ebook img

fethiye-göcek özel çevre koruma bölgesi'ndeki alan kullanım değişimlerinin ekolojik planlama ... PDF

273 Pages·2014·14.01 MB·Turkish
by  
Save to my drive
Quick download
Download
Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview fethiye-göcek özel çevre koruma bölgesi'ndeki alan kullanım değişimlerinin ekolojik planlama ...

FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ’NDEKİ ALAN KULLANIM DEĞİŞİMLERİNİN EKOLOJİK PLANLAMA KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Zeynep Rabiye ARDAHANLIOĞLU Doktora Tezi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Prof. Dr. Yahya BULUT Yrd. Doç.Dr. İsmail ÇINAR 2014 Her hakkı saklıdır ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ’NDEKİ ALAN KULLANIM DEĞİŞİMLERİNİN EKOLOJİK PLANLAMA KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Zeynep R. BOZHÜYÜK ARDAHANLIOĞLU PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI ERZURUM 2014 Her hakkı saklıdır T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEZ ONAY FORMU FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ’NDEKİ ALAN KULLANIM DEĞİŞİMLERİNİN EKOLOJİK PLANLAMA KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Yahya BULUT danışmanlığında, Zeynep R. BOZHÜYÜK ARDAHANLIOĞLU tarafından hazırlanan bu çalışma ........./......../........ tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı’nda Doktora tezi olarak oybirliği/oy çokluğu (…/…)ile kabul edilmiştir. Başkan : ........................... İmza : Üye : .......................... İmza : Üye : .......................... İmza : Üye : .......................... İmza : Üye : .......................... İmza : Yukarıdaki sonuç; Enstitü Yönetim Kurulu ........./......../…….. tarih ve . . . . . ./ . . . . . . . . . . . . . . nolu kararı ile onaylanmıştır. Prof. Dr. İhsan EFEOĞLU Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaklardan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak olarak kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir. ÖZET Doktora Tezi FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ’NDEKİ ALAN KULLANIM DEĞİŞİMLERİNİN EKOLOJİK PLANLAMA KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ Zeynep R. BOZHÜYÜK ARDAHANLIOĞLU Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Yahya BULUT Ortak Danışman: Yrd. Doç. Dr. İsmail ÇINAR Akdeniz kıyısında yer alan Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi, özellikle son on yıldır turizm ve kentleşme baskısı altındadır. Bu baskılar, Bölge’nin doğal dokusunda değişmelere yol açmıştır. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki alan kullanım değişimlerinin ekolojik planlama kapsamında değerlendirilmesini amaçlayan bu çalışmada, 1984-2011 yılları arasındaki arazi örtüsü değişimleri 1984, 1995, 2003 ve 2011 yıllarına ait Landsat uydu görüntüleri kullanılarak belirlenmiştir. Kontrolsüz sınıflandırma ile sınıflandırılan uydu görüntüleri, CORINE arazi örtüsü sınıflandırmasına göre altı sınıf olarak sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma işleminden sonra görüntüler, ikili olarak karşılaştırılarak meydana gelen değişimler ortaya konmuştur. 1984-2011 yılları arasındaki toplam değişim sonuçlarına göre; su yüzeylerinde 526 ha, orman alanlarında 1619 ha, maki alanlarında 677 ha, tarım alanlarında 1392 ha ve diğer sınıfında 333 ha azalma, yapay yüzeyler sınıfında ise 4547 ha artış meydana gelmiştir. Sınıflandırma sonrasında meydana gelen değişimler, peyzaj metrikleri ile de değerlendirilmiştir. Çalışmanın son aşamasında Bölge’nin, ekolojik planlama kapsamında ekolojik yönden riskli alanları tespit edilmiştir. Ekolojik risk değerlendirmesinde belirlenen her bir faktör için risk haritaları oluşturulmuştur. Ekolojik risk değerlendirmesi sonuçlarına göre Bölge’nin 7275 ha (%15,45)’i düşük derecede, 22315 ha (%47,38)’i orta derecede, 17510 ha (%37,18)’i ise yüksek derecede risk düzeyine sahiptir. Bölge’nin mevcut alan kullanım durumu ve ekolojik risk haritası karşılaştırıldığında ise değişimin ekolojik riski yüksek olan alanlarda daha fazla yaşandığı sonucuna varılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda Bölge’nin koruma statüsünün özellikle doğal dokunun bozulduğu alanlarda ekolojik planlama kapsamında yeniden değerlendirilmesi, doğal dokunun bozulmadığı ve ekolojik risk değeri yüksek olan alanlarda ise mutlak koruma zonu ile korunması gerektiği tespit edilmiştir. 2014, 296 sayfa Anahtar Kelimeler: Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi, alan kullanım değişimi, ekolojik planlama, ekolojik risk değerlendirmesi, peyzaj metrikleri. i ABSTRACT Doctora Thesis THE EVALUATION OF CHANGES IN THE USAGE OF AREA WITHIN ECOLOGICAL PLANNING IN FETHIYE-GÖCEK SPECIAL PROTECTION AREA Zeynep R. BOZHÜYÜK ARDAHANLIOĞLU Atatürk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Landscape Architecture Supervisor: Prof. Dr. Yahya BULUT Co Adviser: Yrd. Doç.Dr. İsmail ÇINAR Fethiye-Göcek Special Protection Area which is located in the Mediterranean Coast line is under pressure of tourism and urbanisation especially in the last decade. Those pressures caused changes in the natural structure of the area. This study aims to evaluate the usage changes in