gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü çocuk gelişimi ve eğitimi ana bilim dalı okul öncesi eğ

104 Pages·2008·0.61 MB·Turkish

GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
ANA SINIFI ÖĞRETMENLERİNİN OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK
ÇALIŞMALARINA İLİŞKİN YETERLİLİK ALGILARININ BELİRLENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
D. Neslihan BAY
Danışman
Prof. Dr. Fatma ALİSİNANOĞLU
ANKARA-2008
ii
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
D.Neslihan BAY’ın “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarının Belirlenmesi” başlıklı tezi ……/06/2008
tarihinde, jürimiz tarafından Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalında YÜKSEK
LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez Danışmanı): Prof. Dr. Fatma ALİSİNANOĞLU........... ............................
Üye : Prof. Dr. Fulya TEMEL...................................................... ............................
Üye : Prof. Dr. Elif ÜSTÜN......................................................... ............................
iii
ÖNSÖZ
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde Yüksek Lisans Tezi olarak
hazırlanan bu araştırma, birçok değerli insanın katkılarıyla ortaya çıkmıştır.
Araştırmanın planlanması, uygulanması ve sonuçlandırılmasında büyük
katkısı olan, fikirleriyle bana yol göstermenin yanı sıra manevi desteği ve güveni ile
her zaman yanımda olan danışmanım Sayın Prof. Dr. Fatma Alisinanoğlu’na sonsuz
teşekkür ederim.
Araştırmanın istatiksel değerlendirmelerinde ve diğer aşamalarında destek
olan Yrd. Doç. Dr. Ebru Kılıç Çakmak, Yrd. Doç.Dr. Emre Ünal, Arş. Gör. Tahsin
İlhan hocalarıma, manevi desteklerini her zaman hissettiren Yrd. Doç.Dr. Ümit
Deniz Kan, Öğr. Gör. Ayşe Atalay, Öğr.Gör. Gülhan Güven, Okt. Ferda Öztürk, Arş.
Gör. Özlem Şimşek, Arş. Gör. Meral Alemdar, Uzm Betül Tokgöz ve Arş.Gör.
Serdar Oğuz Kesici hocalarıma da teşekkür ediyorum.
Araştırmada kullanılmak üzere geliştirilen “Okuma Yazmaya Hazırlık
Çalışmalarında Öğretmen Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin oluşturulma
aşamasında, ölçek maddelerinin amaca uygunluğunu belirlemek amacıyla Sayın
Prof. Dr. Fatma Alisinanoğlu, Yrd. Doç. Dr. Ümit Deniz Kan, Öğr. Gör. Bil. Uzm.
Gülhan Güven hocalarımla birlikte uzman görüşlerini bildiren Prof. Dr. Elif Üstün,
Yrd. Doç. Dr. Zeliha Yazıcı ve Öğrt. Gör. Dr. Semra Şahin hocalarıma teşekkür
ederim.
Araştırmanın her aşamasında bir an olsun beni yalnız bırakmayan, sevgisini,
sabrını ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen hayat arkadaşım, sevgili eşim
Yalçın’a, sevgilerinden her zaman güç aldığım oğullarım Kürşat ve Göktüğ’a sonsuz
teşekkür ediyorum.
D. Neslihan BAY
ANKARA
Mayıs – 2008
iv
ÖZET
ANA SINIFI ÖĞRETMENLERİNİN OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK
ÇALIŞMALARINA İLİŞKİN YETERLİLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
D.Neslihan BAY
Yüksek Lisans, Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı
Danışman: Prof. Dr. Fatma ALİSİNANOĞLU
Mayıs– 2008
Araştırmada, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim okullarının
anasınıflarında görev yapan öğretmenlerin, okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına
ilişkin yeterlilik algılarının belirlenmesi, genel amaç olarak belirlenmiştir. Ayrıca
okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlilik algılarının öğretmenlerin yaş,
mezun olduğu okul ve mesleki kıdem durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı
incelenmiştir.
