam prolegomenis instructum intra anni spatium, si fata debeas. quodsi de huius editionis misera fortuna Wila- dabunt, sequetur. mowitzius ίη praefatione conqueritur, hoc spero eum ηοπ Omnibus viris doctis, qui opera aut consilio me adiuve- recte auguratum esse. nam quamquam ίη hac brevitate runt, debitas agere gratias differo ίη eum locum, ubi humanae aetatis ηοη omnis esse possum ίη hoc uno opere, religiosius, quid cuique debeam, discribere potero. ίη Gregorii Ν ysseni tamen editionem principemcriticam, numera iam ante bellum obstacula exsuperanda erant, ut iam a compluribus temptatam, a nemine absolutam q uam firmissima et copiosissima recensionis praesidia vel ad faustum finem perducere, si modo socii ηοη deerunt, ex longinquis terris pararentur. taceo hoc loco de ex- ego numquam desistam. peditionibus iteratis ίη Graeciae angulos reconditos et ίη Dabam Kiliae 24 ΧΙΙ 1920 W.J. Orientem factis, sumptuosis sane nec semel adversis, de peregrinationibus ίη Italia aliisque terris per annos con- tinuatis. belli rabies omne cum exteris gentibus et sociis commercium devoravit, ίη quo totius operjs ratio posita Ι1 \Ι ι ;1\ ii PRAEFATIO AD EDITIONEM ALTERAM χν Ρήmae editionis meae ηοη multis locis mutavi. a textu Migneanae editionis innumeris locis differt, ubi vel veram lectionem restitui vel lacunas explevi, quarum longissima undecim paginas amplectitur. PRAEFATIO AD EDITIONEM ALTERAM Tabe1:!ae lucis ope confectae codicis Athoi Vatopedi LIBRORUM CONTRA EUNOMIUM (C), qui nr. 118 vocabatur, at nunc est nr. 129, quondam partim ίη itinere a C. ] antschio, photographo Cum consilium omnium operum Gregorii edendorum Lipsiensi, perditae partim tempestate pessumdatae ίη Americam profectus renovarem, id mihi a principio erant, cum primam editionem' praeparabam. has col- constabat duo volumina iam ante a me edita, libros lationis lacunas ίη apparatu cήtίcο olim a me notatas contra Eunomium dico, fundamentum huius editionis iam explevi novis tabel1is cura Ioannis Politis, pro- fore. nec nihil ίη hac re promovenda mihi profuerunt, fessoris Thessalonicensis, meum ίη usum subministratis, quae priore opere absoluto didici. sed nova quaedam cui etiam hoc loco gratias ago pro officio reddito. volumina prius emittere malebam, quam ad parandam lacunas codicis Vaticani graeci 1907 (S) ηοη solum ut alteram