Fatih Sultan Mehemmed Han

810 Pages·2019·17.633 MB·Turkish

by  Halil İnalcık

TARll-1
HALiL İNALCIK
iKI KARANIN SULTANI iKi DENİZİN HAKANI KA YSER-l RÜM
FATİH SULTAN MEHEMMED HAN
© TÜRKİYI! iŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2.017
Sertifika No: 40077
EDİTÖR
TAYFUN ULAŞ
GÖRSEL YÖNETMEN
BiROL BAYRAM
DÜZl!LTMENLER
DERYA ÖNDER
ESEN GÜRAY
DiZiNİ HAZIRLAYAN
NECATIBALBAY
GRAFiK TASARIM UYGULAMA
TÜRK.İYE iŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
l. BASIM: KASIM 2.0I9, İSTANBUL
ISBN
978-625-7999-12-0
BASKJ-CILT
DERYA MÜCELLtr SANAYi ncARET LIMtrED ŞIRKEn
VE
MALTEPE MAH. LITROS YOLU FATİH SANAYİ SiTESİ NO: ıı./80-81 TOPKAPI
ZEYTiNBURNU İSTANBUL
Tel: [phone]
Sertifika No: 40514
Bu kitabın tüın yayın hakları saklıdır.
Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şanıyla yapılacak kısa alıntılar dışında gerek
metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yolla çoğalnlamaz,
yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
TÜRK.İYE iŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
İSTİKLAL CADDESİ, MEŞl!LIK SOKAK NO: ı./4 BEYOCLU 34433 İSTANBUL
Tel. [phone]
Faks (0212) 252 39 95
www.iskulıur.com.ır
Halil İnalcık
İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı
Kayser-i Rum
Fatih Sultan
Mehemmed Han
T0RKIYE$BANKASI
KOltOr Yeyınlıırı
iki Karanın Sultanı
İki Denizin Hakanı
Kayser-i Rum
Fatih Sultan Mehemmed Han,
Prof. Dr. Halil İnalcık'ın vefatından önce yayınevimize verdiği
eserlerinden biridir.
Kitabın başlığı da içeriği gibi aynen muhafaza edilmiştir.
Kitabın ismi, Halil İnalcık'ın tercih ettiği şekliyle
Fatih Sultan Mehemmed Han
olarak yazılmıştır.
İÇİNDEKİLER
XIII
Ônsöz
.......................................................................................................
l.BÖLÜM
I. KISIM
A
Osmanh Bizans
ve (1302-1453)
Özet....... ..
...... _ ............. . .......................... .5
Kuşatma (1394-1402)_ . . ....... -- - -...... 7
1.
Kuşatma (1411 Yazı) . . .......... 8
il.
III. Kuşatma (1422 Yazı) . ..9
. .. _
Bizans ve Mogollar...... . ..... 11
Osman Gazi (1299-1324) ve Bizans . . . .
............... ....................................................................... 15
Osman ve Tekfurlar..... . .. . .. . . . 1
.... ......................................................... 5
Batı Türklerinin Genel Saldırısı (1301-1306) .................................................... 16
Uc
Bursa ve İznik Kuşatma Altında,
Türkler İstanbul Boğazı'nda..... ................................................... 17
.
Bursa ve İznik Kuşatması, Bapheus Savaşı
(27 Temmuz 1302) .. . .. 21
... . . . . . _ ...........................
Aydos Kalesi: Kocaeli Fethi'nde Kilit Nokta . . . 27
....................................................... ..................
Osmanlı Gazileri Kocaeli'ne Ne Zaman ve Nasıl Geldiler? 27
Uc ...........
Sultan Orhan (1324-1362) ve Bizans..... . .................................................. .33
Bursa Fethi (1326) _ ................................... ..33
Palekanon Savaşı (1329) ve İznik Fethi (1331). .. ............ 33
İzmit Fethi (1327) .............. _ . .... 37
Karesi Beyliği'nin İlhakı ................... ...38
Orhan ile Kantakuzenos İşbirliği . . . ... . .. . . 40
.................................................. . .. ...... ................