Araştırmanın evrenini Ankara ili merkez ilçelerinde ilköğretim okullarının
bünyesindeki anasınıflarında görev yapmakta olan ana sınıfı öğretmenleri
oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin “Okuma Yazmaya Hazırlık
Çalışmalarında Öğretmen Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin geçerlilik
güvenirlilik çalışması için örneklem Ankara ili merkez ilçelerden Yenimahalle,
Çankaya, Etimesgut, Sincan, Altındağ, Keçiören, Mamak ilçelerine bağlı okul öncesi
eğitim kurumlarından rondom tekniğiyle 468 öğretmen olarak belirlenmiştir.
“Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarında Öğretmen Yeterlilik Algılarını Belirleme
Ölçeği”ni oluşturmak için literatür taraması yapılarak 82 madde oluşturulmuştur.
Ölçek bu haliyle 6 alan uzmanının görüşüne sunulmuştur. Uzman görüşleri
alındıktan sonra likert tipi derecelendirme ölçeğine göre uzmanların her bir maddeye
verdikleri puanlar toplanmış ve çıkan değer uzman sayısına bölünmüştür. Madde
puanı dördün altında olan 11 madde ölçekten çıkarılmıştır. 71 maddeden oluşan
ölçeğin geçerlilik güvenirlilik çalışması yapılmıştır. Belirlenen örneklem grubuna
v
“Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarında Öğretmen Yeterlilik Algılarını Belirleme
Ölçeği” uygulanmıştır. Ancak 400 öğretmen ölçeği doldurmuştur. Diğer öğretmenler
veri kaybıdır. Ölçeğin SPSS 13.0 paket programında faktör analizi yapılmıştır.
Ölçeğin geçerlik çalışmasında Screee Plot eğrisi 8 faktörlü yapıyı göstermiş ve
madde yükü .50 den küçük olan maddeler atılmıştır. Açıklanam toplam varyans
%65.7’dir. Ölçeğin genelinin güvenirliği için hesaplanan Cronbach Alpha iç tutarlılık
katsayısı .89 olarak hesaplanmıştır. Analiz sonucunda 33 maddeden oluşan “Ana
Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik
Algılarını Belirleme Ölçeği” elde edilmiştir.
Ankara İl Millî Eğitim Müdürlüğü tarafından sekiz merkez ilçeden 65
ilköğretim okulunda uygulama izni verdiğinden dolayı; Ankara ilinde Yenimahalle,
Çankaya, Keçiören, Etimesgut, Altındağ, Sincan, Gölbaşı, Mamak’ merkez
ilçelerindeki ilköğretim okullarının bünyelerinde çalışan 196 ana sınıfı öğretmeni,
okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlilik algılarını belirlemek için,
örneklem grubunu oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Kişisel
bilgi formu” ve araştırmacı tarafından geliştirilen “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin
Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme
Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada 173 ana sınıfı öğretmeni ölçeği doldurmuştur.
Diğer öğretmenler veri kaybıdır. Araştırma bulgularının yorumlanmasında 0.05
anlamlılık düzeyi esas alınmıştır.
Araştırmada anasınıflarında görev yapan öğretmenlerin okuma yazmaya
hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlilik algılarında öğretmenin yaşının, mesleki
kıdeminin ve mezun olduğu okul türünün anlamlı bir farklılık yaratmadığı sonucuna
ulaşılmıştır (P>0.05). Bulgular ışığında öğretmenlere, ilgili kurum ve kuruluşlara
gerekli önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Okumaya hazırlık, görsel algı, işitsel algı, dikkat, bellek.
vi
ABSTRACT
DETERMINING SUFFICIENCY OF KINDERGARDEN TEACHERS
REGARDING AS PREPARATION STUDIES OF READİNG – WRITING
D.Neslihan BAY
M.Ed.,Department ofEarly Chıldhood Education
Adviser: Prof. Dr. Fatma ALİSİNANOĞLU
May– 2008
In the resaarch, that the determination of the ministry of National Education
Kindergarden Teachers sufficiency concerning preparation studies for reading and
writing has been determined the general aim. Also, weather there are differencies
according to the teachers concerning preparation studies for reading and writing.
