Gabriel Garcia Marquez YÜZYILLIK YALNIZLIK ROMAN Türkçesi SEÇKİN SELVİ CAN YAYINLARI ...

295 Pages·2005·1.29 MB·Turkish

Gabriel Garcia Marquez
YÜZYILLIK YALNIZLIK
ROMAN
Türkçesi
SEÇK(cid:1)N SELV(cid:1)
CAN YAYINLARI LTD. (cid:2)T(cid:1).
Hayriye Caddesi No. 2, 80060 Galatasaray, (cid:1)stanbul
Telefon: [phone] 59 88-75 59 89 Fax: [phone]
Albay Aureliano Buendia, yıllar sonra idam mangasının
kar(cid:3)ısına dikildi(cid:4)inde, babasının onu buzu ke(cid:3)fetmeye götürdü(cid:4)ü
o çok uzaklarda kalmı(cid:3) ikindi vaktini anımsayacaktı. O zamanlar
Macondo, tarihöncesi ku(cid:3)ların yumurtaları kadar ak ve kocaman,
parlak çakıllarla örtülü yata(cid:4)ı boyunca dupduru akan bir ırma(cid:4)ın
kıyısında kurulmu(cid:3), yirmi hanelik bir kerpiç köydü. Dünya
öylesine çiçe(cid:4)i burnundaydı ki, pek çok (cid:3)eyin adı yoktu daha ve
bunlardan sözederken parmakla i(cid:3)aret edip göstermek gerekti.
Her yıl Mart ayında, paçavralar içinde bir çingene obası köyün
dı(cid:3)ına çergilerini kurar, boru ve dümbelek (cid:3)amatası içinde yeni
icatların çı(cid:4)ırtkanlı(cid:4)ını yaparlardı. Önce mıknatısı getirdiler.
Kendini Melquiades diye tanıtan sakalı taraz taraz, elleri pençe
gibi, iri kıyım bir çingene, Makedonyalı bilge simyacıların
sekizinci harikası dedi(cid:4)i nesneyle akıl çelen bir gösteriye giri(cid:3)ti.
(cid:1)ki maden külçesini pe(cid:3)inden sürükleyerek kapı kapı dola(cid:3)tıkça,
tencerelerin tavaların, ma(cid:3)aların, mangalların yerlerinden tangır-
tungur yuvarlandı(cid:4)ını, yuvalarından fırlamaya çalı(cid:3)an çivilerle
vidaların umutsuzlu(cid:4)undan kiri(cid:3)lerin inledi(cid:4)ini, hele hanidir
kayıp nesnelerin hem de çok arandıkları yerlerden ortaya dökülüp
Melquiades'in büyülü demirlerinin pe(cid:3)inden paldır-küldür akın
etti(cid:4)ini görenlerin aklı ba(cid:3)ından gitti. Çingene, kaba (cid:3)ivesiyle,
E(cid:3)yanın da canı var, diye ilan etti; Bütün i(cid:3), ruhlarını
uyandırabilmekte. Dizginsiz dü(cid:3) gücü, de(cid:4)il do(cid:4)a harikalarının,
en olmadık mucizelerin ve sihirlerin bile ötesine ta(cid:3)an Jose
Arcadio Buendia, bu yararsız icadın topra(cid:4)ın ba(cid:4)rından altın
çıkarmaya yarayabilece(cid:4)ini dü(cid:3)ündü. Dürüst biri olan
Melquiades, O i(cid:3)e yaramaz bu, diye uyardı onu.
Ama Jose Arcadio Buendia, daha o zamanlar çingenelerin
dürüstlü(cid:4)üne inanmadı(cid:4)ı için, katırıyla bir çift keçisini mıknatıslı
iki külçeyle takas etti. Evin kırık dökük e(cid:3)yasıyla birkaç parça
malı artırabilmek için bu hayvanlara belba(cid:4)lamı(cid:3) olan karısı
Ursula Iguaran, onu caydırmak için ne dediyse kar etmedi.
Kocası, Çok yakında evin tabanını kaplamaya yetip de artacak
kadar altınımız olacak, dedi de ba(cid:3)ka bir (cid:3)ey demedi:
Dü(cid:3)üncesinin do(cid:4)rulu(cid:4)unu kanıtlamak için aylarca u(cid:4)ra(cid:3)ıp
didindi. (cid:1)ki demir külçeyi pe(cid:3)inden sürükleyip Melquiades'in
büyülü sözlerini haykırarak ırmak yata(cid:4)ına varıncaya dek bütün
yöreyi karı(cid:3) karı(cid:3) taradı. Sonunda bula bula, her bir parçası
pastan birbirine kaynamı(cid:3) ve içi ta(cid:3) dolu koskocaman bir
balkaba(cid:4)ı gibi bo(cid:4)uk bo(cid:4)uk öten bir onbe(cid:3)inci yüzyıl zırhı
çıkardı topraktan. Jose Arcadio Buendia ile dört ki(cid:3)ilik ke(cid:3)if kolu
zırhı sökmeyi becerdiklerinde, boynuna içinde bir tutam kadın
saçı olan bakır madalyon takılı, kireçlenmi(cid:3) bir iskelet çıktı zırhın
içinden.
Martta çingeneler yine geldiler. Bu kez, Amsterdamlı
Yahudiler'in son bulu(cid:3)u diye gösterdikleri bir teleskopla
dümbelek çapında bir büyüteç getirdiler. Köyün öteki ucuna bir
çingene karısı diktiler, teleskopu da çerginin a(cid:4)zına koydular.
