Gezond verstand als therapie

199 Pages·2010·0.666 MB·Dutch

by  Jan Verhulst (auth.)

RET
Gezond verstand als therapie
‘De Psychologische Bibliotheek’ geeft een helder antwoord op allerlei vra-
gen op het gebied van de psychologie en is gericht op de patiënt en zijn
omgeving. Ook professionals gebruiken de informatie ter ondersteuning
van de hulpverlening. Daarnaast is ‘De Psychologische Bibliotheek’
geschikt voor iedereen met een bijzondere interesse voor psychologie. De
informatie in ‘De Psychologische Bibliotheek’ is duidelijk, prettig leesbaar
en betrouwbaar. De auteurs die meewerken aan ‘De Psychologische
Bibliotheek’ zijn allen ervaren psychologen en maken gebruik van diverse
voorbeelden uit de praktijk.
Jan Verhulst
RET
Gezond verstand
als therapie
Bohn Stafleu Van Loghum
Houten 2010
© 2010 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgesla-
gen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op
enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere
manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b
Auteurswet het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus
1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde ver-
goedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).
Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en
andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 978 90 313 8185 2
NUR 770/777
Ontwerp omslag: Designwork, Peter J. Bos, Deventer.
De eerste vijf drukken van dit boek verschenen bij Swets en Zeitlinger, Lisse.
6e druk, 2005
7e druk, 2010
Bohn Stafleu Van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Voorwoord Albert Ellis
Het is niet altijd gemakkelijk om op de hoogte te blijven van alle nieuwe
ontwikkelingen van de rationeel-emotieve therapie (RET of REBT), omdat
RET voortdurend in beweging is en nieuwe aspecten en technieken toe-
voegt aan theorie en praktijk. De RET zag er heel eenvoudig uit toen ik er
in 1955 in New York mee begon te werken. Sindsdien heeft de therapie
zich echter enorm uitgebreid, zowel in theorie als in praktijk. De RET heeft
met name de aanzet gegeven tot de cognitieve gedragstherapie, die tegen-
woordig eveneens steeds meer invloed krijgt op het gebied van de psycho-
therapie.
Jan Verhulst is een vooraanstaand klinisch psycholoog die zich op de
hoogte heeft gesteld van de laatste ontwikkelingen van RET. Hij presen-
teert ze in dit boek op een overzichtelijke en duidelijke wijze. Hij heeft
ingezien dat RET niet alleen gebruikt kan worden voor individuele psycho-
therapie, maar dat er ook andere toepassingsmogelijkheden zijn, buiten het
gebied van de psychotherapie. Allerlei dagelijkse problemen kunnen met
behulp van RET worden opgelost. Mensen kunnen kennismaken met de
principes van RET door middel van artikelen, boeken, audio- en videocas-
settes en cursussen.
In dit boek presenteert Jan Verhulst de basisprincipes van theorie en
praktijk van RET. Het boek is zowel bruikbaar voor therapeuten (in oplei-
ding) als voor een breed publiek. Het bevat een overzicht van de toepas-
singen van RET bij seksuele problemen, angsten, verslavingen, sterven en
stervensbegeleiding, opvoeding en andere onderwerpen. Dit boek is bij
mijn weten van alle Nederlandstalige boeken over RET het meest up-to-
5
date en volledig. Ik ben dan ook erg blij met de verschijning ervan. De
lezers zullen met dit boek een duidelijk en helder overzicht van RET krij-
gen. Ik dank dr. Verhulst voor zijn inspanningen RET toegankelijk te
maken voor een breed Nederlandstalig publiek.
Albert Ellis
New York
Bij de zesde, herziene, druk
Het doet mij genoegen te vernemen dat het boek van Jan Verhulst zo goed
ontvangen is sinds het voor het eerst verscheen. Zoals ik ook blij ben met
deze nieuwe, uitgebreidere versie ervan. Ik hoop dat meer en meer
psychologen en trainers dit boek zullen gaan gebruiken als leidraad bij hun
werkzaamheden.
Albert Ellis
New York, 2004.