Rumeli'ne Geçiş ve Yerleşme ( 1324-1362) ...... 42
Sultan Murad (1362-1389) ve Bizans..... 45
1.
Çirmen (Sırp Sındığı) Savaşı (26 Eylül 1371) 45
Bizans ve Sırplar Osmanlı Egemenliğini Tanır (1372) ........... 47
Yıldırım Bayezid Dönemi (1389-1402) ve Bizans.. ... ...... .................... .53
.
Haçlılar: Niğbolu Savaşı (25 Eylül 1396) ve
İstanbul Kuşatması ( 1394-1402) ·······-·.53
Niğbolu Bozgunundan Sonra (1397-1402) ............ 64
Timur İstilası (1402), Fetret: Osmanlı Şehzadeleri ve Bizans . . 75
...... .. .....
Murad (1421-1444, 1446-1451) ve Bizans. ... . . .8 1
il.
Taht Mücadelesi (1421-1423) 81
········· ..
Murad'ın İstanbul Kuşatması (1422) .............. 87
il.
Emir Seyyid/Emir Sultan Kimdir?. .... . . ..........9 6
Küçük Mustafa İsyanı . ..........9 9
.....
Murad ve Vassalları . ....................................1 04
il.
Hacı İvaz OlayL .. 106
Bizans ile Anlaşma, Selanik İçin Venedik ile
Savaş (1423-1430) _ 107
B
Fatih ve Fetih
Mehmed Dönemi ve Bizans ......... 115
il. __
ll. Mehmed'in İlk Sultanlığı: 1444-1446...... . .......... 115
1444 Yama Muharebesi'nden Sonra Sultan Mehmed. ............. 123
.
Murad Tahta Döner (1446) . . .... 139
il.
Mehmed Tekrar Tahta Çıkar (1451 Şubat) .... . .........1 52
il.
Karaman Seferi ve Bizans İmparatorunun İstekleri 154
.................................. ....
İstanbul Kuşatması Hazırlıkları_ 158
Rumeli Hisarı İnşası ..... 159
İmparatorun Hazırlığı ..... . .................... 161
.
İstanbul Kuşatması. .................1 65
Kuşatmadan Önce ..............1 65
Agostino Pertusi: Kronoloji, 1439-1453 ......... 167
Kuşatma Kararı İçin Edime'de Büyük Meşveret Meclisi
(1452 ..............1 69
Kaynaklarda Kuşatma Kronolojisi .........1 81
İstanbul Kuşatmasında Kritik Üç Gün: 20-21-22 Nisan 1453 ............... 189
Ak Şemseddin'in Sultan Mehmed'e Yazdığı Mektup ........................................ .190
Günümüz Türkçesiyle Mektubun Metni........................ . .. . . ..... 193
Tarihi Mektubun Yorumu .. 194
Göz Tanığı Tursun Beg'in Gözlemi .............. .... ··- . . .............. 195
Osmanlı Donanması Haliç'te (22 Nisan) .. ....... ··-·· .............1 96
Meşveret Üzerinde İdris-i Bitlisi.. ·-··--· .. . .. 197
Son Meşveret Meclisi, Genel Taarruz Kararı. .. .. ............................. 198
Fetih Üzerinde Gözlemler . . ............................... 201
Nicolô Barbaro'nun Gözlemi..................... . ........ 201
Ancona Konsolosu Benvenuto Raporu . . .................... 203
Theodore Spandounes'in Notları..... . . .. . ..... ..... ... . ..................... 204
Sakızlı Leonardo'nun Raporu . ····-········ ..2 05
Fetih Üzerinde Neşri Tarihi ....................... .... .. .207
Fetihten Sonra.......... ........ . -· . . . .. . .. ... .. . .......... .213
Fethin Akabinde Fatih Sultan Mehmed................... ..................................................2 13
.
Fetih Sonrası: Haziran 1453-6 Ocak 1454............... .. .........2 15
Fatih Sultan Mehmed, Fetih ve İmparatorluk. ..... .. ... 217
c
Fütı1hat İmparatorluğun Kuruluşu
ve ( 1453-1481)
Fütuhat: 1453-148L . ................................................... 227
____ _
Cihan Egemenliği Fikri............. ...... __ .................... 227
İmparatorluğun Kuruluşunda Temel Prensipler . ·-·-·-····· ....... 229
Fiitih'in Fetih Siyaseti ve Yöntemleri. .. ... 233
.____ . .. .
