Table Of Content

Johann Wolfgang von Goethe Faust Johann Wolfgang von Goethe Faust Çeviren: İclal Cankorel Johann Wolfgang von Goethe (Frankfurt, 1749 - Weimar, 1832): Goethe, varlıklı bir aileden gelen babası tarafından Aydınlanma düşüncesinin ideallerine göre yetiştirildi. Küçük yaşta Fransızca, Latince ve Eski Yunanca öğrendi, güzel sanatlar ve tiyatroyu tanıdı. 1765’de hukuk eğitimine başladı. 1774’te yazdığı ilk romanı Genç Werther’in Acıları (Die Leiden des jungen Werther) gerek anlatımı gerek duygularının coşkunluğu ve çağdaş gençliğin duygu ve düşüncelerini yansıtmaktaki başarısıyla evrensel bir üne kavuştu. Bu kitap, Avrupa’da elden ele dolaştı. Goethe, 1775’de Weimar Dükü tarafından elçilik danışmanlığına atandı ve Weimar kasabasını yıllar içinde bir kültür kenti haline getirdi. 1782’de “von” unvanını aldı. 1786’daki İtalya’ya ünlü seyâhati Goethe’nin ‘yeniden doğuşu’ sayılır. Tüm yaşamı boyunca üzerinde çalıştığı Faust, dünya klasikleri arasında bir başyapıttır. Goethe, yalnızca edebiyatla değil eğitim, doğa bilimleri ve felsefe de içinde olmak üzere pek çok konuyla yakından ilgilendi ve birçok düşünürü etkiledi. Nietzsche hayatı boyunca Goethe’ye saygı duymuş ve halefi olarak onu selâmlamıştır. Hugo von Hoffmansthal, 1922 yılında şunları yazar: “Goethe, eğitim temeli olarak bütün bir kültürü teşkil etmektedir”. Thomas Mann ise Goethe’ye karşı büyük bir sempati beslemiştir. Sadece yazar kimliğine değil, aynı zamanda tüm alışkanlıkları ve karakter özelliklerine hayran kalmıştır. © Tüm hakları Doğu Batı Yayınları’na aittir. Almanca’dan Çeviren İclal Cankorel Yayına Hazırlayanlar Taşkın Takış Mirze Mehmet Zorbay Harun Ak Kapak Tasarımı Özgür Demir Kapak Resmi Çerçeve: De Studio Literarumdan detay, Çizim: Orance Fine, (1536). Butsch, A. F., Die Bücher-Ornamentik Der Renaissance, (1881). İç resim: Faust ve Mephisto’nun Şeytanî Antlaşmasından detay, Julius Nisle. Johann Wolfgang Goethe, Faust, Der Tragödie Erster Teil, mit Illustrationen aus drei Jahrhunderten. Baskı Cantekin Matbaacılık Aralık 2011 Doğu Batı Yayınları Yüksel Cad. 36/4 Kızılay-Ankara Tel: 0 312 425 68 64-425 68 65 e-mail: [email protected] www.dogubati.com Sertifika No: 15036 ISBN: 978-975-8717-77-4 Doğu Batı Yayınları-73 Edebiyat-11 ÖNSÖZ 1749 yılında Frankfurt’ta dünyaya gelen Johann Wolfgang von Goethe, içerik ve biçim bakımından sadece Alman Edebiyatının değil aynı zamanda dünya edebiyatının da en önemli eserlerin den biri olan iki bölümlük Faust trajedisini yazmaya başladığın da henüz yirmili yaşların başlangıcındaydı. 60 yılda tamamla nan bu manzum trajedi, yazarının gençlik, olgunluk ve yaşlılık dönemlerinin izlerini taşır. Goethe, 16.2.1788 tarihinde Dük Karl August’a yazdığı mektupta, o tarihe kadarki hayatının tümünü kapsadığını söylediği Faust konusuna ilk eğildiği za manlar henüz “Deha Çağı” da denilen Sturm-und-Drang akımı hüküm sürmekteydi. Gerçekten de kitaplardan edindiği bilgilerle yetinemeyen bi‐ lim adamı Faust, coşkulu, genç Goethe’nin bir aynasıdır. Öz‐ nel, tutkulu bir kalemden çıkan birinci bölüme karşılık ikinci bölümde öznellikten söz etmek doğru olmaz. Yıllar içinde ya‐ zarının olgunlaşan fikirleri ile birlikte daha yüce, daha geniş, daha aydınlık