Table Of Content

G dirmede b(cid:159)y(cid:159)k rol oynamaya ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221). (cid:220)ktisadi alanda az(cid:221)nl(cid:221)klar(cid:221)n aralar(cid:221)ndaki rekabet y(cid:159)kseli(cid:223) devrinde (cid:141)ok olumlu sonu(cid:141)lar vermi(cid:223)ti. (cid:133)rne(cid:219)in, bu devirde Galata bankerleri gerek h(cid:159)k(cid:159)mete kredi vermede ve gerek vergilerin toplanmas(cid:221)nda kullan(cid:221)lan iltizamusul(cid:159)n- de, m(cid:159)ltezimleri finanse etmek veya do(cid:219)rudan do(cid:219)ruya m(cid:159)ltezim g(cid:154)revini (cid:159)stlenmekle aralar(cid:221)nda b(cid:159)y(cid:159)k rekabete giri(cid:223)mi(cid:223)ler, bunun sonucu olarak da Osmanl(cid:221) y(cid:154)netimi mali y(cid:154)nden b(cid:159)y(cid:159)k faydalar sa(cid:219)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. (cid:220)mparatorlu(cid:219)un y(cid:159)kseli(cid:223) devrinde Galata bankerleri vergilerin toplanmas(cid:221)nda h(cid:159)k(cid:159)mete b(cid:159)y(cid:159)k (cid:154)l(cid:141)(cid:159)de yard(cid:221)mc(cid:221) olduklar(cid:221) gibi, Hazine(cid:213)nin a(cid:141)(cid:221)klar(cid:221)n(cid:221) kapatmak i(cid:141)in k(cid:221)sa vadeli bor(cid:141)lar vermek ve madeni para ihrac(cid:221) ve tedav(cid:159)l(cid:159) konusunda h(cid:159)k(cid:159)mete yard(cid:221)mc(cid:221) olmak g(cid:154)revini de y(cid:159)klenmi(cid:223)- lerdir. Bilindi(cid:219)i gibi Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u mali te(cid:223)kilat(cid:221) ancak 1827 y(cid:221)l(cid:221)ndan sonra Maliye Nezareti olarak Galata Bankerleri ortaya (cid:141)(cid:221)kabilmi(cid:223)tir. Daha (cid:154)nceleri Defterdar, Hazine Galata bankerlerini Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nun kurulu- ba(cid:223)(cid:221) ve Darphane amiri gibi g(cid:154)revliler kendi te(cid:223)kilatlar(cid:221) (cid:223)undan beri uygulad(cid:221)(cid:219)(cid:221) i(cid:223) b(cid:154)l(cid:159)m(cid:159) d(cid:159)zeninin bir (cid:159)r(cid:159)n(cid:159) i(cid:141)inde gelir toplamak, madeni para ayar a(cid:219)(cid:221)rl(cid:221)k ve (cid:223)ekil- olarak kabul etmek gerekir. Ger(cid:141)ekte Bizans (cid:220)mparator- lerini saptamak, masraflar(cid:221) ve yat(cid:221)r(cid:221)mlar(cid:221) d(cid:159)zenlemek lu(cid:219)u zaman(cid:221)nda Galata, t(cid:159)ccar ve para al(cid:221)(cid:223)veri(cid:223)i ile kre- gibi g(cid:154)revleri y(cid:159)r(cid:159)t(cid:159)yorlard(cid:221). (cid:220)lk Osmanl(cid:221) devlet b(cid:159)t(cid:141)esi di sa(cid:219)layan bankerlerin konaklama yeri olarak (cid:159)n yap- 1863(cid:213)te yap(cid:221)lm(cid:221)(cid:223), bundan evvel ise gelir-gider hesaplar(cid:221) m(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r; fakat Galata bankerlerinin b(cid:159)t(cid:159)n d(cid:159)nya i(cid:223) alemi Defterdar(cid:213)lar(cid:221)n mesuliyeti alt(cid:221)nda y(cid:159)r(cid:159)t(cid:159)lm(cid:159)(cid:223)t(cid:159)r. Zaman ve bankac(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) taraf(cid:221)ndan kabul edili(cid:223)i ve hatta zaman zaman beliren a(cid:141)(cid:221)klar, Galata bankerlerinden al(cid:221)nan k(cid:221)sa zaman Akdeniz ve Ortado(cid:219)u(cid:213)yu a(cid:223)an i(cid:223)lem ve etki alan- vadeli avanslar ile kapat(cid:221)lm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Ayr(cid:221)ca bu bankerler Ha- lar(cid:221)n(cid:221)n ortaya (cid:141)(cid:221)k(cid:221)(cid:223)(cid:221), Osmanl(cid:221) y(cid:154)netiminin bunlara (cid:154)zel zine-i Hassa(cid:213)n(cid:221)n yani Padi(cid:223)aha ait hazinenin a(cid:141)(cid:221)klar(cid:221)n(cid:221) bir fonksiyon y(cid:159)klemesi ile ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r, denilebilir. Nite- da kapatmak i(cid:141)in de kredi sa(cid:219)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. kim, imparatorlu(cid:219)un g(cid:159)(cid:141)lenmesi ile bunlar(cid:221)n da g(cid:159)c(cid:159) Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nun y(cid:159)kselme devri banker- artm(cid:221)(cid:223), gerileme ve (cid:141)(cid:154)k(cid:159)(cid:223)(cid:159) ile birlikte Galata bankerleri leri hakk(cid:221)nda hen(cid:159)z bir ara(cid:223)t(cid:221)rma yap(cid:221)lmam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Ancak de imparatorlu(cid:219)un kaderini takip etmi(cid:223)lerdir. Bu sebep- (cid:141)e(cid:223)itli az(cid:221)nl(cid:221)klar(cid:221)n Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nun bu y(cid:159)k- le Galata bankerlerini Osmanl(cid:221) tarihinin bilinen a(cid:223)ama- selme devrindeki katk(cid:221)lar(cid:221)n(cid:221) belirtmek i(cid:141)in yap(cid:221)lm(cid:221)(cid:223) ve lar(cid:221) i(cid:141)in ele almak yerinde olacakt(cid:221)r. asl(cid:221)nda az(cid:221)nl(cid:221)klar(cid:221)n imparatorlu(cid:219)a sadakat(cid:221)n(cid:221) belirtmek 1) Y(cid:159)kselme devrinde Galata bankerleri:Osmanl(cid:221)lar maksad(cid:221) ile yap(cid:221)lm(cid:221)(cid:223) olan ara(cid:223)t(cid:221)rma ve yay(cid:221)nlanm(cid:221)(cid:223) olan 29 May(cid:221)s 1453(cid:213)te (cid:220)stanbul(cid:213)u feth ettikleri zaman Os- kitaplardan baz(cid:221) isimler (cid:141)(cid:221)karmak m(cid:159)mk(cid:159)nd(cid:159)r. manl(cid:221) y(cid:154)netimi daha ilk g(cid:159)nlerden itibaren bu kentin ik- Avrupa(cid:213)da Merkantilist ekonomi etkilerini g(cid:154)sterme- tisadi ve mali g(cid:159)c(cid:159)n(cid:159) eskisi gibi s(cid:159)rd(cid:159)rmekten aciz bir ye ba(cid:223)lay(cid:221)nca bu politikan(cid:221)n d(cid:221)(cid:223)(cid:221)nda kalan Osmanl(cid:221) (cid:220)m- duruma d(cid:159)(cid:223)m(cid:159)(cid:223)t(cid:159). Kentin yeni sahipleri (cid:220)sl(cid:137)m-T(cid:159)rkleri paratorlu(cid:219)u(cid:213)nda parasal ve d(cid:221)(cid:223) ticaret ile ilgili baz(cid:221) me- h(cid:159)k(cid:159)met etme yani, devlet y(cid:154)netimi, askerlik, din ve ta- seleler ortaya (cid:141)(cid:221)kt(cid:221). Merkantilizmin ilk y(cid:221)llar(cid:221)nda Os- r(cid:221)m d(cid:221)(cid:223)(cid:221)nda kalan faaliyetlerin yabanc(cid:221)s(cid:221) idiler. (cid:220)sl(cid:137)m di- manl(cid:221)lar(cid:221)n hakim olduklar(cid:221) yerlerden Avrupa(cid:213)ya aktar(cid:221)- nini ticaret, bankac(cid:221)l(cid:221)k gibi bu kentin zenginli(cid:219)inin kay- lan alt(cid:221)n ve g(cid:159)m(cid:159)(cid:223) madeni ile paralar(cid:221) Osmanl(cid:221) ihracaat na(cid:219)(cid:221) olan faaliyetlere yabanc(cid:221)la(cid:223)t(cid:221)ran anlay(cid:221)(cid:223)a ba(cid:219)l(cid:221) olan mallar(cid:221)n(cid:221)n fiyatlar(cid:221)n(cid:221)n d(cid:159)(cid:223)mesine yol a(cid:141)m(cid:221)(cid:223) ve bu sebep- T(cid:159)rkler, k(cid:221)sa zamanda bu eksikli(cid:219)i telafi (cid:141)arelerini ara- le Akdeniz(cid:213)de ticaret yeni bir safhaya girmi(cid:223)tir. Ancak maya ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. Bunun sonucu olarak (cid:220)stanbul(cid:213)un bu nisbi ucuzluk dolay(cid:221)s(cid:221) ile giden paralar bir zaman zapt(cid:221) ile birlikte bu kenti terk etmi(cid:223) olan Rum, Venedik sonra geri d(cid:154)nmeye ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Fakat bu defa d(cid:154)nen pa- ve Cenevizli t(cid:159)ccar ve bankac(cid:221)lar(cid:221)n tekrar i(cid:223)lerinin ba(cid:223)(cid:221)- ralar(cid:221)n (cid:154)nemli bir k(cid:221)sm(cid:221) Avrupa (cid:159)lkelerine ait sikkeler na d(cid:154)nebilmeleri i(cid:141)in gerekli i(cid:223)lemleri yerine getiren oldu(cid:219)undan para al(cid:221)(cid:223) veri(cid:223)i o zamana kadar al(cid:221)(cid:223)(cid:221)lmayan T(cid:159)rk y(cid:154)netimi, yeni i(cid:223) b(cid:154)l(cid:159)m(cid:159) ile g(cid:159)(cid:141)l(cid:159) bir devletin te- bir beceri ve bilgiye l(cid:159)zum g(cid:154)stermi(cid:223)tir. (cid:220)(cid:223)te tam 16. mellerini atm(cid:221)(cid:223) oluyordu. yy(cid:213)(cid:221)n ba(cid:223)lar(cid:221)nda Portekiz ve (cid:220)spanya(cid:213)dan s(cid:159)rg(cid:159)n edilen Osmanl(cid:221) y(cid:154)netiminin bu i(cid:223) b(cid:154)l(cid:159)m(cid:159)n(cid:159) olu(cid:223)turmada Musevilere, Osmanl(cid:221) (cid:159)lkesine yerle(cid:223)me olana(cid:219)(cid:221) verilin- as(cid:221)l (cid:154)nemli say(cid:221)labilecek g(cid:159)c(cid:159), (cid:220)sl(cid:137)m olmayan tebaaya ce, para ve ticaret i(cid:223)lerinde b(cid:159)y(cid:159)k beceri sahibi olan Mu- cemaat te(cid:223)kilat(cid:221) kurma izni vererek ve hatta te(cid:223)vik ede- seviler k(cid:221)sa zamanda imparatorlu(cid:219)un ticaret ve para i(cid:223)le- rek (cid:154)rf ve (cid:137)detlerini, dinlerini ve her t(cid:159)rl(cid:159) iktisadi faali- rinde s(cid:154)z sahibi olmaya ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. B(cid:154)ylece Musevi- yetlerini serbest(cid:141)e y(cid:159)r(cid:159)tmelerini sa(cid:219)lam(cid:221)(cid:223) olmas(cid:221)d(cid:221)r. lerin Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nun merkezi (cid:220)stanbul ve B(cid:154)ylece Rum, Musevi, Ermeni cemaatleri kendi i(cid:141)lerin- (cid:154)nemli liman(cid:221) olan Selanik(cid:213)te bankerlik faaliyetlerine de (cid:154)rg(cid:159)tlenmek sureti ile devlete y(cid:159)k olmadan dini, sos- giri(cid:223)tiklerini g(cid:154)rmekteyiz. yal ve iktisadi kurumlar(cid:221)n(cid:221) g(cid:159)(cid:141)lendirmek olana(cid:219)(cid:221)n(cid:221) elde (cid:220)lk Musevi bankerleri aras(cid:221)nda isimleri kay(cid:221)tlara ge- etmi(cid:223)lerdi. O kadar ki, imparatorlu(cid:219)un y(cid:159)kseli(cid:223) y(cid:221)llar(cid:221)n- (cid:141)enlerden, Portekiz(cid:213)den 16.yy(cid:213)(cid:221)n ba(cid:223)(cid:221)nda (cid:220)stanbul(cid:213)a ge- da da az(cid:221)nl(cid:221)klar, imparatorlu(cid:219)u iktisadi y(cid:154)nden g(cid:159)(cid:141)len- len Mendes ailesinin fertlerini g(cid:154)sterebiliriz. Bunlardan 461 Galata Bankerleri Galata Bankerleri Jozef Nasi (cid:154)nemli m(cid:159)ltezimler aras(cid:221)na girmi(cid:223) ve uzun tanbul(cid:213)da Rumlar bu kentin toptanc(cid:221) ve b(cid:159)y(cid:159)k ticaretini m(cid:159)ddet yine Portekiz as(cid:221)ll(cid:221) Mikel Contacuzenos ile ilti- ele ge(cid:141)irdikleri gibi, Galata ve civar(cid:221)nda y(cid:159)z(cid:159) a(cid:223)an ban- zam i(cid:223)lerinde rekabete giri(cid:223)mi(cid:223)tir. Ger(cid:141)ekte ilk Musevi kerlik kurulu(cid:223)lar(cid:221) ile imparatorlu(cid:219)un iktisadi hayat(cid:221)na bankerler gerek iltizam i(cid:223)inde ve gerek h(cid:159)k(cid:159)mete avans h(cid:159)k(cid:159)met merkezindeki (cid:159)st(cid:159)nl(cid:159)kleri ile el koymaya ba(cid:223)- ve kredi sa(cid:219)lama i(cid:223)inde aralar(cid:221)nda b(cid:159)y(cid:159)k rekabet i(cid:141)inde lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. Rumlar(cid:221)n bu g(cid:159)ce eri(cid:223)melerine sebep, mer- bulunuyorlard(cid:221). Nitekim, yukar(cid:221)da ad(cid:221)n(cid:221) verdi(cid:219)imiz Mi- kantilizmin Avrupa(cid:213)da merkezi h(cid:159)k(cid:159)metleri g(cid:159)(cid:141)lendir- kel Contacuzenos Sokullu Mehmet Pa(cid:223)a(cid:213)n(cid:221)n adam(cid:221) du- mesi, a(cid:141)(cid:221)lan meslek okullar(cid:221)n(cid:221)n ve y(cid:159)ksekokullar(cid:221)n ben- rumuna girmesine ra(cid:219)men rakiplerinin iftiras(cid:221)na kurban zerlerini (cid:220)stanbul(cid:213)da kurmu(cid:223) olmalar(cid:221)na ba(cid:219)lamak ge- olarak evinin bah(cid:141)esinde as(cid:221)lmaktan kurtulamam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. rekmektedir. Ger(cid:141)ekte Rumlar(cid:221)n 17. yy(cid:213)(cid:221)n sonuna do(cid:219)ru II. Selim(cid:213)in (cid:154)l(cid:159)m(cid:159)nden sonra