God en Hoop in Jesaja 5:1-7 aan die hand van parallelismes in die boek Jesaja deur Andries ...

428 Pages·2013·5.24 MB·Afrikaans

God en Hoop in Jesaja 5:1-7 aan die hand van parallelismes in die

boek Jesaja

deur
Andries Daniels

Proefskrif ingelewer vir die graad Doktor in die Filosofie aan die
Universiteit van Stellenbosch

Promotor: Professor HL Bosman

Maart 2013
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
Ek, die ondergetekende, verklaar hiermee dat die werk in hierdie proefskrif vervat
my eie oorspronklike werk is, en dat ek dit nie vantevore in die geheel of
gedeeltelik by enige universiteit ter verkryging van 'n graad voorgelê het nie.

………………………..
Andries Daniels Maart 2013

Kopiereg © 2013 Universiteit van Stellenbosch
All regte voorbehou
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
OPSOMMING

Hierdie proefskrif ondersoek die vraagstuk rondom die verhouding tussen God en
Hoop in Jesaja 5:1-7 aan die hand van parallelismes in die boek Jesaja. Daar word
gepoog om die hipotese te bewys, dat "hoop" in die boek Jesaja op 'n besondere
manier by wyse van parallelismes (sinonimiese, antitetiese en sintetiese) teologies
verduidelik word; dat hoop teologies nie net in ooreenstemming (sinonimiese en
sintetiese parallelisme) nie, maar ook in teenstelling (antitetiese parallelisme)
verstaan kan word; dat Jesaja 5:1-7 as 'n goeie voorbeeld van antitetiese
parallelismes gebruik kan word; dat die sosiale, kulturele en ideologiese verband
aanleiding tot die verskillende aksente binne die teologiese verstaan van hoop in
Jesaja gee. Vir hierdie ondersoek word Vernon Robbins se sosio-retoriese
benadering gebruik.

In hoofstuk 1 word die sosio-retoriese benadering van nader bekyk en word
moontlike leemtes aangespreek en sekere voorstelle word gemaak. Ter verheldering
van die begrippe "hoop" en "parallelisme" word daar gefokus op die betekenis van
die begrippe soos in die hipotese van die proefskrif vervat. Daar word 'n oorsig van
die navorsing van Jesaja 5:1-7 gegee en hoe die geskiedenis van interpretasie deur
drie benaderings, te wete die histories-kritiese, die literêre en die teologiese
benaderings, gekenmerk was. Deur die gebruik van die sosio-retoriese benadering
word gepoog om, "God en Hoop in Jesaja 5:1-7 aan die hand van parallelismes in
die boek Jesaja", meer volledig te bestudeer.

In Hoofstuk 2 word daar na die intratekstuele verband van Jesaja 5:1-7 gekyk. Daar
word op die volgende gelet:

 Die herhalende verband en patroon; hoe woorde en frases herhaal word.
 Die progressiewe verband en patroon; daar is 'n progressiewe opbou vanaf vers
1 tot vers 7 deur woorde en frases.
 Die verhalende verband en patroon; Jesaja 5:1-7 het twee strukturele kenmerke
wat met 'n liefdeslied en 'n regsaak te make het.
 Die oop-middel-sluit verband en patroon; dit kan soos volg uiteengesit word:
i
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
- oop: vv. 1-2d;
- middel: vv. 2e-4;
- sluit: vv. 5-7.
 Die redenerende verband en patroon; Jahwe is besig om 'n argument op te bou
en Hy gebruik die voorbeeld van die wingerd en hofterme om sy saak te
verduidelik en op te bou.
 Die sensoriese verband en patroon; hier het die verhouding tussen Jahwe en die
volk versuur en word van kontrasterende emosies en handeling gepraat,
naamlik: opgewondenheid en teleurstelling, oes en oordeel.

