Financiering en financierbaarheid van geothermie projecten. Tweede rapportage van het Expertisecentrum financiering duurzame energieprojecten

0.81 MB·Dutch

by  Nederlandse overheid

Technische aspecten
van geothermie
projecten

“Tweede mapportage van het

Expertisecentrum financiering duurzame
energieprojecten

mai 2015

Nedertandse

Varanising Wp BANYetew
2 cease ene ane

Tee ec an ened po
Inhoud

Insicing
11 Actuergrond en doe! ven de Green Dest
12 Irheuc an destgroso van do rasportage
Over geothermie

‘Algemene infrmatia over da relists van aon geathermiaproent

‘Gedetalleerde normals overtochnlscherslee's van geathennl@

4.1 Verkonnan an verklsinan ven keto tami isons zoals goolngkc rin,
Injece tio, oll en gas blvangst
4.2 Verkenren an varklenen vanlange tern sce’ an injestie er praducic

20als by corral, noerslag on vrslopei'g

Lonend onderzoek
61 Kenmisagenda aardvanmte
52 Andere al lopende anderzasken

Aanvullende informatie vinden op intone

akon

‘Annex t:Comosle en Nesrsleg
‘Anne 2: Putte

"

"

‘Annec3: Overlehtskaat met aarewarnte vorgunningen an mst pducorara,barendo

fen beachikte aaron prejecten

‘Tose resco an gsrteris prleton
4

12

eter aa a

Inleiding

Achtorgrond on deal ven de Grean Deal
(Om ser aaral spacifeks krelpurin aan te pakkan voor ds franciedng van duurzama
energieptecten, hebben de giuenbanken en crvenlondsen (hina: de Groen bank)
fen Green Deal gesioten mete overhed. Eén van deze kmelpumten je orbekendhld
ver da technisk en et (dsardon)slacht in kunnen schatlen van da “sos bf nieuwe
‘echrologmbn. Ban tectnologle waarvcor et speet's geothenl.

De Gras Dsal scht zich op bundoing van tochriecha en fnanciie Kenna: de
Groonbanken hetbon behoctle aan fschnlsche Informatie over gosclectconde
lechnologlea dle In een ontwkkefase varkeren, Hlenwer kan door RVO aan de
‘Grenbanken vocriciing werdan gageven. De Grearkanken zulln cp hun beur ken
elon over da financerbserhsid ven dergalfke projcten. Oa lachnische rapperinges
sumer dan worden voorzen van een trancletingsparagraat. Deze rapporages vrden
door et eyperisecentum publiec toegarkeli genaskt anda, onder anvere,
iniatiserars van proectan en Snanciershisrver kunnen beachikeen:

DOnibekendreld met de technische sepasten bi]banten zorgt wor enlge
fecughoudendhsid om dargelika projacion -2 franwieran. Tepalikerle ain
intirifnomers van projecten zich niet goed bewust aan welke sison san goctharnis
ptjeul noel ylloen om yetnancierl te Kunnen worden.

Doel van deze rappoiage som deze lacunas specifek veer guathornis oto win. Dit
Is da rappertaga over da tecnische aspacton In oon apts “apport zn de aspectan
‘relevant 2p veer de fnancerng en de nanedetbaarald opgensmen,

Inhoud en doslgroop van da rapporiage
‘data roeds vel informatio publsk boschitbasr is ovar da technische aspectan van
geothemta Is e voor gokozen met name naar de kestzande éocumontan te verze
Deze rarportage bevat dan ook sen pagina mat veel ink naai bestzande rapaoten en
ecumartan ove" ee fachnsche aspectan van gaofhermia. Year 2over relevant zn
aanwllende analyses epgasta.

Deze reppartage le badoeld voor inatiaemera van eroleten en waor potewele
{inancars. Parfjan da cr orléntren op geutbernia vindan in deze repportage eckrer
cok mage globale an algeriane iionnabe, reas! do zeer gedetallee:de‘nformats die
‘Doel Ie voarparilen mat zeer specie tztnlsche wagan,

Iwcmeeeeaoscanen eatariaprecan
Over geothermie

Georemmie (9 nartwarnte) ce energie mn de vor van wannte cio h do bedrr 2
‘opgeciegan. De watsia van hat Plafarm Gectharmie (vu gectharrlen) i een zee
g2schi storpunt om moor informatie over da verschilonde vormen van serwarmta ts
‘den, mear ook over de ospaesingemogelltheden enhet everheidsboloi

Sins een aarial jon zjn_ er enka prjecton in Nederland operstaneel. DX In
leqenstelng wtblsoubeeld Frankl ware al sinas 1980 arvaring is met da tec nigk,
Tot nu tee wordt seohensie In Nederone wihvel vislutend ccegepast In de
astinhous. Er wordt endarzocht hoe gaofhermia nepacheer isn andere ssctaren
Het verenelingepian sarcvarmis astunbouw 2014-2017 opgesiad venut tet
programria Kes als Energlebron (van LTO Glaskractt Nocerland an het ministers ven
FZ), waste verlaganuoorigare ut da Kat zn geconsuteatd, benoemt de potter
‘aor de ontwikkling van satan in Voderand