Fethiye-Göcek Special Protection Area within ecological planning. The evaluation is made for the years between 1984 and 2011. The changes in the land cover were determined for 1984, 1995, 2003 and 2011 by using the Landstat satellite images which belong to year 1984. The satellite images which were classified by using uncontrolled classification system were reclassified under six groups according to CORINE land cover classification system. After classification images were compared and changes were determined. According to results for the years between 1984-2011 a decrease was observed in water surfaces, forest, maquis, and agricultural areas and in other classes. In water class 526 ha, forest class 1619 ha, maquis class 677 ha, agricultural class 1392 ha and in other class a decrease was observed. On the other hand an increase was observed in the artificial surfaces. In artificial surfaces class 4547 ha increase was observed in 27 years. After classification of the results the changes were evaluated by using landscape metrics. In the last part of the study the ecologically under danger places of the area were determined with in ecological planning. According to Ecological risk evaluation, the 7275 ha (15,45%) of the area has low risk, the 22315 ha (47,38%)of the area has medium risk and 17510 ha (37,18%) of the area has high risk. When the recent land usage of the area and ecological risk map were compared it was concluded that the change was seen mostly in areas having high risk. In the light of findings it was determined that the protection status should be re- evaluated in the areas where natural structure was damaged within ecological planning and the areas with the high risk and the areas where natural structure isn’t damaged should be protected with the level of sovereign absolute protection. 2014, 296 pages Keywords: Fethiye-Gocek Special Environmental Protection Area, land use change, ecological planning, ecological risk evaluation, landscape metrics. ii TEŞEKKÜR Oldukça yoğun ve güzel bir süreci tamamlayabilmenin sevinç ve mutluluğunu yaşamaktayım. Tez çalışmam süresince bana her konuda sağladığı desteklerinden ve yardımlarından dolayı danışman hocam Sayın Prof. Dr. Yahya BULUT’a çok teşekkür ederim. Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi fakülte dekanı, Sayın Prof. Dr. Hasan YILMAZ hocama saygılarımla çok teşekkür ederim. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü öğretim üyelerinden Sayın Doç. Dr. Avni BİRİNCİ’ye her tez izleme komitesinde sağladığı katkılarından dolayı çok teşekkür ederim. Yardımcı danışmanım olan Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fethiye A.S.M.K. Meslek Yüksek Okulu Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı öğretim üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. İsmail ÇINAR’a teşekkür ederim. Sayın Öğr. Gör. Nihat KARAKUŞ’a, Ortaca Meslek Yüksek Okulu Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı öğretim görevlilerinden Sayın Öğr. Gör. Serdar SELİM’e, Pamukkale Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı öğretim üyelerinden Sayın Doç. Dr. Murat ZENGİN’e, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Göksun Meslek Yüksek Okulu Mimarlık ve Şehir Planlama öğretim görevlilerinden Sayın Öğr. Gör. Mehmet DENİZDURAN’a, Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı bölümü öğretim üyelerinden Sayın Yrd. Doç. Dr. Nalan DEMİRCİOĞLU YILDIZ’a ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Metin DEMİR’e, Dalaman Anadolu Lisesi Müdürü Sayın Ramazan CAN’a, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğretim üyelerinden Sayın Arş. Gör. Dr. Birsen Kesgin ATAK’a çok teşekkür ederim. Resmi ve özel kurum ve kuruluşlardan Fethiye Belediyesi’ne, Özel Çevre Koruma Kurumu Muğla il Müdürlüğü’ne ve Körfez Haritacılık’a teşekkür ederim. Canım oğlum Hamza Akif’e bu süreçte bana gösterdiği sabır için çok teşekkür ederim. Rahmetli canım babam Prof. Dr. Mehmet Emin BOZHÜYÜK’e ve canım annem Nevim BOZHÜYÜK’e en derin teşekkürlerimi sunarım. Zeynep R. BOZHÜYÜK ARDAHANLIOĞLU Kasım, 2014 iii İÇİNDEKİLER ÖZET.................................................................................................................................. i ABSTRACT ...................................................................................................................... ii TEŞEKKÜR ..................................................................................................................... iii ŞEKİLLER DİZİNİ ......................................................................................................... vii ÇİZELGELER DİZİNİ ................................................................................................... xii 1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 1.1. Korunan Alan Kavramı ......................................................................................... 3 1.1.1. Korunan alanların tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ....................................... 3 1.1.2. Türkiye'deki korunan alan sistemi ...................................................................... 