In Hoofstuk 3 word op die intertekstuele verband van Jesaja 5:1-7 gefokus en die
samehang met hoop. Daar word na die datering van Jesaja 5:1-7 gekyk. Die
moontlike intertekstuele verbande tussen Jesaja 5:1-7 en sy intertekste in die boek
Jesaja is dié van: "herhaling", "tematiese uitbreiding" en "rekontekstualisering".

Aangesien daar op parallelisme gefokus word met antitetiese parallelisme as die
uitgangspunt, word daar 4 fokustekste behandel, naamlik: Jesaja 5:1-7
(hooffokusteks), Jesaja 27:2-6, Jesaja 40:27-31 en Jesaja 59:1-21. In terme van
parallelismes en datering word dit soos volg getipeer:

 Jesaja 5:1-7: antitetiese parallelisme, laat post-eksilies.
 Jesaja 27:2-6: laat pre-eksilies.
 Jesaja 40:27-31: antitetiese parallelisme, eksilies.
 Jesaja 59:1-21: antitetiese parallelisme, post-eksilies.

Die rede waarom 27:2-6 ook behandel word, is dat dit kanonies as die tweede
wingerdlied bekend staan.

In Hoofstuk 4 word daar op die sosiale en kulturele verband van Jesaja 5:1-7 en sy
intertekste en die verband met hoop gefokus. Ten opsigte van die sosiale en
kulturele omstandighede is die godsdienstige reaksies oorwegend "revolusionist" en
die retoriek oorwegend "dominant" en "alternative". Die sosiale en kulturele
ii
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
begrippe wat 'n rol speel in hoe hoop verstaan word, is: "wingerdbou", "inwoners
van Jerusalem", "manne van Juda", "huis van Israel", "Jakob/Israel" en "Sion".

In Hoofstuk 5 word daar op die ideologiese en teologiese verband van Jesaja 5:1-7
en die verband met hoop gefokus. Die volgende kwessies werp lig op hoe hoop in
terme van die ideologiese verband verstaan word, naamlik: "die konflik tussen
gemeenskappe", "ideologiese konflik betreffende die Sionsteologie", "die volk se
omstandighede in ballingskap" en "klassekonflik". In terme van die tema, "God en
Hoop in Jesaja 5:1-7 aan die hand van parallelismes in die boek Jesaja", is die rol
van Jahwe van deurslaggewende belang in hoe hoop verstaan word. In die
teologiese verband van Jesaja 5:1-7 vertolk Jahwe die volgende rolle: "Tuinier-
Wingerdboer", "Skepper", "Koning", "Regter", "Kryger" en "Man".

In Hoofstuk 6 word 'n opsomming gegee, asook 'n gevolgtrekking van die studie,
die bydrae van die proefskif tot navorsing in vergelyking met bestaande navorsing
en voorstelle met betrekking tot verdere navorsing.

Dus, die antwoord op die vraag: "Hoe word "hoop" teologies in die boek Jesaja
verstaan met inagneming van die literêre en historiese verbande van Jesaja 5:1-7?"
is soos volg:

Hoop, met parallelismes in die boek Jesaja as uitgangspunt, word teologies verstaan
deur Jesaja 5:1-7 sosio-retories na te vors.

iii
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
ABSTRACT

This dissertation is an attempt to address the problem of the relationship between
Yahweh and Hope in Isaiah 5:1-7 in the light of parallelism in the book Isaiah. It is
an attempt to prove that our hypothesis, that hope in the book Isaiah can be
explained theologically in a special manner by means of parallelism (synonymous,
antithetical and synthetical); that hope can also not only theologically be
understood in concordance (synonymous and synthetical), but also in contradiction
(antithetical); that Isaiah 5:1-7 can be used as a good example of antithetical
parallelism and that the social, cultural and ideological texture give cause to the
different accents of the theological understanding of hope in Isaiah. For this study
we used the socio-rhetorical approach of Vernon Robbins.