Be(cid:3) reali bastıran, gözünü teleskopa uydurup çingene karısını bir
ar(cid:3)ın ötede görüyordu. Melquiades, Bilim uzaklı(cid:4)ı ortadan
kaldırdı, diye fetva verdi. Çok yakında insano(cid:4)lu evinden dı(cid:3)arı
adım atmadan dünyanın neresinde ne oluyorsa görebilecek.
Yakıcı ö(cid:4)le sıca(cid:4)ı, dev gibi büyütecin akıllara durgunluk veren
gösterisini gözler önüne serdi: Soka(cid:4)ın ortasına kuru ot yı(cid:4)dılar
ve güne(cid:3)in ı(cid:3)ınlarını büyüteçle odakla(cid:3)tırarak tutu(cid:3)turdular tınazı.
Mıknatıslarının ba(cid:3)arısızlı(cid:4)ını hala içine sindiremeyen Jose
Arcadio Buendia, bu icadı sava(cid:3) silahı olarak kullanmayı aklına
koydu. Melquiades yine onu caydırmaya çalı(cid:3)tıysa da sonunda
büyütece kar(cid:3)ılık iki mıknatıslı külçeyle sömürgeler için
bastırılmı(cid:3) üç altın sikkeyi alıp kabullendi.
Ursula a(cid:4)layıp sızlandı. O para, babasının ömür boyu yemeyip
içmeyip biriktirdi(cid:4)i, Ursula'nın da sakla samanı gelir zamanı
diyerek yata(cid:4)ının altına gömdü(cid:4)ü altın dolu sandıktan alınmı(cid:3)tı.
Bir bilim adamı kalenderli(cid:4)i içinde canını bile tehlikeye atacak
kadar kendini 'taktik' deneylerine kaptıran Jose Arcadio Buendia,
karısını avutmaya hiç kalkı(cid:3)madı. Büyütecin dü(cid:3)man birlikleri
üzerindeki etkisini göstereyim derken, büyüteçte odakla(cid:3)an
güne(cid:3)e bir çarpıldı ki, her yanı geçmek bilmez cılk yaralarla
kaplandı. Böylesine tehlikeli bir icattan ödü patlayan karısının
bütün kar(cid:3)ı koymalarına ra(cid:4)men, bakalım tutu(cid:3)acak mı diye
kendi evini bile yakmaya kalkı(cid:3)tı.
Saatlerce odasına kapanıp yeni silahının olanaklarını hesaplaya
hesaplaya, sonunda ö(cid:4)retici açık-seçikli(cid:4)i söz götürmez,
inandırıcılı(cid:4)ına kar(cid:3)ı durulmaz bir elkitabı çıkardı ortaya. Kitaba,
yaptı(cid:4)ı deneyleri anlatan bir alay tarifnamesiyle birkaç sayfa
açıklayıcı resim ekleyip bir ulakla hükümete yolladı. Da(cid:4)ları a(cid:3)ıp
uçsuz bucaksız bataklıklarda yolunu yitiren, azgın ırmaklarla
bo(cid:4)u(cid:3)an, umutsuzluktan, ba(cid:3)ına gelen belalardan ve yırtıcı
hayvanlar yüzünden ölmesine ramak kalan ulak, sonunda postayı
götürüp getiren katırların geçti(cid:4)i yola sapan patikayı buldu. O
zamanlar ba(cid:3)kente yolculu(cid:4)un olanaksızlı(cid:4)ına ra(cid:4)men, Jose
Arcadio Buendia, hükümet emretti(cid:4)i anda ba(cid:3)kente gidip askeri
yetkililere icadının uygulamalı gösterisini sunmaya ve güne(cid:3)le
i(cid:3)leyen o çapra(cid:3)ık sava(cid:3) yöntemlerini ö(cid:4)retmeye söz verdi.
Yıllarca yanıt gelecek diye bekledi. Sonunda beklemekten
usanıp, tasarısının fiyaskosundan Melquiades'e yakınınca,
çingene büyütece kar(cid:3)ılık sikkeleri verdi(cid:4)i gibi, üstüne de
birtakım Portekiz paftalarıyla sefer yollarının haritasını çizmeye
yarayan araç gereç vererek dürüstlü(cid:4)ünü kanıtladı.
Usturlabı, pusulayı, sekstant kullanabilsin diye Ke(cid:3)i(cid:3)
Hermann'ın bu konudaki incelemelerini özetleyip eliyle
yazdıktan sonra Jose Arcadio'ya bıraktı. Jose Arcadio Buendia,
aylar süren uzun ya(cid:4)mur mevsimi boyunca deneylerini kimse
bozmasın diye evin arkasına yaptı(cid:4)ı küçük odaya kapandı. Evle
ilgili yükümlülüklerini hepten bırakıp geceler boyu yıldızların
yörüngesini izleyerek bahçede sabahladı, ö(cid:4)le saatini kestirmenin
(cid:3)a(cid:3)maz yöntemini bulaca(cid:4)ım diye nerdeyse ba(cid:3)ına güne(cid:3) geçti.
Araçlarını kullanıp i(cid:3)letmekte ustala(cid:3)ınca, masasının ba(cid:3)ından
ayrılmadan bilinmedik denizlere açılıp insan aya(cid:4)ı basmamı(cid:3)
diyarlara gezmesine ve harika varlıklarla ha(cid:3)ırne(cid:3)ir olmasına
elveren yeni bir uzay kavramı olu(cid:3)turdu. (cid:1)(cid:3)te bu dönemde, Ursula
ile çocuklar muz, kaladiyom, manyok, tatlı patates, ahuyama
kökü, patlıcan yeti(cid:3)tirmek için bahçede helak olurken Jose
Arcadio, kimsenin yüzüne bile bakmadan evin içinde volta atarak
kendi kendine konu(cid:3)ma alı(cid:3)kanlı(cid:4)ını edindi.