6 1.2. Özel Çevre Koruma Bölgeleri ............................................................................. 10 1.3. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri .................................................... 15 1.3.1. Uzaktan algılama .............................................................................................. 16 1.3.2. Coğrafi bilgi sistemleri ..................................................................................... 18 1.4. Alan Kullanımlarının Sınıflandırılması ............................................................... 20 1.5. Ekolojik Planlama ............................................................................................... 23 1.5.1. Ekolojik risk (hassasiyet) değerlendirmesi ....................................................... 28 1.6. Peyzaj Metrikleri (Peyzaj Strüktür İndeksleri) .................................................... 30 2. KAYNAK ÖZETLERİ ........................................................................................ 36 2.1. Korunan Alanlar Konusunda Yapılmış Çalışmalar ............................................. 36 2.2. Çalışma Alanı ve Yakın Çevresi İle İlgili Olarak Yapılmış Çalışmalar ............. 40 2.3. Ekolojik Planlama ve Ekolojik Risk Konusunda Yapılan Çalışmalar ................ 46 2.4. Peyzaj Metrikleri Konusunda Yapılan Çalışmalar .............................................. 50 2.5. Zamansal Değişim Konusunda Yapılan Çalışmalar ............................................ 53 3. MATERYAL ve YÖNTEM ................................................................................. 58 3.1. Materyal ............................................................................................................... 58 3.2. Yöntem ................................................................................................................ 64 4. ARAŞTIRMA BULGULARI .............................................................................. 77 4.1. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinin Doğal Özellikleri ..................... 78 4.1.1. Coğrafi konum .................................................................................................. 78 iv 4.1.2. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinin toprak özellikleri .................. 79 4.1.3. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin jeolojik yapısı ...................... 92 4.1.4. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin tektonik özellikleri .............. 97 4.1.5. Jeomorfolojik yapı ............................................................................................ 98 4.1.6. İklim ............................................................................................................... 102 4.1.7. Hidroloji ......................................................................................................... 108 4.1.8. Topoğrafik yapı .............................................................................................. 110 4.1.9. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi biyoçeşitliliği ........................... 117 4.1.10. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin doğal ve kültürel kaynak değerleri........................................................................................................ 126 4.2. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri .......................................................................................................... 138 4.2.1. Sosyo-Demografik yapı .................................................................................. 138 4.2.2. Bitkisel üretim ve hayvancılık ........................................................................ 148 4.2.3. Turizm ............................................................................................................ 149 4.2.4. Ekonomik yapı ............................................................................................... 150 4.2.5. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki korunan alanlar .............. 151 4.3. Alan Kullanımlarının Zamansal Değişimi ........................................................ 152 4.3.1. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin tarihsel gelişimi ve değişimi ......................................................................................................... 153 4.3.2. Alan kullanım değişimlerinin uzaktan algılama ile belirlenmesi ................... 189 4.3.3. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde meydana gelen zamansal değişimlerin karşılaştırılması ........................................................................ 201 4.3.4. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde meydana gelen zamansal değişim ve dönüşüm matrisleri ..................................................................... 205 4.3.5. Doğruluk değerlendirmesi .............................................................................. 207 4.3.6. Peyzaj Strüktür İndeksleri (Peyzaj Metrikleri) Analiz Sonuçları ................... 209 4.3.7. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi ekolojik risk değerlendirmesi .. 