The kindergarden teachers who work in the primary schools of central towns
of Ankara constitute the universe of the research. The samples were determined as
468 teachers by rondom technique from pre-schools of Yenimahalle, Çankaya,
Keçiören, Etimesgut, Altındağ, Sincan and Mamak central towns of Ankara city fort
he validity –safety study of teachers sufficiency determining scale in preparation
study for reading and writing ın the research. By literature scanning, 82 items were
determined in order to constitue “Teachers Sufficiency Determining Scale in
Preparation Study For Reading And Writings”. Six experts opinions were taken fort
the scale. After taken experts opinions, the marks which the experts gave to each
item were addet according to likert style degrecing scale and the result was divided
by the number experts. Eleven items of which item value is below four were omitted.
The validitiy safety study of scale which consists of 71 items was done, teachers
sufficiency determining scale in preparation study for reading and writing was
applied to the determined sample group.
vii
Other teachers are missed data. The compenent analyzing of the scale was
done in SPSS 13.0 package programme scree plot bent shows the 8 factorial structure
in validity study of scale and the items values were smaller than .50 were amitted.
Total varience which is clarified is 65.7%, Crombach Alpha consistency coefficiency
which is measured fort he general validity of scale was calculated .89. At the end of
analyzing “The Scale Of Kindergarten Class Teachers Sufficiency Concerning
Preparation Studies For Reading And Writing” was obtained. Since the National
Education of Directorship of Ankara allowed application in 65 primary schools of six
central towns, 196 kindergarden teachers who work in the primary schools of
Yenimahalle, Çankaya, Keçiören, Etimesgut, Altındağ, Gölbaşı, Sincan and Mamak
towns of Ankara city constitutes the examplifier group for determination of
sufficiency levels concerning.
Preparation studies for reading and writing. Personal information from and
“The Scale Of Kindergarten Class Teachers Sufficiency Concerning Preparation
Studies For Reading And Writing” were used in the research 173 kindergarden
teachers filled the scale. Other teachers are missed data. In the research, 0.05
meaning fulness level was the base in order to interpret the findings.
In the research, ıt is observed that the teachers who work in kindergartens
don’t have differencies according to their sufficiency concerning preparation studies
for reading and writing by means of their age, accupational experiences, and the
school which they were graduated (P>0.05). In the lights of these findings necessary
suggestions were done to the teachers, connected foundations and institutions.
Key Words: Reading readiness, vissual perpection, hearing perpection, memory,
attention.
viii
İÇİNDEKİLER
ÖZET......................................................................................................................iv
ABSTRACT............................................................................................................vi
İÇİNDEKİLER.....................................................................................................viii
TABLOLAR DİZİNİ................................................................................................x
BÖLÜM I.................................................................................................................1
GİRİŞ.................................................................................................................. 1
1.1. Problem Durumu....................................................................................... 1
1.2. Problem Cümlesi....................................................................................... 4
1.3. Alt Problemler...........................................................................................4
1.4. Araştırmanın Amacı..................................................................................4
1.5. Araştırmanın Önemi..................................................................................5
1.7. Sınırlılıklar................................................................................................ 7
1.8. Tanımlar....................................................................................................7
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE.................................................................................. 9
2.1. Okuma ve Yazma Becerilerinin Gelişimi................................................... 9
2.1.1. Okuma becerilerinin Gelişimi.............................................................9
2.1.2. Yazma Becerilerinin Gelişimi............................................................10
2.2. Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına Etki Eden Faktörler...................12
2.2.2. Zihinsel faktörler...............................................................................12
2.2.3. Çevresel faktörler..............................................................................13
2.2.4. Duygusal faktörler.............................................................................14
2.3. Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmaları......................................................15
2.3.1. Görsel Algılama Çalışmaları..............................................................17
2.3.1.2. Şekil-Zemin Ayrımı....................................................................19
2.3.1.3. Şekil Sabitliği .............................................................................19
