Gids voor een drugbeleid op school : hoe gaat de school op de beste manier om met alcohol, illegale drugs, genotsmiddelen, psychoactieve medicatie, gokken en problematisch gamen? (2017)

2017·1.9 MB·Dutch

by  De Paepe, N.

G
IDS VOOR EEN
D S
RUGBELEID OP CHOOL
Hoe gaat de school op de beste manier om met
alcohol, illegale drugs, genotsmiddelen, psychoactieve
medicatie, gokken en problematisch gamen?
Colofon

Auteurs
Nina De Paepe, stafmedewerker VAD

Met dank aan
Evelien Bartier, CGG Noord-West-Vlaanderen
Wannes Broux, CAD Limburg
Gwen Maris, CGG Vlaams-Brabant-Oost
Inge Truyens, CGG Kempen
Marjolein Van De Velde, CGG Waas en Dender
Verantwoordelijke uitgever
Paul Van Deun, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel
wettelijk depotnummer: D/2015/6030/36
© 2017 (herziene versie)

VAD
Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel
T 02 423 03 33 | F 02 423 03 34 | [email protected] | www.vad.be
Het gebruik van (delen van) deze publicatie is toegestaan mits behoud van visie en doelstellingen van de
publicatie, mits duidelijke bronvermelding en mits er geen financiële winst mee beoogd wordt
1. Gids voor een Drugbeleid op School ...................................................................................................... 4
2. Opbouw van een Drugbeleid op School ................................................................................................. 7
2.1. Structuur van een Drugbeleid op School ...................................................................................... 9
2.2. Proces van een Drugbeleid op School ......................................................................................... 11
2.3. Flowchart .................................................................................................................................... 13
3. Succesfactoren voor een vlot proces.................................................................................................... 16
4. Vooronderzoek ..................................................................................................................................... 20
4.1. Hoe gaat u te werk in het vooronderzoek .................................................................................. 21
5. Uitwerken van een visie ....................................................................................................................... 27
5.1. Hoe werkt u een visie uit ............................................................................................................ 29
6. Pijler regelgeving .................................................................................................................................. 33
6.1. Pijler regelgeving en de VOET ..................................................................................................... 35
6.2. Hoe werkt u de pijler regelgeving uit .......................................................................................... 36
6.3. Veel gestelde vragen ................................................................................................................... 47
7. Pijler begeleiding .................................................................................................................................. 48
7.1. Pijler begeleiding en de VOET ..................................................................................................... 55
7.2. Hoe werkt u de pijler begeleiding uit .......................................................................................... 56
7.3. Veel gestelde vragen ................................................................................................................... 66
8. Pijler educatie ....................................................................................................................................... 67
8.1. Pijler educatie en de VOET .......................................................................................................... 70
8.2. Hoe werkt u de pijler educatie uit .............................................................................................. 72
8.3. Veel gestelde vragen ................................................................................................................... 78
9. Pijler structurele maatregelen in de schoolcontext ............................................................................. 79
9.1. Pijler structurele maatregelen en de VOET ................................................................................. 80
9.2. Hoe werkt u de pijler structurele maatregelen uit ..................................................................... 81
10. Evaluatie van het DOS ...................................................................................................................... 90
10.1. Hoe gaat u te werk tijdens de evaluatie ..................................................................................... 91

3
Gids voor een Drugbeleid op School
1. G D S
IDS VOOR EEN RUGBELEID OP CHOOL

Hoe bepalen we als school onze houding tegenover
middelengebruik?

Hoe reageren we wanneer er zich incidenten rond
middelengebruik voordoen?
Hoe vangen we leerlingen op die problemen hebben

met middelengebruik?

Wat leren we onze leerlingen over drugs?