Fethedilen Şehir ve Kalelerde Alınan ilk Önlemler ·-··- .. 237
Sürgün Yöntemi... ........................................ . ...................................................................................... 242
Gaza ve Haçlılar: Osmanlı Devleti ile Batı Arasında
Balkan Sorunu........... . .................................................... 243
Orta Anadolu Meselesi ve Uzun Hasan ile Mücadele.. . .................... 251
Batı'da Venedik ve Macaristan ile Savaşın Alevlenmesi . ........ .........259
.. ...... .
Karadeniz Egemenliği .... .. . . . ........... ........................... . ...... 264
Fatih'in İç Siyaı;eti ve Sonuçları................. ...............- ...... 268
.
Para Üzerinde Alınan Önlemler............ ........................ 271
.
İnhisar ve tltizam Yöntemleri ..................................... . . ...... .272
Yeni Vergilerin Konulması........ . .272
...... _ . .
Bazı Emlak ve Evkafın Kaldırılması (Neshi) ..... ._.272
................
Ekonomik Gelişmeler. ---- . . ..................... ··········- ..274
_ ------ _ .......
Boğazlar'da Egemenlik Kurma Mücadelesi . . . .275
............ .. _ ............
Fatih'in Donanması, Ege'de Harekat (1455-1463) .......................... ..278
Timar İcmal Defterleri'ne Göre Padişah Ne Zaman, Nerede? .285
................
Padişah Ne Zaman, Nerede? (836/1432-881/1476) ....................... 288
il. KISIM
A
İdare ve Kurumlar
Bürokrasi. . ....... .297
Osmanlı Tahrir Sistemi..... .303
Fatih Dönemine Ait Tahrir Defterleri..... . ...................... ..308
Birinci Saltanat Dönemine (1444-1446) Ait Defterler . . ...308
..........
İkinci Saltanat Dönemine (1451-1481) Ait Defterler . .. 309
............
Kanunnameler
Devlet Teşkilat Kanunnamesi ....... ·-········· ...............3 37
Reaya Kanunnamesi...... 357
.. ..... . ...... ... ...... ... . . ....... .......... .. ..................... _ .......
Kanunname-i Sultani ber Muceb-i 'Örf-i Osmani (Seçmeler)...... . . 375
Mehmed ve Bayezid Devirlerine Ait Yasakname ve
il. ll.
Kanunnameler. .... ······ .375
Bursa Şer'iyye Sicilleri'nde
Fatih Sultan Mehmed'in Fermanları. ............ . .. ... 403
.
Fermanlardan Seçmeler . ·-· ···-·--·-· .. . ............................ 407
........
Şarabdar Hamza Bey Mektubu ve Türkçe Özeti. ................... -··········421
B
Maliye ve Para
Fatih Dönemi'nde Maliye İdaresi . . 433
... ....
Htih'in Vakıf Topraklarını Nesh ile Devleti
Miri Topraklar Haline Getirme Politikası... 437
... ...........................................
Promontorio de Campis'te Osmanlı Bütçesi (1475) 441
Osmanlı Para Birimleri .....................4 45
Altın, Akçe, Mangır ........................ 445
Mangır/Mankur: Bakır Sikke.. ..... . ..... 447
.
Osmanlı Altın Sikkesi. ... .. .. 448
Osmanlı Ülkesinde Yabancı Paralar .............. .. ·-·--·-·····- ......... ------ .....4 51
Bizans Paralan . . 451
............
Bizans Hyperpyronu: Osmanlı Kızılı . 451
............. ............... __ ..............
İtalyan Paralan. .. ·-·-- ....... ___ .... ... ............. ........ . ........... 452
Floransa'nın Altın Florini... . ....... .. ... 453
. ..... _____ _ ____ ..
