GLAGOLI TA ® a ® aa ώ si

170 Pages·2012·42.25 MB·Italian

G L A G O LI T A
® a ® a a ώ si
ID Ε S T
CODICIS GLAGOLITIGI INTER SUOS FACILE A!NTIQUISSiMl,
O L I M,
DUM INTEGER ERAT VEGLAE IN THESAURO FRANGEPANIANO, HABITI PRO S. HIERONYMI BIBLIIS CROATICIS,
SUPPARISQUE AD MINIMUM EXARATO A · MLVH · CYRILLIANO OSTROMIRI NOVOGRADENSIS,
Λ Ε Ι Ψ Α Ν ΟΝ F O L I O R UM XII· M E M B R A N E O R U M, S E R V A T UM IN B I B L I O T H EC A
ILLMI COMITIS PARIDIS CLOZ TRIDENTINI.
LITTEKIS TOTIDEM CTRILLICIS TRANSCRIPTUM, AMPLISSIMIS DE ALPHABETI GLAGOLITICI REMOTIORI ANTIQUITATE ET LITURGIA 6LAVICA A. D. · DCCCLXX·
PRIMUM COEPTA IN ΡΑΝΝΟΝΙΛ PROLEGOMENIS HISTORICIS ET PHILOLOG1CIS, MONUMENTIS ITEM TRIBUS DIALECTI CARANTANICAE SECULI ·Χ· MONACHII
11EPERTIS, ITEMQUE SPECIMINIBUS SLAVICARUM CIS DANUBIUM DIALECTORUM AB A. - MLVII-AD MDCCCXXXV ·; CALENDARIO SLAVICO A. MLVII· ALIISQUE
INEDITIS; ADDITO GRAECO GLAGOLITAE INTERPRETIS ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΩΙ, LAX1NAQUE SLAVICORUM. OMNIUM INTERPRETATIONE, LINGUAE DEMUM SLAVORUM
L/TRIUSQUE R1TUS ECCLESIASTICAE BREVI GRAMMATICA ET LEXICO ILLUSTRATUM EDIDIT ET QUALEMCUMQUE HANC EDITIONEM SUO STUDIO ET PECULIO
PROCURATAM HONORIS ET GRATI ANIMI CAUSA , QUOD IN QUINQUENNIUM TRACTANDUM EDENDUMQUE SIBI CODICEM CONCREDIDIT,
HiLM0 COMITI PARIDI CLOZ TRIDENTINO
F Ε L I C I C O D I C IS D O M I NO
DEDICAVIT
Bartholomaeus Kopitar,
AOGLISTISSIMO AUSTRIAE IMPERATONI A BIBLIOTHECAE PALATINAE CCSTODIA.
-||ΓΙ|
S. Paulus apostolus ad Romanos XIV, 11:
K A I H A Σ A Γ A a su Ε Η Ο Μ Ο Λ Ο Γ Η Σ Ε Τ ΑΙ T Ω I Θ Ε Λ I.
Εϊ Ο Μ Ν I S L I Ν G U Α C O N F I T E B I T UR DE Ο.
^ « I P ^ S A^ S a - f a ^ A S U D r S g i fi ^ R P S. Glagolita Clozianus,
H BLCTRK1* ^-IHK-I HCNOB^FEITKCA ΓΒΗ. Idem Glagolita Clozianus transcriptus cjrillicc.
H B^C^KU Α3ΩΚΚ HCNOB^CRUTA KBH. Cod. Bibl. Caes. bulg. Dragomirn.
H B^CAKK G3HIKU Η£Π0Β^«ΓΙ»ΕΕ KBH. Cod. Bibl. Caes. scrb. chart. CI.
H BCAK-S »713ΩΚΤΙ HCNOB^CRUCA ΓΒΗ. Editio princeps, Ostrog. 1580.
H BcAK-i ΙΖ^ΩΚ·» HtnoB^CTCA ΚΓΟΒΗ. Editio vulgata (1816).
CUM TABULIS Λ Ε Ν Ε IS DUABUS.
V I N D O B O N A E,
P R O S T AT A P U D C A R O L UM G E R O LD Β I Β L I O P O L Λ M.
MDCCCXXXVI.
O P U S C U L I C O N S P E C T U S.
1) P r o l e g o m e n a.
Pag.
I. Accidit in puncto, quod non speratur in anno ΙΠ
II. Status rei glagoliticae ante inventum codicem Clozianum.
III. Causa glagolitica in integrum restituitur. IV
IV. Describitur codex Clozianus
V. Continuatur descriptio \
VI. An nostri quinterni sint pars codlcis olim Assemaniani, nune Vaticani. . . .. VI
VII. Vestigia aliorum codicum glagoliticorum persequenda —
VIII. Continuatur descriptio codicis Cloziani.
IX. Scriptura codicis VII
X. Contenta in codice
<
XI. Fructus ex illius editione redundaturus VIII
XII. Slavorum linguae sacrae origines. . . . . . . . . . ..
XIII. Slavorum linguae sacrae ejusdem varietas IX
XIV. JNovissimi primi, et vice versa. XII
XV. Glagolitarum status hodiernus. XM
XVI. Missalis Glagolitici epoehae tres. XV
XVII. Statistica Glagolitarum. XVII
XVIII. Quae malo remedia quaerenda XVIII
XIX. Ratio et consilium edendi codicis Gloziani XIX
XX — XXVIII. Expositio tabularum aenearum hujus operis XX
XXIX. In historiam Slavorum Pannoniae et Moesiae respeetus XXX
XXX. Slavicarum cis Danubium dialeetorum contentio. XXXII
XXXI. Specimen dialeeti carantanicae sec. X.: Monumenta Frisingensia tria, explicata etillustrata. XXXIII
XXXII. Specimina Slavismi Cisdanubiani, ab A. 1057—1835 XLV1II
XXXIII. Appendix prima: Kalendarium Ostromirianum A. 1057, cum latina interpretatione. Sub-
seriptio codicis Evangeliorum Ostromiriani A. i 57 LXI
0
XXXIV. Appendix altera: de Moravis carantanis LXX
XXXV. Appendix tertia: Sonus * Pseudocroatarum interamnensium LXX
XXXVI. Appendix quarta: de S. Methodio superstite in Moravis anno adhuc 884. . . . LXXI
XXXVII. Appendix quinta: Anonymi Salisburgensis A. 873 seriptoris, Historia Gonversionis Ga-
rantanorum et de S. Methodio testimonium querulum quidem sed luculentum. (Edi-
tio nova ope quinque codd. plenior et emendatior) LXXII
XXXVIII. Appendix sexta: Slavorum Cisdanubianorum historiae conspectus chronologicus usque
_ ad A. 901 LXXVI
XXXIX. Conclusio Prolegomencon. · · . . .. LXXX
2) O p us i p s u m.