Derken bu hummalı çalı(cid:3)ma birden kesildi, yerini bir çe(cid:3)it
meftunluk aldı. Birkaç gün, efsunlanmı(cid:3) gibi, anlayıp
anlamadı(cid:4)ını kendisinin de kestiremedi(cid:4)i bir dizi varsayımları
pe(cid:3)pe(cid:3)e yineledi durdu. Sonunda, Aralık ayında bir salı günü
ö(cid:4)le vakti, içini yiyip bitiren kurdu döküverdi ortaya. Dü(cid:3)
gücünün gazabından ve haftalarca uykusuzluktan harap dü(cid:3)mü(cid:3)
babalarının, bulu(cid:3)unu açıklarkenki saygın vakarı, çocukların
gözlerinin önünden gitmedi bir daha:
-Dünya yuvarlak, tıpkı bir portakal gibi.
Ursula'nın sabrı ta(cid:3)tı. Sen çıldırmaya niyetliysen, kendi ba(cid:3)ına
çıldır! Ama o çingene dü(cid:3)üncelerini çocukların aklına sokmaya
kalkı(cid:3)ma! diye ba(cid:4)ırdı. Hiç istifini bozmayan Jose Arcadio
Buendia, öfkesinden usturlabı yere çalıp parçalayan karısının
dengesiz a(cid:3)ırılı(cid:4)ından ürkmedi. Usturlabın yenisini yapıp köyün
bütün erkeklerini odacı(cid:4)ına topladı, hiçbirinin kavrayamadı(cid:4)ı
kuramlardan kanıtlar getirerek, sürekli dümen tutan bir teknenin
dönüp denize ilk açıldı(cid:4)ı noktaya gelebilece(cid:4)ini ortaya koydu.
Bütün köy, Jose Arcadio Buendia'nın sapıttı(cid:4)ına iyice inandı(cid:4)ı
sırada, Melquiades çıkagelip durumu kurtardı. O zamana dek
Macondo'da bilinmese de, do(cid:4)rulu(cid:4)u uygulamada çoktan
kanıtlanmı(cid:3) bir kuramı, salt gökbilimi üzerinde dü(cid:3)ünerek kendi
ba(cid:3)ına geli(cid:3)tiren Jose Arcadio'nun üstün zekasını herkesin
önünde övdü ve ona hayranlı(cid:4)ının bir kanıtı olarak, köyün
gelece(cid:4)i üzerinde köklü etkisi olacak bir de arma(cid:4)an verdi:
Simyacı laboratuvarı.
Bu arada Meiquiades, inanılmaz bir hızla kocamı(cid:3)tı. (cid:1)lk
geli(cid:3)lerinde Jose Arcadio Buendia ile akran görünüyordu. Oysa
Jose Arcadio'nun kulaklarını yakaladı(cid:4)ı atı yere çökertebilen
gücünü korumasına kar(cid:3)ılık, çingene amansız bir illetten çöküp
gitmi(cid:3) gibiydi. Aslında bu dü(cid:3)künlü(cid:4)ü, çıktı(cid:4)ı sayısız dünya
yolculuklarında kaptı(cid:4)ı az rastlanır bir alay hastalı(cid:4)ın sonucuydu.
Laboratuvarı kurmasına yardım ederken Jose Arcadio Buendia'ya
anlattı(cid:4)ı gibi ölüm, donunun paçalarını koklaya koklaya nereye
gitse pe(cid:3)inden geliyor, ama pençesini vurup son darbeyi
indirmeye bir türlü karar veremiyordu.
Çingene, insanları kırıp geçiren bütün illetlerden, bütün -
belalardan yakayı sıyırmı(cid:3)tı. (cid:1)ran'da pelagradan, Malaya
takımadalarında iskorbütten, (cid:1)skenderiye'de cüzamdan,
Japonya'da beriberiden, Madagaskar'da vebadan, Sicilya'da
depremden, Macellan Bo(cid:4)azı'nda feci bir deniz kazasından sa(cid:4)
salim kurtulmu(cid:3)tu. Nostradamus'un (cid:3)ifrelerini ele geçirdi(cid:4)i
söylenen bu iri kıyım yaratık, her (cid:3)eyin içyüzünü biliyormu(cid:3)a
benzeyen Asyalı görünümü, hüzünlü havasıyla kasvetli bir
adamdı. Kanatlarını açmı(cid:3) kuzgun gibi kocaman siyah bir (cid:3)apka,
üzerinde yüzlerce yıllık küfün cirit attı(cid:4)ı kadife bir yelek giyerdi.
Ama sınırsız bilgeli(cid:4)ine, gizemli enginli(cid:4)ine ra(cid:4)men, onu günlük
ya(cid:3)antının ıvır zıvırıyla u(cid:4)ra(cid:3)tıran insancıl sıkıntıları, dünya
gailesi vardı. Ya(cid:3)lılık hastalıklarından yakınır, en önemsiz
ekonomik zorluklarda sıkıntıya dü(cid:3)erdi, iskorbütten di(cid:3)leri
döküldü(cid:4)ü için gülmeyi çoktan bırakmı(cid:3)tı. O bo(cid:4)ucu ö(cid:4)le
sıca(cid:4)ında çingene, sırlarını açınca, Jose Arcadio Buendia, bunun
köklü bir dostlu(cid:4)un ba(cid:3)langıcı oldu(cid:4)una kesinlikle inandı.