Genel Bir Problem: Altın mı Gümüş mü?. .............. .. ...................................... ....... 457
.
c
Fatih Dönemi Üzerinde Kaynaklar
Osmanlı Kaynakları.... .. .. . ..... ...... -· . .. ···································· 473
Tursun Beg.. .. .... 473
Kaşifi, cazaname-i Rum. 474
. ...... ... __ _ ............
Düsturname-i Enveri................. .......4 75
.
Aşıkpaşazade .. .... . . ... 476
.......... __ ....... ........................
Mehmed Konevi. ..... .. .... ....................4 77
.
Anonim Tevılrih-i Al-i Osman ve Menakıbname Geleneği.. . .......... 479
.
Anonim Tevılrih-i Al-i Osman..... .............................. ... ..4 81
.
Friedrich Giese Anonimleri.. ............... ...................... ... ..... .. ... ......... 484
.
Sıdki Çelebi ...... 485
_____
Oruc Tarihi.. . ............ 488
__ _
Tevılrih-i Al-i Osmıln'ın Geniş Edebi Derlemeleri... .. .... 491
....
Neşri. ............4 92
...
İdris-i BitlisL. ....... .. .. 492
.
Kemal Paşazade ....... .. 494
.. ..... ... _
Çağdaş Yabancı Kaynaklar ........................................ ............... 497
Bizans Kaynakları .......... 497
il. Manuel Üzerinde Nevra Necipoğlu'nun Görüşleri. ...... . . .... 498
Yorgios Sfrancis. ............. .. ..... 500
.
Kritovoulos ·-·--· ............ ... .... .... ................................ . ......................... 501
Georgios Amirutzes........ .. .............................. .............. 503
..... ..... .. ..... ..
Spandounes 505
...................................................................................................................................................................................
Laonicos Chalkokondyles
(1423-1490).... . ............ 507
İtalyan Kaynakları
. .................. .. .................. .. . . ... .509
.
Cyriacus d'Ancona......
510
Gian-Maria Angiolello .....
.511
. .
Ioacopo de Promontorio de Campis..........
.. .511
Francesco Filelfo..
.. .. 514
Venedikli Ressam Gemile Bellini .. .. ...
.515
......._ ..
Konstantin Mihailoviç Bartholomaeus
. . ............... .517
...
Konstantin'in Gözlemleri
(1455-1461) .517
.................................................... ..........
Venedik Belge Koleksiyonları.....
........................................ .523
.
BÖLÜM
il.
ARAŞTIRMA VE İNCELEMELER
Osmanlı Tarihçiliğinin Doğuşu.....
.. ... .527
Tursun Beg, Historian of Mehmed the Conqueror's Time....
. ................. 549
Tursun Beg's Work . . ....
. . . . 560
. ........ ...
Tursun Beg'in Tarih-i Ebu'l-Feth Adlı Eseri Hakkında...... .. ........................... 567
Özet ... .
.. ...567
.. ...
Giriş ..................
........ .570
.
. Sultan Mehmed Gazi'nin Tahta Çıkması (s. 32-40) ve
Karaman Seferi .
Boğaz-Kesen (Rumeli) Hisarı'nın İnşası (s.
36-41)
Kostantiniyye'nin Fethi (s. .. . . ........ . . ..
41-58) . .. .. ...
. . ........ ..... ... . ......
İstanbul'un İmarı (s.
51-63) .. .575
İnoz (Enez) Kalesi'nin ve Taşoz'un Fethi
.... 578
Belgrad Seferi (s.
63-68) ...... 579
Sultan'ın Mora Seferi, Mahmud Paşa'nın
Sırbistan'a Gönderilmesi..................
........................ 580
.
Fatih'in Mora'run Tamamını Fethi ve Tekfurunu Ele Geçirmesi . ...
.582
...
Semendire Fethi
. ...... .583
.
İsfendiyar Vilayeti'nin ve İsmail Bey'in İtaat Göstermesi .....
Fethi ......... .583
Koyun-Hisar Fethi ve Uzun Hasan'a İhtarda Bulunulması . .......
. .584
.. ... ...
Eflak Beyi Kazıklı Voyvoda'ya Karşı Sefer ..
.585
........