Codex glagoliticus Clozianus accurate transeriptus totidem litteris cyrillianis usitatioribus. . . 1
Graecum Hζοχείμενον Slavi interpretis; itemque slavicae versionis Interpretatio latina. . .. 25
Locorum biblicorum collatio ^
#
3) E p i m e t r o n.
Collatio interpretationis ineditae psalmi CIII, 1 - 11, e codice sec. XI. glagolitocyrilliano, cum archetypo
graeco ejusdem interpretationis, itidem inedito, e codd. Ambros. et Vindobonensi. . . 14
Slavorum linguae sacrae Grammatica brevis. . n
n
Ejusdem linguae sacrae breve Lexicon.
C O R R I G E N DA ET A D D Ε Ν D A.
In T e χ t u Codicis Cloziani p. 1 — 24.
Lin. 771. Pro rogo^H col. 2. lege rofiopH.
Lin. g. Pro nocr-in^HTCA lege nocr-sn^HT-AcA. — 783. — ΕΆΒ^ΛΙΙΙΑ lege CIBA3AUJA.
— 27. — nHfCNU Codex habet πΊίΕΝΆ. — 785. ΗΝΟΠΛΕΜΕΝΝΗΚΆΗ lege ΗΝΟΠΛΕΜΕΝΝΗΚΆΗ.
— Og. — ti»H lege T*IH. Sic et inLcxicop. 83 : CAH o ων. — 792. — EAVKO ΒΗ^ΗΜΆ Codex habet ΕΛΪΚΟ ΒΪ^ΪΜΆ.
—· g2. — ΟΊ)ΕΜΓΑ Codex habet OLJEMU. — 7g4. — c0yr0K0 MKBKO- lege coyrogo 'MBKO-.
— gg. — ΗΜΪΤΗ Codex habet ΪΜΊΪΤΗ. — 804. — ΠΛ^ΝΝΗΚΆΗ lege ΠΛ^ΝΝΗΚΆΗ.
101. Inter -NITEPUMI et HJKE Codex habet punetum. 81 g. — H C KAAA lege 4CKAA.
— 111. Col. 2- escidit titla in: ΛπΛον. — 835. — MHMO Codex seribit ΜΪΜΟ. Sic et L. 836.
— 138. Col. 2. excidit tilla in: CTH. — 850. — npHNOUJA)c^ Codex seribit ηρΪΝΟΐιΐΛ^*.
— 146. Pro ΟΤ"Ϊ ΒΛΛ^ΆΙΚΆ loge οτ-s ΗΛΑ^ΆΗΚ-Ϊ. — 858. — E3YRITA lege ΕϊγπτΑ sine titla.
— 170. Post ογΒ^Μ-χ col. 2. dele comma. — 877. Supra vocis po^iiCTBO recentior manus ad-
— 200. Post ΒΪ^ΟΤΗ? col. 2. dele comma. seripsit glagoliticum JK^' μονόγρχμμον.
— 203. Pro B'SCEH ΦΪΛΟΕΟΦΗΪ lege BKCEH ΦΪΛΟΕΟΦΗΪ. — 8g2. ΒΆΒΗΤΙ»ΛΕΜΪ Codex habet ΒΆ ΒΪΤΙ»ΛΕΜΪ.
— 227. Pro K-SHBAIIJE lege KTIHBAALIIE , ex correctione. — go4. no κ Codex habet no κ· ^Ι»ΝΆ.
— 23Γ). Pro κογιΐΛΐΛ codex habet more suo κογπΛ*. — g23. ΒΆΝΗ^Ε Codex habet BKNH^E.
— 240. Post προ'ΐϊηγΆ abest punetum in Codice. 931. ΠΡΑΒΕ^ΆΝΗΚΑ Codcx habet ΠΡΑΒΕ^ΙΙΝΪΚΛ.
— 250. Pro nak^žbh lege: h na κρήΗ, ut est col. 2. — 937. ΒΆΗΕΤΗΝΛ Codex habet B^HCTIN*.
— 255. Col. 2. pro ^AHH-AE lege: ^A^AHHUE. — 945· ηοςηφ-ϊ Codex habet ϊοοηφ'Λ.
— 261. Col. 2. junge Ο Τ Ϊ- ^Χ. — 953· ΗΟΒΪ lege HcBi'(id est ncoycoBi').Et moxMOiiJT'»rai.
— 270. Pro ejjorvra lege EJIOIITA, sine titla.
— 305. Col. 2. junge 3ΛΚΆΗ - wa; et lege CTBopkWAro. In Pi e 1 i q u i s.
308. Col. 2. pro ^Ίϊτάλν lege ^Ίϊτ^λη.
In Tab. I. Specimine 7 pro sec. 1493 lege: ser. A. i4Q3-
— 30g. Pro ΠΑΜΑΤΪ lege ΠΑΜΑΤΚ. Nec te turbabit praepostere citatus Tabularum ordo.
— 314. Lege: ^ BI» p ni'· H Ι^Κ^ΓΪ.
Pag. III, 2, 13: pro sesquisecuIo, lege: semiseculum.
324. Col. 2. pro HjrNULjB lege -ferNJiLjk.
— XIII, 1 , 1: dele: plus.
— 341. Pro lege
— XXX, 2, 13: pro: at, lege: ad.
— 410. Post HM-iH Codex habet punetum.
— XXXI, 1, 1: pro nono, lege: novum.
41 β. Pro CROIAHHEPEH lege: CTOIAH VEOEH. — LI, 2, 5: pro Toj lege TAj·
— 420. Post CBATHT-S punetum habet Codes. — LVIII. 1. 4- Pro A. i557 lege A. 1578.
— 424. Pro ^ΑΟΓΆ lege ^ΛΕΤΪ. •— LXX. Carantanorum hodieque vigentibus in voaim
— 437. Col. 2. junge ΐκο-ίΚΕ.
ipsis radicibus Λ pro aliarum dialeetorum oy, adde
— 441. Pro ΝΕΓΟΤ'Έ lege ΝΕ^ΟΦΑ. similes his Zagrabiensium Infmitivi per Λ flexionibus
— 471. Pro TBOPHTH Codex habet TBO^HTI'. Carniolani Truberi A. 1550 archaismos in h oz ho
— 475. Post TpAnEg^ Codex habet punetum. (^ΟΗ*) et veruj o (Β^ογιχ), pro quibus tamen non
— 480. Pro ΜΗ Η3ΓΛΛΓΟΛΛ Codex habet MV Η^ΓΛΑΓΟΛΑ. solum Carnioli hodierni, sed et ipsi Truberi aequales
— 482. Pro pacn-tA-i lege pAcnAA-s. Bohorizh et Dalmatinhabent h o z h c m e t verujem.
— 520. Col. 1. excidit ΗΝΟΙΧ ante npA-. At durat adhuc o (.&) in reliqua declinat.Fem. et Verbi.
