Georgii Monachi Chronicon: Volumen I Textum genuinum usque ad Vespasiani imperium continens

472 Pages·1978·14.583 MB·Ancient Greek, Latin

by  Peter Wirth

GEORGII MONACHI
CHRONICON
EDIDIT
CAROLYS DE BOOR
EDITIONEM ANNI MCMIV
CORRECTIOREM CVRAVIT
PETER WIRTH
VOLVMEN I
TEXTVM GENVINVM VSQVE AD VESPASIANI IMPERIVM
CONTINENS
m
STVTGARDIAE IN AEDIBVS B. G. TEYBNERI MCMLXXVIII
Editio stereotypa editionis anni MCMIV correctior
CIP-Kurztitelaufnahme der Deutschen Bibliothek
Georgi us (Haiiiartolus):
[Chronicon]
Georgii Monachi chronicon /ed. Carolvs de Boor.
- Ed. stereotypa ed. anni 1904 / corr. cur.
Peter Wirth. - Stutgardiae [Stuttgart] : Teubner.
Voi. 1. Textum genuiuum usque ad Vespasiani
Imperium continens. - 1978.
(Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum
Teubneriana)
ISBN 3-519-01392-4
Das Werk ist urheberrechtlich geschützt. Die dadurch begründeten Rechte,
besonders des Nachdrucks,
der Wiedergabe auf photomechanischem oder ähnlichem Wege,
der Speicherung und Auswertung in Datenverarbeitungsanlagen,
bleiben, auch bei Verwertung von Teilen des Werkes, dem Verlag vorbehalten.
Bei gewerblichen Zwecken dienender Vervielfältigung ist an den Verlag
gemäß § 54 UrhG eine Vergütung zu zahlen, deren Höhe mit dem Verlag
zu vereinbaren ist.
© B.G. Teubner, Stuttgart 1978
Printed in Germany
Druck: Allgäuer Zeitungsverlag GmbH, Kempten/Allgäu
Binderei: F. Wochner KG, Horb/N.
KAROLO KRUMBACHER
s.

PBAEFATIO
Chronicon Georgii Monachi, qui άμαρτωλον monachorum
more se ipse vocavit ideoque, ut ab aliis Georgiis dis-
cernatur, Georgius Hamartolus appella» solet, olim ex parte
tantum innotuit. Ac primum quidem Gretserus a. 1600
in libro quem scripsit de Cruce Christi vol. Π p. 52 frag-
mentum p. 410, 7—412, 3 ed. Muralt edidit ex inter-
polato codice Monacensi 139. Deinde ex eodem codice
eiusque simili Monacensi 414 Raderus locum p. 683, 3—
697, 7 editionis meae latine vertit et sub titulo „Syn-
tagma de statu morientium" a. 1604 edidit. Idem hic
illic in aliis quos scripsit libris exigua cbronici fragmenta
eœhibuit. Nicephori patriarchae libri perditi fragmentum
quod a Georgio p. 780, 16 laudato, Petavius in editione
Nicephori Breviarii de rebus post Mauricium gestis a. 1616
repraesentavit.