Çingenenin anlattı(cid:4)ı akıl, almaz masallara çocukların a(cid:4)zı açık
kaldı. O sıralarda ancak be(cid:3) ya(cid:3)larında olan Aureliano, onu ömrü
boyunca hep o ilk gördü(cid:4)ü günkü gibi, pencereden gelen kur(cid:3)uni,
titrek ı(cid:3)ı(cid:4)a sırtını vermi(cid:3), sıcaktan eriyen ya(cid:4) (cid:3)akaklarından
süzülürken davudi sesiyle dü(cid:3) gücünün en karanlık kö(cid:3)elerine
ı(cid:3)ık tutarak konu(cid:3)an haliyle hatırlayacaktı. A(cid:4)abeyi Jose Arcadio
da, o e(cid:3)siz görüntüyü ku(cid:3)aktan ku(cid:3)a(cid:4)a bütün soyuna aktaracaktı.
Oysa, Melquiades tam civa biklorit (cid:3)i(cid:3)esini dü(cid:3)ürüp kırdı(cid:4)ı anda
odaya giren Ursula için, o ilk günün anısı hiç de ho(cid:3) de(cid:4)ildi.
Ursula, (cid:2)eytan kokusu bu, dedi.
Melquiades, Hiç de de(cid:4)il, diye tersledi onu. (cid:2)eytanda kükürt
özellikleri oldu(cid:4)u çoktan kanıtlandı, buysa bir nebze süblime, o
kadar.
Sonra bir ö(cid:4)retmen tavrıyla, zincifredeki (cid:3)eytani özellikleri bir
bir anlatmaya koyuldu. Ursula ise hiç oralı olmadan çocukları
alıp dua etmeye götürdü. O günden sonra Melquiades denildi mi,
Ursula'nın aklına hep o keskin koku gelir oldu.
O derme çatma laboratuvar, üzerine bir alay çanak, huni, imbik,
süzgeç ve elek eklenmi(cid:3) ilkel bir su borusundan, ince uzun
boyunlu bir cam sürahiden, simyacı ta(cid:3)ınırı bir kopyasından ve
çingenelerin ça(cid:4)da(cid:3) tanımlamalara uyarak yaptıkları üç kollu bir
Yahudi Meryem imbi(cid:4)inin modelinden olu(cid:3)uyordu. Melquiades,
bunların yanısıra yedi gezegeni simgeleyen yedi maden parçası,
altını iki katına çıkarmaya yarayan Musa ve Zosimo formüllerini
ve simyacı ta(cid:3)ını yapmanın yollarını gösterecek Büyük Ö(cid:4)reti'nin
i(cid:3)lemlerini anlatan bir dizi not ve resim bıraktı. Altını iki katına
çıkaracak formüllerin kolaylı(cid:4)ına aklı yatan Jose Arcadio
Buendia, sömürge altınlarını çıkarsın da, cıvayı bölüp ço(cid:4)altır
gibi altınları da ço(cid:4)altabilsin diye, Ursula'nın pe(cid:3)ini haftalarca
bırakmadı. Ursula, her zaman oldu(cid:4)u gibi, kocasının inadı
kar(cid:3)ısında pes etti.
Jose Arcadio Buendia, üç sömürge altınını bir tavaya koydu,
bakır tala(cid:3)ı, sarı zırnık, kükürt ve kur(cid:3)unla karı(cid:3)tırdıktan sonra
bunları bir tencere dolusu hint ya(cid:4)ına atıp altından çok,
bildi(cid:4)imiz a(cid:4)daya benzer koyu ve yapı(cid:3)kan bir macun haline
gelinceye kadar kaynattı. Ursula'nın o de(cid:4)erli baba mirası,
tehlikeli ve umarsız damıtma i(cid:3)lemleriyle yedi gezegeni
simgeleyen madenlerle eritilip, simya cıvası ve Kıbrıs gözta(cid:3)ıyla
karı(cid:3)tırıldıktan sonra turp ya(cid:4)ı yoklu(cid:4)unda domuz ya(cid:4)ıyla
pi(cid:3)irilince, tencerenin dibine yapı(cid:3)mı(cid:3) koca bir parça yanmı(cid:3)
domuz ya(cid:4)ı kaldı geriye.
Çingeneler geri geldiklerinde, Ursula bütün köy halkını i(cid:3)leyip
onların aleyhine çevirmi(cid:3)ti. Ama bu kez çingeneler, akla
gelebilecek her türlü çalgıyla kulak zarlarını patlatan bir gürültü
koparıp bir yanda da tellal dola(cid:3)tırarak Naciancenes'in dillere
destan bulu(cid:3)unu sergileyeceklerini ilan edince, merak korkuya
baskın çıktı. Herkes çadıra dolu(cid:3)tu ve bir meteli(cid:4)i bastırıp
kendini toparlamı(cid:3), yüzü kırı(cid:3)ıksız, di(cid:3)leri inci gibi pırıl pırıl,
terütaze Melquiades'i seyre koyuldu. Onun iskorbütten çekilmi(cid:3)
di(cid:3)etlerini, pörsük yanaklarını, büzülmü(cid:3) dudaklarını
anımsayanlar, çingenenin do(cid:4)aüstü gücünün bu son kanıtı
kar(cid:3)ısında korkuyla ürperdiler.