6
Woord vooraf
Dit boek gaat over de theorie en toepassingen van rationeel-emotieve the-
rapie (RET). Aanleiding om dit boek te schrijven was onder meer het gege-
ven dat RET zich de laatste jaren in een steeds toenemende populariteit
mag verheugen en nieuwe ontwikkelingen doormaakt. Deze populariteit
doet zich niet alleen voor bij (psycho)therapeuten en psychologen, maar
evenzeer bij het grote publiek. Steeds meer mensen willen weten hoe ze
op een relatief eenvoudige en overzichtelijke manier de problemen van
anderen (en van zichzelf) kunnen oplossen. Het is gebleken dat RET zich
daarvoor uitermate goed leent: het is een duidelijke, inzichtelijke en kort-
durende vorm van therapie, die geschikt is voor een breed scala van pro-
blemen.
De doelgroep van dit boek is dan ook breed. Enerzijds richt het boek
zich op hulpverleners die RET willen gebruiken bij de behandeling en
begeleiding van hun cliënten. Anderzijds kan het boek (evt. op advies van
de hulpverlener) zelfstandig door de cliënt gebruikt worden. De opzet is
zodanig dat per probleemgebied een overzicht gegeven wordt van de the-
orie en praktijk van RET.
Bij de voorbereiding van dit boek kreeg ik hulp van Albert Ellis. Ik
legde hem de vraag voor welk (Engelstalig) studiemateriaal naar zijn
mening het beste overzicht geeft van de huidige stand van zaken van RET.
Zijn advies was uit te gaan van het Handbook of rational-emotive therapy
(deel 1 en 2). In deze handboeken komen vrijwel alle aspecten aan bod
die betrekking hebben op de theorie en praktijk van RET. Ik heb er dan
ook dankbaar gebruik van gemaakt. De bedoeling was immers een zo
7
omvattend mogelijk beeld te geven van de mogelijkheden van RET. De
onderwerpen die behandeld worden, lopen daarom uiteen. Bij de keuze
ervan heb ik mij vooral laten leiden door de praktische relevantie.
Hoofdstuk 1 heeft een algemeen inleidend karakter. Leven en werk
van Albert Ellis worden in het kort beschreven. Speciale aandacht gaat
uiteraard uit naar de manier waarop en de reden waarom RET is ontstaan.
Bekeken wordt tevens wat de voor- en nadelen van RET zijn in vergelijking
met de andere vormen van therapie die in Nederland en België veel worden
toegepast. In hoofdstuk 2 gaan we op zoek naar de meest voorkomende
oorzaken van problemen. Zoals we daar zullen zien, speelt de manier waar-
op iemand tegen gebeurtenissen in zijn leven aankijkt daarbij een doorslag-
gevende rol. In dit hoofdstuk wordt tevens het ABC-systeem van RET geïn-
troduceerd. Hoofdstuk 3 heeft de oplossing van problemen als centraal
thema. Het ABC-systeem wordt uitgebreid met de symbolen D en E.
Dit brengt ons logischerwijze bij hoofdstuk 4, dat handelt over de
toepassingen van RET. Deze worden belicht met betrekking tot een aantal
veelvoorkomende problemen, met name van relationele aard (seksuele,
gezins- en andere relationele problemen). Steeds wordt per probleemge-
bied de theorie en praktijk van RET uitgelegd aan de hand van voorbeel-
den. In hoofdstuk 5 komen nog andere toepassingen van RET aan de orde.
Hoe kunnen stervensbegeleiders omgaan met stervenden? Op welke
manieren kunnen we onze angsten de baas worden? Enzovoort. Hoofdstuk
6 besluit met de vraag wat er aan de hand kan zijn wanneer RET niet de
gewenste uitwerking heeft. Het verschijnsel weerstand wordt uitgelegd en
er worden manieren beschreven om deze op te heffen.
Het is niet mijn bedoeling geweest in dit boek een uitputtend over-
zicht te geven van alle theoretische achtergronden van RET. Daarvoor
wordt de lezer in de tekst naar andere bronnen verwezen. Ik wil erop wij-
zen dat dit boek alleen RET tot onderwerp heeft. Het boek is dus geen
inleiding tot de rationele therapie of tot de cognitieve gedragstherapie. Ellis
heeft nadrukkelijk aangegeven dat RET een eigen theorie heeft ontwikkeld
en in die zin zeker niet eclectisch genoemd mag worden. RET is slechts
eclectisch ten aanzien van het gebruik van technieken die van andere the-
rapierichtingen afkomstig zijn. In de tekst worden overigens wel de over-
eenkomsten en verschillen tussen RET en andere vormen van therapie aan-
gegeven.