Jozef Nasi de (cid:223)an ve (cid:220)stanbul(cid:213)da bir y(cid:159)ksek. okul a(cid:141)t(cid:221)klar(cid:221) ve burada her t(cid:159)r- (cid:223)(cid:154)hretini yitirmi(cid:223) ve onun yerini, yani ba(cid:223) m(cid:159)ltezimlik l(cid:159) (cid:141)a(cid:219)da(cid:223) ilim yan(cid:221)nda iktisat ve ticaret ile ilgili dersle- g(cid:154)revini, (cid:220)talya(cid:213)dan gelmi(cid:223) olan Nathan Eskenazi alm(cid:221)(cid:223)- rin a(cid:219)(cid:221)rl(cid:221)k kazand(cid:221)(cid:219)(cid:221)n(cid:221) g(cid:154)rmekteyiz. Bu sayede Avrupa t(cid:221)r. 1564(cid:213)te (cid:220)stanbul(cid:213)a gelen ve asl(cid:221)nda t(cid:221)p doktoru olan dillerini de (cid:154)(cid:219)renen ve merkantilist ticaretin kurallar(cid:221)n(cid:221) bu (cid:159)nl(cid:159) ki(cid:223)i Sokullu Mehmet Pa(cid:223)a(cid:213)n(cid:221)n para i(cid:223)lerinde da- (cid:141)abuk(cid:141)a kavrayan Rumlar bankac(cid:221)l(cid:221)k alan(cid:221)nda da Muse- n(cid:221)(cid:223)man(cid:221) olmu(cid:223)tur. Murat II devrinde ise (1575-95) yine vilerin (cid:154)n(cid:159)ne ge(cid:141)meyi ba(cid:223)arm(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. Zenginle(cid:223)tik(cid:141)e de Portekiz as(cid:221)ll(cid:221) Salamon (cid:220)bni Yai(cid:223) ad(cid:221) ile (cid:159)n yapm(cid:221)(cid:223) bir (cid:141)ocuklar(cid:221)n(cid:221) daha iyi okutmak olana(cid:219)(cid:221)na sahip olmu(cid:223)lar, Musevi, Sultan(cid:221)n diplomatik ve ekonomik m(cid:159)(cid:223)avirli(cid:219)ini okullar(cid:221)na Bat(cid:221)(cid:213)dan hocalar getirmi(cid:223)ler ve ba(cid:223)ar(cid:221)l(cid:221) (cid:154)(cid:219)- yapm(cid:221)(cid:223) ve (cid:154)nemli bir vergi m(cid:159)ltezimi olarak tan(cid:221)nm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. rencilere vak(cid:221)f kurumlar(cid:221)n yard(cid:221)m(cid:221) ile Avrupa(cid:213)da (cid:154)(cid:219)re- (cid:220)mparatorlu(cid:219)un y(cid:159)kselme devrinde Galata bankerle- nim yapmak olana(cid:219)(cid:221)n(cid:221) sa(cid:219)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. (cid:133)zellikle 1740 rinin memleketin (cid:154)zellikle para ve bankac(cid:221)l(cid:221)k meselele- kapit(cid:159)lasyonlar(cid:221)ndan sonra Karadeniz ticaretinin a(cid:141)(cid:221)l- rini y(cid:159)r(cid:159)tmedeki rol(cid:159) san(cid:221)ld(cid:221)(cid:219)(cid:221) kadar (cid:154)nemli olmam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. mas(cid:221), Ege, Balkanlar, Karadeniz ve Adriyatik ticaretin- Zira bunlar(cid:221)n Musevi ve Rum, baz(cid:221)lar(cid:221)n(cid:221)n da kapit(cid:159)ler de daha liberal bir rejim uygulanmas(cid:221), Rumlar(cid:221)n gerek haklar(cid:221)n(cid:221) kullanan yabanc(cid:221)lar olmas(cid:221), devaml(cid:221) g(cid:154)zetim t(cid:159)ccar ve gerek banker olarak imparatorluk i(cid:141)indeki alt(cid:221)nda bulunmalar(cid:221)na ve genellikle saray ve v(cid:159)kelan(cid:221)n (cid:154)nemlerini art(cid:221)rm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. istekleri do(cid:219)rultusunda hareket etmelerine yol a(cid:141)(cid:221)yordu. Ermeni Bankerler ise Sultan Mahmut devrinde ken- Ayr(cid:221)ca m(cid:159)ltezim olabildikleri veya m(cid:159)ltezimlere garan- dilerini g(cid:154)stermeye ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. Ermeniler Rumlar- t(cid:154)rl(cid:159)k yapabildikleri halde faizli para al(cid:221)(cid:223)veri(cid:223)i yani a(cid:141)(cid:221)k dan farkl(cid:221) olarak k(cid:221)rsal b(cid:154)lgelerde ya(cid:223)ad(cid:221)klar(cid:221) halde, ta- bankac(cid:221)l(cid:221)k yapam(cid:221)yorlard(cid:221). Zira faizcilik yapt(cid:221)klar(cid:221)na r(cid:221)m ve baz(cid:221) el sanatlar(cid:221) ile k(cid:159)(cid:141)(cid:159)k t(cid:159)ccar olarak buralarda dair ufak bir ihbar ve (cid:223)ikayet onlar(cid:221) (cid:154)l(cid:159)me kadar g(cid:154)t(cid:159)re- da belirli bir gelir seviyesine ula(cid:223)abildikleri i(cid:141)in ileri de- biliyordu. nebilecek seviyede cemaat okullar(cid:221) a(cid:141)mak olana(cid:219)(cid:221)na(cid:221) 2) Duraklama ve gerileme devrinde Galata banker - bulmu(cid:223)lard(cid:221)r. Bu okullardan yeti(cid:223)enlerin (cid:141)o(cid:219)u, b(cid:159)y(cid:159)k leri: 17.yy(cid:213)(cid:221)n ba(cid:223)lar(cid:221)nda Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u art(cid:221)k kentlerde, edindikleri bilgilere uygun i(cid:223)ler aramaya ko- geni(cid:223)leme g(cid:159)c(cid:159)n(cid:159) kaybetmi(cid:223) ve bir duraklama devrine yulmu(cid:223)lard(cid:221)r. Bu sebeple (cid:154)zellikle II. Mahmut devrin- girmi(cid:223)tir. Bat(cid:221)(cid:213)da merkantilist politika ile ba(cid:223)ta Fransa den itibaren Ermenilerin (cid:220)stanbul(cid:213)a ak(cid:221)n ettiklerini g(cid:154)r- ve (cid:220)ngiltere olmak (cid:159)zere hemen b(cid:159)t(cid:159)n irili ufakl(cid:221) devlet- mekteyiz. Bu devirde Tang(cid:221)ro(cid:219)lu ile K(cid:159)rk(cid:141)(cid:159)o(cid:219)lu ailele- ler iktisadi a(cid:141)(cid:221)dan g(cid:159)(cid:141)lenirken ve (cid:154)zellikle Osmanl(cid:221) hu- ri sarrafl(cid:221)k mesle(cid:219)inde en g(cid:154)ze (cid:141)arpanlard(cid:221)r. Bunlardan dutlar(cid:221)n(cid:221)n i(cid:141)erlerine kadar sarkan deniz yolu ve uzun ka- birincisine damat olan Kazaz Artin ise k(cid:159)(cid:141)(cid:159)k ya(cid:223)ta ma- ra yolu ticaretini kendi milli ekonomik hedeflerine uy- haretini g(cid:154)stererek k(cid:221)sa zamanda Sultan Mahmut(cid:213)un g(cid:154)- gun olarak s(cid:159)rd(cid:159)r(cid:159)rken, Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u bu mil- z(cid:159)ne girmi(cid:223) ve Darphane Amirli(cid:219)ine kadar y(cid:159)kselmi(cid:223)tir. li hedefleri besleyen ve kendi a(cid:141)(cid:221)s(cid:221)ndan gayri milli olan Kay(cid:221)npederi Tang(cid:221)ro(cid:219)lu Agop ise bu devrin en me(cid:223)hur bir iktisat politikas(cid:221)na itilmi(cid:223)tir. Bu sebeple imparatorlu- simas(cid:221) Halet Efendi(cid:213)nin entrikalar(cid:221)na kar(cid:221)(cid:223)t(cid:221)(cid:219)(cid:221) i(cid:141)in ayn(cid:221) (cid:219)un duraklama ve gerileme devrine girmesi sadece sava(cid:223) ki(cid:223)inin sarraf(cid:221) olan bir Musevi ile birlikte idama mah- alanlar(cid:221)ndaki ba(cid:223)ar(cid:221)s(cid:221)zl(cid:221)(cid:219)a ve bu ba(cid:223)ar(cid:221)s(cid:221)zl(cid:221)(cid:219)(cid:221)n iktisadi k(cid:158)m olmu(cid:223)tur. sonu(cid:141)lar(cid:221)na ba(cid:219)lanamaz. (cid:220)mparatorlu(cid:219)un toprak kaybet- Ger(cid:141)ekte Tanzimat(cid:213)a kadar Galata bankerleri can ve mesi merkez(cid:148) g(cid:159)c(cid:159)n vergi has(cid:221)lat(cid:221)n(cid:221)n d(cid:159)(cid:223)mesine sebep mal g(cid:159)venli(cid:219)inden yoksundular. Yeni(cid:141)erilerin ortadan olmu(cid:223)sa da as(cid:221)l (cid:141)(cid:154)k(cid:159)nt(cid:159) mevcut topraklarda yap(cid:221)lan ta- kald(cid:221)r(cid:221)lmalar(cid:221)na kadar ge(cid:141)en zaman i(cid:141)inde hemen hepsi r(cid:221)mda hi(cid:141) bir teknolojik geli(cid:223)me kaydedilmemesi ve ve- yeni(cid:141)eri ortalar(cid:221)n(cid:221)n ba(cid:223)(cid:221)n(cid:221)n himayesi alt(cid:221)nda ya(cid:223)am(cid:221)(cid:223), fa- rim d(cid:159)(cid:223)(cid:159)kl(cid:159)(cid:219)(cid:159) yan(cid:221)nda, tar(cid:221)m mallar(cid:221) ticaretinin ve fiyat kat yine de bir(cid:141)o(cid:219)u hayatlar(cid:221)n(cid:221) meslekleri u(cid:219)runda feda saptama merkezlerinin yabanc(cid:221)lar(cid:221)n eline ge(cid:141)mesi idi. etmi(cid:223)lerdir. Yeni(cid:141)erilerin ortadan kald(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221) ve Tanzi- (cid:133)zellikle 1740 kapit(cid:159)lasyonlar(cid:221) ile belgelenen bu du- mat(cid:213)(cid:221)n ilan(cid:221) ile g(cid:159)vence alt(cid:221)na girdikten sonra faaliyetle- rum, imparatorlu(cid:219)un sadece tar(cid:221)mda de(cid:219)il, sanayi ve k(cid:159)- rini geni(cid:223)letmi(cid:223) ve yava(cid:223) yava(cid:223) imparatorlu(cid:219)un mali i(cid:223)- (cid:141)(cid:159)k zanaatlarda ve ticaret alan(cid:221)nda eski g(cid:159)c(cid:159)n(cid:159) yitirme- lerini kontrolleri alt(cid:221)na alm(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. sine sebep olmu(cid:223)tu. (cid:220)(cid:223)te bu duraklama ve gerileme dev- Ger(cid:141)ekte Tanzimat ile birlikte (cid:220)ngiltere ve Fransa ile rinde Galata bankerlerini daha (cid:141)ok Rumlar(cid:221)n olu(cid:223)turdu- yap(cid:221)lan iki ayr(cid:221) ticaret andla(cid:223)mas(cid:221) ile Osmanl(cid:221) (cid:220)mpara- (cid:219)unu g(cid:154)rmekteyiz. 1560 y(cid:221)llar(cid:221)ndan sonra (cid:220)stanbul ve ci- torlu(cid:219)u yeni hukuk rejimine girerken, iktisadi rejimini var kentleri terketmi(cid:223) olan Bizans Rumlar(cid:221) tekrar eski de liberalizme a(cid:141)(cid:221)k hale getirmi(cid:223)ti. Bu anla(cid:223)malardan yerlerine yerle(cid:223)me m(cid:159)saadesine kavu(cid:223)mu(cid:223)lard(cid:221). Mer- sonra m(cid:159)badele hadler gitgide imparatorluk ekonomisi- kantilizmin (cid:154)nemli bir ithalat pazar(cid:221) haline getirdi(cid:219)i (cid:220)s- nin aleyhine d(cid:154)nmesine ra(cid:219)men ithalat ve ihracaat art- 462 Galata Bankerleri Galata Bankerleri m(cid:221)(cid:223)t(cid:221). Mahalli g(cid:159)mr(cid:159)kler kald(cid:221)r(cid:221)lm(cid:221)(cid:223) g(cid:159)mr(cid:159)k resmi de sonra h(cid:159)k(cid:159)metin ald(cid:221)(cid:219)(cid:221) bor(cid:141)lar(cid:221) vadesinde (cid:154)deyememe- ithalatta % 12(cid:213)den % 3 indirilmi(cid:223)ti. Bu geli(cid:223)en d(cid:221)(cid:223) tica- si dolay(cid:221)s(cid:221) ile zarardan kurtulmak i(cid:141)in kaime (cid:159)zerinde retin para ve kredili al(cid:221)m sat(cid:221)m i(cid:223)lerini Galata bankerle- agio i(cid:223)lemlerine giri(cid:223)mi(cid:223)ti. (cid:133)rne(cid:219)in, piyasada kaime ri y(cid:159)r(cid:159)tmeye ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221). Aralar(cid:221)nda art(cid:221)k Avrupa(cid:213)da darl(cid:221)(cid:219)(cid:221) olunca piyasaya kaime s(cid:159)r(cid:159)yor, sonra bunlar(cid:221) is- ticaret ve hukuk, iktisat e(cid:219)itimi g(cid:154)rm(cid:159)(cid:223) ki(cid:223)iler de vard(cid:221). konto haddini y(cid:159)kseltmek sureti ile geri (cid:141)ekiyordu. Bu- Fakat 19. yy(cid:213)(cid:221)n ilk yar(cid:221)s(cid:221) daha sona ermeden, d(cid:221)(cid:223) ti- nun (cid:159)zerine kaime(lerin) de(cid:219)eri d(cid:159)(cid:223)(cid:159)yor, bunlar(cid:221) piyasa- caretin de(cid:219)er olarak a(cid:141)(cid:221)k vermesi dolay(cid:221)s(cid:221) ile ihra(cid:141) edil- dan ucuza topluyordu. Bankan(cid:221)n bu i(cid:223)lemlerle (cid:141)ok para mi(cid:223) olan kaimenin (ka(cid:219)(cid:221)t para) alt(cid:221)n kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) olarak de- kazand(cid:221)(cid:219)(cid:221) ve hatta Galata piyasas(cid:221)na (cid:141)ok k(cid:137)rl(cid:221) yeni bir i(cid:223) (cid:219)eri s(cid:159)ratle d(cid:159)(cid:223)meye ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221). Bunu takiben de (cid:220)ngiliz t(cid:159)r(cid:159) getirdi(cid:219)i iddia edilmektedir. Fakat bu k(cid:137)rl(cid:221) operas- Liras(cid:221) ile Frans(cid:221)z Frang(cid:221)(cid:213)n(cid:221)n kambiyo kurlar(cid:221) y(cid:159)kselme- yonlara ra(cid:219)men banka sahipleri Avrupa(cid:213)da bozulan kre- ye ba(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221). Bu durum ithalat(cid:221)n g(cid:159)(cid:141)le(cid:223)mesine ve bol- di ve (cid:223)(cid:154)hretlerini bankay(cid:221) belirli bir (cid:154)z sermayeye ka- lu(cid:219)una al(cid:221)(cid:223)(cid:221)lm(cid:221)(cid:223) mallar(cid:221)n