Een effectief antwoord bieden op deze vragen vereist een continue en beleidsmatige aanpak. Educatie rond
middelengebruik is pas doeltreffend door een holistische benadering, waarbij de school in zijn geheel de
gezondheidsboodschap ondersteunt. Wat in de klas onderwezen wordt, wordt best ondersteund door de
regels op school, de reactie van de school op incidenten of problemen en een veilige, gezonde omgeving
waar een gezonde keuze de gemakkelijkste keuze is. Beleidsmatig werken rond middelengebruik bevordert
de structurele inbedding, zodat het beleid geïntegreerd wordt in de dagelijkse schoolwerking1.
De Drugbeleid op School (DOS)-methodiek is een volwaardige gids om op alle aspecten van
genotsmiddelengebruik op school te kunnen inspelen en de vakoverschrijdende eindtermen in te vullen. U
werkt beleidsmatig, bereidt u voor en anticipeert op een effectieve manier op middelenproblemen en de
gevolgen ervan.
Deze gids is een leidraad om een DOS uit te werken. We geven u de nodige informatie over de verschillende
componenten van een DOS en praktische tips om een drugbeleid uit te werken op maat van uw school. Ook
aan scholen die al een beleid ontwikkelden en dit willen evalueren of herwerken, biedt deze gids de nodige
suggesties.

1 Meer informatie over de “Whole school approach” vindt u op www.schools-for-health.eu/she-network.
Het SHE-netwerk is onderdeel van WHO-Europe.

4
Gids voor een Drugbeleid op School

LEESWIJZER
In het eerste hoofdstuk van deze gids wordt de ‘Opbouw van een Drugbeleid op School’ toegelicht, samen
met het proces dat u doorloopt om een DOS te ontwikkelen of te herwerken. Scholen die voor het eerst
een DOS ontwikkelen, nemen best een kijkje in het volgende hoofdstuk ‘Succesfactoren voor een vlot
proces’. In het hoofdstuk ‘Vooronderzoek’ vindt u enkele praktische tools om geïnformeerd de prioritaire
doelstellingen van het DOS te bepalen. Dit hoofdstuk is een goed beginpunt voor scholen met een DOS dat
aan een update toe is. Met het derde hoofdstuk bij de hand ontwikkelt u de achterliggende visie op de
alcohol- en drugthematiek en geeft u antwoord op de vraag "Hoe staat onze school tegenover drugs en
middelengebruik?".
Nadien volgt de uitwerking van ‘De vier pijlers van het DOS’: regelgeving en procedures, begeleiding,
educatie en structurele maatregelen. Met concrete tools kan u direct aan de slag.
Met deze gids heeft u een hulpmiddel doorheen het hele proces van het ontwikkelen of bijsturen van een
DOS. De hele gids doorlezen hoeft niet. Neem delen van de gids bij de hand wanneer u aan een bepaald
onderdeel van DOS werkt. De effectieve werkpagina’s zijn aangeduid met groene zijbalken.
Tot slot wordt er stilgestaan bij de ‘Evaluatie van het DOS’ na een periode van ontwikkeling of bij een
herwerking.

5
Gids voor een Drugbeleid op School

WELKE GENOTSMIDDELEN OMVAT EEN DRUGBELEID OP SCHOOL?
In deze gids worden alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en (problematisch) gamen
besproken. De overkoepelende term ‘middelengebruik’ wordt gebruikt om bovenstaande middelen en
gedragingen te benoemen
Mist u andere middelen in deze omschrijving? Omgaan met thema’s zoals tabak of energy drinks vragen
een gelijkaardige beleidsmatige aanpak in het gezondheidsbeleid op school. Meer informatie over deze
thema’s vindt u op www.gezondeschool.be en www.vigez.be

LEGENDE
ACHTERGRONDINFORMATIE

TIP

VOORBEELD

WERKBLAD

VEELGESTELDE VRAGEN

6
Opbouw van een Drugbeleid Op School

Opbouw van een
Drugbeleid op School

7
Opbouw van een Drugbeleid Op School
2. O D S
PBOUW VAN EEN RUGBELEID OP CHOOL
Een DOS bestaat uit vier pijlers. Het focust op een duidelijke regelgeving over alcohol en andere illegale
drugs, tekent een begeleidingstraject uit voor leerlingen met (mogelijke) problemen en werkt preventief
met educatie. Dit alles wordt ondersteund door structurele maatregelen. Alle vier de pijlers zijn even
belangrijk en zijn complementair aan elkaar. Het succes van het beleid neemt toe naarmate de pijlers
evenwichtiger worden uitgewerkt. De visie op middelengebruik kleurt de invulling van deze pijlers. Een DOS
maakt deel uit van de methodiek ‘Gezonde School’, waarmee u werkt aan een gezondheidsbeleid2.