Melquiades, hiç eksiksiz di(cid:3)lerini damaklarıyla birlikte bir an
çıkarıp oradakilere gösterdikten ve ka(cid:3)la göz arasındaki o bir an
içinde yine öteden beri tanıdıkları o titrek ihtiyar oluverdikten
sonra, di(cid:3)lerini yerine takıp diriltilmi(cid:3) gençli(cid:4)inin olanca gücüyle
gülümseyiverince, korku pani(cid:4)e dönü(cid:3)tü. Jose Arcadio Buendia
bile Melquiades'in bilgeli(cid:4)inin akıl almaz boyutlara vardı(cid:4)ına
inandı, ama ba(cid:3)ba(cid:3)a kaldıklarında çingene, takma di(cid:3)lerin aslını
esasını anlatınca heyecandan kabına sı(cid:4)amaz oldu. Bu i(cid:3) hem
öylesine yalın, hem öylesine ola(cid:4)anüstü görünüyordu ki, Jose
Arcadio Buendia'nın simya deneylerinden bir anda sıdkı
sıyrılıverdi. Üzerine yine hafakanlar bastı. Do(cid:4)ru dürüst yemek
yemiyor, evin içinde fırdolayı dönüp duruyordu. (cid:2)u dünyada akıl
almaz (cid:3)eyler oluyor, dedi Ursula'ya. Irma(cid:4)ın hemen kar(cid:3)ı
kıyıcı(cid:4)ında her türlü sihirli araç gereç varken, biz burada,
e(cid:3)ekli(cid:4)imize doymayalım. Ta Macondo'nun kuruldu(cid:4)u günlerden
beri onu tanıyanlar, Melquiades'in etkisiyle ne kadar de(cid:4)i(cid:3)ti(cid:4)ine
(cid:3)a(cid:3)ırıp kalıyorlardı.
Eskiden Jose Arcadio Buendia, ekinin nasıl ekilece(cid:4)ini, a(cid:4)acın
nasıl dikilece(cid:4)ini, çocuklarla hayvanların nasıl yeti(cid:3)tirilece(cid:4)ini
ö(cid:4)retip akıl veren, toplumun dirlik düzeni için herkese, her i(cid:3)te
elveren geç bir kabile ba(cid:3)kanı gibiydi. Daha en ba(cid:3)tan, onun evi
köyün en iyi evi oldu(cid:4)u için, ötekiler de onu örnek almı(cid:3)lardı.
Ufak, ama aydınlık bir oturma odası, taraça gibi rengarenk
çiçeklerle bezeli yemek odası, iki yatak odası, ulu bir kestanenin
dal budak saldı(cid:4)ı bir avlusu, bakımlı bir bahçesi, keçilerin,
domuzların, tavukların barı(cid:3) içinde birarada ya(cid:3)adıkları bir a(cid:4)ılı
vardı. Yalnızca onun evinde de(cid:4)il, tüm köyde beslenmesi
yasaklanan tek hayvan, dövü(cid:3) horozuydu.
Ursula da hamaratlıkta kocasından geri kalmazdı. Ufak tefek,
çalı(cid:3)kan, ciddi, siniri sa(cid:4)lam, ömründe bir kez olsun (cid:3)arkı
söyledi(cid:4)i duyulmamı(cid:3) bu kadın, kolalı içeteklerinin bo(cid:4)um
hı(cid:3)ırtısını pe(cid:3)inden sürükleyerek (cid:3)afaktan geceyarılarına kadar
oradan oraya ko(cid:3)turur dururdu. Bastırılmı(cid:3) toprak taban, sıvasız
kerpiç duvarlar, kendi elleriyle yaptıkları yontulmamı(cid:3) tahtadan
dö(cid:3)emeler, onun sayesinde her zaman tertemiz olur, giysilerini
kaldırdıkları eski sandık mis gibi fesle(cid:4)en kokardı.
Köyün gelmi(cid:3) geçmi(cid:3) en giri(cid:3)ken insanı olan Jose Arcadio
Buendia, evlerin nereye yapılaca(cid:4)ını öylesine planlamı(cid:3)tı ki,
ırma(cid:4)a inip su ta(cid:3)ımak için kimse kimseden fazla emek
harcamıyordu. Sokakları öylesine bir sa(cid:4)duyuyla yan yana
dizmi(cid:3)ti ki, ö(cid:4)le sıca(cid:4)ı bastırdı(cid:4)ında hiçbir ev ötekilerden daha
fazla güne(cid:3)in alnında kalmıyordu. Birkaç yıl içinde Macondo, üç
yüz ki(cid:3)ilik nüfusun o zamana kadar görüp duyduklarından çok
daha düzenli ve çalı(cid:3)kan bir köy oldu çıktı. Burası, kimsenin
otuzunu geçmedi(cid:4)i ve kimsenin ölmedi(cid:4)i gerçekten mutlu bir
köydü.
Köyün kuruldu(cid:4)u günden beri Jose Arcadio Buendia, kapanlar
ve kafesler yapardı. Kısa bir süre içinde, yalnızca kendi evini
de(cid:4)il, bütün köyü kanaryalarla, arı ku(cid:3)larıyla, nar bülbülleriyle
doldurdu. Onca çe(cid:3)itli ku(cid:3)un birarada (cid:3)akıması öyle sinir bozucu
bir hal aldı ki, Ursula cinnet geçirmemek için kulaklarına
balmumu tıkar oldu. Melquiades'in obası, ba(cid:3)a(cid:4)rısı için billur
küreler satarak ilk geldi(cid:4)inde, bataklı(cid:4)ın uyu(cid:3)uklu(cid:4)unda
kaybolmu(cid:3) bu köyü nasıl bulduklarına herkes (cid:3)a(cid:3)tı da, çingeneler
köyün yolunu ku(cid:3) sesleriyle bulduklarını anlattılar.