Integrum chronicon edere parabat Leo Allatius. Atque
primus ille in Diatribe de Georgiis, quae Georgio Acropo-
litae a. 1651 edito adhaeret, statuit, omnia chronica, quae
sub nomine Georgii Monachi feruntur, quantumcumque inter
se discrepent, eidem Georgio Hamartolo deberi, illum autem
esse a Georgio Syncello diversum. Scribit autem Allatius
a. 1638 in libro de aetate et interstitiis ordinum apud
Graecos p. 180: „Georgius Hamartolus non contemnendus
auctor et ex quo recentiores Graecorum historici sua fere
omnia neque verbis ipsis immutatis hausere, quod ut videas
latinum fecimus et una cum textu Graeco, si per tempora
licuerit, tibi communicabimus." Deinde a. 1648 Labbeus
in Protreptico de byzantinae historiae scriptoribus narrat
p. 14: „Georgium Hamartolum a doctissimo viro Leone
VI PRAEFATIO
Allatio in dies expectamus" et p. 42: „In mamjs meas venit
catalogue librorum Leonis Allatti tum. editorum tum non-
dum excussorum, in quibus no. 66 occurrit Historia Georgii
abbatis, qui Hamartolus vocari amat, ab exordio mundi
ad imperium Michaelis Theophili f. imperatorie." Α. 1651
Allatius denuo scribit in Diatribe de Georgiis p. 330: „Hi-
storiam ad aliorum scriptorum loca obscura et ardua ex-
plananda apprime necessariam nos e graeca lingua multis
abhinc annis vertimus in latinam. Quae utinam aliquando
bono reipublicae literariae lucem videat." Neque tamen
quod sibi proposuerat exsecutus est. Editto cur in Corpus
Parisinum, in quod multi posteriores chronographi, qui
Georgii opus expilaverunt, pervenerunt, non recepta fuerit
nescio. Solum prooemium in Diatribe de Georgiis, in aliis
scriptis excerpta nonnulla quasi studiorum testimonia Alla-
tius publiai iuris fecit. Adhibuisse ilium in paranda edi-
tione codices Vaticanos graecos 153 et 154 Jos. Mar. Quer-
cius narrat in praefatione Georgii Pisidae editionis (Corporis
Hist. Byzant. nova appendix Romae 1777 p. XXXII). Ve-
rum etiam excussisse Allatium suspicor codicem Vaticanum
Palatmum Graecum 394; Georgii enim chronicon inesse,
quamvis Joannis Siculi nomen inscriptum sit, cognoverat.
Cf. Diatribe de Georgiis p. 327: „Codex Palatinae Ms. in
Bibliotheca Vaticana, in quo tota Georgii Hamartoli historia
praeter nonnulla loca, quibus res fusius vel succinctius
habentur, et variantes sed saepissime in melius lectiones
ad verbum exscripta est, Joanni Siculo postmodum Patri-
archae Constantinopolitano tributa. Praeter auctoris nomen
diversum omnia Hamartoli sunt." Prooemium ex solo co-
dice Vaticano 153 impressum est. Sed cum omnes hi biblio-
thecae Vaticanae codices textum praebeant varie interpo-
latum et retractatum, etiamsi lucem vidisset editto non
poterai fieri omnibus rebus absoluta.
Corpus Byzantinae Historiae Parisinum extremam tan-
tum chronici partem inde a Leonis V Armeni imperio sub
titulo „Georgii Monachi vitae recentiorum imperatorum" in
Scriptoribus post Theophanem a. 1685 a Combefisio editis
I'RAEFATIO νπ
p. 499 sqq. contine! Infeliciter usus est editor codice Pari-
sino Graeco 1708, qui a textu genuino omnium maxime
discrepai, cum et multis additamentis auctus et super ge-
nuini chronici finem continuatus sit.
* Paullo post in editione Joannis Malalae principe, quam
Chilmeadius paravit, Hodius a. 1691 publici iuris fecit,
chronici initium usque ad p. 93, 1 e codice Barocciano 194
in lucera prodiit. Neque tarnen codex ille integrum huius
partis textum exhibet, sed brevia tantum excerpta. De-
sunt autem cum aliae particulae tum integer locus p. 57,
17—92, 12 epitomam ex Athanasii et Theodoreti operibus
continens. Textus autem horum excerptorum libro nititur
interpolato.
Saeculo decimo octavo neque in Georgio monacho neque
in aliis scriptoribus Byzantinis quisquam operam posuit.
Laudari illum invenio apud solum Kollarum, qui, cum in
Supplementis ad Petri Lambecii commentariorum libros ΥΙΠ
col. 653 codicem Yindobonensem, qui hodie Hist, graec. 40
insignitur, describit, haec refert: „Partes quasdam illius
chronici et fragmenta habemus a Petavio Gretsero Aliati»
Lambecio Baderò aliis sparsim edita. Horum augebit nu-
merum Franciscus Carolus Alter qui ex hoc ipso co-
dice ecclesiastica quaedam a folio scilicet 180 p. 2 usque
ad fol. 245 p. 1 eo Consilio exscripsit, ut aliquando cum
ceteris in bibliotheca nostra collectis historiae Byzantinae
bono in lucem proferret." Continetur illis foliis historia
imperatorum a Constantino Magno usque ad Justinianum.
