Farmakoloji Ek Not PDF
Preview Farmakoloji Ek Not
TUSWORLD FARMAKOLOJİ - EK NOT GENEL FARMAKOLOJİ • Absorbsiyon-Peristaltizm: Absorbsiyon hızı; mide boşalma hızı ile ilişkilidir. Absorbsiyon miktarı ise daha çok ilacın ince bağırsaklarda kalış süresi ile ilişkilidir. Cmax ve Tmax; özellikle absorbsiyon hızı hakkında bilgi verir. EAA ise; özellikle absorbsiyon miktarı hakkında bilgi verir. • P-glikoproteinler: İntestinal epitel, hepatosit, renal proksimal tübül, beyin-kan bariyeri, testis-kan bariyeri ve plasentada yoğun bulunurlar. Enerji (ATP) harcarlar. Aktif transport örneğidirler. • Lipofilite-İyonizasyon: Asit ilaç, asit ortamda iyonize olamaz (Noniyonize, yani lipofilik formda bulunur). Asit ilaç, bazik ortamda iyonize olur (İyonize, yani hidrofilik formda bulunur). • İyon tuzağı: Ortamlar arası pH farlılığı nedeniyle bir ilacın iyonize olduğu ortamda birikmesidir. • İlaç uygulama yolları-İntravenöz: Lipifilitesi çok yüksek ilaçlar için kötü seçenektir. hidrofilik ve geniş hacimli ilaçlar için uygundur. Hızla sistemik etki oluşturmak için idealdir. • İlaç uygulama yolları-Oral: En fazla karaciğerde presistemik eliminasyon ihtimalinin olduğu yoldur. • Biyoeşdeğerlilik: Aynı aktif molekülü içerir. Ancak farklı inaktif katkı maddesi içerebilirler. Aynı farmasötik şekile sahip olmalıdır. Aynı dozu içermelidir. Aynı yoldan alınmalıdır. Benzer veya eşit (%80 - %125) biyoyararlanıma sahip olmalıdır. • Presistemik eliminasyona uğrayan ilaç: Tok karna alınınca genellikle biyoyararlanımları artar. • Redistribüsyon: Bu ilaçların etki yerinde istenen konsantrasyona ulaşabilmesi için genellikle intravenöz veya inhaler uygulanması gerekir. • Sanal dağılım hacim hesabı: Sanal dağılım hacminin; gerçek değerle aynı olabilmesi için biyoyararlanımın tam, dağılımın homojen, sekestrasyon ve eliminasyonun hiç olmaması gerekir. • Normal Vücut Dağılım Hacimleri: Tüm vücut sıvısı: 0,6 L/kg (Küçük ve suda eriyen etanol ile ölçülür) Ekstraselüler sıvı: 0,2 L/kg (Büyük ve suda eriyen gentamisin ile ölçülür) Plazma: 0,04 L/kg (Büyük protein yapıdaki antikorlar ile ölçülür) Yağ doku: 0,2-0,35 L/kg (Yüksek lipofiliteye sahip diazepam ile ölçülür) Kemik: 0,07 L/kg (Bazı iyolar ile (Florid, Kurşun) ile ölçülür) • Dağılımda Yaş ve Cinsiyette ‘Kas/Adipoz doku oranı’: Erkeklerde kadınlara göre daha yüksektir. Gençlerde yaşlılara göre daha yüksektir. • Metabolizma: Genellikle önce faz I rekasiyonları ile inaktive edilir, sonra faz II reaksiyonları ile konjuge edilir (hidrofilikleşir). Ancak bu şart değildir. Aslında her türlü yol; bir ihtimaldir. Önce faz II, sonra faz I gelişebilir. Sadece faz I veya sadece faz II de gerçekleşebilir. Faz I ile ilaçlar aktive de olabilir (ön-ilaç örneğinde olduğu gibi). • Mikrozomal enzimler: CYP2C19; klopidogreli, aktif formuna dönüşütürür. CYP19A1; aromotaz enzimi olarak da bilinir ve testosteronu; dihidroksitestosterona dönüştürür. CYP2D6; Tamoksifeni aktif şekline dönüştürür. • Mikrozomal enzimlerde hem inhibisyon hem de indüksiyon yapabilen ilaçlar: Omeprazol, Fenilbutazon, Ritonavir, İzoniazid • Vücutta Çok Düşük Oranda Metabolize Edilen İlaçlar: Furosemid, Gabapentin, Pregabalin, Penisilin, Aminoglikozid, Lityum, Nitröz oksit, Xenon • Renal eliminasyon: Tübüler salgılanma; aktif transport örneğidir. Taşıyıcı genellikle vardır, doygunluk vardır. İlaçların plazma proteinlerine bağlı olmasında etkilenmez. • Yetim İlaç: Çok nadir sayıda kişide gözlenen (200 binden az) hastalıklar için kullanılan ilaçları tanımlar. Patent süreleri çok uzundur. Piyasa değerleri yoktur. • Hücre içi reseptörler: Etkileri geç başlar. Çünkü etkilerinin başlayabilmesi için; genellikle yeni protein sentezine varana kadar pekçok basamağın oluşması gerekir. • Toll-Like