Table Of Content

Maciej Potępa Fenomenologia faktycznego życia M H artin eidegger Maciej Potępa Fenomenologia faktycznego tycia M H artin eidegger Warszawa 2004 Maciej Potępa Fenomenologia faktycznego życia Martin Heidegger Opiniował: Prof. dr hab. Cezary WODZIŃSKI IFiS PAN, Warszawa Printed in Poland © Copyright by Maciej Potępa, Warszawa 2004 Projekt okładki, opracowanie graficzne, skład i łamanie: Mgr inż. Adam POLKOWSKI Wydawca: G ENESSIS, Warszawa Druk: Paper & Tinta ISBN 83 - 919686 -1-8 Spis treści SPIS TREŚCI................................................................................................5 WSTĘP..........................................................................................................9 CZĘŚĆ PIERWSZA MARTINA HEIDEGGERA ANMERKUNGEN ZUR JASPERS' „PSYCHOLOGIEDER WELTANSCHAUUNGEN“................................15 I. WCZESNE WYKŁADY FREIBURSKIE...............................................................15 II. Idea fenomenologii w Anmerkungen zu Karl Jaspers’ „Psychologie der Weltanschauungen“..........■............................21 CZĘŚĆ DRUGA IDEA FENOMENOLOGII W WYKŁADACH HEIDEGGERA Z 1919/20 ROKU GRUNDPROBLEME DER PHÄNOMENOLOGIE (PODSTA WOWE PROBLEMY FENOMENOLOGII)............................41 III. Podstawowe charaktery faktycznego życia......................41 IV. Fenomenologia jako nauka pierwotna o życiu....................46 CZĘŚĆ TRZECIA DASEIN I HERMENEUTYKA W WYKŁADACH HEIDEGGERA Z 1923 ROKU ONTOLOGIE. HERMENEUTIK DER FAKTIZITÀT {ONTOLOGIA. HERMENEUTYKA FAKTYCZNOŚCI)..........................57 V. Pojęcie hermeneutyki w Byciu i czasie........................................57 VI. Pojęcie faktyczności Dasein w wykładach Hermeneutik der Faktizitàt {Hermeneutyka faktyczności) z 1923 r..................59 CZĘŚĆ CZWARTA UWAGI HEIDEGGERA NA MARGINESIE ARTYKUŁU HUSSERLA DO ENCYCKLOPAEDIA - BRITANNICA*.....................75 VII. Idea fenomenologa psychologicznej.....................................75 Vili. Idea fenomenologii transcendentalnej...............................88 IX. Heideggera krytyka fenomenologii Husserla....................91 CZĘŚĆ PIĄTA TRANSCENDENTALNA FENOMENOLOGIA HUSSERLA..........109 X. Pojęcie redukcji fenomenologicznej....................................109 XI. Czyste Ja....................................................................................121 XII. Ja osobowe................................................................................125 XIII. Monada i problem idealizmu..................................................128 XIV. INTERSUBIEKTYWNOŚĆ A IDEALIZM........................................................131 CZĘŚĆ SZÓSTA PODMIOT IINTERSUBIEKTYWNOŚĆ W FILOZOFII WCZESNEGO HEIDEGGERA.............................................................141 XV. Koncepcja podmiotu w Byciu i czasie..................................141 XVI. Problem intersubiektywności.........................................161 CZĘŚĆ SIÓDMA CIERPIENIE I ŚMIERĆ W FILOZOFII KARLA JASPERSA.......169 XVII. Pojęcie światopoglądu.......................................................169 XVIII. Cierpienie jako wspólny moment sytuacji GRANICZNYCH............................................................................................174 XIX. Pojęcie sytuacji granicznych: walki i śmierci..............181 XX. ŚMIERĆ JAKO SYTUACJA GRANICZNA w Existenzerhellung (Rozjaśnianie egzystencji).............188 CZĘŚĆ ÓSMA ŚMIERĆ W ONTOLOGII FUNDAMENTALNEJ MARTINA HEIDEGGERA........................................................................................201 XXI. Umiejscowienie egzystencjalu „bycia ku śmierci” W STRUKTURZE BYCIA I CZASU...........................................................201 XXII. Egzystencjalna analiza śmierci.....................................208 XXIII. Fenomen prawdy a bycie ku śmierci...............................236 XXIV. Wybieganie ku śmierci jako struktura EGZYSTENCJALNA DASEIN.................................................................243 XXV. ŚMIERĆ, SUMIENIE I ROZSTRZYGNIĘCIE.........................................248 CZĘŚĆ DZIEWIĄTA KRYTYKA HEIDEGGERA POJĘCIA ŚMIERCI: LÉVINAS, SARTRE, SCHULZ..............................................................267 XXVI. Emmanuel Lévinas......................................................267 XXVII. Jean-Paul Sartre.........................................................288 XXVIII. Walter Schulz..............................................................290 PRZYPISY................................................................................................293 