In Chapter 1 we look more closely at the socio-rhetorical approach, we look for
possible flaws and make some suggestions. For the clarification of the concepts
"hope" and "parallelism" we focus on the meaning of these concepts as included in
the hypothesis of this dissertation. An overview of the research of Isaiah 5:1-7 is
given and how the history of interpretation has been characterised by three
approaches, namely the historical-critical, literary and theological approaches. By
the use of the socio-rhetorical approach we attempt to study more fully "God and
Hope in Isaiah 5:1-7 in the light of parallelism in the book Isaiah".

In Chapter 2 we are focusing on the inner texture of Isaiah 5:1-7. We are looking to
the following:

 The repetitive texture and pattern; we are looking for the occurrence of words
and phrases more than once in a unit.
 The progressive texture and pattern; there is a progressive building up from
verse 1 to verse 7 in words and phrases.
 The narrational texture and pattern; Isaiah 5:1-7 has been characterised by two
structural forms, namely a love song and a juridical case.
 The opening-middle-closing texture and pattern; the exposition looks as
follows:
iv
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
- opening: vv. 1-2d;
- middle: vv. 2e-4;
- closing: vv. 5-7.
 The argumentative texture and pattern; Yahweh is building up an argument. He
is using the example of a vineyard and court terms to explain and build up His
case.
 The sensory-aesthetic texture and pattern; the relationship between Yahweh
and his people become sour and we are talking of contradicting emotions and
acts, namely excitement and disappointment, pressing (of the grapes) and
judgement.

In Chapter 3 we are focussing on the intertexture of Isaiah 5:1-7 and its connection
with hope. We are looking to the dating of Isaiah 5:1-7. The possible intertextual
connections between Isaiah 5:1-7 and the other texts in Isaiah are "recitation",
"recontextualization" and "thematic elaboration".

Considering that "parallelism" is part of the theme of this dissertation, we are taking
antithetical parallelism as point of departure to concentrate on four focus texts,
namely Isaiah 5:1-7 (main focus texts), Isaiah 27:2-6, Isaiah 40:27-31 and Isaiah
59:1-21. In terms of parallelism and dating we typify the four texts as follows:

 Isaiah 5:1-7: antithetical parallelism; late post-exilic.
 Isaiah 27:2-6: late pre-exilic.
 Isaiah 40:27-31: antithetical parallelism; exilic.
 Isaiah 59:1-21: antithetical parallelism; post-exilic.

The reason for taking 27:2-6 as one of the focus texts is that it is canonically
speaking known as the second love song.

In Chapter 4 we are focussing on the social and cultural texture of Isaiah 5:1-7 and
its intertexts and its connection with hope. With regard to the social and cultural
circumstances the predominant religious reaction is "revolutionist" and the rhetoric
"dominant" and "counterculture" or "alternative". The social and cultural concepts
v
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
that play a role in how hope is understood are: "viticulture", "dwellers in
Jerusalem", "men of Judah", "house of Israel", "Jacob/Israel" and "Zion".

In Chapter 5 we are focussing on the ideological and sacred texture of Isaiah 5:1-7
and its connection with hope. The following issues cast light on how hope must be
understood in terms of the ideological texture, namely "the conflict between
communities", "the ideological conflict concerning Zion theology", "the people
circumstances in the exile" and "class conflict". In terms of the theme, "God and
Hope in Isaiah 5:1-7 in the light of parallelism in the book Isaiah", the role of
Yahweh is crucial in in the way hope must be understood. In the sacred texture of
Isaiah 5:1-7 Yahweh plays the following roles: "Gardener-Viticulturist", "Creator",
"King", "Judge", "Warrior" and "Husband".

In Chapter 6 we summarise our study and also give a conclusion to the study, the
contribution of the dissertation to the field of study in comparison with existing
research and suggestions with reference to further research.