Bu toplumsal giri(cid:3)im ruhu, mıknatısların, gökbilim hesaplarının,
cisimleri de(cid:4)i(cid:3)tirme dü(cid:3)lerinin ve dünyanın harikalarını ke(cid:3)fetme
dürtüsünün kar(cid:3)ısında çok geçmeden sönüverdi. Jose Arcadio
Buendia, o temiz, zarif, çalı(cid:3)kan adam olmaktan çıktı, uyu(cid:3)uk,
hırpani, Ursula'nın sebze bıça(cid:4)ıyla güç bela düzeltti(cid:4)i sakalı
saçına karı(cid:3)mı(cid:3) biri oluverdi. Birçoklarına göre, bilinmedik bir
büyünün kurbanı olmu(cid:3)tu. Ama o; toprak atmak için araç
gerecini çıkartıp, çevresine toplananlara Macondo'yu büyük
bulu(cid:3)lara ba(cid:4)layacak bir yol açma ça(cid:4)rısında bulundu(cid:4)u zaman,
delili(cid:4)ine en çok inananlar bile evi barkı, i(cid:3)i gücü bir yana
bırakıp pe(cid:3)inden gittiler.
Jose Arcadio Buendia, bölgenin co(cid:4)rafyası konusunda hepten
bilgisizdi. Bütün bildi(cid:4)i, do(cid:4)uda a(cid:3)ılmaz sırada(cid:4)lar uzanıyordu
ve da(cid:4)ların ardında da -dedesi birinci Aureliano Buendia'nın
anlattı(cid:4)ına göre- Sir Francis Drake'in topla timsah avladı(cid:4)ı,
vurdu(cid:4)u timsahları da Kraliçe Elizabeth'e göndermek için onarıp
saman doldurmak üzere konakladı(cid:4)ı eski Riohacha kenti vardı.
Gençli(cid:4)inde Jose Arcadio Buendia ile adamları, çoluk çocukları,
hayvanları ve her türlü ev e(cid:3)yalarıyla denize açılan bir çıkı(cid:3) yolu
bulmak için bu da(cid:4)ları a(cid:3)mı(cid:3)lar ve yirmialtı ay sonra seferden
vazgeçip gerisin geriye dönmemek için Macondo'yu kurmu(cid:3)lardı.
Bu yol, olsa olsa geçmi(cid:3)e çıkaca(cid:4)ı için Jose Arcadio Buendia'yı
hiç ilgilendirmiyordu.
Güneyde sonsuz bir bitki örtüsüyle kaplı bataklıklar uzanıyordu;
çingenelerin dedi(cid:4)ine göre bu koca bataklık dünyasının ucu
buca(cid:4)ı yoktu. Batıdaki büyük bataklık, ba(cid:3)larıyla gövdeleri
kadına benzeyen, ola(cid:4)anüstü güzellikteki memelerinin
çekicili(cid:4)iyle denizcileri mahva sürükleyen yumu(cid:3)ak tenli,
memeli deniz hayvanlarının cirit attı(cid:4)ı sınırsız sulara karı(cid:3)ırdı.
Çingeneler, posta katırlarının geçti(cid:4)i patikaya ula(cid:3)ıncaya kadar
altı ay bu sular üzerinde yelken açarlardı. Jose Arcadio'nun
hesabına göre, uygarlıkla ba(cid:4)lantı kurmanın tek olasılı(cid:4)ı
kuzeydeki yoldu. Buna aklı yatınca, Macondo'yu kurarlarken
omuz omuza çalı(cid:3)tı(cid:4)ı ki(cid:3)ilere yol açma araç gereçlerini, av
silahlarını da(cid:4)ıttı. Yön saptama araçlarıyla haritalarını sırt
çantasına atıp o tehlikeli serüvene atıldı.
(cid:1)lk günler pek kayda de(cid:4)er bir engelle kar(cid:3)ıla(cid:3)madılar. Irma(cid:4)ın
ta(cid:3)lı yata(cid:4)ı boyunca ilerleyerek yıllar önce asker zırhını
buldukları yere vardılar, oradan ormana dalıp yabani portakal
a(cid:4)açları arasından uzanan bir patikaya sardılar. Birinci haftanın
sonunda bir geyik vurup kızarttılar, ama yalnızca yarısını
yedikten sonra kalanını tuzlayıp ilerki günlere saklamak için
kaville(cid:3)tiler. Bu önlemi alarak, maviye çalan eti insanın a(cid:4)zını
buran büyük papa(cid:4)anları yeme zorunlulu(cid:4)unu biraz olsun
ertelemeye çalı(cid:3)tılar. Sonra, on günü a(cid:3)kın bir süre güne(cid:3) yüzü
görmediler. Toprak, volkan külü gibi yumu(cid:3)ak ve vıcık vıcık
oldu, bitkiler sıkla(cid:3)tıkça sıkla(cid:3)tı, ku(cid:3)ların çı(cid:4)lıklarıyla
maymunların (cid:3)amatası gitgide uzakla(cid:3)tı ve dünya sonsuz bir
hüzne büründü. Ke(cid:3)if kolundakiler, çizmeleri buram buram tüten
petrol gölcüklerine bastıkça, palaları kan kırmızı zambaklarla
altın sarısı semenderleri do(cid:4)radıkça, bu nemli ve sessiz cennette
Adem'in günahından da eskilere giden anılarına kapıldılar.