recensionem veterum meorum laborum accin- ίη prima editione notavi, sed ex eius apographo fide- gerer. quod quoniam iam mihi obtigit, ecce nunc duo lissimo, codice Musei Britannici Burneiano 52 (D), illa priora volumina correctiora prodeunt, ne inter talibus locis lectiones Vaticani perditas studui recu- Gregorii libros diutius id opus desideretur, quo eius perare. sed etiam praeter lacunas lectiones utriusque auctoritas inter theologos maxime nititur. primo volu- codicis D et S, qui difficillimus lectu est (cf. prolego- mine ut antea librum contra primam Eunomii orationem mena νοΙ 11), diligenter inter se comparavi. cum autem complexus sum addito libro contra Eunomii secundam oculorum acies ad accuratiorem talis libri investigatio- orationem, qui illum olim secutus est, sed ίη omnibus nem iam ηοη mihi satis idonea videretur, Hadwiga editionibus impressis gravi errore liber ΧΙΙΙ vel XIIbis Hoerner, quae Cantabrigiae per annum laborum meorum appellatur. hunc errorem ίη prolegomenis ad totum opus socia fuit, qua est assiduitate et acumine critico, meo contra Eunomium, quae volumini secundo praefixa rogatu codicem iterum contulit. ceteros quoque libros sunt, ex ipsis libris manu scriptis explicavi, quorum iterum examinavi, qua ίη opera Virginia Woods Cal1a- magna ίη hac re est confusio. addidi tamen testimoniis han, iam professor ίη Universitate Howard, quae vitam auctorum ίη hac altera recensione eos locos, quibus Sanctae Macrinae paucis ante annis edidit, benignissime Facundus Hermianensis, qui scripsit Iustiniani impera- ut solet me adiuvit. Η. Hoerner etiam plagulas indefessa toris aetate, Gregorii contra Eunomium libros adiectis industήa mecum perlegit et correxit, cui pro labore citat librorum numeris, qui cum Iustiniani ipsius cita- paene infinito maximam debeo gratiam. tione ίη Confessione rectae fidei et cum citationibus ίη W.]. Actis Conciliorum veterum contra auctoritatem codicum Scήρsί ίη Universitate Harvardiana, mss. Byzantinorum consentiunt et priscum ordinem Cantabrigiae Massachusettensium ίη nostra editione restitutum confirmant. ipsum textum aestate anni MCMLIX ι r\' , CONSPECTUS SIGLORUM ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΛΟΓΟΥ V codex Vaticanus graecus 447 membranaceus saec. α,'. ΠρooΙμ~oν ()τ~ οό συμφέρε~ τοός μ~ κα,τα,3εχομένους ΧΙΙ τ~ν ώφέλε~α,ν εόεργετειν πεφίiσθα.