Genderstudies / een genre apart?

530 Pages·2012·4.93 MB·French

Genderstudies / een genre apart?
Savoirs de genre / quel genre de savoir ?

Sommaire / Inhoudstafel
Voorwoord / Avant-propos 7
Nadine Plateau (Sophia)
Programma van het colloquium / Programme du colloque 11
Artikels / Articles
1. Lichaam en reproductie
Les corps de la reproduction 17

L’embryon iconisé, de l’utérus des femmes au techno utérus…
Pour quoi faire ? 18
Mylène Botbol-Baum
Identités et « post-reproduction » : paroles de femmes
qui traversent la cinquantaine 30
Catherine Markstein (Femmes et santé asbl)
2. Tewerkstelling
Emploi 39

Les femmes et le métier de sapeur-pompier en Province de Hainaut 40
Nathalie Couvreur (UMH)
Marielle Bruyninckx (UMH)
Géraldine Hennixdal (UMH)
Genre, travail et pouvoir : quels obstacles à l’ascension sociale des femmes ? 51
Annalisa Casini (ULB - Institut de Sociologie)
Margarita Sanchez-Mazas (ULB - Institut de Sociologie)
Le gaspillage des savoirs : frein à l’orientation professionnelle des femmes 53
Nathalie Mignano (Service SOFFT)
Equal Pay Day: de loonongelijkheid man-vrouw scherp gesteld 68
Vera Claes (zij-kant, sociaal progressieve vrouwenbeweging)
Gitta Vanpeborgh (ABVV-vakbondsvrouwen)
3. Gender en/in burgerschap
Les genres de la citoyenneté 77
Femmes migrantes : du privé au public ? 78
Marcela de la Peña (Le Monde selon les femmes)
Patrick Govers (Service d’études de la Ligue des familles)
[ colloquium 2005 | colloque 2005 ] sophia 3
Sommaire / Inhoudstafel
Enquête-onderzoek over de hoofddoek 99
Rabeha Hadri (Actiecomité Moslimvrouwen Vlaanderen)
Jamila Hadri (Actiecomité Moslimvrouwen Vlaanderen)
Modernity and domesticity. Tensions and contradictions 101
Hilde Heynen (K.U.Leuven)
Opvoedingsondersteunend werken met allochtone (en autochtone) vaders 114
Kalifa Diaby (Link=Brussel vzw / Integratiecentrum Foyer)
Dimitri Thienpont (Link=Brussel vzw / Integratiecentrum Foyer)
Netwerking als antwoord op de structurele uitsluiting van laaggeschoolde vrouwen 127
Anne Snick (Flora vzw)
4. Genderstudies: reflecties
Etudes féministes et études de genre: apports
et remises en question 140
Repenser le développement à partir du genre. Réflexions personnelles
sur la contribution du féminisme à la reconceptualisation du développement
dans les contextes Nord 141
Florence Degavre (ULB)
Etudes gayes et lesbiennes/holebi-studies : État des savoirs critique et
regards croisés entre la Flandre et la Communauté française de Belgique 154
Alexis Dewaele (Steunpunt Gelijkekansenbeleid)
Cathy Herbrand (FNRS/ULB)
David Paternotte (FNRS/ULB)
Feministische gerontologie: een marginale wetenschap?! 172
Els Messelis (LACHESIS - Expertise Bureau Latere Leeftijd & Gender)
5. De zij-kant van de vaderlandse geschiedenis
Aux marges de l’histoire 175
Vrouwen en de bestraffing van de collaboratie na de Tweede Wereldoorlog.
Twee casestudies over incivieke vrouwen in de naoorlogse zuivering 176
Sophie Bollen (Centrum voor Vrouwenstudies en Diversiteitsonderzoek,VUB)
Machteld De Metsenaere (Centrum voor Vrouwenstudies en Diversiteitsonderzoek,VUB)
Des femmes entre deux mondes : « ménagères », maîtresses africaines
des coloniaux au Congo Belge 206
Amandine Lauro (FNRS – ULB)
Les enjeux de l’éducation maternelle en Belgique (1890-1940) 223
Claudine Marissal (ULB)
6. De/constructie van gender
Dé/construction du genre 233
Interactie tussen leerkracht en leerlingen in het eerste leerjaar
door een genderbril 234
Sarah Bossaert (Centrum voor Vrouwenstudies en Diversiteitsonderzoek, VUB)
4 sophia [ colloquium 2005 | colloque 2005 ]
Sommaire / Inhoudstafel
Gender Actie Groep: bruggen slaan tussen het transgender-,
holebi- en feministisch gedachtegoed 256
Deborah Lambillotte (Gender Actie Groep)
Planet Gender, over gender en identiteit. De wondere wereld
van de genderdiversiteit 259
Estelle Slegers (Planet Gender)
Le corps à corps en tout genre 275
Irene Zeilinger (Garance asbl)
7. Gender en beleid
Politiques d’égalité 283
Principes, objectifs et outils du gender budgeting 284
Annie Cornet (Unité de recherche EGiD, UER Management,
Hec-Ecole de gestion de l’Ulg)
Studie naar gelijkheid man-vrouw bij federale ambtenaren 312
Annelies Decat (Instituut voor de Overheid, K.U.Leuven)
Sarah Scheepers (Instituut voor de Overheid, K.U.Leuven)