— 524. Post fEHENOE Codex habet duo puneta (:). — LXXI, 2, 41 : pro: inventum, lege: inventam.
— 533- ΊΊ* (sic), non ^UJA quod expectcs. — LXXIV, 2, 14: pro: substixit, lege: substitit;
— 560. Divide -,ΜΗ V\OKJ>OTAMH. — 50, 2,0: pro: numerac, lege: numerare.
— 502. Pro NKCKOE Codex habet NEKCKOE, ut est col. 2. — 55. Dativo Sing. paradigmatis NEKO, pro NEKECoy lege
— 500. Pro RRFCCKOMI» TRSB^B- lege rrfcc-AKOMU C%BA^ANO. NEKECH. Parad. III. Local. penes-u iac etiam in-E:
— 576. Pro ΕΗΛΝΊΪΗ Codex habet CHAN^V. HMENE, OBMATE, NEKECE ; cf. Glagolitam L. 37 et 44.
— 5g5. Lege c^an^l et πρφρτχπκΝΧιχ. Dualis denique numeri Nom. Acc. et Voc. omnium
— 0θ4. ΚΆ'Η Codex habet KUH , diserte per Κ! ]Seutrorum paradigmatum pro -A corrige in -FFC et -N;
— 0θ5. Pro KECUM^LTUE Codex habet KECAMJKTKE. CAOBFFE, AHIjn, OyMENi'n, HMENRFE, ΟΒΗΑΤΦ, NEKEC^.
— 618. Pro csMpiiTU Codex habet cumjutu. — 50. Paradigmatis KOCTU Localem muta Instrumentali
— 687. Pro cb^e- lege cBrfe^ri'TEAkCTBoyET'i. et vice versa, KOCTH^ postponerido τω KOCTH.
— 6gi. Pro CACTABNHHE lege CSCTABUNHHE. — 00. Instrumentalem ^EBATNIA emenda in ^ΕΒΑΤΗΙΛ.
— 6g6. Pro npocrEfu lege riiiocTEfs. -— 04. Pro: Quacdam in o^^ etc. lege: Quaedam οχ·ί
— 705. IČNO lege' ut est col. 2. Ν KO, (id est NEKO). (sine: in). ltemque post 6) : Usitatius nocT-imn, noy-
— 711. ΒΕΑΗΚΆΗ Codex habet ΒΕΛΪΚΆΗ. CT'AUJH adde: in libris Rccrntiorum minus correctis;
— 714. Divide NPUB^E CA. nam verum πογιητΆηιη (i. e. noyipuiun) habes in
— 730. ΓΛΕΙΙΙΗ Codex habet ΓΛΕΙΙΙΪ. ipso Glagolita.
— 732·. Vocis Γι» vocalis evanida: γκ an (i. c. rtn)? -— 05. De seriptione Adverbiorum ογΝ^ an oyNK, Toy-
— 733. Mfi»TBKLjU Codex habet MfATBtaju. N^ an TOYNK, dubius haereas; recentioribus KOAE,
— 734. B^^AEMU lege ΒΆ3£ΛΕΜΆ. ^aae, AoysE τω e faventibus, at mun^ et aliis τω φ.
— 735. Pro ΠΕΜΑΤΕ lege IIEMATV. Cf. Dobr. Institt. p. 417.
730. Pro KE30YMNHHE lege ΚΕ3ογΛ\Ι»ΝΗΜΕ. — 08. BAfiA significat: elixo, coquo(non: frixo).
— 747· KECiMfiTkK) Codex habet kecL/U^stmo. — 70. Ante BrATopHijEiA pone punetum.
— 748. Ι^Μ^ΤΒΆΗ^Ά Codex habet Ι3Λ\^ΆΦΒΆΗ;(·Α. — 71. Pro r^tEMHLpA lege r^cENMLjA.
— 754. Col. 2. pro crAnACNEH lege γαπΪκνεϊ. — 84· τ ου CAT'S 2· pers. potius esset CAiun , quam CACH,
— 700. ΜΛΆΒΆΗ H ΓΛΑΕΗ Codex habet ΜΛΆΒΆΗ Ϊ TAACH. quippe verbi non ut v\ACH ftc. syncopati, sed integri
— 707. Col. 2· pro ΚΆΗΚΑΙΛΙΧΙΤΑ lege ^AHBAI&IJJTA. Ut est H MAM K , HM.UUH, ΗΜΛΤΙι (ΗΜΑΤΆ).
P R A Ε F A T I O.
L
II.
ACCIDIT lis PIJNCTO, QUOD NO Ν SPERATIR STATUS CAtISAE GLAGOLITICAE ΑΝΤΕ IN\ENTtJM
IN ANNO. CODICEM CLOZIANUM.
Hujus barbari versus expertus ailctor ipse veritatem Quibus tum ego laetitiis incedebam, cum vi-
nonnisi grato animo testatur. Audi sis rem lector be- derem glagoliticum, quem vocant, codicem si
nevole. Attulerat nobis, Kal. Jun. 1830, melioris luti non antiqviiorem, saltim aequalem vetustissimo cy-
bibliopegus, Jos. Drexler, ex hereditate collegae, rillia no Ostromiri Evangeliorum codici anni 1057!
•volumen membranarum, sextante quidem jam mul- Nam cum Ulyrii quidem plerique semper man-
tatum a priore domino; quod nos, ad instar Tar- serint in vulgari opinione, alphabetum glagoliticum
quinii, eo dignius putabamus^ervari. Erat illud ger- cyrilliano esse antiquius, non parum tamen labefac-
manica lingua conscriptum vetustissimum comitatus taverat apud mobilioris praesertim judicii homines
Tirolensis urbarium (licebit enim librum redituum hanc persuasionem κςιτικάτατος b. m. Dobrovius bo*·
medii aevi suo nomine appellare); in cujus fronte hemus, urgens et augens mille modis per sesqui-
adnotatum legitur: Sub 111. principe, domino Mein- seculum conceptam a se et in publicum emissam hac
hardo duce Karinthiae et comite Tirolis confectus est de re bypothesin, esse hoc totum alphabetum glago-
iste liber. liticum pia fraude excogitatum intra annos 1θ6θ— 1222
Posteaquam praeprimis tentaramus omnia ad a presbytero aliquo Slavo, aegre ferente sat inique
recuperandos (si forte, jam quidem avulsi a codice, ne dicam stolide damnatam a Concilio provinciali
adhuc tam en salvi jacerent alicubi, sed heunimis vere Spalatensi A. 1060 liturgiam cvrillianam, una cum ejus
deperditos, quippe conscissos irreparabiliter inligan- auctore Methodio graeco; adornasse eum ideo, lin-
dorum Iibrorum dorsa lirmanda) extremos quaternio- gua quidem eadem sed charactere de industria im-
nes , emimus aequo pretio reliquos Drexleri solertia mutato (ne agnosceretur pro damnato), missamlatini
feliciter servatos. ritus: huncque suvim foetum supposuisse S. Hiero-
Cumque probe sciremus, quantopere Excellen- nymo ecclesiae doctori, nato Stridone Dalmatae, et
tissimus Di-Pauli a Treuheim, per Tirolim mortuoA. Ghr. 420.— ''"fet successisse fraudem , noti
juri dicundo Caesareus Praesidens, et historiae pa- solum apud rei sponte cupidos populares, sed et ip-
triae studiosissimus, de hoc tam insperato ερμαίφ sum ei summum Pontiiicem Innocentiuin IV. in tantum
nobiscum esset gavisurus, nil habuimus antiquius, indulsisse, ut A. 1248 episcopo Seniensi „petitam li-
quam hanc Bibliothecae Gaesareae bonam fortunain centiam, sacra peragendi lingua slavcnica et liter a
cum ipso communicare. ^peciali, quam haberent a S. IIieronymo*
concederet iis in locis, ubi de consuetudine ob ser-
Sed ultus est vir summus illius officioli nostri
v a r e η t u r praemissae (lingua et litera specialis)." Ac
importunitatem inexpectato plane, nobisque eo gra-
primo quidem concedebat Dobrovius huic piae frau-
tiore αντιδω^ω, indicato nempe nobis codice slavico,
dis invento seculum XI, utpote cujus excogitandi, a
quem docti Itali seculo VI. adscriberent.