Therefore, the answer on the question, "How can hope been theologically
understood in the book Isaiah in consideration of the literary and historical textures
of Isaiah 5:1-7?" is as follows:

Hope with parallelisms as point of departure in the book of Isaiah can be
theologically understand on how Isaiah 5:1-7 is socio-rhetorically been
investigated.

vi
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
DANKBETUIGINGS

1. Eerstens, aan God die dank wat dit vir my moontlik gemaak het om sy Woord te
bestudeer. Mag sy Naam deur hierdie studie verheerlik word.

2. Ek wil dank betuig aan my promotor, prof. HL Bosman, vir sy leiding, hulp en
bystand wat ek van hom, gedurende die tyd van studie, ontvang het. Daar was
tye wat ek tou wou opgegooi het, maar dan het hy my moed ingepraat. Die
tydperk van die navorsing was baie lang. Aan die einde het die hoop nie
beskaamd nie. Daar is in my lewe enkele persone wat 'n groot invloed op my
lewe uitgeoefen het. Prof. Bosman is een van hulle. Hiervoor, sowel as vir u
vriendelikheid en opregtheid, sê ek baie dankie.

3. Aan my vrou, Lilian en my kinders, Andrea, Lyle en Lyla (die tweeling), baie
dankie vir die ure wat julle moes opgeoffer het om hierdie studie moontlik te
maak.

4. Ek wil verder dank betuig teenoor die biblioteek personeel en ander
personeellede (administrasie) vir u bystand, vriendskap en invloed op my lewe.

5. Die finansiële ondersteuning van die Fakulteit van Teologie (Universiteit van
Stellenbosch) gedurende die tyd van die studie word hiermee erken.

6. Baie dankie aan my moeder, skoonmoeder en familie vir hul belangstelling,
gebede en ondersteuning. Dit word opreg waardeer.

7. Laastens, baie dankie aan gemeentelede (Rynse Gemeente Stellenbosch) vir hul
belangstelling, gebede en ondersteuning. Dit word opreg waardeer.

vii
Stellenbosch University http://scholar.sun.ac.za
INHOUDSOPGAWE

HOOFSTUK 1 INLEIDING 1

1.1 Agtergrond en aanleiding tot die studie 1
1.2 Probleemstelling 1
1.3 Hipotesestelling 1
1.4 Metodologie 2
1.5 Begripsverheldering 8
1.5.1 Hoop 9
1.5.1.1 Die semantiese veld van "hoop" 9
1.5.1.2 Aanleiding tot hoop 13
1.5.1.3 Objekte van "hoop" 16
1.5.2 Parallelisme 26
1.6 Navorsingsoorsig van Jesaja 5:1-7 29
1.6.1 Inleiding 29
1.6.2 Die Geskiedenis van Interpretasie 30
1.7 Hoofstukindeling 43

HOOFSTUK 2 DIE INTRATEKSTUELE VERBAND VAN JESAJA
5:1-7 44

2.1 Inleiding 44
2.2 Die herhalende verband en patroon 46
2.3 Die progressiewe verband en patroon 51
2.4 Die verhalende verband en patroon 56
2.5 Die oop-middel-sluit verband en patroon 58
2.6 Die redenerende verband en patroon 58
2.7 Die sensories-etiese verband en patroon 59
2.8 Gevolgtrekking 63

HOOFSTUK 3 DIE INTERTEKSTUELE VERBAND VAN JESAJA
5:1-7 65

3.1 Inleiding 65
3.2 Die voorlopige datering van Jesaja 5 68
3.3 Moontlike tipes intertekstuele verbande 70
3.4 Jesaja 5:1-7 se intertekstuele verbande in die Ou Testament 76
3.4.1 Die Jesajaboek 77
3.4.1.1 Jesaja 1-39 77
3.4.1.1 1Jesaja 27:2-6 100
3.4.1.2 Jesaja 40-55 112
3.4.1.2 1 Jesaja 40:27-31 124
3.4.1.3 Jesaja 56-66 132
3.4.1.3 1 Jesaja 59:1-21 150
3.5 Voorlopige gevolgtrekking 166

viii