yoklu(cid:219)una sebep oldu(cid:219)undan, vu(cid:223)turarak koruyacak yerde, bankay(cid:221) kapatmay(cid:221) tercih 1845 y(cid:221)l(cid:221)nda Osmanl(cid:221) H(cid:159)k(cid:159)meti ile anla(cid:223)an iki banker etmi(cid:223)lerdir. Bunun bir sebebi de o tarihlerde h(cid:159)k(cid:159)metin meseleye bir (cid:141)(cid:154)z(cid:159)m getirmi(cid:223)lerdir. Bu bankerlerden biri Avrupa banka ve bankerleri ile do(cid:219)rudan do(cid:219)ruya kredi Frans(cid:221)z ihtilalinden ka(cid:141)arak (cid:220)stanbul(cid:213)a yerle(cid:223)mi(cid:223) J. All(cid:142)- operasyonlar(cid:221)na ba(cid:223)vurmas(cid:221) oldu(cid:219)u da s(cid:154)ylenebilir. on adl(cid:221) bir Frans(cid:221)z, di(cid:219)eri de imparatorlu(cid:219)un bundan 3) Galata bankerlerinin alt(cid:221)n (cid:141)a(cid:219)(cid:221) ve sonu: Teodor sonraki banka ve bankerlik i(cid:223)lerinde yar(cid:221)m as(cid:221)rdan fazla Baltazzi(cid:213)nin (cid:220)stanbul Bankas(cid:221) deneyi kendisine Osman- s(cid:154)z sahibi olacak olan Baltac(cid:221) nam(cid:221) verilen Baltazzi ai- l(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nda b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)(cid:154)hret kazand(cid:221)rm(cid:221)(cid:223)t(cid:221). (cid:220)tal- lesinin babas(cid:221) Teodor Baltazzi idi. Bu iki banker ba(cid:223)layan tebas(cid:221) oldu(cid:219)u halde, hen(cid:159)z daha yabanc(cid:221)lar(cid:221)n m(cid:159)lk r(cid:221)nda bulunduklar(cid:221) bankerlik kurulu(cid:223)lar(cid:221) ile Londra ve sahibi olmad(cid:221)(cid:219)(cid:221) bir tarihte Padi(cid:223)ah kendisine Beyo(cid:219)- Paris (cid:159)zerine bir sterline kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)k 110 kuru(cid:223) hesab(cid:221) ile bir lu(cid:213)nda bir ev yapt(cid:221)rmak m(cid:159)saadesi vermi(cid:223)ti. O(cid:219)lu A. y(cid:221)l vadeli (cid:141)ekleri ithalat(cid:141)(cid:221) t(cid:159)ccarlar(cid:221)n emrine sunarak d(cid:154)- Baltazzi 1864(cid:213)te (cid:220)stanbul(cid:213)da kurulan Soci(cid:142)t(cid:142) G(cid:142)n(cid:142)rale viz darl(cid:221)(cid:219)(cid:221)n(cid:221) gidermeye muvaffak olmu(cid:223)lard(cid:221). 450 000 de l(cid:213)Empire Ottoman ad(cid:221)na bankan(cid:221)n kurucusu olmu(cid:223), Frank yani Osmanl(cid:221) liras(cid:221) olarak takriben 20 000 lira tu- di(cid:219)er o(cid:219)lu L. Baltazzi de me(cid:223)hur Osmanl(cid:221) T(cid:159)t(cid:159)n Rejisi- tan bu kredi operasyonunda ba(cid:223)ar(cid:221) g(cid:154)steren bu iki ban- nin kurucusu olmu(cid:223)tur. Baltazzi ailesinin (cid:220)stanbul ve b(cid:159)- ker bir anda Osmanl(cid:221) H(cid:159)k(cid:159)meti ve Padi(cid:223)ah(cid:221) Abd(cid:159)lmecit t(cid:159)n Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u i(cid:141)indeki mal ve m(cid:159)lk(cid:159) dille- ile g(cid:159)ven verici bir yak(cid:221)nla(cid:223)ma i(cid:141)ine girmi(cid:223)lerdi. re destan olmu(cid:223)tur: Abd(cid:159)lmecit devrinde yazaca(cid:219)(cid:221) im- T(cid:159)ccara ithalat(cid:221) finanse etmek (cid:159)zere sa(cid:219)lanan bu paratorlu(cid:219)u metheden kitap ve makaleler kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) me(cid:223)- kredide asl(cid:221)nda bu iki banker arac(cid:221)l(cid:221)k yap(cid:221)yorlard(cid:221). (cid:220)ki hur Frans(cid:221)z (cid:223)airi A. de Lamartine(cid:213)e bah(cid:223)edilen Ay- y(cid:221)l (cid:159)st (cid:159)ste bu i(cid:223) ba(cid:223)ar(cid:221) kazan(cid:221)nca, bu iki banker Osman- d(cid:221)n(cid:213)daki (cid:141)iftlik Baltazzi ailesine ait idi ve h(cid:159)k(cid:159)met La- l(cid:221) h(cid:159)k(cid:159)metinin himayesi alt(cid:221)nda amac(cid:221) sadece kambiyo martine i(cid:141)in buray(cid:221) kiralam(cid:221)(cid:223)t(cid:221). B(cid:154)ylece Baltazziler Ga- kurunu sabit tutmak olan ve ad(cid:221) (cid:210)(cid:220)stanbul Bankas(cid:221)(cid:211) olan lata bankerlerinin 1850(cid:213)lerden sonra ba(cid:223)layan alt(cid:221)n (cid:141)a(cid:219)(cid:221)- bir banka kurmu(cid:223)lard(cid:221). 1847 y(cid:221)l ba(cid:223)lar(cid:221)nda kurulan bu n(cid:221)n g(cid:154)stergesi oluyorlard(cid:221). banka sayesinde imparatorlu(cid:219)un d(cid:221)(cid:223) ticareti d(cid:159)zene gir- Fakat Baltazzilerin yan(cid:221)nda daha bir(cid:141)oklar(cid:221) da bu al- mi(cid:223)se de, 1848 Frans(cid:221)z ihtilalinin (cid:141)(cid:221)kmas(cid:221) y(cid:159)z(cid:159)nden yal- t(cid:221)n (cid:141)a(cid:219)(cid:221)n nimetlerine kavu(cid:223)mu(cid:223)lard(cid:221). Ger(cid:141)ekte arada ba- n(cid:221)z Marsilya yolu ile yap(cid:221)lan Avrupa ticaretinin de(cid:219)il z(cid:221)lar(cid:221) iflas etmi(cid:223), (cid:223)(cid:154)hret ve paralar(cid:221)n(cid:221) yitirmi(cid:223)lerdir ama, b(cid:159)t(cid:159)n Avrupa (cid:159)lkelerini i(cid:141)ine alan bir ticari durgunluk bunlar az(cid:221)nl(cid:221)kta idi. ortaya (cid:141)(cid:221)kt(cid:221)(cid:219)(cid:221)ndan, (cid:220)stanbul Bankas(cid:221) i(cid:223)lemlerini tatil et- Galata bankerlerinin alt(cid:221)n devri asl(cid:221)nda 1854(cid:213)te al(cid:221)- mek zorunda kalm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Bunun (cid:159)zerine Osmanl(cid:221) H(cid:159)k(cid:159)- nan ilk Osmanl(cid:221) d(cid:221)(cid:223) borcu ile ba(cid:223)lay(cid:221)p, 1881(cid:213)deki Mu- meti araya girerek bankan(cid:221)n faaliyetine devam etmesini harrem Kararnamesi ile sona erer. Bu devre bankerler ve sa(cid:219)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Ancak zaman(cid:221)n Maliye Naz(cid:221)r(cid:221) Naf(cid:221)z Pa(cid:223)a piyasa adamlar(cid:221)ndan tutun b(cid:159)t(cid:159)n Osmanl(cid:221) imparatorlu(cid:219)u (cid:154)zellikle saray(cid:221)n ve b(cid:159)rokrasinin Avrupa mal(cid:221) t(cid:159)ketimi ve yeni tarz ya(cid:223)am(cid:221)n(cid:221) s(cid:159)rd(cid:159)rebilmeleri i(cid:141)in talep ettikle- (cid:210)konsolid devri(cid:211) diyecektir. Bu devirde Galata bankerleri gelirleri kar(cid:223)(cid:221)lamak i(cid:141)in bu bankadan 130 milyon ku- ri s(cid:221)n(cid:221)fla(cid:223)acaklar ve en (cid:159)st tabakada olanlar yava(cid:223) yava(cid:223) ru(cid:223) bor(cid:141) talebinde bulunmu(cid:223) ve istek yerine getirilince bir k(cid:221)sm(cid:221) kazand(cid:221)klar(cid:221)n(cid:221) daha rahat harcamak i(cid:141)in, bir banka zor durumlara girmi(cid:223)tir. Bilindi(cid:219)i gibi bu banka- k(cid:221)sm(cid:221) da daha geni(cid:223) bir piyasada i(cid:223) yapmak i(cid:141)in Gala- n(cid:221)n (cid:154)z sermayesi bulunmuyordu; banka i(cid:223)lemlerini sa(cid:219)- ta(cid:213)y(cid:221) terkedecektir. Gittikleri yerde Galata(cid:213)y(cid:221) arayacak- lad(cid:221)(cid:219)(cid:221) g(cid:159)venle Avrupa banka ve bankerleri (cid:159)zerine (cid:141)ekil- lar, bu alt(cid:221)n (cid:141)a(cid:219)lar(cid:221)n(cid:221)n an(cid:221)lar(cid:221)n(cid:221) tekrarlay(cid:221)p duracaklar- mi(cid:223) poli(cid:141)elerle y(cid:159)r(cid:159)t(cid:159)yordu. Kredi de bu poli(cid:141)elerle sa(cid:219)- d(cid:221)r. lanm(cid:221)(cid:223)t(cid:221). Vadeleri geldi(cid:219)inde h(cid:159)k(cid:159)metin bunlar(cid:221) devanl(cid:221) 1854(cid:213)te Osmanl(cid:221) Devleti ilk defa olarak d(cid:221)(cid:223) sermaye yenilemek istemesi bankay(cid:221) Avrupa(cid:213)daki alacakl(cid:221)lar(cid:221) gruplar(cid:221)nda banka ve bankerlerden kredi almaya ba(cid:223)la- kar(cid:223)(cid:221)s(cid:221)nda (cid:141)ok g(cid:159)(cid:141) durumda b(cid:221)rakm(cid:221)(cid:223)t(cid:221). Hatta bir aral(cid:221)k y(cid:221)p her y(cid:221)l en az bir yeni bor(cid:141) mukavelesini yenilemeye h(cid:159)k(cid:159)metin depolardaki y(cid:221)(cid:219)(cid:221)n halinde bulunan eski topla- koyunca bolla(cid:223)an Osmanl(cid:221) tahvilat(cid:221) (cid:210)konsolid(cid:211) ad(cid:221) ile r(cid:221) maden de(cid:219)erleri (cid:159)zerinden bankaya b(cid:221)rakmak teklifi borsa oyunlar(cid:221)na -ki o devirde buna Hava Oyunlar(cid:221) de- ortaya (cid:141)(cid:221)km(cid:221)(cid:223), fakat Tophane Amiri buna kar(cid:223)(cid:221) (cid:141)(cid:221)kt(cid:221)(cid:219)(cid:221)n- nilirdi- olanak vermi(cid:223)ti. Galata bankerleri yukar(cid:221)da ad(cid:221)- dan bu i(cid:223) de ger(cid:141)ekle(cid:223)memi(cid:223)ti. n(cid:221) verdi(cid:219)imiz bankadan ba(cid:223)ka (cid:210)Cr(cid:142)dit G(cid:142)n(cid:142)ral Otto- Ger(cid:141)ekte (cid:220)stanbul Bankas(cid:221) 1852 y(cid:221)l(cid:221)na kadar kambi- man(cid:211) ad(cid:221) ile Frans(cid:221)z as(cid:221)ll(cid:221) G. Tubini, Mihran D(cid:159)z, Ke(cid:141)e- yo kurunu yani sterlin kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)n(cid:221) 110 kuru(cid:223)ta tutmas(cid:221)na o(cid:219)lu Agop, Lorando ve M(cid:221)s(cid:221)rl(cid:221) Andon ve baz(cid:221) Frans(cid:221)z ra(cid:219)men, ilk zamanlar ba(cid:223)a ba(cid:223) g(cid:154)t(cid:159)rd(cid:159)(cid:219)(cid:159) kaimeleri daha bankerleri ile bir banka daha kurmu(cid:223)lard(cid:221) (1868). T. Bal- 463 Galata Bankerleri Galbraith, John Kenetth tazzi, Kristaki, Bo(cid:219)os M(cid:221)s(cid:221)rl(cid:221)o(cid:219)lu, A. Ralli, Abraham ve k(cid:154)t(cid:159) g(cid:159)nlerinde ger(cid:141)ek birer Osmanl(cid:221) gibi hareket et- Camondo, G. Zarifi ve birka(cid:141) yabanc(cid:221) bankerden olu(cid:223)an tikleri de iddia edilmektedir. Nitekim, 1877-78 Rus-Os- Soci(cid:142)t(cid:142) G(cid:142)n(cid:142)rale de I(cid:213)Empire Ottoman ile birlikte bu manl(cid:221) sava(cid:223)(cid:221) sonundan Galata bankerleri mali y(cid:154)nden if- banka, gerek d(cid:221)(cid:223) (cid:159)lkelerden al(cid:221)nan kredilere arac(cid:221)l(cid:221)k et- las etmi(cid:223), imparatorlu(cid:219)un yard(cid:221)m(cid:221)na ko(cid:223)arak belki de mek ve gerek h(cid:159)k(cid:159)mete k(cid:221)sa vadeli avanslar vermek su- Ruslar(cid:221)n (cid:220)stanbul(cid:213)a girmesini (cid:154)nlemi(cid:223)lerdir, denmekte- reti ile para ve kredi piyasalar(cid:221)n(cid:221) kontrolleri alt(cid:221)nda tut- dir. Ger(cid:141)ekte tehlikeyi g(cid:154)ren bankerler Ruslar(cid:221)n (cid:220)stan- tuklar(cid:221) gibi ortaklar(cid:221) bulunan bankerler m(cid:159)ltezim olarak bul(cid:213)u ele ge(cid:141)irmeleri halinde b(cid:159)t(cid:159)n varl(cid:221)klar(cid:221)n(cid:221)n ve ala- da b(cid:159)y(cid:159)k rol oynam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. 