BIBLIOGRAFIA......................................................................................357 Wstęp Zapewne dla wielu czytelników nie ulega wątpliwości, że Martin Heidegger należy do naczelnych postaci filozoficznych w XX wieku. Jego filozofia, zwłaszcza dzieło Sein und Zeit {Bycie i czas, 1927 r.) oddziałało nie tylko na takie kierunki, jak fenomenologia, filozofia życia, hermeneutyka, filozofia egzystencji, filozofia języka, postruktu- ralizm i postmodernizm, ale także wywarło wpływ na różne dziedziny nauki - na psychiatrię, pedagogikę, literaturoznawstwo, ewangelicką i katolicką teologię. Jednak zapewne już nie tak wielu czytelników wie, że opublikowane w 1927 roku dzieło Sein und Zeit było ukoro nowaniem programu filozoficznego wypracowanego już wcześniej, bo w wykładach prowadzonych w latach 1919-1923 we Freiburgu, a potem w Marburgu w 1923-1927. Wśród interpretatorów myśli Heideggera istnieje zgodność co do tego, że między pracą habilitacyjną Heideggera Die Kategorien-und Bedeutungslehre des Duns Scotus z 1915 roku, a publikacją Sein und Zeit w 1927 roku, na szczególną uwagę zasługują wczesne wykłady freiburskie, w które uzyskaliśmy wgląd dopiero nie tak dawno, dzięki stopniowej ich publikacji w Ge- samtausgabe. Niezależnie od tego, czy rację mają ci, którzy w Byciu i czasie dostrzegają ukoronowanie stopniowo postępującego rozwoju filozofii Heideggera, czy też ci, którzy uznają je za porzucenie wcze śniej zarysowanego programu i za jego nie w pełni dojrzałą realizację, to wszyscy zgadzają się co do tego, że wykłady freiburskie miały przełomowe znaczenie dla myśli Heideggera. Na czym ono polega? Po raz pierwszy Heidegger rozwinął w nich fenomenologię faktycznego-historycznego życia. Zarówno wykłady freiburskie, jak i marbur- skie ukazują, że program zradykalizowanej fenomenologii wyłożonej w Byciu i czasie został wypracowany przez dziesięciolecie. Heidegger przygotował w nich przemyślenia, które w pełni zostały zaprezento wane dopiero w Byciu i czasie. Wykłady freiburskie świadczą o tym, że jego myśl kształtowała się pod wpływem polemiki z filozofią neo- kantyzmu Rickerta i Natorpa, z filozofią życia Diltheya, z egzysten cjalną filozofią życia Jaspersa oraz z fenomenologią Husserla. 10 Fenomenologia faktycznego życia - Martin Heidegger W centrum książki stawiam wczesną filozofię Heideggera i jej związki z filozofią Dasein wyłożoną w Byciu i czasie. Przy rekon strukcji filozofii „faktycznego życia” (faktisches Leben) oparłem się na dwóch źródłach: niepublikowanej za życia Heideggera recenzji z książki Karla Jaspersa Psychologie der Weltanschauungen (Psycho logia światopoglądów), która powstała w latach 1919 - 20 i na niektó rych jego wczesnych wykładach wygłoszonych we Freiburgu w latach 1919 - 1923. Recenzję z książki Jaspersa, opublikowaną w Wegmarken (Znaki drogi) w 1964 r. po tytułem Anmerkungen zu Karl Jaspers’ „Psychologie der Weltanschauungen” wybrałem dlatego, że przedsta wiając po raz pierwszy w polemice z Jaspersem swoją filozofię faktyczno-historycznego życia Heidegger posłużył się metodą destrukcji (Destruktion), która na stałe weszła do kanonu metody fenomenologii zradykalizowanej. Zarówno w wykładach freiburskich, jak i marbur- skich, a później w Byciu i czasie metoda destrukcji jest niezbędnym momentem egzystencjalnego rozumienia, dzięki któremu fenomenolo gia może wyłożyć w sposób hermeneutyczny ontologiczną strukturę Dasein. Do rekonstrukcji filozofii faktycznego życia oprócz już wspomnianej recenzji posłużyły mi przede wszystkim dwa wykłady: Grundprobleme der Phänomenologie (Podstawowe problemy fenome nologii) z 1919 roku i wykład Ontologie. Hermeneutik der Faktizität (Ontologia. Hermeneutyka faktyczności) z 1923 roku. Wykład pierw szy jest ważny dlatego, że Heidegger podjął w nim próbę wypracowa nia własnego oryginalnego języka filozoficznego, w którym w zarysie obecny jest już program fundamentalnej ontologii życia, który w Byciu i czasie zostanie przekształcony w ontologię fundamentalną Dasein. Wybór drugiego wykładu został podyktowany tym, że Heidegger po raz pierwszy powiązał w nim ideę fenomenologii z hermeneutyką, przedstawiając w zarysie koncepcję hermeneutyki Dasein, którą w pełni rozwinął dopiero w Byciu i czasie. Wykład ten zrobił ogromne wrażenie na Gadamerze i niewątpliwie oddziałał na jego koncepcję hermeneutyki filozoficznej, rozwiniętej w pełni w Prawdzie i metodzie. Z wielowymiarowego horyzontu problemowego, w jakim poruszała się filozofia faktycznego życia, za przedmiot analizy wybrałem stosu nek do fenomenologii Husserla, ponieważ jestem przekonany, że żary-