concilio A. 1000 damnante Methodium haereticum
Piogavimus ut saltim videndi codicis procuraret
unacumsuis literis gothicis, sat urgens necessitas
copiam. Persuasit ille, qua pollet apud omnes gratia
esset subnata. Sed jam tum (1780 —1792) ducentos
et auctoritate, 111. Comiti Paridi Gloz, Tridentino,
fere annos superaddebat, quippe pro antiquissimo
cimelii domino, utper autumni ferias visenti Urbem
hujus literaturae monimento accepto psalterio Nicolai
(Viennam) puhlico professori codicem concrederet, no-
bis ostendendum. •presbyteri Arbensis A. 1222, quamvis Nicolaus ipse
A
expressis verbis testarelur, se illud descripsisse ex an- A. 1057 Ostromiri ceterorumque supparium cyrillia-
tiquioriTheodori ultimi SalonitaniArchiepiscopi. Doc- norum codicum lubentes agnoscent ipsi eruditi Pius-
tissimus Assemanus, cum Cyrillum seculi IX. exeuntis siae philologi. Quid, qviod in ipsis cyrillianis sec. XI.
Graecum crederet certo certius auctorem literarum codicibus, quale habetur psalterium bulgaricum doc-
Slavicarum, neglecto hac de causa vero ultimo Salo- tissimi Eugenii metropolitae Kieviensis, elegantissimae
nitano A. 640 Theodoro, nectamen aususfraudis ar- initiales literae glagoliticae apparent?
guere Nicolaum, alium indicarat A. 880 — 89O Theo- Stat ergo firma sententia: literas Slavorum gla-
dorura Spalatensem, qui, ut mos est, antiquae me- goliticas, quoad aetatem, esse saltim aequales cyril-
tropoleos Salonitanae, in cujus eversae dignitatem lianarum. An sint etiam antiquiores (quod qtiidem,
successerat Spalatensis, titulum retinuisset. At longe praeter ipsos Illyrios plerosque, ipsi Dobrovii popu-
illo audacior Dobrovius, sine justa, ut nobis qui- lares Dobner, Durich et Alterus non sine ratione
demvidetur, causa, praecepto quod probandum suspicabantur) nune non est nostrum serutari: sufFicit
erat, descriptumaNicolao glagoliticis literispsal- non videri recentiores, nulloque modorotundos, Ia-
tinisque bonae aetatis simillimfs nostri codicis cha-
terium Theodori χρχέγρχφον perhibuit scriptum fuisse
racteres cum gothicae formae glagoliticis literis sec.
cyrillianis! Ita ille in ultimis suis libris omnem et al-
XIV — XV, quales D*br»vius solas vidit, esse con-
phabeti et liturgiae glagoliticae inventionem ad sec.
fundendos, nec quoad aetatem.
XIII — XIV. detrusit, cyrillianis quatluor ad mini-
mum seculis posteriorem. ~ Quod praeterea objicit Dobrovius, esse glagoli-
ticum alphabetum imperfectius cyrilliano; codices
I IW ' * longe pauciores, eosque nonnisi recentes, et litur-
CAUSA GLAGOLITICA ININTEGRUM RESTITUITUR. gicos tantum; ea omnia nune, partim plenissimo et
antiquissimo Cloziani codicis alphabeto, partim ci-
Nos autem in hac re primo desideramus solitam
tatis ab ipso Dobrovio aliis quam liturgicis operibus,
Dobrovi! aequitatem, qui clericum Nicolaum, nil tale
egregie confutantur. Ita, ut confidamus, ipsum Do-
merentem, pro impostore habuerit, sine justa causa.
brovium, si viveret, a nobis fuisse staturum. Vix
Si enim pro sua cuique cupiditate liceat historiam de-
enim pro serio argumento habeas, quod longe plu-
lorquere, -quid intactum manebit et integrum? Sed,
res, quam glagolitici, dentur codices cyrilliani. Ouid
quodplus est, q5sejudexnoster J7T£^mxoiiniquaepla-
ad aetatem faciat numerus, quid ad bonitatem? Fa-
ne sifspicioms convincitur, nostro praesertimnunc co-
cile nimirum erat novis cyrillianis literis per Daciae
dice accedente ad Assemanianum et Parisinum, quo-
Sarmatiaeque patentissimos campos nullo obstante
rum nos hic in tab. I. accurata damus specimina.
diffundi (nam juvenum ritu ilorent modo nata,
Quae, si cum glagoliticis codicibus conferantur sec.
vigentque), interea dum veteres glagoliticae, prae-
XrV(quos Dobrovius solos norat), iieri non potest,
ter hunc fratrem natu min orem et aemulum, etiam
quin vel primo intuitu trecentis ad minimum annis
cum acerrimis simul et potentissimis latinae ecclesiae
antiquiores videantur omnibus qui talia intelligunt.
propugnatoribus, Germanis et Italis, impar nimis
Nam ut nil dicamus, Parisini codicis aetatem^Mau-
certamen sustinerent. Sed dehisplura dicemus infra.
rinis artis diplomaticae perfectoribus vel e literarum
Nune ad codicem Clozianum propius accedainus.
glagoliticarum lat in o charactere adscriptis denomi-
nationibus, sat recte potuisse judicari (quem quidem
IV.
latinum characterem ipsi sec. IX—X tribuunt, nec
DESCRIBITUR CODEX CLOZIANUS.