ve tutkusuz bir âlem sunulur. Aynı şekilde birinci bölüm Faust ve Gretchen figürleri etrafında yoğunlaşan bir olay örgüsü çerçevesinde birbiriyle bağlantılı bir bütün olarak gelişirken ikinci bölümün konuları arasında uyum ve tutarlılık görülmez. Kurmaca gerçeklikteki Faust karakteri de böylece süreklilik sağlamaya ve değişik dünya görüşlerini sergilemeye yarayan bir araca dönüşmüştür. Sturm-und-Drang’ın genç Goethe’sinin hezeyanlarının dinmesiyle birlikte ikinci bölümün üslûbu da değişmiştir. Trajedinin kahramanı Faust, toplumsal ve tarihsel niteliklerin ön plana çıktığı beş farklı alanda (impa rator Sarayı - Homunkulus ve Klasik Walpurgis Gecesi - Helena - iç Savaş - Toprak Kazanma) gösterilir. Goethe’nin olgun laşan düşüncelerinin paralelinde, başkaldırıcı ruhtan uzaklaş mış, mevcut yasalara saygı duyması beklenen, Klasik Çağ’ın hayat felsefesine uyan yeni bir kahraman yaratılmıştır. 25 sahneden oluşan birinci bölüm ile 5 sahneden oluşan ikinci bölümü, olaylar dizisi ve söz konusu sahnenin eser için‐ deki fonksiyonu bakımdan değerlendirmek eseri yorumlama‐ mızda yardımcı olacaktır. “İthaf”: Eserin otobiyografik boyutu. Goethe’nin Faust’u ilk yazmaya başladığı yılları ve onun ha‐ yat hikâyesini kapsar. “Tiyatro’da Ön Gösteri”: Eserin sanatsal boyutu. Tiyatro müdürü, yazar ve oyuncular gezici tiyatro kumpan‐ yasında oyun öncesi aralarında yaptıkları konuşmada ideal bir tiya tro eserinin nasıl olması gerektiğini tartışırlar. “Gökte Ön Konuşma”: Metafizik boyut. Başmelekler yaradılışı överken, diğer yandan Tanrı ve Mep- histo arasında geçen konuşmada insanın değeri konusunda karşıt fikirler çarpışmaktadır. Gökte, melekler ve Tanrı katında yapılan anlaşmanın örneği yeryüzünde gerçekleşecek, Faust denek taşı olarak kullanılacaktır. Bu ilk üç sahneden sonra asıl oyun, tragedyanın birinci bö‐ lümü başlar. “Gece”: Faust’un bilgiye susamışlığı ve ruhundaki buhranlar. Gotik tarzda bir odada gece geç saatlere kadar çalışan Faust, kitap bilgisi ile tatmin olmaz ve dünyanın özünün ne oldu‐ ğunu anlamak için kendini büyüye adamaya karar verir. Ümit‐ sizliğe kapılarak zehir şişesine elini uzattığı anda çalan Paskal ya çanları ile yeniden hayata döner. “Şehrin Girişi”: Faust’un farklı yaşam biçimleriyle tanışması. Paskalya gezisine çıkan insanların mutluluğu, Faust’un hu‐ zursuz, arayış içindeki ruhuna tezat teşkil eder. Halkın kendisi ne yönelttiği övgüler onun eski hatalarını ve yetersizliğini hatırlamasına sebep olur. “Çalışma Odası I”: inkarcı ruh Mefisto, Faust’un anlaşma önerisini erteler. Faust İncil’i kendi yorumuyla tercüme eder. “Başlangıçta söz vardı” cümlesine “söz” yerine “eylem”i yerleştirir. Mefisto ken dini tanıtır. “Çalışma Odası II”: insanın çaba ve zevk arasındaki bocala‐ masına değinilir. Faust ile Mefisto arasında anlaşma imzaladıktan sonra yol‐ culuğa çıkmaya hazırlanılır. “Auerbach Meyhanesi”: Faust’un şeytanla çıktığı gezinin ilk durağı. İçki âlemindeki öğrencilerin kaba saba şakaları ve Mefisto’ nun sihirbazlık numaraları Faust’un seviyesinin altındadır. “Cadı Mutfağı”: Gretchen ve Faust’un ikinci bölümde karşı‐ laşacağı Helena’nın önceden anılması. Büyücülerin kendine sunduğu içki ile 30 yaş gençleşen Faust, Helena’nın sihirli aynadaki