~. β'. 'Όη 3~κα,Ιως προς τ~ν &ν'tΙΡΡ'YJσ~ν ~λθoμεν του L codex Laurentianus Mediceus plut. ΥΙ 17 membrana- &3ελφου κα,Τ'Υ)γΟΡ'YJθέντος όπερα,λγ~σα,ντες. ceus saec. ΧΙ vel Χ exeuntis 5 γΌ 'Ότ~ οό3εν μέγα, κα,τα τ~ν του λ6γου 3όνα,μ~ν έν~- Α codex Ambrosianus C 215 ίηί. chartaceus saec. ΧΙΙ 36ντες Τct> β~βλΙιμ του ΕόνομΙου εΙκ6τως κα,τεθα,ρ~σα,μεν τ~ς exeuntis ' &ντφρ~σεως. Β codex Lesbicus Mytilenensis monasterii S. Joannis 3'0 'Όη πολλ1j μα,τα,~6τ'YJΤ~ κα,L περ~ττολογΙCf έν τct> Ι3Ι~ 6 membranaceus saec. ΧΙΙ λ6γ~ έχρ~σα,τo ό Εόν6μως, μ~ πάνυ σπου3άζων πεΡL τα C codex Athous monasterii Vatopedi n. 129 (olim 118) 10 κα,Ιρια,. ε'. 'Ότι οό κα.λως έΠΟΙ'YJσεν Eόστάθ~oν τον 'Αρμένιον membranaceus saec. ΧΙ vel ΧΙΙ ineuntis κα,L Bα,σΙλε~oν τον Γα,λάτην τοός έπισκ6πους έν τοις Ι3Ιοις Τ codex Vaticanus graecus 424 membranaceus saec. κ(ι)μφ3~σα,ς λ6γo~ς. ΧΙΙΙ ςΌ Μν~μ'YJ του προστάτου τ~ς &σεβεΙα,ς ΆετΙου κα,L S codex Vaticanus graecus 1907 chartaceus saec. is α,ότου ΕόνομΙου, 3~' όλΙγων κα,L τα yfv'YJ κα,L τα έΠΙΤ'Υ)3εό ΧΙΙΙ vel potius ΧΙΙ μα,τα, των &ν3ρων περ~έχoυσα,. ζ'.' 'Όη α,ότος όφ' έα,υτου έλέγχετα,ι ό Eύν6μ~oς &κα,τ Μ codex Marcianus graecus LXIX (501) chartaceus saec. ΧΙΙ - ΧΙΙΙ 'YJγ6Ρ'YJτος τ~ν &πολογΙα,ν ΠΟΙ'YJσάμενος. 'YJ'. 'Όη α,Ι λoι30ΡΙα,~, α,Ις κα,τα Bα,σ~λεΙoυ έχρ~σα,τo, v textus vulgatus editionis Parisinae anno 1638 ab Aegidio Morello emissae, quo utitur Migne ίη LBT Argumentum Iibri primi ab ipso auctore profectum est, Patrologiae graecae tom. XLV pag. 248 sq. cetera a Byzantino Iibrario adiecta sunt perverso quo tum fere- bantur librorum ordine notabi1ia (cf Proleg νοΙ Π). argumenta libri Ι om ν, exciderunt ίη AS, de codice C mihi ηοη satis constat. ι πρooΙμ~oν] litteras ΠΡΟΟψ om ίη Iacuna L 4 κα;Τ"t)γορ"t)θέντος LB: κα;Κ"t)γορ"t)θέντος Τν 6 κα;τεθα;ρσ~σα;μεν LB: κα;τεθα;ρρ~σα;μεν Τ v 6-7 της &ντφρ~σεως LB: τ~ν &VTLPP"t)cr~v Τ v 8 έν 'r<J) Ι8Ι~ λόγ~ add L: om ΒΤ v 9 ό ante εύνόμ~oς add L: omBTv 12 τούς ΒΤ ν: του L 15 α;ύτου L: του ΒΤ v 17-18 &κα;'t"'t)γόρ"t)τος correxi: ιΧκα;τ"t)γόρ"t)τον L v εύκα;Τ'r)γ6ρ"t)τον ΒΤ 18 &πολογΙα;ν couexi: δμολογΙα;ν LBT ν cf Ρ 4, 10 4 CONTRA EUNOMIUM CAPITULATIO 5 τούτι,> μαλλον ~. έκεΙνι,> πρέπουσιχt έκ των πριχγμ&των ~ε( εΙσ(ν, &ς ~πεσθιxι. οοτος λέγεΙ. τη του πατρος XΙXL του υιου V κνυνΤΙΧL. oόσ(~. θ'. ''ΟΤL έγκΙΧλων ΒιχσLλεΙι,> το μ~ ΠΡOστΎjνΙXL του λό t'Y)'. ''Οη οό κιχτιΧ λόγον πoι.