214 5. TARTIŞMA ve SONUÇ ..................................................................................... 225 KAYNAKLAR ............................................................................................................. 243 EKLER .......................................................................................................................... 257 EK 1. ......................................................................................................................... 257 v EK 2. ......................................................................................................................... 262 EK 3. ......................................................................................................................... 265 EK 4. ......................................................................................................................... 267 EK 5. ......................................................................................................................... 271 EK 6. ......................................................................................................................... 288 EK 7. ......................................................................................................................... 289 EK 8. ......................................................................................................................... 293 EK 9. ......................................................................................................................... 294 EK 10. ....................................................................................................................... 295 ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................. 297 vi ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1. Coğrafi bilgi sistemlerinin genel fonksiyonları .............................................. 19 Şekil 1.2. Peyzaj ekolojisindeki leke, koridor ve matrisler............................................. 28 Şekil 1.3. Ekolojik planlama kapsamında yapılan ekolojik risk (hassasiyet) değerlendirmesinde kullanılan katmanlar ....................................................... 29 Şekil 1.4. Forman (1995)’e göre Mekansal dönüşümün süreçleri ve ekolojik etkileri ... 32 Şekil 3.1. Çalışma alanının konumu ............................................................................... 59 Şekil 3.2. 1984 yılına ait Landsat uydu görüntüsü ......................................................... 60 Şekil 3.3. 1995 yılına ait Landsat uydu görüntüsü ......................................................... 60 Şekil 3.4. 2003 yılına ait Landsat uydu görüntüsü ......................................................... 61 Şekil 3.5. 2011 yılına ait Landsat uydu görüntüsü ......................................................... 61 Şekil 3.6. Temel peyzaj indeksleri ve açıklamaları ........................................................ 68 Şekil 3.7. Topoğrafya risk haritasının oluşturulmasında kullanılan altlık haritalar ........ 70 Şekil 3.8. Toprak risk haritasının oluşturulmasında kullanılan altlık haritalar ............... 71 Şekil 3.9. Toplam ekolojik risk haritasının oluşturulmasında kullanılan altlık haritalar ........................................................................................................... 72 Şekil 3.10. Yöntem akış şeması ...................................................................................... 76 Şekil 4.1. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi büyük toprak grupları haritası . 81 Şekil 4.2. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi arazi kullanım kabiliyet sınıfı haritası ............................................................................................................ 84 Şekil 4.3. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi arazi kullanım kabiliyet alt sınıfı haritası ................................................................................................... 86 Şekil 4.4. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi erozyon haritası ....................... 88 Şekil 4.5. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi toprak derinliği haritası............ 90 Şekil 4.6. Fethiye ve yakın çevresi genelleştirilmiş tektonostratigrafik sütun kesiti ...... 91 Şekil 4.7. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi jeoloji haritası .......................... 95 Şekil 4.8. Fethiye ve yakın çevresinin jeomorfoloji haritası (Can 2010). .................... 100 Şekil 4.9. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi sıcaklık haritası ...................... 103 Şekil 4.10. Aylık ortalama yağış grafiği ....................................................................... 104 Şekil 4.11. Ortalama günlük toplam güneşlenme süresi (Dinler 2014) ........................ 105 vii

Description:
ALAN KULLANIM DEĞİŞİMLERİNİN EKOLOJİK PLANLAMA . Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı bölümü öğretim diyabaz, onun altında ise Trias, Kretase ve Permiyen serileri gelmektedir.
See more

The list of books you might like

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.