görüntüsü karşısında kendin den geçer. Bu sahne, yaşlı âlimin gençleşmesi için gerekli bir geç iştir. “Sokak”: Faust’un şeytanla gezisinin ikinci durağı. Faust sokakta gördüğü Gretchen’e laf atar. Birleşmeleri için aralarındaki tek engel kızın masumiyetidir. Mefisto’nun yardı mına ihtiyaç duyar. “Akşam”: Faust-Gretchen ilişkisi ilerlemektedir. Gizlice Gretchen’in odasına giren Faust’un şehvet hisleri duygusallık ve sevgiye dönüşür. Faust’tan etkilenen Gretchen “Thule’de bir kral vardı” şarkısını söyler. Mefisto’nun himaye sindeki mücevher kutusunun baştan çıkartıcı gücü. “Gezinti”: Mefisto’nun hayâl kırıklığı. Gretchen’in annesi mücevherleri kiliseye hibe eder. Faust, Mefisto’dan yeni hizmetler bekler. Olaylar yavaşlar. Kiliseye taşlamalar. “Komşu Kadının Evi”: Marthe’nin çöpçatanlık planları. Gretchen’in yeni mücevherleri Marthe’nin tavsiyesi uyarınca kızın annesinden saklanır. Mefisto, Marthe’ye kocasının ölüm (!) haberini getirir ve Faust’un yalancı şahitliğini talep eder. “Sokak II”: Yalancı şahitlik. Faust, yalancı şahitliğe yanaşmaz. Mefisto, diğer yalan ye‐ minleri (aşk vaatleri vs.) hatırlatır. Başka çaresi olmadığı için Faust kendini olayların akışına bırakır. “Bahçe”: Faust ve Gretchen ilişkisinin zirvesi. Marthe ve Mefisto birlikte gezintiye çıkarlar. Gretchen’in mahcubiyeti ve Faust’un heyecan içinde aşkını ilân edişi. Mart-he’nin, Mefisto’yu birleşmeye zorlaması. Bu iki çiftin masumi yetinin, saf aşklarının (Faust-Gretchen) ve âdiliğinin (Mefisto -Marthe) karşılaştırılması. “Bahçede Bir Kulübe”: Faust - Gretchen ilişkisi ilerler. Gretchen de artık Faust’a karşılık vermeye başlar fakat dav‐ ranışlarının annesinin ahlâk anlayışına uymayacağını düşüne‐ rek kendini frenler. “Orman ve Mağara”: Olay akışında duraksama. Kendine dönüş ve tefekkür Faust’un Ulu Ruh’a minnet duası. Arzudan zevke yönelen ruhunun yeniden tatminkârsızlığa sürüklenmesi işlenir. Insan- lıktan çıkmış, gayesiz ve huzursuz Faust, Gretchen’in akıbetini önceden hisseder ve buna rağmen kendini kadere terk eder (Ey cehennem, böyle bir kurban gerekmiş sana!) “Gretchen’in Odası”: Duraksama. Gretchen’in ruh hali. 17. sahnenin tamamlanması. Felâketin ön habercisi olarak melan koli. Tek başına çıkrık başında oturan Gretchen, Faust’a duydu ğu melankolik aşkını “Kalmadı huzurum/Ağırlaştı yüreğim” şarkısı ile ifade eder. “Marthe’nin Bahçesi”: ilişkilerin zirvesine ulaşılmıştır. Gret‐ chen Faust ile birleşmeye ruhen hazırdır. Kiliseye bağlı dindarlık ile Faust’un serbest anlayışı çarpışmaktadır. Anneye verilen öldürücü uyku ilacı ile suçlu durumuna girerler. Gretchen, Faust’un dinî anlayışlarından tedirgin olur. Fa‐ ust’un tümtanrıcı inancı karşısında Gretchen’in kuşkuları. Mephisto’yu görünce olacakları sezer ve ürperir. Gece buluş‐ mak üzere sözleşirler ve anneye uyku ilacını verirler. “Çıkrık Başında”: Faust ve Gretchen’in yaşadıkları aşk gece sine dolaylı olarak imâda bulunulur. Bârbelchen’in

Description:

Önce halk efsanelerinde, adı meçhule karışmış ozanlar söylediler bu ateşin hikayeyi. Sonra edebiyatçılar keşfettiler, eski kroniklerin içinde ilginç öyküler ararlarken. Kimler kalemini sivriltmedi ki şeytanla insanın gizli mukavelesini ademoğluna fısıldamak için. Ama içlerinde