1872(cid:213)de tekrar kurulan ve caklar(cid:221)n(cid:221)n silinip gidece(cid:219)ini bildiklerinden bu i(cid:223)gali (cid:154)n- k(cid:221)sa zamanda G. Zarifi(cid:213)yi imparatorlu(cid:219)un en (cid:159)nl(cid:159) ban- lemek, gerekli paray(cid:221) bulmak i(cid:141)in b(cid:159)t(cid:159)n servetlerini or- keri haline getiren (cid:220)stanbul Bankas(cid:221) ise, Yunanistan(cid:213)(cid:221)n taya koymu(cid:223)lard(cid:221)r.Rusumu sitteoperasyonu olarak bili- ald(cid:221)(cid:219)(cid:221) d(cid:221)(cid:223) bor(cid:141)lar(cid:221) dahi y(cid:154)netimi alt(cid:221)na alacak g(cid:159)ce eri(cid:223)- nen bu avans i(cid:223)inde G. Zarifi, Salamon Fernandez, Ber- mi(cid:223)tir. nard Tubini, Eustache Eug(cid:142)nidi, Th(cid:142)odore Mavrocorda- Bu devirde Galata borsas(cid:221)nda (cid:210)Hava oyunlar(cid:221)(cid:211) deni- to, A. Vlasto, A. Barker, Paul St(cid:142)fanovich, Leonidas Za- len konsolid de(cid:219)erlerinin art(cid:221)(cid:223)(cid:221) ve eksili(cid:223)i (cid:159)zerinde oy- rifi, Georges Coronio, Ulysse N(cid:142)croponte ve Z. St(cid:142)fanovich gibi Galata bankerleri Osmanl(cid:221) Bankas(cid:221) ile birlikte nanan borsa oyunlar(cid:221) b(cid:159)t(cid:159)n (cid:220)stanbul halk(cid:221)n(cid:221), m(cid:159)sl(cid:159)man(cid:221)- hareket ederek alt(cid:221) (cid:154)nemli rusum ve vergi kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) h(cid:159)k(cid:159)- n(cid:221), h(cid:221)ristiyan(cid:221)n(cid:221) sarm(cid:221)(cid:223) ve hatta ta(cid:223)radan mektup ve telg- mete kredi a(cid:141)m(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. Ger(cid:141)ekte kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)k olarak g(cid:154)steri- raf veya oradaki sarraflar vas(cid:221)tas(cid:221) ile bu oyunlara kat(cid:221)- len devlet gelirleri Avrupal(cid:221) Osmanl(cid:221) alacaklar(cid:221)n(cid:221)n duru- lanlar olmu(cid:223)tur. Fakat bu i(cid:223)leri y(cid:159)r(cid:159)ten ikinci ve (cid:159)(cid:141)(cid:159)nc(cid:159) munu sarsm(cid:221)(cid:223) ve Avrupal(cid:221) alacakl(cid:221)lar(cid:221)n hemen harekete s(cid:221)n(cid:221)f bankerler yani sarraflar olmu(cid:223)tur. Ayn(cid:221) (cid:223)ekilde ka- ge(cid:141)erek i(cid:223)i Muharrem Kararnamesi gibi b(cid:159)t(cid:159)n devlet ge- imeler (cid:159)zerinde de bu sarraflar spek(cid:159)latif faaliyetlerde lirlerini ipotek alt(cid:221)na alan bir anla(cid:223)may(cid:221) Osmanl(cid:221) H(cid:159)k(cid:159)- bulunmu(cid:223)lar ve Osmanl(cid:221) H(cid:159)k(cid:159)metleri bunlar(cid:221)n etkisini metine kabul ettirmelerine sebep olmu(cid:223)tu ama, yine de durdurmak i(cid:141)in zaman zaman gerekmedi(cid:219)i halde b(cid:159)y(cid:159)k Galata bankerleri b(cid:159)y(cid:159)k bir vatanseverlik (cid:154)rne(cid:219)i g(cid:154)ster- bankerlere bor(cid:141)lanmak sureti ile bu kaimeleri toplay(cid:221)p, mi(cid:223) say(cid:221)l(cid:221)yorlard(cid:221). halk(cid:221)n huzurunda yakmak zorunda kalm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Bu ikinci 1881(cid:213)de Muharrem Kararnamesi ile hemen b(cid:159)t(cid:159)n ve (cid:159)(cid:141)(cid:159)nc(cid:159) s(cid:221)n(cid:221)f bankerler bir de maa(cid:223)lar(cid:221)n k(cid:221)rd(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221)n- devlet gelirleri (cid:210)Duyunu Umumiye(cid:211)nin y(cid:154)netimine ge- da b(cid:159)y(cid:159)k rol oynam(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. (cid:133)zellikle Abd(cid:159)laziz ve Ab- (cid:141)ince Galata bankerlerinin alt(cid:221)n devri de sona ermi(cid:223)tir. d(cid:159)lhamit devirlerinde maa(cid:223)lar(cid:221)n muntazam (cid:154)denmemesi Art(cid:221)k bir k(cid:221)sm(cid:221) memleketi terk etmi(cid:223) bir k(cid:221)sm(cid:221) da h(cid:159)k(cid:159)- ve yeterli seviyede olmamas(cid:221) y(cid:159)z(cid:159)nden b(cid:159)t(cid:159)n Osmanl(cid:221) metle ili(cid:223)kisi olmayan normal ticari bankerlik g(cid:154)revini b(cid:159)rokrasisi, cami imam ve hademelerine kadar maa(cid:223)la- s(cid:159)rd(cid:159)rm(cid:159)(cid:223)t(cid:159)r. (Bkz. (cid:220)stanbul Borsas(cid:221), Kaime) r(cid:221)n(cid:221) % 50 faiz (cid:154)demek pahas(cid:221)na bu sarraflara k(cid:221)rd(cid:221)rm(cid:221)(cid:223)- H. Kazgan lard(cid:221)r. Galata bankerlerinin (cid:159)nl(cid:159)lerinin Osmanl(cid:221) siyasi ha- Galbraith, John Kenetth (1908- ) yat(cid:221)na kar(cid:221)(cid:223)t(cid:221)klar(cid:221) da g(cid:154)r(cid:159)lm(cid:159)(cid:223)t(cid:159)r. Me(cid:223)hur Sadrazam (cid:130)a(cid:219)(cid:221)m(cid:221)z(cid:221)n en (cid:159)nl(cid:159) teori kar(cid:223)(cid:221)t(cid:221) iktisat(cid:141)(cid:221)s(cid:221)d(cid:221)r. Galbraith, Mustafa Re(cid:223)it Pa(cid:223)a(cid:213)n(cid:221)n me(cid:223)hur banker Abraham Ka- iktisat teorisinin yerle(cid:223)mi(cid:223) fikirlerine y(cid:154)neltti(cid:219)i sald(cid:221)r(cid:221)- mondo(cid:213)yu kendine banker yapmas(cid:221) ile ba(cid:223)layan gelenek larla (cid:159)n kazanm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Keskin ve ele(cid:223)tirel bir (cid:159)slupla kale- s(cid:159)r(cid:159)p gitmi(cid:223)tir. Kamondo bu sayede uzun m(cid:159)ddet Os- me ald(cid:221)(cid:219)(cid:221) eserleri, g(cid:159)n(cid:159)m(cid:159)zde bir(cid:141)ok (cid:154)nde gelen iktisat- manl(cid:221) ekonomi ve siyaset hayat(cid:221)nda etkin olmu(cid:223)tur. (cid:133)l- (cid:141)(cid:221)n(cid:221)n eserlerinin toplam(cid:221)ndan daha fazla okuyucu bul- d(cid:159)(cid:219)(cid:159) zaman iki o(cid:219)luna (cid:220)stanbul ve civar(cid:221)nda 176 par(cid:141)a maktad(cid:221)r. emlak b(cid:221)rakm(cid:221)(cid:223), o(cid:219)lu (cid:220)sak Kamondo 1912(cid:213)de Paris(cid:213)te Ontario(cid:213)da k(cid:159)(cid:141)(cid:159)k bir (cid:220)sko(cid:141) tar(cid:221)m toplulu(cid:219)u i(cid:141)inde (cid:154)ld(cid:159)(cid:219)(cid:159) zaman elliden fazla (cid:154)nemli tablo ve e(cid:223)yay(cid:221) Louv- do(cid:219)du. K(cid:221)rsal b(cid:154)lgelerde ya(cid:223)(cid:221)tlar(cid:221)n(cid:221)n g(cid:154)rd(cid:159)(cid:219)(cid:159) s(cid:221)radan re m(cid:159)zesine ba(cid:219)(cid:221)(cid:223)lam(cid:221)(cid:223)t(cid:221). e(cid:219)itimi g(cid:154)rd(cid:159)kten sonra California (cid:134)niversitesi(cid:213)nde ta- Galata bankerlerinin Osmanl(cid:221) siyasi hayat(cid:221)na kar(cid:221)(cid:223)- r(cid:221)msal iktisat e(cid:219)itimi g(cid:154)rd(cid:159) (1934). Ertesi y(cid:221)l Harvard malar(cid:221) bir bak(cid:221)ma saray ve b(cid:159)rokrasinin (cid:159)st kademesi ile (cid:134)niversitesi(cid:213)ne (cid:154)(cid:219)retim (cid:159)yesi olarak girdi. Bu y(cid:221)llarda olan bor(cid:141) alacak ili(cid:223)kilerinden kaynaklanm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r denebi- akademik hayatta Keynes(cid:213)in yeni yay(cid:221)nlad(cid:221)(cid:219)(cid:221) The Gene - lir. (cid:133)rne(cid:219)in, Kristaki Zografos ve Jorj Zarifi, Mahmut ral Theory of Employment, Interest and Money(1939) Nedim Pa(cid:223)a arac(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) ile Abd(cid:159)laziz(cid:213)e vesikaya dayanma- adl(cid:221) eserin etkisi hissedilmeye ba(cid:223)lan(cid:221)yordu. yan kredi vermi(cid:223)lerdir; bunu de(cid:219)erlendiren Mithat Pa(cid:223)a Galbraith, 1941-1943 y(cid:221)llar(cid:221) aras(cid:221)nda fiyat kontrol(cid:159) ve arkada(cid:223)lar(cid:221)n(cid:221)n Sultan Murat(cid:213)(cid:221) tahta ge(cid:141)irip bu bor(cid:141)la- ile ilgili bir resmi g(cid:154)revde bulundu. 1945(cid:213)te M(cid:159)ttefikle- r(cid:221) (cid:154)deme vaadi ile bu iki bankerden Abd(cid:159)laziz(cid:213)e kar(cid:223)(cid:221) rin Almanya ve Japonya(cid:213)ya yapt(cid:221)klar(cid:221) hava sald(cid:221)r(cid:221)lar(cid:221)n(cid:221)n giri(cid:223)tikleri hareketi paraca desteklemeleri konusunda etkilerini ara(cid:223)t(cid:221)ran ABD Stratejik Bombard(cid:221)man Ara(cid:223)t(cid:221)r- anla(cid:223)t(cid:221)klar(cid:221) s(cid:154)ylenmektedir. Abd(cid:159)lhamit II hat(cid:221)ralar(cid:221)nda mas(cid:221) kurulu(cid:223)unun direkt(cid:154)rl(cid:159)(cid:219)(cid:159)n(cid:159) yapt(cid:221). Daha sonra Har- bu olay(cid:221) do(cid:219)rular ve amcas(cid:221)n(cid:221) katledenlerle birlik olduk- vard(cid:213)a d(cid:154)nerek 1975(cid:213)e dek orada kald(cid:221). lar(cid:221)n s(cid:154)yledi(cid:219)i Jorj Zarifi(cid:213)yi ba(cid:223) tac(cid:221) yaparak yan(cid:221)na al(cid:221)r California (cid:134)niversitesi, Galbraith(cid:213)in (cid:154)(cid:219)rencilik y(cid:221)lla- ve bankeri olarak senelerce para i(cid:223)lerinde onun dedi(cid:219)in- r(cid:221)nda radikal ve (cid:154)zellikle Marksist fikirlerin (cid:141)ok rastlan- den (cid:141)(cid:221)kmaz. Fakat nedense Kristaki ba(cid:223)(cid:221)na bir (cid:223)ey gel- d(cid:221)(cid:219)(cid:221) bir yerdi. Ancak Galbraith(cid:213)in Marksist g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)lerden mesinden korkmu(cid:223) olmal(cid:221)d(cid:221)r ki, Abd(cid:159)lhamit tahta (cid:141)(cid:221)kar etkilendi(cid:219)i pek s(cid:154)ylenemez. O y(cid:221)llarda A.A. Berle ve (cid:141)(cid:221)kmaz Paris(cid:213)e gider ve oraya yerle(cid:223)ir. Gardiner C. Means(cid:213)(cid:221)n yazd(cid:221)klar(cid:221) The Modern Corpora - Galata bankerlerinin Osmanl(cid:221) (cid:220)mparatorlu(cid:219)u(cid:213)nun iyi tion and Private Property (1933) adl(cid:221) kitaptan bir hayli 464 Galbraith, John Kenetth Gantt (cid:222)emas(cid:221) etkilendi. Bu eser iki y(cid:159)z (cid:223)irketin sanayiin yar(cid:221)s(cid:221)ndan kar(cid:223)(cid:221) kendi karar verme (cid:154)zg(cid:159)rl(cid:159)(cid:219)(cid:159)n(cid:159) korumak i(cid:141)in m(cid:159)- (cid:141)o(cid:219)unu kontrol etti(cid:219)ini belgeliyordu. Harvard(cid:213)da ise, ye- cadele ediyordu. Bunun i(cid:141)in de, (cid:223)irketin b(cid:159)y(cid:159)mesine (cid:141)a- ni Keynes(cid:141)i d(cid:159)(cid:223)(cid:159)ncelerle kar(cid:223)(cid:221)la(cid:223)t(cid:221). l(cid:221)(cid:223)(cid:221)yordu. (cid:133)yleyse modern (cid:223)irketlerde k(cid:137)r(cid:221) maksimize Galbraith, ilk (cid:154)nemli eseri olan American Capita - etme ilkesi, yerini (cid:210)b(cid:159)y(cid:159)me(cid:211) ilkesine b(cid:221)rakm(cid:221)(cid:223)t(cid:221). lism: The Concept of Countervailing Power(cid:213)(cid:221) sava(cid:223) son- 1973(cid:213)te yazd(cid:221)(cid:219)(cid:221) The Economics and Public Purpose ras(cid:221) refah d(cid:154)neminde yazd(cid:221) (1952). Bu eserde ekonomik adl(cid:221) eserinde ise b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)irketlerin devlet ile ili(cid:223)kiye gi- sistemin i(cid:223)leyi(cid:223)ini ele ald(cid:221). Kitab(cid:221)n ba(cid:223)l(cid:221)ca temas(cid:221), eko - rerek devlet deste(cid:219)ini ardlar(cid:221)na al(cid:221)rken k(cid:159)(cid:141)(cid:159)k firmalar(cid:221)n nomik sistemingeleneksel tam rekabet modeli savunu- bunu ba(cid:223)aramayaca(cid:219)(cid:221)n(cid:221), dolay(cid:221)s(cid:221)yla aradaki fark(cid:221)n gide- cular(cid:221)n(cid:221)n tezlerinin, sistemin ger(cid:141)ek i(cid:223)leyi(cid:223)i ile ilgisi ol- rek a(cid:141)(cid:221)laca(cid:219)(cid:221)n(cid:221) vurgulad(cid:221). Galbraith, bu sorunlar(cid:221) (cid:141)(cid:154)z- mad(cid:221)(cid:219)(cid:221) g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)(cid:159) idi. Bir(cid:141)ok k(cid:159)(cid:141)(cid:159)k al(cid:221)c(cid:221) ve sat(cid:221)c(cid:221)n(cid:221)n kar(cid:223)(cid:221)- mek i(cid:141)in (cid:210)demokratik sosyalizm(cid:211) dedi(cid:219)i bir reform l(cid:221)kl(cid:221) olarak piyasada ili(cid:223)ki i(cid:141)inde oldu(cid:219)u tam rekabet pi- program(cid:221) (cid:154)nermi(cid:223)tir. Piyasa ekonomisinin zay(cid:221)f yanlar(cid:221)- yasas(cid:221) bunun sonucu serbest rekabet ve (cid:210)Laissez Faire(cid:211) n(cid:221) (sa(cid:219)l(cid:221)k, e(cid:219)itim hizmetleri vb.) devlete devretmek, k(cid:159)- ilkesi, b(cid:159)y(cid:159)k depresyondan bu yana ge(cid:141)erlili(cid:219)ini b(cid:159)y(cid:159)k (cid:141)(cid:159)k ve zay(cid:221)f firmalar(cid:221) birle(cid:223)meye te(cid:223)vik etmek, asker(cid:148) (cid:141)apta yitirmi(cid:223)ti. Art(cid:221)k sanayi, ticaret ve bankac(cid:221)l(cid:221)k sat(cid:221)(cid:223)lar(cid:221)n m(cid:159)teahhitlik i(cid:223)lerini devletle(cid:223)tirmek bu prog- (cid:154)nemli (cid:154)l(cid:141)(cid:159)de birka(cid:141) b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)irket taraf(cid:221)ndan kontrol ram(cid:221)n belli ba(cid:223)l(cid:221) maddelerinden baz(cid:221)lar(cid:221)d(cid:221)r. ediliyordu. O y(cid:159)zden geleneksel iktisat teorisi art(cid:221)k ta- (cid:222). (cid:133)zgencil mamen ge(cid:141)ersizdi. Galbraith ekonomide, yo(cid:219)unla(cid:223)man(cid:221)n