Belgische partijen en de integratie van een genderperspectief in hun werking 332
Silvia Erzeel (VUB)
Anouk Lloren (UCL)
Petra Meier (VUB)
Benoît Rihoux (UCL)
Virginie Van Ingelgom (UCL)
An institutionalist perspective on Gender Mainstreaming 334
Marjolein Paantjens (VUB)
Hoe kunnen vakbonden de gelijkheid bevorderen? Het Charter
‘Gender mainstreaming in de vakbonden’ 348
Saskia Ravesloot (VUB)
8. Literatuur en vertoog
Littérature et discours 367
Over het hoe en waarom van een feministische narratologie 368
Elke D’hoker (K.U.Leuven, F.W.O.-Vlaanderen)
Vergeten vrouwenstemmen uit de negentiende-eeuwse Indisch-
Nederlandse literatuur 377
Stéphanie Loriaux (ULB)
The Color of Mother’s Milk: Selected Elements of Double Slavery Trauma
in Toni Morrison’s Female African-American Characters 388
Cristina Serverius
Tedere mannen en doortastende vrouwen. Een androgyn discours in Vlaamse,
neutrale en liberaalgezinde culturele tijdschriften (1870-1914) 398
Liselotte Vandenbussche (UGent)
[ colloquium 2005 | colloque 2005 ] sophia 5
Sommaire / Inhoudstafel
9. Vrouwenbeweging(en) en de productie van kennis
Mouvement des femmes et production de savoir 405
Op zoek naar de identiteit van het Vlaams feminisme van de Tweede Golf 406
Ida Dequeecker (Vrouwen Overleg Komitee)
Kitty Roggeman (Vrouwen Overleg Komitee)
Genre, éducation au développement et plaidoyer dans les ONG 419
Claudine Drion (Le Monde selon les femmes)
Rencontre des mondes du numérique, du travail, de la théorie et
de l’art au sein d’ADA, réseau femmes et nouvelles technologies :
analyse, outils et perspectives 437
Laurence Rassel (Ada-online/Constantvzw)
Eléonore Seron (Ada-online/Interface3)
Een feminisme voor alle vrouwen? De witte vrouwenbeweging in Vlaanderen
in relatie tot multiculturaliteit, ‘allochtone’ vrouwen(organisaties) en het
hoofddoekendebat 448
Sara S’Jegers
10. Vrouwen in beeld
Image et représentation 469
De la représentation à la fabrication du comportement de la femme dans
les productions dites populaires 470
Daniela Antonova (Exil d’avenir asbl)
“There was something about Mary” Mary Pickford en het ideaal
van Amerikaanse vrouwelijkheid 487
Anke Brouwers (UA)
‘Vreemde’ vrouwen. Beeldvorming in het televisienieuws van vrouwen
van ‘vreemde’ origine 499
Katrien Lefever (Centrum Voor Vrouwenstudies, UA)
Over de grenzen van de traditionele genderrollen in videoclips:
genderbending als discursief performatieve articulatie van verzet
in de hedendaagse populaire beeldcultuur 510
Sofie van Bauwel (UGent)
Performance 527
Come Queer! Come as you are! 528
Queerilla / Queer Kafee
6 sophia [ colloquium 2005 | colloque 2005 ]
Avant-propos
Nadine Plateau, présidente de Sophia
Le colloque Savoirs de genre : quel genre de savoir ? organisé par Sophia en octobre
2005 a rassemblé une cinquantaine de chercheuses dont deux tiers de néer-
landophones et un tiers de francophones. Pour la première fois, un pourcen-
tage important (30 %) des intervenantes étaient issues du monde associatif
féministe. A la diversité des intervenantes répondait celle d’un public nom-
breux, composé lui aussi d’une bonne part de membres de groupes féminins
et féministes. A cet égard, le colloque rencontrait un des objectifs de Sophia:
faire le lien entre le monde académique et le mouvement des femmes. A cela
s’ajoutait une grande première: tous les ateliers étaient bilingues et pourvus
d’une traduction simultanée ce qui a permis de réaliser un deuxième objectif
de Sophia à savoir jeter un pont entre les deux communautés linguistiques.
Ces deux faits nouveaux ont contribué à faire du colloque de 2005 un
espace de liberté et de créativité. Tout d’abord, nous avons pu mesurer à
quel point la rencontre de travaux émanant de personnes inscrites dans des
contextes – tant théoriques que sociaux – aussi divers pouvait dégager un
énorme potentiel d’énergie capable de stimuler la réflexion scientifique. En-
suite, c’est aussi l’idée de pertinence sociale des études féministes, au sens de
savoirs construits – à partir de et confrontés à – l’expérience collective des
femmes, qui prenait désormais tout son sens au cours de ces deux journées.
On trouvera dans ce volume les interventions organisées par sujet afin de