2.3.1.4. Mekânda Konum.........................................................................20
2.3.1.5. Mekânsal İlişkiler .......................................................................21
2.3.2. İşitsel Algılama Çalışmaları..............................................................21
2.3.2.1. Dinleme......................................................................................23
2.3.2.2. Konuşma.....................................................................................23
2.3.2.3. Sesleri Ayırt Etme (Fonolojik Duyarlılık) ...................................24
2.4. Dikkat ve Bellek Çalışmaları....................................................................25
2.5. Temel Kavram Çalışmaları.......................................................................27
2.6. Problem Çözme Çalışmaları.....................................................................29
2.7. El Becerisi Çalışmaları.............................................................................30
ix
2.8. Özbakım Becerilerini Geliştirme Çalışmaları............................................31
2.9. Güven ve Bağımsız Davranış Geliştirme Çalışmaları................................33
2.10. Konu İle İlgili Araştırmalar ....................................................................34
2.10.1. Yurt İçinde Yapılmış Araştırmalar...................................................34
2.10.2. Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar.................................................36
BÖLÜM III
YÖNTEM...........................................................................................................42
3.1. Araştırmanın Modeli................................................................................42
3.2. Evren ve Örneklem...................................................................................42
3.2.1. Evren.................................................................................................42
3.2.2. Örneklem...........................................................................................42
3.3. Veri Toplama Araçları..............................................................................45
3.4. Verilerin Toplanması................................................................................46
3.5. Verilerin Çözümlenmesi...........................................................................46
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUMLAR.........................................................................48
4.1. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına
İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin Geçerlik Ve Güvenirlik
Çalışmaları......................................................................................................48
4.1.1. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya hazırlık Çalışmalarına
İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin Geçerlik Çalışması..........49
4.1.2. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarına
İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin Güvenirlik Çalışması.......53
4.2. Alt Problemlere İlişkin Bulgular...............................................................56
4.2.1. 1. Alt Probleme İlişkin Bulgular........................................................56
4.2.2. 2. Alt Problemlere İlişkin Bulgular....................................................68
BÖLÜM V
SONUÇ VE ÖNERİLER....................................................................................77
5.1. Sonuçlar...................................................................................................77
5.2. Öneriler....................................................................................................80
KAYNAKÇA.........................................................................................................82
EK......................................................................................................................93
x
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo No Sayfa No
Tablo 3.1. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık ………..…….43
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği” nin
Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması İçin Örnekleme Dâhil Edilen
Okulların ve Öğretmenlerin Dağılımı
Tablo 3.2. Araştırmaya Alınan Okulların ve Öğretmenlerin Dağılımı………..…..44
Tablo 4.1. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık…………........50
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin
Betimleyici Faktör Analizi Sonuçları
Tablo 4.2. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık…………...….52
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”ndeki
Faktörlerin Ortalama ve Standart Sapma değerleri ile Faktörler
Arası Korelasyonları
Tablo 4.3. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık……………..53
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin
Düzeltilmiş Madde-Toplam Korelasyonları ve Üst %27,
Alt %27 Puanları Arasındaki İlişkisiz t Testi Sonuçları
Tablo 4.4. “AnaSsınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık ………...……55
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nin
Cronbach Alfa Katsayıları
Tablo 4.5. “Ana Sınıfı Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık…………..….57
Çalışmalarına İlişkin Yeterlilik Algılarını Belirleme Ölçeği”nden
Aldıkları Puanların Ortalama, Standart Sapma ve ve Frekans
Dağılımları
Tablo 4.6. “Ana SınıfıÖğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık………………66
Çalışmalarına İlişkin Öğretmen Yeterlilik Algılarını Belirleme
Ölçeği”nin Genelinden ve Alt Boyutlarından Aldıkları
Puanların Ortalamaları ve Standart Sapma Değerleri