8
Ellis zélf blijft het overigens ook wat moeilijk hebben met de eigen iden-
titeit van RET en met de plaatsbepaling ervan ten opzichte van de andere
vormen van therapie. Zo drong hij er bij mij in 1995 op aan om de term
RET voortaan in publicaties te vervangen door REBT (‘rational emotive
behavior therapy’), daarmee aangevend dat RET veel affiniteit heeft met
gedragstheorie en gedragstherapie. Om wille van de overzichtelijkheid en
herkenbaarheid lijkt het mij voorlopig beter de term RET te handhaven.
Bovendien vind ik dat de term REBT de lading niet voldoende dekt.
Duidelijk is in ieder geval dat de problemen rond de eigen identiteit van
RET nog niet zijn opgelost. (Zie hiervoor ook Ellis’ artikel ‘Changing ratio-
nal-emotive therapy (RET) to rational emotive behavior therapy’ in
Behavior Therapist, 1993).
Bij de samenstelling van dit boek heeft de praktische toepasbaarheid
voorop gestaan. Het is mijn bedoeling geweest mensen (therapeuten, cli-
enten en leken) te laten kennismaken met effectieve manieren om proble-
men op te lossen. Ik acht mij in mijn opzet geslaagd indien dit boek daar-
toe inderdaad een bijdrage levert. Tot slot, uiteraard, woorden van dank
aan Albert Ellis, die altijd bereid bleek zich transatlantisch te laten storen in
zijn werkzaamheden en mij van advies te dienen. Dank ook aan Els
Helmich en mijn vader voor de puntjes op de i, en aan degene die niet
bedankt wil worden.
Jan Verhulst
Eindhoven, augustus 1995
Bij de zesde druk
Gezond verstand als therapie heeft zich sinds het verschijnen ervan in een
warme belangstelling mogen verheugen. Niet alleen van collega-psycholo-
gen en RET-trainers, maar ook van geïnteresseerde ‘leken’. Kennelijk is het
boek bruikbaar voor mensen die zich willen verdiepen in de achtergron-
den van RET. Want dat is dit boek natuurlijk ook: een weergave van de the-
orie, een globaal overzicht van RET-literatuur.
Ik heb ervoor gekozen dat zo te laten. Theoretisch-inhoudelijk zijn er
dus geen wijzigingen aangebracht. Wie zich de moeite getroost om recente
publicaties over RET of REBT door te nemen, zal met mij constateren dat er
9
ook geen werkelijk nieuwe theoretische ontwikkelingen zijn. Verreweg de
meeste publicaties hebben betrekking op de praktische toepasbaarheid
van RET, vaak in de vorm van effectstudies. Ik heb mij daarom bij de her-
ziening van dit boek voornamelijk gericht op het vergroten van de prakti-
sche toepasbaarheid ervan.
Om die reden is een RET-test toegevoegd. Deze test werd eerder
opgenomen in boeken als RET jezelf en RET tegen stress. Hoewel de test
(nog) geen wetenschappelijke status heeft, is door de jaren heen gebleken
dat hij wel degelijk gebruikt kan worden om een eerste beeld te krijgen
van iemands systeem van irrationele gedachten. Zo heb ik het zelf altijd als
zeer nuttig ervaren om cliënten de test te laten invullen na de intake.
Vrijwel altijd bieden de uitslagen goede aanknopingspunten voor thera-
peutische gesprekken. Ook bij inleidingen en RET-trainingen vind ik de
test heel bruikbaar: cursisten en toehoorders ervaren zo ‘aan den lijve’ hoe
hun denkpatronen doordrongen zijn van irrationele vooronderstellingen.
Ik hoop dat het in dit boek opnemen van de test ertoe zal bijdragen dat
deze zich verder ontwikkelt tot een volwaardig psychologisch instrument.
Onderzoek daarnaar is inmiddels in volle gang.
Ellis overleed in 2007. Tot op het laatste moment is hij druk doende
geweest zijn levenswerk onder de aandacht van een groot publiek te bren-
gen. Ik denk wel dat we kunnen zeggen dat hij daarin is geslaagd, gezien
de grote populariteit van de RET. Of, zoals hij het liever zei: de REBT.
Jan Verhulst
februari 2010
10