Reseptörler (TLR): Hematopoetik hücrelerin membranında yoğun bulunurlar. Bakteri, fungus, virus, mikoplazma vetoksoplazma gibi patojenlerin bağlanabildiği reseptörlerdir. Doğuştan gelen bağışıklık sisteminde anahtar rol oynarlar. Patojenler ile ilişkili moleküler paternlerin tanınmasında görevleri vardır. TLR2: Gram pozitif bakteriler bağlanır. TLR3: Viruslar bağlanır. TLR4: Gram negatifbakteriler bağlanır. TLR7 ligandı olan immünmodilatör ilaç: İmiquimod tarafından uyarılır. • İnvers agonist örnekleri: Metoprolol (beta reseptör için), Beta-karbolin (GABA-A reseptörü için), Rimonabant (Kannabinoid reseptörü için) • Potens parametresi: Parsiyel agonistlerin hem pD2 hem de pA2 değeri vardır. pD2 veya pA2’nin yüksek olması, potensin yüksekliği anlamına gelir. (pD2= -log EC50) • Taşiflaksi: Dozu arttırmak; etkiyi geri döndürmez. Genellikle doping ilaçlarında gözlenen bir durumdur. • Allosterik Modülatör: Agonistin bağlandığı yerden farklı bir yere bağlanarak (reseptörün konfigürasyonunu değiştirerek); reseptörün agoniste verdiği cevabı değiştirirler. Tek başlarına efikasite değerleri yoktur. İnhibitör veya aktivatör (potansiyel artışı) niteliğinde olabilir. Örnek: GABA-A reseptöri üzerinde benzodiazepinlerin etkisi • Ames testi: İlacın bakteri DNA’sında hasar oluşturma riskinin (mutajenite) araştırıldığı deneylerdir. Deney için genellikle Salmonella (veya E. coli) kullanılır. • Faz I deneylerde: Tehlikeli ilaçlarda (antineoplastik) sağlıklı gönüllü yerine hastalar kullanılır. • Faz III deneyler: Bu faz sonunda ilaç için ruhsat başvurusu yapılır. Ruhsat; bir ilacın kullanım yaş aralığını, dozunu ve endikasyonunu sınırlandırır. Eğer bunlarda bir değişiklik (genişleme) olacaksa yeni ruhsat gerekir. Faz IIIA ruhsat öncesi, faz IIIB ruhsat başvuru sonrası dönemdir. Gebelikte Teratojenite Sınıflaması A grubu B grubu C grubu D grubu X grubu Hayvanda Yok Yok Var Var Var ? Var teratojenite İnsanda Yok ? Yok Yok Var ? Var (tolere edilemez) teratojenite Kullanım Güvenli Kullanılabilir Fetusa fayda fazla ise Anneye fayda fazla ise Kontrendike Folilk asit Beta-laktam Gabapentin Tetrasiklin Talidomiid Demir Makrolid Pregabalin Valproat Varfarin MgSO4 Terbinafin Sidofovir Lityum İsotretionin Kolestiramin Zolpidem Fenitoin Statinler Metildopa, Steroid Ramelteon, SSRI Paroksetin ACE inh. ARB’ler OTONOM SİNİR SİSTEMİ • Sempatik Sinir Sistemi (Torakolumbar sistem): Hedef, savaşmak ya da kaçmaktır. KVS ve santralde yoğun bulunur. Birinci nöron kısa, ikinci nöron uzundur. • Parasempatik Sinir Sistemi (Kraniyosakral sistem): Hedef, rahatlamak ve sindirmektir. Gastrointestinal sistem ve erektik dokularda yoğun bulunur. Birinci nöron uzun, ikinci nöron kısadır. CN 3, 7, 9 ve 10; parasempatik inervasyona sahiptir. • Nonadrenerjik sempatik nöronlar: Ter bezlerinin tamamı; semaptik inervasyona sahiptir. Ekrin ter bezlerini inerve eden nöronlar kolinerjik, apokrin ter bezlerini inerve eden nöronlar ise adrenerjiktir. Çizgili kas damarlarına giden nöronların bir kısmı kollinerjiktir. OTONOMİK NÖRONLAR Asetilkolin (ACh) Salgılayan Noradrenalin (NA) Salgılayan Nöronlar Nöronlar Hız kısıtlayıcı Kolin geri alımıdır Tirozin hidroksilaz enzimidir İnhibe eden: Hemikolinyum İnhibe eden: Metiltirozin Hemikolinyum: Kolin geri Trisiklik antidepresanlar ve kokain: NA geri alımını Nöron uptake inhibitörü alımını engeller engeller Vezamikol: Asetilkolinin girişini Veziküle girişi inhibe edern Rezerpin: Amin (NA) girişini engeller inhibe eder MAO inhibitörü Metabolizma inhibitörü Anti-kolinesteraz KOMT inhibitörü • Asetilkolinin Etki Kalıbı: Damarları gevşetir (bu etki damar endotelinden NO salınması ile gerçekleşir). Damar dışı düz kasları kasar. Sfinkterleri gevşetir. Tüm dış salgıları