ka(cid:141)(cid:221)n(cid:221)lmaz ol- Galiani, Ferdinando (1728-1787) du(cid:219)unu d(cid:159)(cid:223)(cid:159)n(cid:159)yordu. Bu y(cid:159)zden de antitr(cid:154)st kanunlar (cid:220)talyan ekonomisti. Galiani(cid:213)nin en (cid:154)nemli iki eseri var- (cid:141)(cid:221)karman(cid:221)n bo(cid:223)a k(cid:159)rek sallamak olaca(cid:219)(cid:221) g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)(cid:159)ndeydi. d(cid:221)r: Della Moneta(1750), g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)lerinin teorik yan(cid:221)n(cid:221), Di - Mademki geleneksel iktisat(cid:141)(cid:221)lar(cid:221)n (cid:210)g(cid:154)r(cid:159)nmeyen el(cid:211) i alogues sur le Commerce des Bl(cid:142)s(1770) ise ekonomik modern ekonominin i(cid:223)leyi(cid:223)ini a(cid:141)(cid:221)klayam(cid:221)yordu, (cid:154)yleyse politika hakk(cid:221)ndaki (cid:154)nerilerini kapsar. yeni bir kavrama gerek vard(cid:221). Galbraith kar(cid:223)(cid:221) kuvvet Ekonomik g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)lerinde Aristo(cid:213)dan ve (cid:141)a(cid:219)(cid:221)ndaki fiz- kavram(cid:221)n(cid:221) ortaya att(cid:221). Ona g(cid:154)re, b(cid:159)y(cid:159)k (cid:141)apl(cid:221) (cid:223)irketlere yokratlardan etkilenmi(cid:223)tir. G(cid:154)r(cid:159)(cid:223)leri, (cid:141)a(cid:219)(cid:221)ndaki di(cid:219)er bir tepki olarak, piyasan(cid:221)n di(cid:219)er yan(cid:221)nda b(cid:159)y(cid:159)k (cid:210)kar(cid:223)(cid:221)- bir(cid:141)ok iktisat(cid:141)(cid:221)n(cid:221)nki gibi hayli eklektik idi. (cid:154)rg(cid:159)tler(cid:211) do(cid:219)uyordu. Kar(cid:223)(cid:221) (cid:154)rg(cid:159)tlere bir (cid:154)rnek olarak, Galiani(cid:213)nin iktisadi d(cid:159)(cid:223)(cid:159)nce alan(cid:221)ndaki (cid:154)nemi, fikir- end(cid:159)stri (cid:141)ap(cid:221)nda (cid:154)rg(cid:159)tlenmi(cid:223) sendikalar verilebilir. Mo- lerinin sonraki Marjinalist Okul kurucular(cid:221)n(cid:221)nkine (cid:141)ok dern piyasay(cid:221) d(cid:159)zenleyen yeni mekanizma budur. Ona benzemesinden kaynaklan(cid:221)r. (cid:133)zellikle de(cid:219)er teorisi, faiz g(cid:154)re, kar(cid:223)(cid:221) kuvvet baz(cid:221) sekt(cid:154)rlerde kendili(cid:219)inden olu(cid:223)- teorisi ve ekonomik politika konular(cid:221)ndaki g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)leri il- muyorsa devlet bunlar(cid:221)n olu(cid:223)mas(cid:221)na bizzat yard(cid:221)m et- gin(cid:141)tir. melidir. B(cid:154)yle sekt(cid:154)rlere (cid:154)rnek olarak tar(cid:221)m sekt(cid:154)r(cid:159) g(cid:154)s- De(cid:219)er teorisi (cid:159)st(cid:159)ne g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)leri, (cid:141)a(cid:219)da(cid:223)lar(cid:221) Quesnay terilebilir. ve Adam Smith(cid:213)den (cid:141)ok, daha sonra Menger, Jevons ve Galbraith(cid:213)in ikinci kitab(cid:221) The Affluent Society Walras taraf(cid:221)ndan geli(cid:223)tirilecek subjektif talep teorisine (1958), sava(cid:223) sonras(cid:221) Amerika toplumunun alayc(cid:221) ince- daha yak(cid:221)nd(cid:221)r. Teorisi k(cid:221)tl(cid:221)k ve fayda aras(cid:221)ndaki ayr(cid:221)ma lemesidir. Bu kitapta (cid:159)retilen mal ve hizmetlerin bolla(cid:223)- dayan(cid:221)r. Nispi k(cid:221)tl(cid:221)k hakk(cid:221)ndaki g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)leri azalan marji- mas(cid:221)na kar(cid:223)(cid:221)n fakirlerin fakir kalmaya devam etti(cid:219)ini; nal fayda kavram(cid:221)n(cid:221) akla getirir. ula(cid:223)(cid:221)m, sa(cid:219)l(cid:221)k, e(cid:219)itim ve bar(cid:221)nma gibi hizmetlerin gide- Galiani, bir mal(cid:221)n talep edilen miktar(cid:221)n(cid:221)n fiyat(cid:221)yla rek k(cid:154)t(cid:159)le(cid:223)ti(cid:219)ini vurgulad(cid:221). ters orant(cid:221)l(cid:221) oldu(cid:219)unu farketmi(cid:223)ti. Della Moneta adl(cid:221) Galbraith, ortodoks Keynes(cid:141)i politikalar(cid:221) da (cid:223)iddetle eserinde talebin fiyat esnekli(cid:219)i kavram(cid:221)na da rastlan(cid:221)r. ele(cid:223)tirmi(cid:223)tir. Ona g(cid:154)re, salt ekonomik b(cid:159)y(cid:159)me b(cid:159)t(cid:159)n so- Galiani, faizi (cid:210)paray(cid:221) (cid:154)d(cid:159)n(cid:141) verenin (cid:159)stlendi(cid:219)i risk(cid:211) runlar(cid:221) (cid:141)(cid:154)zemeyece(cid:219)i gibi, devletin ekonomik alanda tek unsuruyla a(cid:141)(cid:221)klam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Onun faiz teorisi psikolojik bir g(cid:154)revi olarak tam istihdam(cid:221) sa(cid:219)lamay(cid:221) benimseyip kay- varsay(cid:221)ma dayan(cid:221)yordu. (cid:220)nsanlar, (cid:223)imdiki paray(cid:221) ilerde- nak da(cid:219)(cid:221)l(cid:221)m(cid:221)n(cid:221) pazar mekanizmas(cid:221)na b(cid:221)rakmakla yetin- ki bir zaman ve belirsiz bir yerdeki paraya tercih ederler. mesi t(cid:159)m(cid:159)yle yanl(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. (cid:130)(cid:159)nk(cid:159) b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)irketlerin varl(cid:221)(cid:219)(cid:221), Daha sonra B(cid:154)hm-Bawerk, marjinalizmin faiz teorisini pazar mekanizmas(cid:221)n(cid:221)n optimum kaynak da(cid:219)(cid:221)l(cid:221)m(cid:221)n(cid:221)n kurarken ayn(cid:221) g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)ten hareket edecektir. sa(cid:219)lanmas(cid:221)n(cid:221) engellemektedir. T(cid:159)keticiler, b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)irket- Galiani, ekonomik politikalar konusunda hayli dik- lerin y(cid:154)neticilerince, pazarlama (cid:154)rg(cid:159)tleri ve reklam fa- katli idi. Ne kadar iyi kurulmu(cid:223) olursa olsun, soyut mo- aliyetleri ile y(cid:154)nlendirilmektedirler. dellerden politik sonu(cid:141)lar (cid:141)(cid:221)kar(cid:221)rken bu politikalar(cid:221)n uy- 1961-63 y(cid:221)llar(cid:221)nda Kennedy(cid:213)in ba(cid:223)kanl(cid:221)(cid:219)(cid:221) s(cid:221)ras(cid:221)nda gulanaca(cid:219)(cid:221) (cid:159)lkenin somut (cid:223)artlar(cid:221) g(cid:154)z (cid:154)n(cid:159)ne al(cid:221)nmal(cid:221)y- Hindistan(cid:213)da b(cid:159)y(cid:159)kel(cid:141)i olarak g(cid:154)rev yapan Galbraith, d(cid:221). Bu d(cid:159)(cid:223)(cid:159)ncesi Alman Tarih(cid:141)i Okulu(cid:213)nun g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)lerini daha sonra The New Industrial State(1967) adl(cid:221) eserini and(cid:221)r(cid:221)yorsa da Galiani onlar gibi soyut teorilerin (cid:154)nemi- yazd(cid:221). Bu eserinde b(cid:159)y(cid:159)k (cid:223)irketlerin yap(cid:221)s(cid:221)n(cid:221) ve onlar(cid:221)n ni t(cid:159)mden reddetmiyordu. (cid:210)teknostr(cid:159)kt(cid:159)r(cid:211) ad(cid:221)n(cid:221) verdi(cid:219)i y(cid:154)netici grubunu inceledi. (cid:222). (cid:133)zgencil (cid:133)l(cid:141)ek ekonomisinin tan(cid:221)d(cid:221)(cid:219)(cid:221) avantajlardan yararlanan bu (cid:223)irketlerin b(cid:159)y(cid:159)mesine bir s(cid:221)n(cid:221)r yoktu. (cid:222)irket b(cid:159)y(cid:159)- Gantt (cid:222)emas(cid:221) d(cid:159)k(cid:141)e art(cid:221)k sahibinin onu tek ba(cid:223)(cid:221)na y(cid:154)netmesi olanak- [Alm. Ganttsches Arbeitsfortschrittsdiagramm] [Fr. s(cid:221)zd(cid:221). Bir y(cid:221)(cid:219)(cid:221)n teknisyen, orta ve y(cid:159)ksek kademe y(cid:154)ne- Schema des progr(cid:142)s de Gantt] [(cid:220)ng. Gantt progress ticisi gerekiyordu. (cid:210)Teknostr(cid:159)kt(cid:159)r(cid:211), hisse sahiplerine chart] 465 Garantili Tahvil GATT (cid:220)(cid:223) ak(cid:221)(cid:223)lar(cid:221)n(cid:221)n ve geli(cid:223)melerin (cid:223)ematik g(cid:154)sterilmesinde Garanti Lokal kullan(cid:221)lan en eski teknik, bulucusunun ad(cid:221) ile an(cid:221)lan [Alm. Garantie f(cid:159)r Importeur] [Fr. Garantie locale] (cid:210)Gantt (cid:222)emas(cid:221)(cid:211)d(cid:221)r. (cid:220)ki boyutlu koordinat sisteminden [(cid:220)ng. Local guarentee] (cid:220)thalat bedelini g(cid:159)vence alt(cid:221)na almaya y(cid:154)nelik garanti- dir. (cid:220)thalat bedelini mal(cid:221)n sat(cid:221)c(cid:221)s(cid:221)na kar(cid:223)(cid:221) sa(cid:219)lamaya y(cid:154)- nelik bir garanti, niteli(cid:219)i bak(cid:221)m(cid:221)ndan bir teminat mektu- buna benzer. Akreditifte ihracat(cid:141)(cid:221) mallar(cid:221) sevkeder et- mez mal(cid:221) temsil eden belgeleri (cid:159)lkesindeki bankaya ve- rince ithalat bedelini al(cid:221)r. (cid:220)thalat garantisi kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda yap(cid:221)lan g(cid:154)ndermelerde ise mal bedeli genellikle belgele- rin al(cid:221)c(cid:221) eline ge(cid:141)mesinden ve depo edilen mal bedelinin transferlerinden sonra (cid:154)denir. Garanti lokalde ithalat(cid:141)(cid:221)- n(cid:221)n (cid:154)nceden bir kuvert(cid:159)r tesis etmesine gerek yoktur. Dolay(cid:221)s(cid:221)yla bu i(cid:223)lem ithalat(cid:141)(cid:221) i(cid:141)in kolay ve ucuz bir yol- dur. Buna kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)k ihracat(cid:141)(cid:221), mal bedelini mallar(cid:221) g(cid:154)n- derdikten (cid:141)ok sonra alabilir. Bu garantiler, niteliklerine olu(cid:223)ur ve genellikle yatay eksende zaman birimi, dikey g(cid:154)re a) D(cid:154)viz transfer garantileri, b) TL. (cid:154)deme garanti- eksende faaliyetleri izlenen birimler (makineler, depart- leri, c) Kur fark(cid:221) garantileri (cid:223)eklinde s(cid:221)n(cid:221)flara ayr(cid:221)labilir. man) ya da bir projeyi olu(cid:223)turan a(cid:223)amalar bulunur. Faaliyetleri temsil eden dilimlerin uzunlu(cid:219)u zaman D. Demirgil gereksinimini g(cid:154)sterir. Herhangi bir i(cid:223)lemin ya da faali- yetin ba(cid:223)layabilmesinin hangi i(cid:223)lem veya faaliyetlerinin Garanti Mektubu tamamlanmas(cid:221)na ba(cid:219)l(cid:221) oldu(cid:219)u (cid:223)emada a(cid:141)(cid:221)k(cid:141)a belli olur. Gantt (cid:222)emas(cid:221) zaman i(cid:141)indeki faaliyet s(cid:221)ras(cid:221)n(cid:221) ve bu fa- [Alm. Garantiebrief] [Fr.Lettre de garantie] [(cid:220)ng. Letter aliyetlerin bitme durumlar(cid:221)n(cid:221) g(cid:154)sterdi(cid:219)inden, (cid:223)ebeke of guarantee] analizi teknikleri (CPM, PERT) ile benzerlikleri vard(cid:221)r. D(cid:221)(cid:223) ticarete konu olan mal(cid:221)n bedelinin ithalat(cid:141)(cid:221) taraf(cid:221)n- dan ihracat(cid:141)(cid:221)ya (cid:154)denmesini garanti etmek (cid:159)zere banka- F. Bilgino(cid:219)lu lar(cid:221)n ithalat(cid:141)(cid:221)dan alacaklar(cid:221) talimata dayan(cid:221)larak ihracat- (cid:141)(cid:221) lehine verdikleri garantiyi ifade eden mektuptur. Garantili Tahvil Mahiyet itibariyle teminat mektubu say(cid:221)labilir. (cid:130)(cid:159)n- [Alm. Gedeckte Anleihe] [Fr.Obligation garantie] [(cid:220)ng. k(cid:159) ithal edilecek mal(cid:221)n bedeli sat(cid:221)(cid:223) s(cid:154)zle(cid:223)mesine g(cid:154)re Assumed bond, Guaranteed bond] vesaikin ya da mallar(cid:221)n sevkine veya kredili sat(cid:221)(cid:223) s(cid:154)z ko- Anapara ve/veya faiz (cid:154)demelerinin bir ba(cid:223)ka (cid:223)irket veya nusuysa, belirli bir vade dahilinde ithalat(cid:141)(cid:221) taraf(cid:221)ndan kurum taraf(cid:221)ndan garanti edilmesi suretiyle ihra(cid:141) edilen (cid:154)denmedi(cid:219)i takdirde bankaca (cid:154)denece(cid:219)i taahh(cid:159)t edil- tahvil. B(cid:154)yle bir garantinin maksad(cid:221) tahvilin bir yat(cid:221)r(cid:221)m mektedir. (cid:220)(cid:223)lemde sat(cid:221)c(cid:221), bir bankan(cid:221)n itibar(cid:221)na g(cid:159)vene- aleti olarak cazibesinin artt(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221)d(cid:221)r. Garanti (cid:223)erhi tah- rek mal(cid:221)n(cid:221) sevkeder. (Bkz. Kefalet ve Teminat Mektupla- vilin (cid:159)zerine (cid:210)(cid:220)(cid:223)bu tahvilin ana para ve faizlerinin vade- r(cid:221), Muteber Banka) lerinde (cid:154)denmesi taraf(cid:221)m(cid:221)zca garanti edilmi(cid:223)tir(cid:211) mealin- C. Ersoy de bir ibare alt(cid:221)na garantiyi veren kurumun imzas(cid:221) veya tahvilin m(cid:159)(cid:223)terek bor(cid:141)lu ve m(cid:159)teselsil kefil s(cid:221)fat(cid:221)yle im- Garanti Yat(cid:221)r(cid:221)m ve Ticaret Bankas(cid:221) A.