Tetvacesoesln Yan gectemia per 5
(© Het onsen ese

Algemene informatie over de
realisatie van een geothermieproject

er gedelallendeilroducie op de sista var ear gata projac se vindan in
het ‘Stsonennian Wiarina Asrevaumie voor Glastulnbouwe, opgestela doce het
Progemma Kes aie Energiabron in 203 . Harn wondt de techniak uigelegd en is
Internatio opgenamen over gaclogsch onerzosk, asbasrhsidssti
ontwerpesnbestesingstsject, veigheldesndré nator beomariagament, garartee
vallulon. Dasmnaset worden da incestious Kosten van ean projec berekerd,

Informate over wel, en “egelgeirg en vergunningen staat heldor weergogovon op het
Nedevandge ole gn ape arial en op de she van Saatsloavich co de usin S20M)

Ih opsracht van het progiamma Kas ale Energisbron shat
‘Honchaee Geoinernsch Operate: geschreven, waarin met namo de elsar aan oon
eligheic- en gezonchuidsslon mat woowbeeHen stagn benaemd. Dsarnsast ook
sandacht voor ds prjactfasrie

In da Theme-update Geathsuale. een onderdeel van de Rabobank reeks Ciers en

Trond uit 2014 wordt geothernia bescheavan vanuil hat parspectot van een bank,
indie een santa sandal isounten voor Se narcerng

Touch cmpet ea yaatariopnieims 6
4a

a

(2 Hebron tng One

Gedetailleerde informatie over
technische risico’s van geothermie

Hoowol or In Naderlare pas enkela geotharnia projectan ofersinse zijn, is ar ves!
technische informatie beschikbanr, ondor anéere door srraring in de cle- on
gesindustie. Kororder wordt ingegasn op en aartal technische en gecloalsche
‘speci van aariwarmta de aon fnanciae sco kunnan verorzaken dt nor nat Kan
worden afgedkt door con verzckerng

YYarkannen an verkleinen van kort termjnsisice'szaals geologlach Hilco, Inertia
tisle's olla on gas bivanget

Nedetiond heeft in vergelking met andere lancen doar jf actiavs cia an gas sector
‘enor veel Kennls over de ondagrond,ffurnate wes booryegevens, lps, selsmischa
surveys, producti gogavens, vegurnincen rapperten, kearen 7in ellemesl openbaar
bese thbaar vi hot Nadolsnds ole en o3s ports.

‘Spesiaal voor gecthermie is door TNO Themcsis ante entwtkkeld det ruta
‘roma goof ovee genlgiccha tonparatzen, lap, ditto sn dooratandhader van
‘gesehiko lagen, Hlermec kan con coteteverkonning worden gedaan

Pes na ht utvoaran van gen gadstalaed geclogich asaeasment kn bl| BV. een
‘garanlo worden aangovraagd vace misooron middols da gavants roaeli.a sardvarmtc,
vanaf 2014 anderdeel van de reeling vatorale EZ subsides (RNES}. Daze poslogieche
sssessment ward! geeortoleerd oor THO-AGE

Daamaast geofl 3a warmizatas rulmtlike informatia. over do. tpging van
‘wamtssfnamere on warntpotentes! In Nederland, 2odat cok rulmtellk de Koppoling
bamaskt kon worden tusaan waite vraeg an asrdvarmte potent!

\Verkennen en verkieinen van ange tr rsteo's van injecieon products z0al6
by comps, noarslag en verstopplng

Ccorrocia en Neersiag
Hat Invamaiseren, beheersen en monltoren van o's op de lange termi 20
balangrik. Veor zowel velighsidsiscuss sls voor de sconcmiscre haalbsarhld is de
produetokwalten van ht doublet zeer belargrik. Corodi, neerslag en varatoppingen
ijn problemen dle kunnen ovstaan, en waar Men voot moet wakon Noerslag hem
racatel voor op plasisan wasr floor cruk veranderng de Ph van het wale’ plots
vethoogd als govolg ven on'gessing van HS an OD; of i}

Todtchearecnvangsntermsopaen 7
joc eng 9 Fan

daar waar de temperstuur van het water verandend, zosls In nlectleputen, Bl) Pr
‘varhoging van hat geothermiecho wats, kan cali an mets neers onttsan

1m Nedertsnd ls neg fet veel erating met lange termi islc's van aarcwarte doublets.
\Wel's veal irtrmati an erring over data naman mastrageen over coreale, nasalae
tr verloypiny bekend inner ladon en i de Nedetandso oi an gas sector. Daze
lervarngen kan gevonden worden In bestaande publ cates cle Amnex 1}

‘ort samengavat kunnen we ut veneizands rappertar het velgends canctadare:

‘+ Nationasl bostas! orn do ofo on gas sector jaranlang ervaring met weterriects,
& twee ype waternjecte pute:
= wam water of stoem Inj ter bevonderng ver de ole protcte; en
- watarirvactia van overolig (res geclharmisch water dat mao cpgspompt wordt

= Meer datas over hesteande waterinjacie boringen sinan op het Hlederandse alle
sngas paras

SODM (Staatetvedcht op de erjner) Kent momenceel Wella provlrnen ect Ione
Fut binnen de Nedelanéss aia er ges aoc. Wal gaven 2a aan dat de putin in de
‘fa an gascecter meastal Suurder comosie aslandiger 18% Cr-st, gaat wordt an
‘obbele casings worden sebrukt

-Ervaringan ut hat builnland met goatkope sea aan divers secs zion.
teen sido uk 2008 aver Wal nscty Survay Nery, waar 408 puten onderzoctt Zin
laat zien dat 18% van de puten enige vera van tekarkaringen In hun we Inegte
verioondan an 7% voleig moos slut. Hel srccsis desl var da putin hadden ae
lool tisson de 0-14 Jar met een par te 20 ear. In Noorwogen gabrakt man over hat
algemeen ‘zahier steal dan In Nederland (alied SoM}, Zeals herbowen beschreven
‘gebrut de alo an ges vector In Naderand duurdercomoela bastndger 16% Creal
gebeukt an zi omstancighacen wat encers waardear da putin dit probleem ret of
‘eel mingervertoner S20

Ut ervringan an gen studs gadsan In het Parise beter. (geter 1971) ben In de
begin parede vatéchilonde corosie en nosrslag problaman te zin gswoest. Zia
“Geathermal estfet heating n the Paris Basix. Milestones, Status, Fulureprompecks
2000". Het geothermiacha water in hat Peas kin komt ut de ‘Dogger’ formade, ls
BO-B0"C on borat ves! coroet COZ en HZS gas an met san PH ven 6. Os
deoermische puten waren en aj va "zalteret sti (AEB). In 1998 oles uit sen
ionderzock det de recovered kaston cver een period van 15 Jear hoger waren dan
varwacht Kosten ven mastragsln dia genomen werden Koren global vmrden
Ingedootd ne velgonce lassen

Comosion ate __j Kosten In exo per boris
180 ey 76.000, tu 126,000,

150 wiv T7E0OO tor 2FS OO

= SDD nly Rendabeler de pute Venango

{Bain ne sand cake aang toes ppt sa

Todeiachemensenangecheminasjazan 8
ete einen Sa
#4

52

fo tse ut begin Bae

Lopend onderzoek

Kennlsagencia aarevermte
Het ministete van Evonomlsche Zaken en Kes als Energlebion (LTO Glaskacht
Nederland er hat ministaria van EZ) fnanciran onderzask near da entwikeaing van
aardiamia, Kanniontuikaling Is €&6 van da topprentaten voor de versnelng van
sardvamtetoepassing In Nederiand {verenelngaglan gardsarote [ul 2018), De Pudge
Yerenpperde en ad hoc kernisesnstring willen de frenci's vervangen door een
sfgestomde, landalike vraag gostuunde kermisagonda, Ons is hot do vitoging van
probleemgestuurd onderzoek de omslag te maken naar proacet onde-zock, waarmee
problemen 20 coed! mogellk voorkomen worden en kansen segrepen, Daarnaest Is
‘flaming en ootcinatsbalangrk van de veils andercookan ci in Neder
oor Nederlandse basriven op gacthorlegebied plaatevindon. De waag gastuurde
enniaagendegaek aan op wee tareinan valgens de dawgraep (de aneators en
senlemend opetstor, in afsterming mel de ‘nareiore) kennisvargraing er. —
‘erspreiding nodig is. Een ar. ander bezion vanuit de visi en geformulascda doolan.
Relevant eri) i tevens de tomnin veaorop at te realseren ‘is, De geneonde
ennievermaerdarng an varopeiting Veet plas door anderzosken ts iniren ef son
fe stiran se. dor le traclen andarzoeken die op anders wiza zin of worden
‘nestled in ip le gen me ue Kernlsagenla, Op dece wie wort hod
sgegeven aan het bere¥ende onderdeel van het Verenelinaplon Aarne

‘Begin 2016 zn ca eerste versio var. de kennisagends an de deaap gebascerde
kenniswragen aan de pattin gsaonden

pende onderzocken

1 Varuit ht programma Kas sls Energisbren is gestart met het onwikelon van
‘eon indusissancars.

4+ Docr hat Pleo Gectharmie, de sate, advies bureaus en andereaekera wordt
{gozamenljs ondorzosk godaan naar de optimal material. :amperetuur, cabiat
en druc onstandiheden voor een Frecteet, zadat op tenndn cok exta Kens
ten goade komt san de prasisos an bsheet van de gecihere prolecten, Dit
fost mar mat bshu'p van chemise on fydiche modellon on testen in da B
raatende doubleten, Het onderzoek wordk genancierd coor net Hirst van
ez

Incameenspecn en apomara oxcan 10