(p. 489, 22—640, 27). Vir ille doctus, cui princeps chro-
nici Georgii Phrantzis editio debetur, num apographo suo
usus sit, nescio.
Exeunte demum saeculo nova chronici parabatur editio.
Hardtius autem in Catalogo mscr. graecorum bibliothecae
Regiae Bavaricae Tom. II p. 105, postquam codicem Mo-
nacensem Georgii descripsit, haec verba addit: „Iste Ha-
martolus a me latine versus et praelo paratus est." Idem
in praefatione editionis Theodosii Meliteni prelo paratae
exponit: „Huic statim succedere potest Georgii Hamartoli
ππ PRAEFATIO
ckronicon diu alias exspectatum, sumptibus scilicet prae-
bitis." (Cf. Theodosii Meliteni Chronographia ed. Th. L.
Fr. Tafel p. XI.) Ñeque tarnen in lucem prodiit haec editio,
id quod non graviter dolendum est, cum codices Monacen-
ses 139 et 414 valde interpolati sint. Editae sunt tantum-
modo „Lectiones variantes ex codd. Monacensibus Theodosii
Meliteni et Georgii Hamartoli ad editionem Leonis Gram-
matici Yenetam" in diario quod inscribitur Neuer litterar.
Anzeiger 3 (1808) p. 61 sqq.
Corporis scriptorum historiae Byzantinae Bonnensis edi-
tores num universum ckronicon recipere voluerint non con-
stat. Quamquam animadvertenti mihi Dindorfium Imbuisse
codicis Scorialensis collationem, id quod criticus quidam
in editionis Muraltianae censura refert (cf. Literar. Centrai-
blatt 1861 p. 530), editionem parasse illos verisimile vide-
tur. Sola prodiit, quam Combefisius olim ediderat, clau-
sula denuo impressa, cui adiunctae sunt scripturae a Carolo
Benedicto Hasio e codice Coisliniano 134 enotatae. Atque
feliciter evenit, ut tum primum genuini cbronici pars in-
notesceret appareretque, quantum inter genuinum textum
et interpolatimi interesse!
Novam universi chronici editionem parasse Miklosichium
Muraltius in praefatione p. XXVLU narrat. Neque tamen
inceptum ille opus perfecit, nescio an editione Muraltiana
deterritus. Certe vir doctus, cui codices Vindobonenses
praesto essent, genuini chronici imaginem rectius expres-
sisset, quam Muraltius.
Hic illic ex singulis libris particulae chronici editae
sunt. Voluti Cramerus in Anecdotis Graecis e codd. mscr.
Bibliothecarum Oxoniensium Vol. IV p. 218 sqq. a. 1837
ex codicibus Baroccianis 194 et 30 excerpta quaedain ex
primis chronici partibus publici iuris fecit. Deinde a. 1852
in Actis Academiae Vindobonensis (Sitzungsberichte. Philos,
hist. Cl. Bd. IX p. 21 sqq.) Tafelii prodiit commentatio
„Theophanis Chronographia (Probe einer neuen krit.-exege-
tiscken Ausgabe)", in qua chronici partem earn, quae He-
raelii imperium continet, ille ex codice Vindobonensi Hist.
PEAEFATIO IX
graec. 40 repraesentavit. Tafelii lectiones ubi a meis dis-
crepant, illius neglegentia causa est, non mea. Constan-
tiiius denique Tischendorfius a. 1855 in Anecdotis sacris
et profanis p. 95 nonnulla edidit ex codicibus Parisino
Graeco 1706 et Coisliniano 305 excerpta, quibus maxima
imperii Neroniani pars, imperii Tiberiani partícula con-
tinetur.