(cid:222). zas(cid:221) suretiyle ger(cid:141)ekle(cid:223)tirilmektedir. Garanti i(cid:223)lemi tek 1991(cid:213)de (cid:154)zel sermayeli ticaret bankas(cid:221) olarak (cid:220)stan- bir kurum veya ki(cid:223)i taraf(cid:221)ndan yap(cid:221)labilece(cid:219)i gibi birden bul(cid:213)da kuruldu. Banka(cid:213)n(cid:221)n ana ortaklar(cid:221):Ana Yat(cid:221)r(cid:221)m fazla ki(cid:223)i veya kurum taraf(cid:221)ndan da verilebilir. Bu tak- A.(cid:222)., Do(cid:219)u(cid:223) Holding A.(cid:222)., Ayhan (cid:222)ahenk, Ferit (cid:222)ahenk, dirde m(cid:159)(cid:223)terek bir garantiden bahsedilebilece(cid:219)i gibi, her Antur Turizm, Datmar Turizm, Do(cid:219)u(cid:223) Yap(cid:221), Ana Turizm bir garant(cid:154)r(cid:159)n t(cid:221)pk(cid:221) aval fonksiyonunda oldu(cid:219)u gibi te- Tic. A.(cid:222)., Aymak Makine San. Tic. A.(cid:222)., Antalya Haz(cid:221)r sels(cid:159)l eden garantilerinden bahsedilebilir. Tahvil ihra(cid:141) Beton A.(cid:222)., Filiz (cid:222)ahenk, T. Garanti Bankas(cid:221) A.(cid:222). eden kurum ile garantiyi veren kurum aras(cid:221)nda yap(cid:221)la- 1995 y(cid:221)l(cid:221) itibariyle (cid:154)denmi(cid:223) sermayesi 500 milyar cak anla(cid:223)ma gayrimenkul ipote(cid:219)i, (cid:223)ahsi kefalet, menkul TL olan bankan(cid:221)n, yine ayn(cid:221) d(cid:154)nemde toplam mevduat(cid:221) rehni vb. (cid:154)zel bir kontr-garanti h(cid:159)km(cid:159) i(cid:141)erebilece(cid:219)i gi- 1,4 trilyon TL(cid:213)ye, kulland(cid:221)rd(cid:221)(cid:219)(cid:221) krediler tutar(cid:221) 251 mil- bi, ili(cid:223)kinin (cid:141)ok yak(cid:221)n oldu(cid:219)u durumlarda ((cid:154)rne(cid:219)in hol- yar TL(cid:213)ye, net k(cid:137)r(cid:221) 546 milyar TL(cid:213)ye ula(cid:223)t(cid:221). ding-yavru (cid:223)irket ili(cid:223)kisi) hi(cid:141)bir kontr-garanti i(cid:141)ermeden (cid:222)ube say(cid:221)s(cid:221): 2 de yap(cid:221)ld(cid:221)(cid:219)(cid:221) g(cid:154)r(cid:159)lmektedir. T(cid:159)rkiye(cid:213)de 1960(cid:213)l(cid:221) y(cid:221)llar(cid:221)n Personel say(cid:221)s(cid:221): 139. sonuna do(cid:219)ru, (cid:154)zel sekt(cid:154)r taraf(cid:221)ndan (cid:141)(cid:221)kar(cid:221)lan tahviller banka garantisini i(cid:141)ermi(cid:223), tahvil piyasas(cid:221)n(cid:221)n b(cid:159)y(cid:159)k bir A.Erhan patlama g(cid:154)stererek geli(cid:223)me g(cid:154)stermesiyle, 1970(cid:213)li y(cid:221)lla- r(cid:221)n ba(cid:223)lar(cid:221)ndan itibaren garantisiz tahvil ihrac(cid:221)na ge(cid:141)il- GATT mi(cid:223)tir. (cid:133). (cid:133)zdemir (Bkz. G(cid:159)mr(cid:159)k ve Ticaret Genel Anla(cid:223)mas(cid:221)) 466 Gauss E(cid:219)risi Gayrimenkul Kredisi Gauss E(cid:219)risi c) Her ne (cid:223)ekil ve tarzda olursa olsun, arsa kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)n- (Bkz. Laplace-Gauss Kanunu) da kat, daire veya ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z b(cid:154)l(cid:159)m iktisab(cid:221)nda, arsa kar- (cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) iktisap olunan kat, daire veya ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z b(cid:154)l(cid:159)m i(cid:141)in yap(cid:221) kullanma izni (isk(cid:137)n belgesi) al(cid:221)nanlarda, en ge(cid:141) Gayri Kabili R(cid:159)cu Akreditif yap(cid:221) kullanma izninin al(cid:221)nd(cid:221)(cid:219)(cid:221), al(cid:221)nmayanlarda in(cid:223)aat(cid:221)n [Alm. Unwiderruffliche Akkreditiv] [Fr. Cr(cid:142)dit irr(cid:142)vo - tamamland(cid:221)(cid:219)(cid:221)n(cid:221)n idarece tespit edildi(cid:219)i tarihteki rayi(cid:141) cable] [(cid:220)ng. Irrevocable credit] bedeli ile arsaya isabet eden iktisap maliyeti aras(cid:221)ndaki Ba(cid:223)lang(cid:221)(cid:141)ta belirtilen akreditif (cid:223)artlar(cid:221)na tamamen uyul- farkt(cid:221)r. mas(cid:221) kayd(cid:221)yle, belirlenen s(cid:159)re i(cid:141)inde (cid:141)ekilecek poli(cid:141)ele- Vergi oran(cid:221), 2484 say(cid:221)l(cid:221) kanunun 4. maddesiyle de(cid:219)i- rin akreditifi a(cid:141)an banka taraf(cid:221)ndan kabul edilece(cid:219)i veya (cid:223)en (cid:223)ekle g(cid:154)re, Finansman Kanunu(cid:213)nun 39. maddesinde (cid:154)denece(cid:219)i hakk(cid:221)nda kesin taahh(cid:159)d(cid:159) ihtiva eden bir akre- belirtilmi(cid:223)tir. Vergi, saptanan matrah (cid:159)zerinden a(cid:223)a(cid:219)(cid:221)da- ditif (cid:141)e(cid:223)ididir. ki oranlarda al(cid:221)n(cid:221)r. B(cid:159)t(cid:159)n ilgililer (lehdar, amir ve muhabir bankalar) ta- Oran (%) raf(cid:221)ndan kabul edilmedik(cid:141)e bu t(cid:159)r akreditifler iptal edi - (cid:220)lk 200 000 TL. i(cid:141)in 10 lemezveya de(cid:219)i(cid:223)tirilemez. Sonra gelen 400 000 TL. i(cid:141)in 15 Gayri kabili r(cid:159)cu akreditifin lehdar(cid:221), akreditifin (cid:223)art- Sonra gelen 800 000 TL. i(cid:141)in 20 lar(cid:221)n(cid:221) yerine getirdi(cid:219)i takdirde, oluru al(cid:221)nmaks(cid:221)z(cid:221)n vade- Sonra gelen 1 600 000 TL. i(cid:141)in 30 sine kadar iptal edilemeyece(cid:219)inden ya da h(cid:159)k(cid:159)mlerinin Matrah(cid:221)n 3 000 000 TL. yi a(cid:223)an de(cid:219)i(cid:223)meyece(cid:219)inden emin olacakt(cid:221)r. Bu t(cid:159)r akreditifler daima belirli bir mebla(cid:219) (cid:159)zerinden ve yine belirli bir va- k(cid:221)sm(cid:221)na de ile a(cid:141)(cid:221)l(cid:221)rlar. (Bkz. Kabili R(cid:159)cu Akreditif) % 40 oran(cid:221) uygulan(cid:221)r. T. Artun Gayrimenkul K(cid:221)ymet Art(cid:221)(cid:223) Vergisi Kanunu, 2588 sa- y(cid:221)l(cid:221) kanunun 18. maddesi gere(cid:219)ince, Eml(cid:137)k Vergisi 1980 Gayrimenkul K(cid:221)ymet Art(cid:221)(cid:223) Vergisi genel beyan d(cid:154)nemini izleyen ilk beyan d(cid:154)neminin rast- [Alm. Wertzuwachssteuer f(cid:159)r Immobilien] [Fr.Imp(cid:153)t sur lad(cid:221)(cid:219)(cid:221) b(cid:159)t(cid:141)e y(cid:221)l(cid:221)n(cid:221)n ba(cid:223)(cid:221)nda y(cid:159)r(cid:159)rl(cid:159)kten kald(cid:221)r(cid:221)lm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. les plus-values immobili(cid:143)res] [(cid:220)ng. Capital Gains tax on Gayrimenkul vergileri aras(cid:221)nda yer alan ve gelirden real property] al(cid:221)nan vergiler niteli(cid:219)inde olan gayrimenkul k(cid:221)ymet art(cid:221)(cid:223) 29.7.1960 tarihinde kabul edilen ve 10 A(cid:219)ustos 1970 ta- vergisinin, (cid:154)z(cid:159) ve yap(cid:221)s(cid:221) bak(cid:221)m(cid:221)ndan Gelir Vergisi Ka- rihinde yay(cid:221)nlanarak y(cid:159)r(cid:159)rl(cid:159)(cid:219)e giren 1318 say(cid:221)l(cid:221) Finans- nunu (cid:141)er(cid:141)evesinde d(cid:159)zenlenmesinin daha uygun olaca(cid:219)(cid:221) man Kanunu(cid:213)nun 33-46. maddeleri Gayrimenkul K(cid:221)y- d(cid:159)(cid:223)(cid:159)n(cid:159)lmektedir. Bu yasa ger(cid:141)ekte, gayrimenkul spek(cid:159)- met Art(cid:221)(cid:223) Vergisi(cid:213)ni d(cid:159)zenleyen h(cid:159)k(cid:159)mleri i(cid:141)ermektedir. lasyonuyla ortaya (cid:141)(cid:221)kan y(cid:159)ksek k(cid:137)rlar(cid:221)n (cid:154)nlenebilmesi An(cid:221)lan kanunun 33. maddesinde vergi konusu ve vergi ve vergilendirilmesi amac(cid:221)yla (cid:141)(cid:221)kar(cid:221)lm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. (Bkz. Gayri - do(cid:219)uran olay aynen (cid:223)u (cid:223)ekilde ifade edilmektedir (2484 menkul Vergisi, Eml(cid:137)k Vergisi, Bina Vergisi, Arazi Vergi- say(cid:221)l(cid:221) kanunun 1. maddesiyle de(cid:219)i(cid:223)en (cid:223)ekli): (cid:210)T(cid:159)rki- si, Gelir Vergisi). ye(cid:213)deki arazi, arsa veya bunlar(cid:221)n (cid:159)zerindeki binalar(cid:221)n S. Cingi (ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z b(cid:154)l(cid:159)mler dahil) ivazl(cid:221) veya ivazs(cid:221)z (veraset yoluyla vaki intikaller ve kanuni miras(cid:141)(cid:221)lar(cid:221)na yap(cid:221)lan Gayrimenkul Kredisi (cid:223)artl(cid:221) veya (cid:223)arts(cid:221)z hibeler ile m(cid:159)(cid:223)terek veya i(cid:223)tirak halin- [Alm. Immobiliarkredit, Realkredit] [Fr.Cr(cid:142)dit immobi - de m(cid:159)lkiyete konu gayrimenkullerin malikleri aras(cid:221)nda lier] [(cid:220)ng. Loan on real property] taksim veya ifrazlar(cid:221) hari(cid:141)) devir ve temlikinden ve bun- Ta(cid:223)(cid:221)nmaz mal edinilmesini sa(cid:219)lamak amac(cid:221)yla verilen lar(cid:221)n kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)kl(cid:221) olarak trampa edilmesinden ve her ne (cid:223)e- kredilere denir. kilde ve tarzda olursa olsun arsa kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda kat, daire Ayr(cid:221)ca, (cid:159)lkemizde gayrimenkul ipote(cid:219)i kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda veya ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z b(cid:154)l(cid:159)m iktisap edilmesinden do(cid:219)an de(cid:219)er verilen kredilere de gayrimenkul kredisi denilmektedir. farklar(cid:221) vergiye t(cid:137)bidir.(cid:211) Verginin y(cid:159)k(cid:159)ml(cid:159)s(cid:159) bina, arazi Bankac(cid:221)l(cid:221)k sistemimizi d(cid:159)zenleyen 70 say(cid:221)l(cid:221) kanun h(cid:159)k- ve arsalar(cid:221) devir ve temlik eden ger(cid:141)ek ve t(cid:159)zel ki(cid:223)iler m(cid:159)nde kararnamenin (cid:210)Gayrimenkul (cid:159)zerine i(cid:223)lemler(cid:211) olup verginin matrah(cid:221), kanunun 36. maddesinde, 2484 ba(cid:223)l(cid:221)kl(cid:221) 50. maddesine g(cid:154)re esas olarak bankalar(cid:221)n gay- say(cid:221)l(cid:221) kanunun 2. maddesiyle de(cid:219)i(cid:223)en (cid:223)ekliyle, (cid:223)(cid:154)yle be- rimenkul ipote(cid:219)i kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda kredi a(cid:141)malar(cid:221) yasaklan- lirlenmi(cid:223)tir. m(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Ancak, ayn(cid:221) maddeyle bu yasaklara bir(cid:141)ok istis- a) (cid:220)vazl(cid:221) intikallerde devir, temlik, kamula(cid:223)t(cid:221)rma ve- nalar getirilmi(cid:223)tir. Bankalar: ya devletle(cid:223)tirme kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda elde edilen de(cid:219)er ile ikti- (cid:210)a- Tar(cid:221)m, sanayi, madencilik, enerji, bay(cid:221)nd(cid:221)rl(cid:221)k, sap maliyeti (devir ve temlik kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221)nda elde edilen de- ula(cid:223)t(cid:221)rma, ihracat ve turizm i(cid:223)leri ile 4/c bendindeki sos- (cid:219)erler, beyanda bulunulmas(cid:221) gereken tarihteki rayi(cid:141) be- yal konut yap(cid:221)m(cid:221)na y(cid:154)nelik krediler; delden a(cid:223)a(cid:219)(cid:221) olamaz), b- Art(cid:221)rma, Eksiltme ve (cid:220)hale Kanunu(cid:213)nun ya da (cid:154)zel b) (cid:220)vazs(cid:221)z intikallerde devir ve temlike konu gayri- (cid:223)artnamelerinin h(cid:159)k(cid:159)mlerine g(cid:154)re resmi daire ve kurum- menkul(cid:159)n, devir ve temlik tarihindeki rayi(cid:141) bedeli ile ik- lara, iktisadi devlet te(cid:223)ekk(cid:159)lleri, kamu iktisadi kurulu(cid:223)- tisap maliyeti, lar(cid:221) ve bunlar(cid:221)n m(cid:159)esseseleri ve ba(cid:219)l(cid:221) ortakl(cid:221)klar(cid:221)na, ka- 467 Gayrimenkul Mallar Gayrimenkul Mallar nunla kurulmu(cid:223) te(cid:223)ekk(cid:159)llere, banka, ortakl(cid:221)k, dernek