ε~ εΙς πλΎjθoς οόσι.ων το γου έν τι'i> ΚΙXφι'i> των αγώνων .oό~ε ΙΧότος έΠL~εΙκνυΤΙΧL αλ- 8όγμoc ~Lιχμερ(ζωv, oό~εμ(ιx~ ~Π9~εLξLνΙτου τιχυτιχ ο{)τως gxeLV 5 λόΤΡLος &ν του έγκλ~μιxτoς. 5 πιχρεχόμενος. 1.'. ''Οη π&ντιχ δσιχ &νόμιχσεν ιχότον ύβΡLσηκιΧ Ρ~μιxτα. ι.θ'. "σ~L άπλΎjν λέγων τ~ν θε(ιχν οόσ(ιχν μέΧΡLς όνόμιχτος απ' ιχότων των πριχγμ&των Ψευ~Ύj ~LελέγχεΤΙΧL. συγχωρε~ τ~ν άπλότ'Υ)ΤΙΧ. LΙX'. ''ΟΤL ψυχρως έχρ~σιxτo τι'i>. κιχτιΧ το ιlθλoν σοφΙ κ'. "στ ι. κιχκως πoι.ε~ τΎjς του μονογενους ύπ&ρξεως σμιχη, ~L' 00 κιχτιχσκευ&ζεL πιχρ' ~μων όμoλoγε~σθιxI. το κε- έvέργεL&ν ηνιχ προεπι.νοων απεργΙXσηκ~ν τΎjς του Χριστου 10 κρΙσθΙΧL ιχότον XΙXL μ~ ακαΤ'Υ)γόΡ'Υ)τον τ~ν απολογΙιχν ΠΟL~ 10 ύποστ&σεως. crΙXcreΙXL. κιχ'. "στι. χιχλεπωτέριχ τΎjς 'Ioυ~ΙXί:κΎjς πλ&ν'Υ)ς ~ τούτων Lβ'. "ση μ&Τ'Υ)ν έπονεL~ΙζεL τ~ν ~εLλ(ιχν τι'i> τοσΙΧύτην βλιχσφ'Υ)μΙιχ. αν~ρεΙιxν έΠL των αγώνων προς βιχσLλέιχς τε XΙXL ύπ&ρχους κβ'. "ση οό χρ~ το με~ζoν XΙXL το gλιχττον έΠL τΎjς θεΙιχι; ~ε(ξΙXνη. οόσ(ιχς ~ογμιχτ(ζεLν' έν Φ XΙXL gκθεσι.ς τεχνι.κ~ των έκκλ'Υ)σι.ιχ- 15 LY'. Mν~μ'Y) των ~OγμΙXηκως ιχυτι,> εΙΡ'Υ)μένων XΙXL κιχτιΧ 15 σΤLκων ~oγμ&των. ~LΙΧΙρεσLν προς τιΧ εΙΡ'Υ)μένιχ μ&χ'Υ). κγ'. "ση οόκ αμ&ρτυρός έσην ~ τΎjς π(στεως ~ι.~ιxσκιxλΙιx L~'. ''Οτι. κιχκως έπο ('Υ)σε μν'Υ)μονεύων του σωΤ'Υ)ρΙου τιx~ς γριχφLκιχ~ς μιχρτυρ(ιχι.ς ~σφιxλι.σμέν'Y). 8όγμιχτος, μ~ πιχτέριχ XΙXL υΙον XΙXL &γι.ον πνευμιχ κιχθως κ~'. "ση μιxτιxι.oλoγε~ μεγέθ'Υ) XΙXL ~ι.ιxφoριXς gργων κιχΙ πιxριx~έ~oτιxι. όνομ&ζων, αλλιΧ XΙXL &λλοι.ς όνόμιχσι. χρ'Υ)σ&μενος ένεργει.ων έν τo~ς ~όγμιxσι. τΎjς εόσεβεΙιχς τεχνολογων. 20 κιχτιΧ το r~ι.ov βούλ'Υ)μιχ. 20 κε'. "ση ό πρεσβύτερον κιχτ& ΤΙ. ~ι.ιχσΤ'Υ)μΙΧΤLΚΟv νό'Υ)μιχ ι.ε'. ''Οη κιχκως έΠΟΙ'Υ)σε μόν'Υ)ν τ~ν του πιχτρος οόσΙιχν του υιου τον πιχτέριχ κιxτιxσκευ&ζωνανιxγκιxσθ~σετιxι. μ'Y)~ε κυρι.ωΤ&Τ'Υ)ν ειπων XΙXL ανωτ&τω, κιχτιχσκευ&ζων κιχτιΧ το σι.ω- τον πιχτέριχ &νιχρχον λέγει.ν. ι ," ";" - t.... \ ~, , κς'. "ση οόχ άρμόσει. XΙXL τη κτ(σει. το τοι.ουτον θεώ πωμενον ιχκυρον τε ει.νιχι. του υι.ου κιχ ι. του πνευμιχτος Τ'Υ)ν , , \' Ρ'Υ)μιχ 8 έΠL του υιου XΙXL του πιχτρος έξ'Υ)τ&σθ'Υ), δπερ έκεΤνΟL ουσι.ιχν κιχι. κιχτω. 25 ι.ς'. ΈξέτιχσLς του τΎjς ύπoτιxγΎjς σ'Υ)μιχι.