alius quisquam infra XII. ausit detrudere): annon
codicem Vaticanum, a Caramano, o cula to teste, Obvolutus nobis tradebatur codex membrana
Suidae seculo, nempe XI, deputatum, frustra, ne hanc prioris illius fortunae notitiam continente: „ Isti
dicam impudenter, ad sec. XIII. releget is, qui nec quinterni, hic intus ligati, seripti fuerunt de manu
ipse viderit, nec aliunde possit arguere? Adde nune propria S. I h e r o ni m i, ecclesiae Dei doetoris acu-
Clozianum hunc denique codicem, quem nostra dili- tissimi. Et sunt bibliae pars in ligwa (sic) Croatina
genli cura tideliter editum pro aequali antiquissimi
seripta. Et mihi dono dedit D. Lucas de Pieynaldis,
presbyter \ eglensis dioeceseos, qui habuit a Magnifico Illustriss. Gomes P a r i s Gloz, Tridentinus, tantum
Domino Johanne deFrangepanibus, domino insulae S. Hieronymi thesaurum examinaturus curiosius, mi-
praefatae Veglae, qui librum auro et argento ornatum serat folii 9. r. primarum octo linearum diligentissi-
pro reliquiis venerabatur. Et cum Venetiis mortuus, mam in charta pellucida imitationem ad ipsos glago-
ac bona sua in praedam data ac distracta fuissent, litas dalmatas! Mirabuntur ipsi quidem, si suam lec-
etiam de hoc libro aurum et argentum amotum fuit, tionem cum hac nostra editione contulerint! sed
et p a rs libri praefato D. Lucae in manus venit, de sane magis etiam nos ipsi sumus mirati, cum prae-
qua michi Marquardo Breisaclier militi, et ter glagolitae opinionem Gomitis quoque Gar. Octavii
tunc temporis Gaesareo oratori, et pacis inter lllu- Gastillionaei de codicis contentis legeremus senten-
strissimum Dominum Sigismundum Archiducem Au- tiam. Nesciebamus enim, stupendum profecto hujus
striae ex una, et Illustrissimum Venetiarum Domi- viri ingenium slavicarum etiam literarum aeque
nium parcium (sic) ex altera confectori, illos inclu- capax, ac sit cuficarum et gothicarum. Vide-
sos duos quinternos pro speciali et grato munere de- bamusquejam nilopus esse nostra opera, si ille, qui
dit. Anno a Nativitate Domini M. GGCG." prior explicasset, ipsevellet edere. Sediš, aliisiisque
Vides et hic, candide lector, communem opi- gravissimis et gloriosissimis occupatus, sponte con-
nionem de S. Hieronymo literaturae glagoliticae auc- cessit Slavo edendum codicem slavicum. Utinam
tore; vides linguam Groatinam appellari; vides co- 110η indigno!
dicem longe pleniorem Vegliae olim, eumque auro
V.
et argento ornatum pro reliquiis fuisse; obtigisse e
CONTINUATUR DESCRIPTIO.
praeda defancti Venetiis (A. 1482) comitis Joh. deFran-
gepanibus presbytero Lucae de Reynaldis p ar tem Gum presbyter Lucas e praeda Frangepanis (sive
libri, de qua ille sua par te hos duo quinternos Venetiis ea praeda fuerit, sive, quodfacilius credas,
Gaesareo oratori Marquardo Breisacher milili pro spe- Vegliae, connivente rectore) nactus" sit partem lvi-
ciali et grato munere dedit. Gum annus hujus Brei- bliorum (ut ille quidem putabat) Slavicorum e versione
sacberi notae errore laboret, verebamur ne spuria diviHieronymi, quaeriturprimo, ubi reliquae par-
esset: sed collata scriptura ad aliud diploma tabularii te s, ab aliis raptae, nune lateant. (Nam de in-
*iulici, ubi idem Breisacher testem se subscribit: „Ita dustria fuisse pessumdatas nemo credet, qui vel obi-
|est. Ego Marquardus Breisacher miles ac Imperialis ter norit Italorum solertiam; diripiunt illi prudentes
orator, manu propria, 13. Nov. 1487" nil dubitan- thesauros non ut pessumdent, sed ut aut vendant
dum de manu ipsius Breisacher; quare, cumrasurae bene, aut servent utendos).
nullum inspicienti omnino appareat vestigium, ipse Quaeritur secundo, ubi ea i psa p ar s, dequa
qui scribebat quintam Gliteram omiserit necesse est, duos tantum quinternos Marquardo oratori Gaesareo
aut alium quemcumque numerum addendum ad pro speciali et grato munere dedit presbyter Lucas de
M. GGCG. Archiducis enim Sigismundi, Tirolis comi- l\eynaldis. Et ipsi hi q u i>i t e r η i, quos edimus, pro-
tis, paxcum Venetis facta est 1487; Breisacher e vivis prie ne quinterni quidem sunt, nec ("ut admittas
excessil ΙδΟφ. Intra hos ergo 22 annos referenda est a milite quinternos dici qui proprie sint quaterni) ipsi
haec Breisacheri militis nota. quaterni suntintegri. Sunt quidem fasciculi bini, sed
Post Breisacherum nactus est, cum reliquo ta- inaequales: prior nimirum quattuor tantum folio-
rum (intermediis quattuor deperditis), alter veroin-
bularioarcis Maria -Stein (in Gomitatu Tirolensi
tegeroeto foliorum quaternio; idque, quod gratulere,
nrope Kuffstein, sed in laeva Oeni parte) hos nostros
continuo et prioris mutili quaternionis ambo ulti-
quinternos Comes Schurff, quietipsein eadem,
ma, et se ipsa άμέ<ϊως excipientium foliorum.
qua Breisacher, membrana sua manu et lingua ger-
manica adnotavit: „Dises puech hat Sant Je- Prioris autem quaternionis intermedia non.
ronimufs mit aigner hant geschriben in nisi quattuor iolia deesse, patet e contentis, ut infra
Crabatischer sprach." videbimus. Quamquamnescias', an miles Marquardus
Hodiernus demum arcis et codicis dominus, quinternos sensu strieto, an potius l.hiori dixerit.
Equitlem putem latiori; nam proprie neuter fasci- a d a m u s s i m et Assemaniani et hujus Cloziani co-
culus est q u i η t e r η u s, sed rnutilus prior nune non- dicis aetate adjuvaret. Si enim jam nune, proba-
nisiduernus, alter vero et nune et ab origine, bilissima quidem conjectura, ijjter recentiorum codd.
utpote priina sua pagina excipiens uiti m a m prio- glagoliticorum sec. XIV. duckisjjo thacos, et Asse-
Hs) verus quaternus, quatuor habens "διπΧάμΆτα. seu maniani Nostrique rotundiores, (adeoqueab illis
oeto folia. Potuit tamen tieri, vit etiam de Mafquardi diversos, ut hodierni glagolitae, quibus C. Cloz mi-
pa rte aut ipse Venetus donator Lucas folia inter- serat optimum faesimile, nec legere possent),
media retraxerit, aut alius fur surripuerit. trecentorum annorum spatium intercessisse jure per-
hibere posse videamur, longe tamen fortior vis et omni
VI.
exceptione major accederet huic conjecturae ex con-
AN NO STRI Qr INTERNI PA RS SINT CODICIS tentione codicis certa chronologica notalinsigniti.