De voordelen van een Drugbeleid op School:
- een veilige, gezonde schoolomgeving creëren waar de ontwikkeling van de
leerlingen niet in het gedrang komt door middelengebruik
- uitwerking van de vakoverschrijdende eindtermen, niet alleen door
educatie over het thema, maar door het hele beleid
- deskundigheidsbevordering van leerkrachten in het omgaan met het
thema middelengebruik
- anticipatie op incidenten rond middelengebruik

2 Meer informatie vindt u op www.gezondeschool.be
8
Opbouw van een Drugbeleid Op School
2.1. STRUCTUUR VAN EEN DRUGBELEID OP SCHOOL

Een Drugbeleid op School bestaat uit vier pijlers. Bij elke pijler horen drie acties. De combinatie van de
pijlers en acties vormen de DOS-matrix.

VISIE

ACTIE BELEID UITWERKEN COMMUNICATIE aan DESKUNDIGHEID
PIJLER BEVORDEREN
REGELGEVING Matrix regels en Schoolteam Grenzen stellend
procedures Leerlingen optreden
Ouders Productinformatie

BEGELEIDING Begeleidingstraject Schoolteam Signalen herkennen
Leerlingen Een verkennend gesprek
Ouders voeren
CLB
EDUCATIE Educatief aanbod Schoolteam Productinformatie
Leerlingen Praten over alcohol en
Ouders andere drugs in de klas
Werken met educatieve
pakketten
Uitdragen van een
voorbeeldfunctie
STRUCTURELE Wiel structurele Schoolteam Inspiratie en informatie
MAATREGELEN maatregelen Leerlingen
Ouders

PIJLERS
1. PIJLER REGELGEVING
In deze pijler legt de school duidelijke regels voor middelengebruik vast en bepaalt ze procedures
wanneer een leerling deze regels overtreedt. Hierdoor anticipeert de school op mogelijke
incidenten, maar werkt u evengoed preventief door duidelijk te stellen wat de normen zijn op
school.
2. PIJLER BEGELEIDING
Met deze pijler werkt de school uit welke begeleiding ze aanreikt aan leerlingen met
(vermoedelijke) problemen door alcohol en/of drugs. De school tekent een begeleidingstraject uit
met duidelijke taakomschrijvingen voor het signaleren, begeleiden en eventueel doorverwijzen
van leerlingen.

9
Opbouw van een Drugbeleid Op School
3. PIJLER EDUCATIE
Met de pijler educatie werkt de school uit hoe ze leerlingen stimuleert tot een gezonde levensstijl
op vlak van middelengebruik. Dit gebeurt door het aanbieden van continue en effectieve educatie
over het alcohol- en drugthema en het aanleren van sociale vaardigheden.
4. PIJLER STRUCTURELE MAATREGELEN
Ook meer structurele maatregelen dragen bij tot een betere werking van het DOS. De focus ligt
hierbij op ondersteunende maatregelen die er voor zorgen dat preventie kan gebeuren in een
veilige en constructieve omgeving die gezonde keuzes stimuleert. Acties zijn gericht op de fysieke
schoolomgeving, een positief schoolklimaat en het betrekken van de brede omgeving van de
school.

ACTIES BIJ DE PIJLERS
De vier pijlers worden telkens uitgewerkt aan de hand van drie acties. Alle acties zijn van belang voor het
slagen van het DOS.
- De beleidsmatige uitwerking van de pijler
- Communiceren van de beleidsmatige afspraken naar leerkrachten, leerlingen, ouders en andere
betrokkenen (CLB, …)
- Deskundigheidsbevordering van het schoolteam, meer concreet het vergroten van de kennis om met
de alcohol- en drugthematiek om te gaan, het vergroten van vaardigheden om op een gepaste manier
te reageren, om middelengebruik bespreekbaar te maken in de klas, …

10