ve T(cid:159)rk Medeni Kanunu(cid:213)nun 632. maddesine g(cid:154)re, vak(cid:221)flara ihaleye koyduklar(cid:221) (cid:141)e(cid:223)itli i(cid:223)ler i(cid:141)in ve ayr(cid:221)ca gayrimenkul m(cid:159)lkiyetinin konusu, yerinde sabit olan mahkemelere, vergi ve icra daireleriyle g(cid:159)mr(cid:159)klere hi- (cid:223)eylerdir. Bunlara (cid:154)rnek olarak, tarlalar, arsalar, orman- taben bunlar taraf(cid:221)ndan istenen konular i(cid:141)in verilecek te- lar, madenler g(cid:154)sterilebilir. minat mektuplar(cid:221); T(cid:159)rk Medeni Kanunu, 632 ve 911. maddelerinde c- Kredi sa(cid:219)lamak amac(cid:221)yla kalk(cid:221)nma ve yat(cid:221)r(cid:221)m gayrimenkulleri (cid:159)(cid:141) grupta toplamaktad(cid:221)r: 1) Arazi, 2) bankalar(cid:221)na ve (a) bendindeki i(cid:223)leri i(cid:141)in di(cid:219)er bankalara Tapu sicilinde ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z ve daimi olmak (cid:159)zere ayr(cid:221)ca hitaben verilecek teminat mektuplar(cid:221)(cid:211) kaydedilen haklar ((cid:133)rne(cid:219)in, in(cid:223)aat hakk(cid:221) -MK m. 652-; i(cid:141)in gayrimenkul ipote(cid:219)i kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) kredi verebilirler. kaynak hakk(cid:221) -MK m. 679- gibi); 3) Madenler. Bu (cid:159)(cid:141) Ayr(cid:221)ca yeniden kredi a(cid:141)(cid:221)lmamas(cid:221) (cid:223)art(cid:221)yla verilen kre- gruba, Kat M(cid:159)lkiyeti Kanunu gere(cid:219)ince gayrimenkul sa- dilerden tahsisi tehlikeye d(cid:159)(cid:223)enlerin sa(cid:219)lamla(cid:223)t(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221) y(cid:221)lan ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z b(cid:154)l(cid:159)mleri de eklemek gerekir. i(cid:141)in de ipotek tesis edilebilir. 25.4.1985 tarih ve 3182 sa- Arazi, Medeni Kanun(cid:213)da tan(cid:221)mlanmam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Tapu Si- y(cid:221)l(cid:221) yasayla bankac(cid:221)l(cid:221)k sistemimizi d(cid:159)zenleyen Bankalar cil Nizamnamesi(cid:213)nin 3. maddesinin 2. c(cid:159)mlesinde ise Yasas(cid:221)(cid:213)n(cid:221)n 50. maddesinin 4. f(cid:221)kras(cid:221)na (De(cid:219)i(cid:223)ik arazi (cid:223)u (cid:223)ekilde tan(cid:221)mlanmaktad(cid:221)r. (cid:210)Arazi hudutlar(cid:221) tef- KHK/538-16.6.1994) g(cid:154)re, (cid:210)Bankalar, m(cid:159)nhas(cid:221)ran gay- rike k(cid:137)fi vas(cid:221)talar ile tahdit ve tayin edilmi(cid:223) bilumum rimenkul ticareti yapan ortakl(cid:221)klara kat(cid:221)lamazlar ve bu sath-(cid:221) zemindir.(cid:211) Kadastrosu yap(cid:221)lm(cid:221)(cid:223) yerlerde tahdit ka- konuda i(cid:223) yapan ger(cid:141)ek ve t(cid:159)zel ki(cid:223)ilere kredi a(cid:141)amaz- dastro plan(cid:221)na dayan(cid:221)r ve s(cid:221)n(cid:221)rlanm(cid:221)(cid:223) toprak par(cid:141)as(cid:221)na lar.(cid:211) parsel ad(cid:221) verilir. Ancak, ayn(cid:221) maddenin 6. f(cid:221)kras(cid:221) (De(cid:219)i(cid:223)ik: 3332- Tapu siciline ayr(cid:221)ca kaydedilen haklar, asl(cid:221)nda mad- 25.3.1987), (cid:210)Bankalara gayrimenkul (cid:159)zerine bor(cid:141) verme di birer varl(cid:221)k olmamakla birlikte, yasal a(cid:141)(cid:221)dan gayri- konusunda yetki veren (cid:154)zel yasa h(cid:159)k(cid:159)mlerinin sakl(cid:221) ol- menkul say(cid:221)lm(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. du(cid:219)u; Bakanlar Kurulu taraf(cid:221)ndan gayrimenkul (cid:159)zerinde Medeni Kanun(cid:213)umuzun gayrimenkul olarak belirtti- bu maddede belirtilen konularda ana stat(cid:159)lerinde kendi- (cid:219)i madenler, 3.3.1954 tarihli ve 6309 say(cid:221)l(cid:221) Maden Ka- lerine g(cid:154)rev verilen K(cid:220)T stat(cid:159)s(cid:159)ndeki bankalar hakk(cid:221)nda nunu ve 7.3.1954 tarihli ve 6326 say(cid:221)l(cid:221) Petrol Kanunu ile 1, 2 ve 4. f(cid:221)kra h(cid:159)k(cid:159)mlerinin uygulanmayaca(cid:219)(cid:221)(cid:211) kural(cid:221)- (cid:154)zel d(cid:159)zenlemelere t(cid:137)bi tutulmu(cid:223) bulunmaktad(cid:221)rlar. n(cid:221) getirmi(cid:223)tir. (Bkz. (cid:220)potek, T(cid:159)rkiye Emlak Bankas(cid:221) Hukukumuzda, arazi (cid:159)zerindeki binalar ba(cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z A.(cid:222).). gayrimenkul say(cid:221)lmam(cid:221)(cid:223), bunlar(cid:221)n arazinin tamamlay(cid:221)c(cid:221) C. Ersoy/A.Erhan par(cid:141)as(cid:221) (m(cid:159)temmim c(cid:159)z(cid:213)(cid:159) olduklar(cid:221) ve tapu siciline ba- (cid:219)(cid:221)ms(cid:221)z olarak de(cid:219)il, (cid:159)zerinde bulunduklar(cid:221) arazi ile bir- Gayrimenkul Mallar likte tescil edilecekleri kabul edilmi(cid:223)tir. (Medeni Kanun [Alm. Immobilien, Liegenschaften] [Fr.Propriet(cid:142) immo - 911). bili(cid:143)re] [(cid:220)ng. Immovable, Real property] Gayrimenkuller (cid:159)zerinde ayn(cid:148) haklar, kural olarak Sabit olan, bir yerden ba(cid:223)ka bir yere ta(cid:223)(cid:221)nmas(cid:221) m(cid:159)mk(cid:159)n ancak tapu k(cid:159)t(cid:159)(cid:219)(cid:159)ne tescil ile do(cid:219)ar (Medeni Kanun m. olmayan e(cid:223)ya, ta(cid:223)(cid:221)nmaz terimiyle de ifade edilmekte ve 633, 704, 718, 753, 768, 918) menkul (ta(cid:223)(cid:221)n(cid:221)r) kavram(cid:221)n(cid:221)n kar(cid:223)(cid:221)t(cid:221)n(cid:221) olu(cid:223)turmaktad(cid:221)r. K. (cid:220)(cid:141)el 468 Gayrimenkul M(cid:159)kellefiyeti Gayrimenkul Sermaye (cid:220)rad(cid:221) Gayrimenkul M(cid:159)kellefiyeti olarak de(cid:219)erinin g(cid:154)sterilmesi gerekir. (MK m. 755 c. 2 [Alm. Grundlast] [Fr.Charge fonci(cid:143)re] [(cid:220)ng. Charge on ve Tapu Sicil Nizamnamesi, m. 37) land] Tescilin terkini ((cid:141)izimi) veya y(cid:159)k(cid:159)ml(cid:159) (katlanan) Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti bir gayrimenkul malikinin gayrimenkul(cid:159)n b(cid:159)sb(cid:159)t(cid:159)n ortadan kalkmas(cid:221)yla, gayri- m(cid:159)lk(cid:159) dolay(cid:221)s(cid:221)yla, o gayrimenkul kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)k olmak (cid:159)zere menkul m(cid:159)kellefiyeti ortadan kalkar. (MK m. 758/I ve bir ba(cid:223)ka kimse yarar(cid:221)na bir (cid:223)ey yapmaya veya vermeye II) Bunun d(cid:221)(cid:223)(cid:221)nda alacakl(cid:221) ve bor(cid:141)lu da belirli ko(cid:223)ullar mecbur olmas(cid:221)d(cid:221)r. (MK m. 754/I) (cid:133)rne(cid:219)in, gayrimenkul alt(cid:221)nda gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetini (cid:141)(cid:154)zme yetkisine sa- m(cid:159)kellefiyetiyle s(cid:221)n(cid:221)rlanm(cid:221)(cid:223) vekilli topra(cid:219)a sahip bir ta- hip k(cid:221)l(cid:221)nm(cid:221)(cid:223)lard(cid:221)r. (cid:223)(cid:221)nmazdan, ta(cid:223)(cid:221)nmaz malikinin bir briket veya tu(cid:219)la Medeni Kanun(cid:213)umuza g(cid:154)re alacakl(cid:221), hakk(cid:221)n(cid:221) tehli- at(cid:154)lyesine belirli zamanlarda kil vermeye veya belirli bir keye sokan nedenler varsa gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti- gayrimenkul(cid:159)n kom(cid:223)u binan(cid:221)n bak(cid:221)m ve temizlik i(cid:223)lerinin kald(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221)n(cid:221) isteyebilir. (MK m. 759) Keza bor(cid:141)lu ni yapmaya mecbur k(cid:221)l(cid:221)nmas(cid:221) gibi durumlarda, gayri- da, alacakl(cid:221) edimini ifa etmezse veya m(cid:159)kellefiyetin ku- menkul m(cid:159)kellefiyeti s(cid:154)z konusu olur. rulmas(cid:221)ndan bu yana otuz y(cid:221)ldan fazla bir s(cid:159)re ge(cid:141)mi(cid:223)se Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti bir ayn(cid:148) hakt(cid:221)r. Ancak, yine gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetinin kald(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221)n(cid:221) isteye- s(cid:154)z konusu ayn(cid:148) hak karakteri, y(cid:159)k(cid:159)ml(cid:159) (katlanan) gay- bilir. (MK m. 760) rimenkul (cid:159)zerinde do(cid:219)rudan do(cid:219)ruya nesnel bir hakimi- (cid:220)ster alacakl(cid:221) ister bor(cid:141)lu taraf(cid:221)ndan ileri s(cid:159)r(cid:159)ls(cid:159)n, yet sa(cid:219)lamaz; sadece onu paraya (cid:141)evirme yetkisini tan(cid:221)r. gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetinin kald(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221) i(cid:141)in bu m(cid:159)- Bu yetkiyi ki(cid:223)isel haktan ay(cid:221)ran bir (cid:154)zellik, gayrimenkul kellefiyete ili(cid:223)kin bedelin alacakl(cid:221)ya (cid:154)denmesi gerekir. m(cid:159)kellefiyetinden do(cid:219)an borcun bor(cid:141)lunun (cid:223)ahs(cid:221)na de- S(cid:154)z konusu bedel, tapu k(cid:159)t(cid:159)(cid:219)(cid:159)nde belirtilmi(cid:223) olan meb- (cid:219)il, gayrimenkule ba(cid:219)lanm(cid:221)(cid:223) olmas(cid:221)d(cid:221)r. Bu nedenle y(cid:159)- la(cid:219)dan ibarettir. (MK m. 761) k(cid:159)ml(cid:159) (katlanan) gayrimenkule kim sahip olursa, hak Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetinden do(cid:219)an bor(cid:141) i(cid:141)in sahibi kar(cid:223)(cid:221)s(cid:221)nda bor(cid:141)lu o kimsedir. (cid:133)rne(cid:219)in, hak sahibi hakk(cid:221)n (cid:154)z(cid:159) nesnel nitelik ta(cid:223)(cid:221)d(cid:221)(cid:219)(cid:221)ndan zamana(cid:223)(cid:221)m(cid:221) i(cid:223)le- (A) ve gayrimenkul(cid:159)n ilk maliki (B) olsalar ve gayri- mez. (MK. 762/c. 1) Ancak, (cid:159)(cid:141) y(cid:221)l gecikme nedeniyle menkul daha sonra (C)(cid:213)ye devredilmi(cid:223) bulunsa, devir i(cid:223)- ki(cid:223)isel nitelik kazanan edimler hakk(cid:221)nda o andan ba(cid:223)la- leminden sonra (C) bor(cid:141)lu s(cid:221)fat(cid:221)n(cid:221) kazan(cid:221)r. Ba(cid:223)ka bir de- yarak zamana(cid:223)(cid:221)m(cid:221) y(cid:159)r(cid:159)meye ba(cid:223)lar. Bu s(cid:159)re ilke olarak yimle hak sahibi, y(cid:159)k(cid:159)ml(cid:159) ta(cid:223)(cid:221)nmazda, o andaki malik be(cid:223) y(cid:221)ld(cid:221)r. (BK m. 126/I) kimse borcun ifas(cid:221)n(cid:221) ondan ister. (cid:220). Ulusan Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti irtifak hakk(cid:221)ndan farkl(cid:221)- Gayrimenkul Sermaye (cid:220)rad(cid:221) d(cid:221)r. Zira irtifak hakk(cid:221)nda katlanan ta(cid:223)(cid:221)nmaz malikine ait edim y(cid:159)k(cid:159)m(cid:159) (cid:210)ka(cid:141)(cid:221)nma(cid:211) ve (cid:210)katlanma(cid:211) bi(cid:141)iminde, yani [Alm. Einkommen aus dem Grundeigentum] [Fr.Les re - olumsuz bir tarzda belirirken, gayrimenkul m(cid:159)kellefiye- venus fonciers] [(cid:220)ng. Real estate income, Real property tinde edim y(cid:159)k(cid:159), olumlu bir tarzda, yeni bir verme veya income] yapma borcu tarz(cid:221)nda g(cid:154)z(cid:159)kmektedir. Gayrimenkul sermayeden -(cid:154)zellikle bina ve araziden- Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti kamu hukukundan veya sa(cid:219)lanan bir gelir t(cid:159)r(cid:159) olup, T(cid:159)rk vergi mevzuat(cid:221)nda bir- (cid:154)zel hukuktan kaynaklanabilir. tak(cid:221)m mal ve haklar(cid:221)n kiraya verilmesinden elde edilen Kamu hukukundan do(cid:219)an gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti menfaatleri tan(cid:221)mlamak i(cid:141)in kullan(cid:221)lm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. kapsam(cid:221) itibariyle gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetine benzer Vergicilikte, esas itibariyle, sermayeden sa(cid:219)lanan ge- ve yasa gere(cid:219)i kamu yarar(cid:221) u(cid:219)runa gayrimenkul m(cid:159)lki- lirler irat, emekten sa(cid:219)lananlar ise kazan(cid:141) terimleriyle yetine getirilen s(cid:221)n(cid:221)rlamalard(cid:221)r. MK m. 756-I(cid:213)e g(cid:154)re, bu ifade edilmi(cid:223)tir. Gelir Vergisi Kanunu da bu