Anno demum 1859 princeps universi chronici editio
in lucem prodiit sic inscripta: „Georgii Monachi dicti Ha-
martoli Chronicon ab orbe condito ad annum p. Chr. η. 842
et a diversis scriptoribus usque ad a. 1143 continuatum
nunc primum ad fidem codicis Mosquensis adiecta passim
varietate reliquorum codicum nee non Leonis Grammatici
et Cedreni . . . edidit E. de Muralto. Petropoli 1859"
(= Ucenyja zapiski vtorago otdèlenija imperatorskoj aka-
demii nauk. Sanktpeterburg 1861). Codicum vir ille doctus
27, id est omnium fere, indicem confecit, libros hic illic
partim ipse excussit partim excutiendos curavit, in quo
elaboraverunt Millerus Miklosichius Tafelius alii. Verum
tarnen cum partes tantum chronici in aliis semper locis
excuterentur, numquam idem ex omnibus libris locus re-
praesentaretur, quae inter libros necessitudo intercederet
quibusque libris genuina chronici forma contineretur non
apparuit. Neque solum editionis fundamentum male erat
iactum, sed etiam Muraltii neque doctrina neque eruditio
suscepto negotio ullo modo sufficiebat. Ita factum est,
ut mire iudicaret (praef. p. X): „Codicum XXV qui hucus-
que innotuerunt huius chronographi variae lectiones nec
plures nec graviores sunt nec inter sese magis discrepant
quam ceteris in scriptoribus saepius descriptis evenire sölet,
vel librariorum incuria vel eorundem augendi et emendandi
studio, qui nunc lineas integras ex homoeoteleuto omit-
tunt, nunc glossas marginales in textum recipiunt." Paullo
post exponere pergit: „Codicum autem Coislinianorum 310
et 305 (dicere voluit 134!) lectiones variae ad annos 813
•—842 notatae illorum qui hos codices deseripserunt ex-
ornandi Studium, non vero alium chronographum quam qui
χ PBAEFATIO
ceteris in codicibus invenitur, arguunt." Immo Coisli-
nianorum codicum textum, qui a genuino proxime abest,
aliorum librorum veluti Mosquensis scriptores „exornandi
studio" valde immutaverunt et auxerunt. Neo minus prave
de codice Ambrosiano valde interpolato, minus tarnen, quam
in codice Mosquensi factum est, retractato exponit: „Plura
non leguntur, quae codex Mosquensis cum ceteris anti-
quioribus exhibet."
Quae cum ita essent, cum eadem fere continere omnes
libros existimaret, codicem Mosquensem bibliothecae syn-
odalis nr. nunc 406 olim 252 (251) et 264, quippe ad
quem facillimus aditus pateret, selegit, ad cuius normam
textus imprimeretur, quamvis „multa in hunc codicem e mar-
gine irrepsisse" (praef. p. XX) non ignoraret. Infra textum
et in fine in appendice varias quae ei suppeditabant lec-
tiones addidit. Lacunas codicis Mosquensis supplevit (cf.
praef. p. XX) partim ex codice Vaticano 153, partim ex
Monacensibus 139 et 414, partim ex Coisliniano 305, quo-
rum librorum admodum diversum esse ambitum et argu-
mentum infra demonstrabo. Codicem igitur cum reprae-
sentaret ita interpolatum, ut a genuino textu omnium fere
plurimum abesse iudicandus sit, studiis Byzantinis non
modo non profuit, sed valde nocuit. Neque enim ex ipso
chronico multum fructus ad historiam cognoscendam re-
dundat, sed quid quisque postea chronographus inde hau-
serit historicum animadvertere oportet, ut litterarum By-
zantinarum historiam illustrare possit. Id ut fieri possit
chronicon repraesentare oportet a posterioribus additamentis
et mutationibus prorsus liberum. Dolendum etiam est Mu-
raltium varias lectiones ita saepe falso exhibuisse, ut du-
bites falsone a viris doctis ex libris enotatae an a Muraltio
commutatis siglis falso expressae sint, ita magnam partem
earum omisisse, ut quae sit librorum necessitudo nequá-
quam eluceat. Veluti de codicis Mosquensis initio mutilo
p. 44,24 editionis suae Muraltius exponit: „Hucusque e codd.
Mon. (i. e. Monac. 139) et Aug. (i. e. Monac. 414) cum
Par. 1705 collatis. Siglum igitur Par. usque eo cum ad-