Bir hafta boyunca hemen hiç konu(cid:3)madan, yalnızca
ate(cid:3)böceklerinin ölgün parıltısıyla aydınlanan bu kasvet
evreninde uyurgezerler gibi yürüdüler ve ci(cid:4)erlerine bo(cid:4)ucu bir
kan kokusu doldu. Bir yandan yürüyüp bir yandan açtıkları yol,
göz açıp kapayana kadar türeyen yeni bitkilerle kapandı(cid:4)ı için
geri de dönemiyorlardı. Jose Arcadio Buendia, Ziyanı yok,
diyordu, önemli olan yönümüzü kaybetmemek. Pusulasının
do(cid:4)rusuna giderek, adamlarını bu büyülü bölgeden bir an önce
çıkarabilmek için o bir türlü görünmez kuzeye do(cid:4)ru
yöneltiyordu. Yıldızsız; zifir koyusu bir geceydi, ama karanlık,
temiz, duru havaya gebeydi. O uzun yürüyü(cid:3)ten bitkin dü(cid:3)en
adamlar hamaklarını kurup iki haftadır ilk kez derin bir uykuya
daldılar. Güne(cid:3) iyice yükseldikten sonra uyandıklarında,
gözlerini alan büyüleyici görünüm kar(cid:3)ısında dilleri tutuldu.
Az ilerde, e(cid:4)reltiotlarıyla palmiyeierin arasında, suskun sabah
ı(cid:3)ı(cid:4)ında bembeyaz ve toz olup uçuverecekmi(cid:3) gibi görünen koca
bir (cid:1)spanyol kalyonu duruyordu. Hafifçe sancak tarafına yatmı(cid:3)
kalyonun sapasa(cid:4)lam direklerinden, ortası orkideli armalarla
süslü, lime lime olmu(cid:3) yelkenler sarkıyordu. Ta(cid:3)la(cid:3)mı(cid:3) midyeler
ve yumu(cid:3)ak yosunlardan olu(cid:3)mu(cid:3) bir zırhla örtülen tekne, ta(cid:3)lara
iyice yapı(cid:3)mı(cid:3)tı. Koca tekne, yalnızlık ve unutulmu(cid:3)lu(cid:4)un
yarattı(cid:4)ı, zamanın yıpratıcı etkilerinden ve ku(cid:3) pisliklerinden
korunmu(cid:3) kendine özgü bir oylum içindeydi sanki. Ke(cid:3)if kolunun
dikkatle ara(cid:3)tırıp inceledi(cid:4)i iç bölümünde ise sık bir çiçek
ormanından ba(cid:3)ka bir (cid:3)ey yoktu.
Denizin yakınlı(cid:4)ına kanıt olan kalyonun bulunu(cid:3)u, Jose Arcadio
Buendia'nın olanca (cid:3)evkini kırdı. Sayısız acı ve özveri pahasına
arayıp da bulamadı(cid:4)ı denizin, hiç aramadı(cid:4)ı bir anda üstesinden
gelinmez bir engel gibi yoluna dikili(cid:3)ini, kör talihin bir cilvesi
olarak yorumladı. Yıllar sonra, Albay Aureliano Buendia, artık
düzenli bir posta yolu haline gelmi(cid:3) olan bu bölgeden yeniden
geçti(cid:4)inde, bir gelincik tarlasının ortasında teknenin yanmı(cid:3)
iskeletini buldu.
Ancak o zaman, bu öykünün babasının uydurması olmadı(cid:4)ına
aklı kesince, kalyonun nasıl olup da bu kadar içerlere geldi(cid:4)ini
merak etti. Oysa Jose Arcadio Buendia, kalyondan dört günlük
yolda denizi buldu(cid:4)unda bu i(cid:3)e hiç kafasını yormadı. Serüvenin
tehlikelerine, özverilerine hiç mi hiç de(cid:4)meyen o külrengi,
köpüklü, pis deniz önüne serildi(cid:4)inde dü(cid:3)leri de yıkıldı.
-Allah kahretsin! diye haykırdı, Macondo'nun dörtbir yanı
deniz.
Jose Arcadio Buendia'nın sefer dönü(cid:3)ü çizdi(cid:4)i geli(cid:3)igüzel harita
üzerine, Macondo'nun yarımada oldu(cid:4)u görü(cid:3)ü uzun süre
geçerlili(cid:4)ini korudu. Jose Arcadio Buendia, köyün yerini
seçerken gösterdi(cid:4)i basiretsizlik yüzünden kendisini
cezalandırmak istercesine bir hı(cid:3)ımla; ula(cid:3)ım zorluklarını abarta
abarta çizdi haritayı. Artık buradan hiçbir yere gidemeyiz, diye
dert yandı Ursula'ya. Bilimin nimetlerinden nasiplenmeden,
burada ömrümüzü çürütece(cid:4)iz. Laboratuvar olarak kullandı(cid:4)ı
ufak odada aylarca dü(cid:3)ünüp ta(cid:3)ındıktan sonra bu karara varınca,
Macondo'yu daha iyi bir yere ta(cid:3)ımayı aklına taktı.
Ama bu kez Ursula, onun çılgınca niyetini önceden sezmi(cid:3)ti.
Minik bir karıncanın o göze görünmez ama altedilmez çabasıyla
köy kadınlarının kula(cid:4)ını büküp, tası tara(cid:4)ı toplamaya çoktan
hazır kocalarının kar(cid:3)ısına dikti hepsini. Jose Arcadio Buendia,
tasarladı(cid:4)ı plan, sonunda bir bo(cid:3) kuruntuya dönü(cid:3)ünceye kadar,
tasarının ne zaman ve hangi kar(cid:3)ı güçler tarafından bir bahaneler,
hayal kırıklıkları ve ba(cid:3)tansavmalar a(cid:4)ıyla örüldü(cid:4)ünü hiç
sezemedi. Ursula onu masum bir dikkatle izledi ve bir sabah arka
odada laboratuvar araçlarını kutularına yerle(cid:3)tirirken kendi
kendine ta(cid:3)ınma tasarılarını mırıldandı(cid:4)ını duyunca kocasına
acıdı bile. Jose Arcadio Buendia'nın i(cid:3)ini bitirmesini bekledi.