g(cid:154)r(cid:159)(cid:223)(cid:159) be- t(cid:159)r gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti tapu k(cid:159)t(cid:159)(cid:219)(cid:159)nde tescil ya- nimsemi(cid:223) ve sermayeden sa(cid:219)lanan gelirleri gayrimenkul p(cid:221)lmaks(cid:221)z(cid:221)n yasa gere(cid:219)i olu(cid:223)ur ve h(cid:159)k(cid:159)mlerini do(cid:219)urur. sermaye irad(cid:221) ve menkul sermaye irad(cid:221) ba(cid:223)l(cid:221)kl(cid:221) iki ayr(cid:221) (cid:133)rne(cid:219)in, 2464 say(cid:221)l(cid:221) Belediye Gelirleri Yasas(cid:221)(cid:213)n(cid:221)n 45. grupta toplam(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Ger(cid:141)ek ki(cid:223)ilerin y(cid:221)ll(cid:221)k irat ve kazan(cid:141)- maddesinde (cid:154)ng(cid:154)r(cid:159)len temizleme ve ayd(cid:221)nlatma harc(cid:221) lar(cid:221)n(cid:221)n toplam safi tutar(cid:221)n(cid:221) vergilendiren Gelir Vergisi bir kamu hukukundan do(cid:219)an gayrimenkul m(cid:159)kellefiye- Kanunu(cid:213)nun 2. maddesinde, gelir unsuru olarak, yedi tidir. ayr(cid:221) t(cid:159)rde irat ve kazan(cid:141)tan s(cid:154)z edilmi(cid:223)tir. Gayrimenkul (cid:133)zel hukuktan do(cid:219)an gayrimenkul m(cid:159)kellefiyetiise sermaye irad(cid:221) bunlardan biridir. Hemen belirtmek gere- hak sahipli(cid:219)i y(cid:154)n(cid:159)nden ikiye ayr(cid:221)l(cid:221)r.Ki(cid:223)isel gayrimenkul kir ki, vergicilikteki (cid:210)gayrimenkul sermaye(cid:211) teriminin m(cid:159)kellefiyetibelirli bir ger(cid:141)ek veya t(cid:159)zel ki(cid:223)inin yarar(cid:221)- hukuktaki (cid:210)gayrimenkul(cid:211) kavram(cid:221)ndan daha geni(cid:223) bir na kurulabilir. E(cid:223)yaya ba(cid:219)l(cid:221) gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti anlam(cid:221) vard(cid:221)r. ise h(cid:137)kim, yani katland(cid:221)ran gayrimenkul yarar(cid:221)na kuru- Gelir Vergisi Kanunu(cid:213)nda gelir unsurlar(cid:221)n(cid:221)n her biri labilir. (MK m. 754/II) Bu durumda hak sahipli(cid:219)i katlan- ayr(cid:221) ayr(cid:221) tan(cid:221)mlan(cid:221)p belirlenmi(cid:223) ve bunlar(cid:221)n nas(cid:221)l bir he- d(cid:221)ran gayrimenkul m(cid:159)lkiyetine ba(cid:219)lanm(cid:221)(cid:223) olur. Katlan- saplama sonucu matraha dahil edilecekleri a(cid:141)(cid:221)k(cid:141)a belir- d(cid:221)ran gayrimenkul(cid:159)n devri ona ba(cid:219)l(cid:221) gayrimenkul m(cid:159)- tilmi(cid:223)tir. Nitekim, s(cid:154)z(cid:159) ge(cid:141)en kanunun 70. maddesi, a(cid:223)a- kellefiyetinin de el de(cid:219)i(cid:223)tirmesi sonucunu do(cid:219)urur. (cid:219)(cid:221)da yaz(cid:221)l(cid:221) mal ve haklar(cid:221)n sahipleri, mutasarr(cid:221)flar(cid:221), zil- Gayrimenkul m(cid:159)kellefiyeti tapu memuru (cid:154)n(cid:159)nde d(cid:159)- yetleri, irtifak ve intifa hakk(cid:221) sahipleri ya da kirac(cid:221)lar ta- zenlenen resmi senet ve buna dayan(cid:221)larak tapu k(cid:159)t(cid:159)(cid:219)(cid:159)ne raf(cid:221)ndan kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayri- yap(cid:221)lan tescille do(cid:219)ar. (MK m. 755) Medeni Kanun(cid:213)u- menkul sermaye irad(cid:221) saym(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r: muza g(cid:154)re, tescil s(cid:221)ras(cid:221)nda m(cid:159)kellefiyetin T(cid:159)rk paras(cid:221) (cid:210)1) Arazi, bina (d(cid:154)(cid:223)eli olarak kiraya verilenlerde d(cid:154)- 469 Gayrimenkul Vergisi Gayri Safi B(cid:159)t(cid:141)e (cid:223)eme i(cid:141)in al(cid:221)nan kira bedelleri dahildir), maden sular(cid:221), Gayri M(cid:159)eyyed Akreditif memba sular(cid:221), madenler, ta(cid:223)ocaklar(cid:221), kum ve (cid:141)ak(cid:221)l istih- [Alm. Unbest(cid:138)titige Akreditiv] [Fr.Cr(cid:142)dit non confirm(cid:142)] sal yerleri, tu(cid:219)la ve kiremit harmanlar(cid:221), tuzlalar ve bun- [(cid:220)ng. Unconfirmed credit] lar(cid:221)n m(cid:159)temmim c(cid:159)zleri ve teferruat(cid:221), Muhabir banka akreditifi lehdara ihbar ederken amir 2) Voli mahalleri ve dalyanlar(cid:221), bankan(cid:221)n talimat(cid:221)na dayanarak kendi teyidini de eklemi(cid:223) 3) Gayrimenkullerin ayr(cid:221) olarak kiraya verilen m(cid:159)- ve b(cid:154)ylece akreditifi a(cid:141)an bankan(cid:221)n taahh(cid:159)d(cid:159)n(cid:159) yerine temmim c(cid:159)zleri ve teferruat(cid:221) ile bilumum tesisat(cid:221), demir- getirece(cid:219)ine dair kendisi de sorumluluk alm(cid:221)(cid:223)sa, bu t(cid:159)r ba(cid:223) e(cid:223)yas(cid:221) ve d(cid:154)(cid:223)emeleri, akreditife m(cid:159)eyyed akreditifdenir. Gayri m(cid:159)eyyed akre- 4) Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar, ditif ise muhabir bankan(cid:221)n b(cid:154)yle bir sorumlulu(cid:219)a girme- 5) Arama, i(cid:223)letme ve imtiyaz haklar(cid:221) ve ruhsatlar(cid:221), mesi halini ifade eder. Bu (cid:141)e(cid:223)it akreditifte muhabir ban- ihtira berat(cid:221), al(cid:137)meti farika, marka, ticaret unvan(cid:221), her ka lehdara sadece akreditifi ihbar eder. (Bkz. M(cid:159)eyyed t(cid:159)rl(cid:159) teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve te- Akreditif) levizyon filmleri, ses ve g(cid:154)r(cid:159)nt(cid:159) bantlar(cid:221), sanayi ve tica- T. Artun ret ve bilim alanlar(cid:221)nda elde edilmi(cid:223) bir tecr(cid:159)beye ait bil- giler, gizli bir form(cid:159)l veya bir imalat usul(cid:159) (cid:159)zerindeki Gayri Safi B(cid:159)t(cid:141)e kullanma hakk(cid:221) veya kullanma imtiyaz(cid:221) gibi haklar (bu [Alm. Bruttohaushalt] [Fr. Budget brut] [(cid:220)ng. Universal haklar(cid:221)n kullan(cid:221)lmas(cid:221) i(cid:141)in gerekli malzeme ve te(cid:141)hizat (Gross) budget] bedelleri de gayrimenkul sermaye irad(cid:221) say(cid:221)l(cid:221)r), Genellik (umumiyet) ilkesine uyularak haz(cid:221)rlanan b(cid:159)t(cid:141)e 6) Telif haklar(cid:221) (bu haklar(cid:221)n m(cid:159)ellifleri veya bunla- t(cid:159)r(cid:159)d(cid:159)r. Bu b(cid:159)t(cid:141)e t(cid:159)r(cid:159)nde t(cid:159)m kamu gelir (kaynak) ve r(cid:221)n kanuni miras(cid:141)(cid:221)lar(cid:221) taraf(cid:221)ndan kiralanmas(cid:221)ndan do(cid:219)an harcamalar(cid:221) b(cid:159)t(cid:159)n ayr(cid:221)nt(cid:221)lar(cid:221)yla b(cid:159)t(cid:141)ede yer al(cid:221)r. Gayri kazan(cid:141)lar serbest meslek kazanc(cid:221)d(cid:221)r), safi b(cid:159)t(cid:141)e uygulamas(cid:221)n(cid:221)n sonucu, tahsis yapmama ya da 7) Gemi ve gemi paylar(cid:221) (motorlu olup olmad(cid:221)klar(cid:221)- adem-i tahsistir. Bu b(cid:159)t(cid:141)e, b(cid:159)t(cid:159)n kamu gelirleri, b(cid:159)t(cid:159)n na ve tonilatolar(cid:221)na bak(cid:221)lmaz) ile t(cid:159)m motorlu y(cid:159)kleme kamu giderlerinin kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) kabul edilerek haz(cid:221)rlan(cid:221)r. Be- ve bo(cid:223)altma ara(cid:141)lar(cid:221), lirli bir kamu geliri, belirli bir kamu gideriyle ili(cid:223)kilen- 8) Motorlu ara(cid:141) ve cer ((cid:141)ekme) ara(cid:141)lar(cid:221) ile her t(cid:159)rl(cid:159) dirilmez. Kamu muhasebesi y(cid:154)n(cid:159)nden gayri safi has(cid:221)lat motorlu ara(cid:141), makine ve te(cid:141)hizat.(cid:211) y(cid:154)ntemide denilebilir. Bu b(cid:159)t(cid:141)e t(cid:159)r(cid:159)n(cid:159)n aksine, safi b(cid:159)t - Ayr(cid:221)ca vak(cid:221)f gelirinden hizmet kar(cid:223)(cid:221)l(cid:221)(cid:219)(cid:221) olmayarak (cid:141)ede, belirli kamu gelirleri belirli kamu giderlerine tah- al(cid:221)nan hisseler ile zirai faaliyete do(cid:219)rudan do(cid:219)ruya kat(cid:221)l- sislidir. Tahsis yapma, (cid:154)zellik (hususiyet) ilkesine uyul- maks(cid:221)z(cid:221)n sadece (cid:159)r(cid:159)nden pay alan arazi sahiplerinin ge- man(cid:221)n sonucudur. lirleri de, bu kanunun uygulanmas(cid:221)nda gayrimenkul ser- Gayri safi b(cid:159)t(cid:141)eyi (cid:223)u (cid:154)rnekle a(cid:141)(cid:221)klayabiliriz. Kamu maye irad(cid:221) say(cid:221)lmaktad(cid:221)r. kesiminde (cid:159)(cid:141) adet (A,B,C) hizmet birimi (bakanl(cid:221)k) ol- Yukar(cid:221)da a(cid:141)(cid:221)kland(cid:221)(cid:219)(cid:221) gibi, gayrimenkullerden sa(cid:219)la- du(cid:219)unu varsayal(cid:221)m. Bu birimlerin gelir ve giderleri a(cid:223)a- nan menfaatler, T(cid:159)rk vergi mevzuat(cid:221)nda de(cid:219)erlendirilip (cid:219)(cid:221)daki (cid:223)ekilde olsun. vergilendirilmektedir. Di(cid:219)er (cid:159)lkelerin vergi kanunlar(cid:221) da Gider A Birimi Gelir B Birimi C Birimi temelde ayn(cid:221) esas(cid:221) benimsemi(cid:223)tir. Ancak, vergileme tek- ni(cid:219)i ve buna ba(cid:219)l(cid:221) olarak (cid:210)istisna(cid:211) ve (cid:210)muafiyet(cid:211)ler ile 500 100 200 (cid:209) 300 900 matrah(cid:221)n hesaplanmas(cid:221), do(cid:219)al olarak, (cid:159)lkeler aras(cid:221)nda farkl(cid:221)l(cid:221)klar g(cid:154)stermektedir. (Bkz. Gelir Vergisi, Sermaye Bu verilere g(cid:154)re gayri safi b(cid:159)t(cid:141)e a(cid:223)a(cid:219)(cid:221)daki (cid:223)ekilde Gelirleri, Sermaye Kazan(cid:141)lar(cid:221) Vergisi) olacakt(cid:221)r. H. Nadaro(cid:219)lu Gider Gayri safi B(cid:159)t(cid:141)e Gelir Gayrimenkul Vergisi [Alm. Grundsteuer] [Fr. Imp(cid:153)t immobilier] [(cid:220)ng. Real A Birimi 500 A Birimi 100 estate tax, Tax on real estate] B Birimi 200 B Birimi (cid:209) Daha (cid:154)nce T(cid:159)rk vergi sisteminde gayrimenkul k(cid:221)y- C Birimi 300 C Birimi 900 met art(cid:221)(cid:223) vergisi, eml(cid:137)k al(cid:221)m vergisi ve eml(cid:137)k vergisi Toplam 1 000 1 000 olarak uygulanan bina, arazi ve arsalar(cid:221)n devri ve temli- ki nedeniyle ger(cid:141)ek ve t(cid:159)zel ki(cid:223)ilerden al(cid:221)nan bu vergi- Safi b(cid:159)t(cid:141)e uygulamas(cid:221) halinde, s(cid:154)z(cid:159) edilen (cid:159)(cid:141) kamu hiz- lere, genel olarak gayrimenkul vergileri denmekteydi. met biriminin gelirleri giderlerine tahsisli oldu(cid:219)undan, Gayrimenkul k(cid:221)ymet art(cid:221)(cid:223)(cid:221) vergisinin kald(cid:221)r(cid:221)lmas(cid:221), em- yaln(cid:221)zca net (safi) tutarlar b(cid:159)t(cid:141)ede yer alacakt(cid:221)r. (cid:222)(cid:154)yle ki; l(cid:137)k al(cid:221)m vergisinin kald(cid:221)r(cid:221)larak tapu ve kadastro har(cid:141)la- Gayri safi b(cid:159)t(cid:141)enin ya da genellik ilkesine uyularak r(cid:221) i(cid:141)inde al(cid:221)nan bir harca d(cid:154)n(cid:159)(cid:223)t(cid:159)r(cid:159)lmesi sonras(cid:221)nda g(cid:159)- b(cid:159)t(cid:141)e yap(cid:221)lmas(cid:221)n(cid:221)n iktisadi gerek(cid:141)esi, vergilemede hiz- n(cid:159)m(cid:159)zde gayrimenkul vergisi olarak sadece eml(cid:137)k ver- Gider Safi B(cid:159)t(cid:141)e Gelir gisi kalm(cid:221)(cid:223)t(cid:221)r. Bu vergi de merkez(cid:148) idare taraf(cid:221)ndan de- (cid:219)il, belediyeler taraf(cid:221)ndan tahsil edilmektedir.(Bkz. Em- A Birimi 400 C Birimi 600 l(cid:137)k Vergisi, Eml(cid:137)k Al(cid:221)m Vergisi, Gayrimenkul K(cid:221)ymet B Birimi 200 Art(cid:221)(cid:223) Vergisi) S. Cingi/(cid:222).Akkaya 600 600 470

Description:

Kamu muhasebesi yönünden gayri safi has›lat .. muhasebe düzeni uygulamaktad›rlar. [Alm. Zollspeicher, Entrepot] [Fr. Entrepôt douanier ]. [‹ng.

Galata Bankerleri PDF

129 Pages·1998·1.82 MB·Turkish

Checking for file health...

Save to my drive

Quick download

Download

Upgrade Premium

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview Galata Bankerleri

Description:

Kamu muhasebesi yönünden gayri safi has›lat .. muhasebe düzeni uygulamaktad›rlar. [Alm. Zollspeicher, Entrepot] [Fr. Entrepôt douanier ]. [‹ng.

See more

The list of books you might like

Upgrade Premium

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.