ASSEMANIANI.
VIII.
Possit quis quaerere: Quid si Assemani codex
CONTiNLIATtlR DESCRIPTIO CODICIS CLOZIANI.
vetustissimus glagoliticus, nune in Vaticana biblio-
theca servatus, quem ille dicitur A. 1736 IIierosoly- Singulae membranarum noslraruuipagin.ie qua-
miscomparasse, parsmajot· fuerit illius codicis Fran- dragenas (40) habent lineas sive versus malis dicere;
gepaniani direpti A. 1482, aut saltem, quod ad idem ductas stylo ferreo in adversa tantum parte mem-
fere redit, pars partis Lucae presbyteri? branae; ita tamen ut satis, imo non raro plus quam
Quantum quidem hucusque scimus de Assemani satis etiam in aversa exprimantur, imo membranam
codice, cujus hic Tab. I. speeimen exhibemus, ne- quandoqueex parte secent, adeo vit et ego et mecum,
gamus societatem. Nam ut nil dicamus de ip litera, quicumque post me traetabit codicem , cavere debeat
quam Assemanianus habet, Noster plane non habet ne fissuram styli imprudens augeat.
sed semper reddit per UIT; praeterea Assemanianus Et primae qviidem, itemque postremae in qua-
non videtur multum excedere numerum lČO foll., in vis pagina binae lineae per totam membranae lati-
nostro autem major quidem quintcrnus caret signa- tudinem ducunturintermediae 36 nonnisi perpendi-
tura, sed in prioris margine superne existit numerus cvilares binas cujusque paginae lineas attingvmt. Sic:
ΛΑΚ , qui glagolitis valet 02; ut adeo, si pro signatura
sumas hanc notam superne existentem, 61 quater-
niones hunc praecessisse jure arbitrere, qui vel soli
summain 488 foliorum praebent, longe ampliorem
3 —
eodice Assemaniano.
4
VII
5
VESTIGIA AlJORUM CODD. ΥΕΤΤ. PERSEQUENDA.
39 —
Quaerendus ergo reliquus codex Frange-
40— 1
p a η i a η u s (cujus hi nostri quinterni sunt parva tan-
tum particula) per ditionem Venetam. Scriptura ipsa non lineis insistit superne, vit ho-
Quaer?hdum item praefatum psalterium Nicolai Ar- die solet, sed intra lineas , inque ipso spatio his lineis
bensis deseriptum A. 1222 ex antiquissimo codice Theo- incluso continetur, superiori lineae propior, quam
dori Salonitani Archiepiscopi. Commodaverat Nicolai inferiori.
codicem Bosnensis episeopus Romae novam breviarii In medli marginis ora existunt foramina facta
glagolitici recensionem curanti F. Raphaeli Levalco- circino ad exaequandam linearum ab invicem di-
vichio Ord. S. Francisci Croatae A. 1634. Dolendum stantiam.
omnino illum codicem, anni notam disertam
In marginibus praeterea, tam inferiori et supe-
habentem, ex illo tempore disparuisse. Nam miri-
riori, quam exteriori rcedio alia visuntur foramina,
lice nos cum inreliquis, tu m praecipue in dehnienda
peculiaria huic codici, imo et tilorum sericeorum re-
liquiae, quae olim memorata in Marquardi militis
nota a ur i et argenti, imo et gemmarum margarita- CONTENTA CODICIS CLOZIAN1,
rumque ornamenta lirmabant.
Innuimus jam a d finem praecedentis paragraphi,
saerarum orationum partes contineri hoc codice. Et
IX.
revera nune sic habet res. Ouamquam e Marquardi
SCRIPTURA CODICIS. nota (cf. ex Assemano IV, 424, inventarium Veglense
Scripturae specimen habes, quoad ejus fieri po- A. 1470) appareat, fuisse habitum codicem pro bibliis
tuit, accuratissimum Tabulis I et II. slavice versis a S. Hieronymo. Et poterat quidem co-
Vocum compendia, quas abbreviaturas vocant, dex, dum integer habebatur in domo comitum
multo pauciora et rariora occurrunt, quam in codd. Frangepanum, continere aut tota biblia, aut saltim
recentioribus. Semperque illa linea to ti syllabae aut psalterium, aut Evangelia. Sed hi, quos edimus,
syllabis abbreviatis impositd signantur. quinterni Marquardo militi dono dati, partes tan-
Est autem horum compendiorum genus duplex. tum continent tri um sermonutn hebdomadis mag-
Prins linea tantum simplici superducta indicatum; al- nae, et unum integrum. Partem nimirum:
terum superpositae lineae subdita litera minoris mo- I. Sermonis tribxiti S. Ghrysostomo, in festum Pal-
duli, lectionis quasi adjutrice. Prius genus ti tla vo- marum (ed. Savil. CXL: in -9-χψάτων είς S-χψχτα)
catur a grammalicis slavograecis, alterum titlae ge- initio et line nmtilam; sed auetam e propria
nerali nomini praemittit nomen adjutricis literae. penu Slavi interpretis sat amplo eoque summi
Sic e. g. in scriptione Κ'ΛΗ , (quae est integrae vocis momenti additamento.
KIHCTU compendium), titla haec est proprio nomine II. Partem posteriorem genuini S. Cbrysostomi ser-
ΪΛΟΒΟΤΗΤΛΛ, utpote quae literam c (slovo) habeat sub monis, in proditionem Judae (ed. Savilii LXXIX:
se subditam. Eodem modo subditum titlae indicavi- Ο'λίγα ανάγκη σήμερον).
mus H lin. 702 vocis Λ\ΛΗΕΝΗΚΟΜΆ compendiatae, etalia III. Integrum sermonem in magnam Parasceven, a
alibi, in criticis nostris adnotatiunculis.
Nostro itidem tributum S. Chrvsostorno, sed
Sedrepetimus adnotationem, vetustissimos codd. editum inter S. Atlianasii opera ; spurivun eum
in genere, etiamque slavicos in specie, longe pau- quidem, sed pustimi: Μέγα μεν ουζχνος ο-ψιουζ-
ciores recentioribus habere abbreviationes. γψζ (S. Alhanasii ορρ. II., 449)·
T e r t i u m, si veliš, compendii genus, qUod m o- ΙΥ. Priorem partem sermonis et a Nostro et al) aliis
nogrammon vocantquoque vicinarum utrinque tributi S. Epiphanio, in Christi sepulturam: Ύ(
literarum ductusmlem aut fere iidem (similes) semel τούτο; (Τ'ψερον οΊγη πο^λη. Et haec quidem omnia
tantum scripti pro binis utrinque valent, longe fre- foliis membranaceis 12 ,^ adeoque paginis 24 con-
quentissimum in Glagolitarum libris recentioribus tinentur; nosque in le čtorum' c o mm o dum et iidei
(v. Dobr. Glagolitica, autlnstitutt.) in Cloziano codice causa totidein, quod habet άρχίγζαφον, foliis pa-
nostro nonnisi bis terve očcurrif; prout vides in ginisque repetendum censuimus.