νομένου, κιχθ' 25 βL&ζοντιχι., αλλιΧ χρ~ τον μεν υΙον cΧί:~(ως συν τι'i> ΠΙΧΤΡL \ , " (, , 8 λέγεΙ. ύποτετ&χθΙΧL τη του πιχτρος XΙXL του υιου oόσ(~ τ~ν θ εωρει~. σ θ ιχι., Τ'Υ)ν ο~\ε κησLν ιχπο ηνος ωρι.σμενου <χρονου> του πνεύμιχτος φύσι.ν· έν Φ κιχτεσκευ&σθ'Υ) δτι. συντ&σσεται. την αρχ~ν έσχ'Υ)κένιχι. όμoλoγε~ν. το, πνευ-μιχ το' ιΙιχ γι.ον ΠΙΧΤΡL\ κ,ιχ ι. υ (ι.ι-,> , ου, χ υ( ποτιχ, σσεΤΙΧL. κζ'. "σΤL μ&Τ'Υ)ν ύπέλΙΧβε τιΧς ιχότιΧς ένεργε(ιχς τιΧ ιχότιΧ Lζ'. Έξέτιχσι.ς των ένεργει.ων τ(νες κιχτιΧ τ~ν φύσι.ν ~ργιx πoι.ε~ν XΙXL τ~ν πιxριxλλιxγ~ν των gργων ΠΙΧΡ'Υ)λλιχγμένιχι; 30 τιΧς ένεργε(ιχς έν8ε(κνυσθΙΧL. LB Τ ι Τι add L: σm ΒΤ v έκεΙνιr LBT ν: έκεΙνου Oehler ex cσdd rec (σαι Τι) 6 πάντα 8σα L: 8σα πάντα ΒΤ v 7 δtελέΥ χεταt L: έλέγχεταt ΒΤ v ι σ ιΧπολογΙαν L: δμολΟΥΙαν ΒΤ v cf ι ι 18 LBT 8 κ' σαι Τ ΙΙ κα': Κ' et 13 κβ': κα' sed 16 ΚΥ' habet 13 βασtλέας L: βασtλέα ΒΤ v έπάρχους L 15 καΙ ante κατιΧ σαι L Τ (sic σαι κβ') 13 κβ' σαι Β, hinc 16 κβ' habet Β et deinceps 19 καΙ σαι L 23 &κυρόν τε ΒΤ &κυρόν τt add τε L: ιΧκύρως τε v sic σmnia quae sequuntur numerat το ante ~λαττoν σαι L 28 το πνευμα το &γtον σαι L πατρΙ κ. υΙίϊ>: τη του πατρος κ. του υΙου 23 άρμόζεt Β 25 ιΧ'ι8Ιως L: ΙδΙως ΒΤ v 26 χρόνου ούσΙ(f L (quae ex 26 irrepsere ut vid) supplevi , CAPITULATIO 7 6 CONTRA EUNOMIUM μα'. 'Ότ~ το έπακολουθοαν ou ταυτ6ν έστLν έκεΙν<ι> Φ ΚΊj'. "Oτ~ μάΤΊjν ύπέλαβεν άπαράβατον εLρμον έν τη έΠ'ηκoλoύθε~. των φύσεων συμφωνΙ~ 8ύνασθα~ συστ~να~. μβ'. ΙEρμΊjνε(α τ~ς τοα άγενν~τoυ σΊjμασ(ας καL τοα κθ'. 'Ότ~ μάΤΊjν Φ~θΊj τ~ν έν τα~ς ένεργεΙα~ς άμφ~βoλΙαν άΊ:8Ιου θεωρΙα. 8~αλύεLν έκ των οuσLων, καL το ~μπαλLν. 5 λ'. 'ΌτL ου8εις ~στL λ6γος θεΊ:κος ό τcΧ ΤΟLαuτα ζΊjτε~ν κελεύων' έν Φ κατεσκευάσθΊj και το μάταLον τ~ς έν τούΤΟLς ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΛΟΓΟΥ φ,λοσοφ(ας. λα'. 'ΌΤL Lκαν~ έστLν εΙς γνωσLν τ~ς κατcΧ τ~ν ουσεαν , \, , α . ΙΟ ο~ ευΙ τερος λ'ο γος ΤΊjν σαρκωσLν του~ θ εου~ λογου ταυτ6ΤΊjΤOς ~ 8LcΧ τ~ς προνοΙας καταν6ΊjσLς. και τ~ν 80θε~σαν παρcΧ τοα κυρΙου τo~ς μαθΊjτα~ς πΙστLν έκ- 10 λβ'. 'Ότ~ ά8Lαν6Ίjτος ~ άπ6φασLς τοα εΙπ6ντος άκολου- θε~ν τον τρ6πον τ~ς γενν~σεως τ<;> τρ6π<ι> τ~ς όμΟL6ΤΊjτος. ο~~~ο,α σκεL, καΙ.\ του\ ς ταυΙΤ Ίjν α" νατρεποντας αφΙ ετLΚOυ\ ς κα~\ ε" τερα πρoσεπ~νo~σαντας δν6ματα έκ τοα πατρος τοα 8tαβ6λου λγ'. "Oτ~ μάΤΊjν άπεφ~νατo τη φυσLκη τοα γεννωντος \ , , 10 ε!