conserver le caractère pluridisciplinaire des ateliers et de faire apparaître les
grandes thématiques de la recherche actuelle. Par rapport au colloque pré-
cédent, l’éventail des thèmes s’est élargi: nouvelles technologies de la repro-
duction et de la communication, sexualité, histoire du féminisme. Certains
thèmes continuent de susciter l’intérêt comme l’immigration, les politiques
publiques d’égalité, d’autres par contre ne semble plus faire l’objet de nom-
breuses recherches, tels l’enseignement et la violence.
Enfin, une dernière remarque concerne la recherche orientée vers la dé-
cision politique dont on connaît l’importance en Belgique dans le monde
des études féministes. Ce type de recherche occupe moins le terrain qu’aux
précédents colloques de 1997 et de 2000. Preuve d’une vitalité nouvelle des
études féministes puisqu’elles existent aujourd’hui à l’initiative de chercheu-
[ colloquium 2005 | colloque 2005 ] sophia 7
Avant-propos
ses et non plus seulement de pouvoirs subsidiant. Ceci ne doit pas nous faire
oublier le statut précaire de ces études et l’urgence de leur inscription struc-
turelle dans tout l’enseignement supérieur en Belgique.
8 sophia [ colloquium 2005 | colloque 2005 ]
Voorwoord
Nadine Plateau, voorzitster van Sophia
Het colloquium Genderstudies: een genre apart? dat door Sophia georganiseerd
werd in oktober 2005, bracht een 50-tal onderzoeksters bij elkaar, waarvan
twee derde Nederlandstalig en één derde Franstalig. Voor de eerste keer was
een groot deel van de deelneemsters (30%) afkomstig uit de vrouwenbewe-
ging. De diversiteit onder de deelneemsters werd ook weerspiegeld in het
publiek dat eveneens uit een groot aantal leden van feministische groepen
en vrouwenorganisaties bestond. In dit opzicht werd met dit colloquium
één van de doelstellingen van Sophia gerealiseerd: een brug slaan tussen
de academische wereld en de vrouwenbeweging. Daarnaast was het ook de
eerste keer dat alle workshops tijdens een colloquium van Sophia tweetalig
en met simultaanvertaling werden georganiseerd. Daarmee werd een tweede
doelstelling van Sophia gerealiseerd, namelijk het dichter bij elkaar brengen
van de twee taalgemeenschappen.
Deze twee nieuwe fenomenen hebben er toe bijgedragen dat het collo-
quium van 2005 een plek van vrijheid en creativiteit is geworden. Ten eerste
hebben we kunnen vaststellen in welke mate de ontmoeting tussen het werk
van personen met zulke diverse achtergronden – zowel op theoretisch als
sociaal vlak – een enorm potentieel aan energie heeft losgemaakt en in staat
bleek om de wetenschappelijke reflectie te stimuleren. Tenslotte kwam ook
het idee van de sociale relevantie van vrouwenstudies – in de zin van kennis
die geconstrueerd wordt op basis van en in confrontatie met de collectieve
ervaring van vrouwen – tijdens deze twee dagen in haar volle betekenis naar
voren.
In deze bundel vindt u de interventies per onderwerp georganiseerd om
zo het multidisciplinaire karakter van de workshops te bewaren en om de
belangrijke onderwerpen binnen actueel onderzoek naar voren te brengen.
In vergelijking met het vorige Sophia-colloquium heeft de waaier aan thema’s
zich uitgebreid: nieuwe technologieën van reproductie en communicatie,
seksualiteit, geschiedenis van de vrouwenbewegingen. Sommige thema’s,
zoals immigratie en gelijkekansenbeleid blijven interesse wekken; andere
daarentegen, zoals onderwijs en geweld, lijken niet meer het onderwerp uit
te maken van zeer veel onderzoeksprojecten.
[ colloquium 2005 | colloque 2005 ] sophia 9
Voorwoord
Tot slot, een laatste opmerking voor wat betreft beleidsgericht onderzoek,
dat in België in de wereld van de vrouwenstudies een belangrijke plaats
heeft. Dat type van onderzoek is minder prominent aanwezig in vergelijking
met de vorige colloquia van 1997 en 2000, wat het bewijs kan zijn van een
vernieuwde vitaliteit van vrouwenstudies aangezien deze vandaag bestaan
dankzij het initiatief van onderzoeksters en niet enkel van subsidiërende in-
stanties. Desondanks mogen we het precaire statuut van deze studies en de
behoefte aan hun structurele inbedding in heel het hoger onderwijs in België
niet uit het oog verliezen en moet het ook in de toekomst een aandachtspunt
blijven.
10 sophia [ colloquium 2005 | colloque 2005 ]