Tab. II, Nr o. 15 et 18 talibus monogrammis scripta Quamquam nosquidem minime succensebimus,
ΜΛ, et no. si quis malit, pro patrum spuriis sermonibus biblio-
Literarum magnitudo it forma una tantum, ut ram potius partes aeque antiquas inveniri, utpote
in libris antiquissimis. Non v e r s a 1 e s, quas vocant, religiosius plerumque versas, et intellectu collatuque
praecedunt minus cul a s, ut nune lit; e. g. in: Do- faciliores. Ubi tamen non datur optio, hoc patienter
minus, Deus. Codex noster aut dominus, deus admittamus solatium, exstitisse et orationum saerarum
ejusdem plane magnitudinis et forma e primis d literis, si non antiquiorem, at certe aeque veterem necessi-
cujus reliquis, aut in titulis sermonum DOMINUS, tatem; liberioremque earum versionem minus no-
DEUS, eadern literarum unitate seribit. cuisse genio linguae slavicae. Ouid quod (p. 2. v. et
Initiales majoris moduli et quas florentes dicas, 3. utraque) ut jam supra praemonuimus, Slavus e
nonnisi duae occurrunt, initio sermonum tertii et quar- sua nobis penu adjeeit locum utilissimum, utpote
ti, β et m, quas pariter eshibuimusTab.I. Nro. 1 et 3. testom gravissimum de rnoribus majorum nostrorum.
Utinamque ille exstaret integer! Sed p. 3. v. abrum- Lin. 491. ca^n^h £enu dies (extremi) judicii, Carnioli»
pitur mutilus, deperditis heu foliis hujus quaterni in- et Polonis notus, aliis dictus CTJAUJNUH ΙΉ^Ί.
termediis quattuor, continuationem iinemque gratis- — 495. oKAT^fciACA notum Polonis pro: irasci.
simae interpolationis, et initium genuini S. Chryso — 533. BA3>s m. vinculum; alias ογ^ΐ.
stomi sermonis complexis. — 599- οτΐΐ^'χ χνηφάςμακον, compositumex οτίχτό,
ab, et Ht^i venenum.
XI.
FRUCTUS ΕΧ EDlTIONE HUJUS CODICIS. — 677. tj^cApfOET^ Caesar est, regnat.
Praecipuus igitur fructus ex hoc codice publici — 682. KOTEJAET"S. Piussi nonnisi ΚΟΤΟ^ΛΕΤ·* norunt.
j uriš facto continget linguae nostrae veteris et sacrae Cf. Dobrovii Institt. 343?
studiosis; nonnullus tamen et bibliorum collato- -- 726. OCHAO n. laqueus. Male Ptussi faciunt mase.
ribus, utpote cum citentur loci biblici complures, — 821. KAHCLjANIiE fulgor alias KAHCTAHKE, etKAEipAHUE.
quos juverit cum recepto hodie Slavicae versionis — 9II. ΒΊΪΤ'ΚΚ'ΪΗ μυ&ικως ·, adv. hucusque ignotum,
textu, a Russis reficto, contendere. At linguae ma- notae radicis Β^ΦΪ μι·9·ος.
xime, ut diximus, studiosi omnes habent quod trium- — 915. etc. NEHATTI etiam m. Pvussis ΠΕΊΑΤΙ» est f. tantum.
phent de hoc codice tam insperato e tenebrisprodeunte. Ut nil dicamus de graecis vocibus retentis:
Ut enimtaceamus vocum formas ubique vetustissimas, — 134. φροπΗΤ», τζοφητης.
sunt etiam quae p rim o ex hoc codice innotescant, — 100. ΟΛΟΚΑΒΆΤΟΜΑΤΑ, ολοκχυτάμχτχ.
nec auditae nec lectae antea cuiquam. Tališ est: — 203. φΗΑΟίΟφΪΑ.
Passim CATS, ι-espondens gr.<py\ffi, lat. inquit, Passim: Τ^ΑΠΕ3Λ·
a i t; imo 1. 281 CATH, servato adhuc H tertiae perso- Lin. 684 ΤΗΦΛΙ», τίτλος.
nae, π^/κως? — 777 : ΑΚ^ΟΓΟΝΪΕΗ KAMENI» ακρογωνιαίος Χί&ος.
Lin. 15. RA^CN^UJTEH (litera H ex κ correcta) -ΙεΤλίζοντες. — 939. oyci'A, ουσία.
"Vix ausim reierre ad rad. BAijfB» (magus), cum Quid tandem dices de voce obscurissimae ori-
ante -N* non appareat causa mutati ^ in c, et ginis ΠΟΤΙ»Π^ΓΑ (sic enim in Nostro codice estscripta)?
omissi B; quamvis etBA»)FB^etKAAVHprimitusfue- Aliicodd. et edd. veteres habent ΠΟ^ΪΠ+ΓΑ·, itemnon-
rint mussitatores. £ nulli russici etiam ΠΟ^ΚΊΓΓΑ. Ita ut nescias, an sit a
— 80. coy Λ^Ε , p o t i u s. (Audimus, etiam in Ostromiri noTEn^CA, quasinoTEnArArussice, i. e. pulsa, vagatrix ;
Evangeliis Luc. XII. 7. et Jo. IV. 52. inveniri pro an πο^άκϊγα quasi perfuga a no^KUrS; an denique a
διαφέρετε et κομ-^ότεςον). ΠΟ^Π^ΓΑ quasi subvariegata, quae nempe for-
— 772.«Γ{>Λ·ΓΪ, respondens lat. custodia; vin cula. tasse per legem quandam Slaviš prbpriam in poenam
Tumalia, nota quidem ex aliis dialectis, sed inso- male servati conjugii vestis partem inferiorem va-
lita literali: ri a m debebatgeslare? Ouid tandem quarta seriptio
Lin. 55. et saepius IICANUE, ΒΪΠΕΑΝΟ, ΝΑΓΚΑΝΟ forma ΠΟΤΚΚΊΪΓΑ? quambis habet Ostromiri cod. A. 1057.