ναt λέγεΙ.. α' ξΙ~ ~ ο~L αο~ε,L κνυσ θ (XL τον ΤΊ~j ς γεννΊjσεως τροπον. β'. Είτα τ~ν τοα άΊ:8Ιου πατρος καL ULOU καL άγΙου λ8'. Mν~μΊj των έΠL 8Lαβολη τοα όμοουσΙου παρ' αότοα πνεύματος 8LcΧ πλε~6νων έpμΊjνεΙαν 8Lέξε~σtν. 15 ΡΊjθέντων και προς τcΧ εΙΡΊjμένα μάχΊj. , \ , λε'. Kατασκευ~ τοα προς τον μανLχαΊ:σμον ρέπεLν το γ . "Ε πε~τα ΤΊjν του~ ,α κατονομαστου ΤΊ~j ς αΙγ,L ας τρ~α,o~ oς ο, νοι ματος καL\ ,Τ'.Yj.ν .τ.ω.ν προσω, πων προ"ς' αλ λ Ίjλα σχε"σ Lν ετl. 86γμα των' ΑνομοΙων. 15 τε το τ~ς ουσΙας Γ1γνωστον και τ~ν προς ~μιΧς αότοα συγ- λς'. Mν~μΊj πάλLν τοα έκκλΊjσLασΤLΚΟU 86γματος έν \ \ \ \ κατα' β ασ~ν καL ΤΊjν ε,κ ~ΤΊj ς παρ θ"ε νου γεννΊjσLν κα~ Τ'Yjν ο~ε υ- παρα8ρομη· τέρα,ν αύτου πα,ρουσ(α,ν κα-Ι τ~ν έκ νεκρων ιχν<ΧστCtσLν τε 20 λζ'. ΣυνΊjγOρΙα των παρcΧ τοα μακαρεου Bασ~λεεoυ ΡΊj- \ και άνταπ680σι.ν. θε' ντων παρα τουΙ του ο~\ε o~L α β α λλομ'ε νων, ε'ν7 οι.ς φΊjσLν οι ΊΙ jμε, - 8'. MετcΧ τοατο τ~ν κατcΧ μέρος τοα ΕυνομΙου περι τοα τερος τ~ν <τοα> πατρος ΠΡΟσΊ)γορΙαν και τ~ν τοα άγενν~τoυ 20 ;)ντος κεν~ν και βλάσφΊjμOν ~κθεσLν πανσ6φως 8LελέγχεL. 8ύνασθαL τ~ν αότ~ν σΊjμαΙνεLν 8LάνΟLαν. ε'. Είτα το ά8Lαν6Ίjτον των τοα ΕυνομΙου ΡΊjμάτων λΊj'. MάΧΊj προς τούς σοφLσματώ8ε~ς αότοα συλλογt- των τ~ν ουσΙαν τοα πατρος μ~ χωρΙζεσθαι. ~ μερ(ζεσθαι. ~ 25 σμούς 8L' έΠLχεφΊjμάτων πλε~6νων. λθ' . 'Α ΠΟ'Κ ΡLσtς προ\ς το\ "ε π~φερoμενoν παρ " αυτου~ ,ε ρω, - α" λλ ο τι. γιΙ. νεσ θ αι. λε'γο ντων θ αυμαστω~ς "α ναΤΡεπεL. ς'. Ε!θ' ο{)τως τ~ν τοα ULOU προς τον πατέρα έν6ΤΊjτα ΤΊjμα,ει ό (1ν γεννιΧταt. μ'. 'Ότ~ ψυχρως συστ~ναt έαυτ<;> έπεχεΙΡΊjσεν, έλεγ χθεις παρcΧ τοα μακαρΙου ΒασtλεΙου. LBT 1 μα'omLΤ ούοmL 3 μα'Ρrο μβ'LΤ 5 κεφάλαLα του β λόγου ίn margine add L argumenta ad libros π-χπ (vulg) qui ίn secundo volumine continentur hic una cum LB Τ 1 ύπέλαβον Τ 8 τ~ς ροstγvωσLV om L 11 γνώσεως argumentis libri Ι Byzantinos libros secutus edidi ex LBT(V), ex ένώσεως anteposito γ et eraso sρίήtu corr L 133Lα3εΙκvυσθαL desunt ίn AS et (ut videtur) ίn C, tituli ad singula capita ΒΤ ν: 3εΙκvυσθαL L 16 τον post προς om ν 20 numerum margini cod S adscripti fere evanuerunt 7 του ante κυρΙου ante συν'Υ)γορΙα om Β et argumenta contraxit 22 του suppleνi add L: om ΒΤ 13 του post την om ν 23 'rL post rJ.λλο omL 26 παρ' αύτων L 28 έπεχεΙΡ'Υ)σεν LB ν: έΠLχεΙΡ'Υ)σLV Τ 26-ρ 7, 4 tήa postrema argumenta ίn unum contrahit omissis numeris Β