Sandıkları çivilemesine, mürekkebe batırdı(cid:4)ı fırçayla sandıkların
üstüne adının ba(cid:3)harflerini yazmasına hiç ses çıkarmadı. Köyün
erkeklerinin bu giri(cid:3)imde kendisine arka çıkmayacaklarını
kocasının da bildi(cid:4)ini (kendi kendine mırıldanırken
söylediklerinden) ö(cid:4)renmi(cid:3)ti, ancak Jose Arcadio Buendia
odanın kapısını sökmeye kalkı(cid:3)ınca, Ursula ona ne yaptı(cid:4)ını
sorma cesaretini buldu. Kocası kırgın bir tavırla Kimse gitmek
istemedi(cid:4)ine göre, biz kendi ba(cid:3)ımıza gideriz, diye kar(cid:3)ılık verdi.
Ursula hiç istifini bozmadı.
-Hiçbir yere gidecek de(cid:4)iliz, dedi. Burada çocuk sahibi olduk, o
yüzden burada kalaca(cid:4)ız.
Jose Arcadio Buendia,
-Ama daha hiç ölen olmadı, diye kar(cid:3)ılık verdi. (cid:1)nsanın
oturdu(cid:4)u toprakların altında ölüleri yoksa, o adam o topra(cid:4)ın
insanı de(cid:4)ildir.
Ursula incitmeyen bir kararlılıkla direndi:
-Sizlerin burada kalması için benim ölmem gerekiyorsa,
ölürüm.
Jose Arcadio Buendia, karısının böylesine irade gücü oldu(cid:4)unu
hiç sanmazdı. Olanca dü(cid:3)gücüyle, topra(cid:4)a sihirli bir su serpince
istedi(cid:4)in yerden meyve a(cid:4)açlarının çıktı(cid:4)ı, a(cid:4)rılara sızılara kar(cid:3)ı
her türlü devanın sudan ucuza satıldı(cid:4)ı (cid:3)a(cid:3)ılası bir dünyadan söz
ederek karısını kandırmaya çalı(cid:3)tı. Ama bütün bu anlattıkları
Ursula'ya vızgeldi.
-Çılgın bulu(cid:3)larını kura kura zaman kaybedece(cid:4)ine, o(cid:4)ullarını
dü(cid:3)ün biraz; dedi. Bak, ne haldeler, yaban e(cid:3)e(cid:4)i gibi ba(cid:3)ıbo(cid:3)
dola(cid:3)ıp duruyorlar.
Karısı bak der demez Jose Arcadio Buendia pencereden baktı ve
güne(cid:3)li bahçede yalınayak dola(cid:3)an çocukları gördü. Sanki Ursula
bir büyü yapmı(cid:3) da, çocuklar o anda ortaya çıkıvermi(cid:3)ler gibi
geldi ona. (cid:1)(cid:3)te o zaman içinde bir(cid:3)eyler, onu ya(cid:3)adı(cid:4)ı zamandan
koparıp anıların bilinmedik kuytularına götüren gizemli bir(cid:3)eyler
oluverdi. Ursula, artık ömrünün sonuna kadar terkedilmek
tehlikesinden kurtulan evi süpürürken, Jose Arcadio Buendia
pencerenin önünde gözünü çocuklarına dikti kaldı. Bir süre sonra
ya(cid:3)aran gözlerini elinin tersiyle silerken yazgısına boyune(cid:4)mi(cid:3)
bir tavırla içini çekti.
-Peki, dedi. Söyle onlara da, gelsinler, sandıkları bo(cid:3)altmama
yardım etsinler.
Büyük o(cid:4)ulları Jose Arcadio ondördündeydi. Kafası küt, saçları
sık, huyları babasının huyuydu. Babası gibi iriyarı, güçlü
kuvvetliydi, ama dü(cid:3) gücünün babasına çekmedi(cid:4)i daha
bebekli(cid:4)inde belli olmu(cid:3)tu. Macondo kurulmadan önce, da(cid:4)ları
a(cid:3)mak için yaptıkları o çetin yolculuk sırasında peydahlanıp
dünyaya gelmi(cid:3)ti ve da(cid:4)lardaki o yaban hayvanlarına benzemedi
diye anası babası bayram etmi(cid:3)ti. Macondo'da dünyaya gelen ilk
insan sıfatını ta(cid:3)ıyan Aureliano, Martta altısına basacaktı. Sessiz,
içine kapanık bir çocuktu. Anasının karnındayken a(cid:4)lamı(cid:3) ve
gözleri falta(cid:3)ı gibi açık do(cid:4)mu(cid:3)tu. Daha göbek ba(cid:4)ını
keserlerken, ba(cid:3)ını oradan oraya çevirerek korkusuz bir merakla
odayı inceledi, çevresindekilerin suratlarını süzdü. Sonra
kendisini görmek için yanına gelenlere aldırı(cid:3) etmeden, gözlerini,
ya(cid:4)murdan çökecekmi(cid:3) gibi görünen palmiye dallarıyla örtülü
tavana dikti.
Aureliano üç ya(cid:3)ındayken bir gün tam annesi ocaktaki kaynar
çorba tenceresini alıp masaya koyaca(cid:4)ı sırada mutfa(cid:4)a girdi(cid:4)i
ana kadar, Ursula o bakı(cid:3)ın keskinli(cid:4)ini bir daha anımsamadı.
Çocuk (cid:3)a(cid:3)kınlık içinde kapıda dikilip, Çorba dökülecek, dedi.
Tencere masanın ortasında sapasa(cid:4)lam duruyordu, ama çocuk
daha sözünü bitirmeden tencere içinden gelen bir dürtüyle