Bohemis nune tantum usitata , pro ΠΗΕΑΝΚΕ. etc. Sed haec nonnisi pauca exempla sunt usus ex
Passim: ΕΡΛΤ^Χ, KJATJU^ penes usitatiores veteri dia- hoc codice publicato redundaturi in commune bo-
lecto gfAT>i, KjATura. num philologiae Slavicae. Plura, imo omnia lectores
Lin. 100. KMOTJA Slovacis tantum Bohemisque et Po- ipsi per otium invenient. "Nos in adjeeto editioni huic
lonisnota vox, facta ex lat. (compater et) comma- lexico asterisco notavimus vocabula, quae in Poly-
ter ; Germanis: Gevatter et Gevatterin. carpovii, Alexjejevii et A c a demia e Russi-
— I4O. ζ^Λογτο adj. slovacizans, a S^AO valde. cae lexicis frustra quaesivimus. \
— 218. ^HiT^Au (simplex) pro: facto, facinore.
XII.
— 519. BUHNNAHJ ΰιψεκης f. adj. ah adverbio Β·*ΗΝΑ
SLAVORUM LINGUAE SACRAE ORIGINES.
assidue, continuo.
— 436. HAHCKOFLIE citissime. Hactenus ΝΛΗΠΑΜΕ uni- Slaviš omnino pannoniis, utpote primis om-
cum hujus generis superlativi erat exemplum. nium christiana saera amplexis, prima deberi rerum
Noslrum ergo HAHCKO^E auget numerum. chrislianarum vocabula , sponte jam dudum agnoverat
mannis sec. IX pro inferno usitato; c^fe^A (medium)
ipse Dobrovius (v. Slovanka Α. I8I4, I. 72); nec nisi
pro die mercurii cum Germanis, quibus est Mitt-
cavillans (ut erat ingenio luxuriante animoque victae
causae succurrere gestiente) postremo maluit in ere- woch; LJ^CAJ u francica medii aevi pronuntiatione Cae-
safis; itidemque OL]UT'& acetum, aliaque id genus
raoset latibula nescio cujus veter i S, nondumque
plane non potuisseproticisci nisi a populo Germa-
comtnixtae dialecti serbo-. bulgaro - ma-
nis et Italis vicinissimo, ab iisque primitus chri-
cedonicae secedere (v. illius Gyrillum et Methodi-
stianismum edocto. Atqui hoc nonnisi in Slavos No-
um, 1823, p. l3l —133).
rici et Pannoniae (sive eos malis medii illius aevi voca-
Poterat ille quidem jure abnuere propositam a
bulo universim Carantanos appellare) quadrat, dudum
Russo Kalajdovis (in: JoanneBulgariae exarcho, Mos-
Christianos uno pluribusve ante Methodium seculis.
quae 1824) dialectum moravicam: sed aeque debe-
Unde enim tuo Bulgaro - Serbo -Macedoni
bat nimis bene fundatam primam suam sententiam
talia, sive materia, sive sono germanicissima ?
de pannoniorum Slavorum primatu aut servare, aut
Potius ille graeca vocabula haberet, qualia plu-
melioribus ipse argumentis evertere. Id quod nec fe-
rima immigrarunt in libros sacros Slavorum, postea-
cit, nec puto potuisset facere. Namut taceamus, ho-
quam coepta in Pannonia a Pannoniensis ecclesiae
diernam sesquimillionis reliquiarum Pannoniae et
per 30 annos Archiepiscopo S. Methodio sub ipsorum
Norici Slavorum dialectum, pervarios casus, perque
Romanoruin Pontiiicum auspicio liturgia Slavica, ex
tot discrimina rerum, tamen hoc ipso adhuc die
hacprima sua etpatria sede per Ilungarorum irruptio-
propius abesse a lingua sacra, quam aut reliquorum
nem et vastitatem ·) exul et extorris, ambabus ulnis
Pseudo - Illyriorum aut ipsorum Bulgarorum pessime
excepta ab Illyriis et Moesiae Bulgaris, et mox a Rus-
a Dobrovio lllyriisaccensitorum; atque Illyrii quidem
sis, etsi peregre, inter propinquos tamen et cogna-
seu Serbi et Croatae S. Cyrilli tempore nondum ab
tos laetissime et latissime eflloruit.
adriatici maris ora in interiorem Moesiam se diffu-
derant, (nam Belgrad quod hodie caput est Serbiae,
XIII.
eo tempore castrum erat Bulgarorum): ipsi autem
LINGUAE SACRAE VARiETAS.
Bulgari, Moesiae et Thraciae indigenis ex aequo, ut
Solent enim omnes linguae, praesertim quae
videtur, permixti, slavicam suam dialectum, primitus,
sint per vastius diffusae spatium, in dialectos abire.
quantumex certisadhuc signislicet colligere, Serbicaet
Imo et unius ejusdemque dialecti praesertim vivae
Croatica longe propioremCarantanicae autPannonicae,
aut vel semivivae codices, diversis temporibus aut
ni jam prius, ex eo saltim tempore adeo immutarunt,
locis descripti variare, et e vernacula inscii librarii
ut ipsa ornnium slavicarumuna repraesentetspeciem
vel inviti lingua sensim complura adsciscere. Quid
linguae, qualemEuropaei langue romane vocant,
quod etiam de industria jussuque superiorum voca-
aut potius r e i p s a, non verbis s i m i 1 e m tali lin-
bula subobscura mutantur magis obviis? Id quod
guae mixtae, utpote quae lexicon suae linguae ma-
e. g. disertis verbis narrat sibi mandatum Joannes
xima ex parte retinuerit, grammaticam autem sequa-
clericus Russus, qui Izbornikum A. 1073 descripsit.
tur Albanorum et Valachorum. Ac haec quidem rei
peritis nos persuasisse contidimus in alio opusculo. Haec omnia si perpendamus, iacile judicabimus,
Ilic autem pannonietatem (liceat sic appellare deesse adhuc genuinos nobis codices p r i m o s, ip-
pannonicam originem patriamque) linguae Slavorum sius S. Methodii aetate A. 870 — 9OO in ipsa Pannonia
sacrae quilibet agnoscet, qui consideret, vocabula scriptos; nec tamen eos desperandos, quippe cum
sacra Slavorum: alii ejusdem aevi graeci latinique plurimi aetatem tu-
tjpK·*! Kirche, οατλ^ι» Altar, ^ucrs et γjiicthth lerint. Ipse ego , cumlegissem, Gallis A. 1800 callide,
(recentius KPCNS et'; K^CTHTH) Christ et christen, ut quidem putabat direptus Salisburgensis bibliothe-
nocr·* Faste, ΠΟΓΓΪ phaph , ΠΕΚΛ^ et ΠΕΚΛΟ a pech Ale- carius, fuisse traditum, germanici latinive loco co-
l) Cf. literas episcoporum Bavariac ad Joh. IX., a. goo: „Ita, ut in lota Pannonia, nostra maxima provincia, tan-
tum una non appareat ccclesia; prout ipsi cpiscopi vobis enarrare possunf, cpianfos dies Iransicrinl (Roma per-
g^ntes per Pannoniam in Moraviam), et totam terrain vidcrint desolatam."