arttırır. • Parasempatomimetik ilaçlar: Parasempatik sinir sisteminde hem ganliyonda hem de hedef dokuda kullandığı nörotransmitter; asetilkolindir. Bu nedenle, asetilkolinin vücuttaki etkileri %90 parasempatik sinir sisteminin etkileri ile örtüşür. PARASEMPATOMİMETİKLER (≈ KOLİNOMİMETİKLER) Endikasyonları Nedeni Glokom Göz içi basıncı düşürürler Paralitik ileus, Bağırsak atonisi Peristaltizmi hızlandırırlar Ağız kuruluğu, Sjögren sendromu Tükürük ve dış salgı sekresyonunu arttırırlar Supraventriküler taşiaritmi AV düğümü inhibe ederler Nondepolarizan nöromusküler blokörerin etkisini Nöromusküler kavşakta ACh biriktirirler (indirektler) geri döndürmede Alzheimer hastalığı Santralde ACh biriktiriler (indirektler) Antikolinerjik ilaç zehirlenmesi Kolinerjik etki oluştururlar Kontrendikasyonları Nedeni GIS ve üretrada mekanik tıkanıklık Perforasyon riski nedeniyle Astım, KOAH Bronkokonstriksiyon yaptıkları için İnkontinans, Enürezis noktürna Miksiyonu provoke ettikleri için Parkinson hastalığı Santralde kolinerjik etki oluşturdukarı için (indirektler) Hipertiroidi Atrial fibrilasyon riskini arttırdıkları için Bradikardi, Hipotansiyon Bradikardi ve hipotansiyona neden oldukları için • Karbakol: Nikotinik reseptörleri de belirgin uyardığı için; parasempatik etkilerin yanı sıra somatik ve sempatik etkilere de neden olur. Sistemik yan etkisi fazla olur. Bu nedenle daha çok lokal etki (göz içi cerrahide miyozis oluşturma, glokomda topikal damla olma) için kullanılırlar. REVERSIBLE ANTİKOLİNESTERAZLAR Endikasyonları Kuvarternerler (Hidrofilik yapı) Miyastenia gravis Perifeirk etkililer Supraventriküler taşiaritmi - Edrofonyum Nondepolarizan nöromusküler blokörlerin etkisini geri çevirme - NEostigmin Paralitik ileus - PridostigminD Atonik mesane - Distigmin - Ambenonyum Tersiyerler (Lipofilik yapı) Alzhimer hastalığı Santral etkililer Antikolinerjik ilaç intoksikasyonu (TAD hariç) - Takrin - Donepezil - Rivastigmin - Eptastigmin - Fizostigmin • Fizostigmin: Uzun süre kullanılınca santralde toksik etki oluşturur, bu nedenle santral etkili olmasına rağmen Alzheimer tedavisinde yeri yoktur. İrreversible Etkili Antikolinesterazlar Endikasyonları Paration, Malation, Malakson, Dianozin İntesektisit amaçla Ekotiofat, İzoflurofat Glokom Paration Topikal pedikülozis Metrifonat Schistosoma haematobium Tabun, Sarin, Soman Kimyasal silah (sinir gazları, organofosfat) ANTİMUSKARİNİK (PARASEMPATOLİTİK) İLAÇLAR Etki Endikasyon Kontrendikasyon Tercih edilen ilaç Midriazis Fundus muayenesi, İriste Dar açılı glokom Atropin, Siklopentolat, Homatropin, sineşi gelişime riski Tropikamid Siklopleji Akomodatif ezotropiya, Konverjans yetmezliği Atropin, Siklopentolat, Homatropin, Akomodatif göz ağrısı Tropikamid Ateş (histamin ile) Ateşli hastalık Kabızlık Fonksiyonel diyare, Bağırsak atonisi, İleus Oksifensiklimin, Piperidolat, Hipermotilite Disiklomin, Hiyosiyamin, Disikloverin Mide asit Gastrik ülser, Duodenal Pirenzepin, Telenzepin, Glikopriolat sekresyonunda ülser azalma Miksiyon güçlüğü Enürezis, İnkontinans, Belign prostat hiperplazisi Darifenasin, Solifenasin, Tolterodin, Spastik mesane Flovoksat, Oksibutinin, Propiverin, Trospiyum Ağız kuruluğu Siyalore, Anestezi Kserotomi, Sjögren Glikopirolat premedikasyonu sendromu Bronkodilatasyon Astım, KOAH İpatropiyum, Oksitropiyum, Tiyotropiyum, Aklidinium, Umaklidinium Safra yollarında Safra kolik ağrı Hiyosin-N-metil bromür gevşeme Taşikardi Bradikardi, AV blok, Miyokard infarktüsü, Atropin Vazovagal atak Anjina pektoris, Taşiaritmi Vestibüler Hareket hastalığı Skopolamin inhibisyon Cilt kuruluğu Hiperhidrozis Cilt kuruluğu (ekrin) Göz kuruluğu Epifora Kseroftalmi Santral Organofosfat zehirlenmesi, Alzheimer hastalığı Atropin,Biperiden, Benztropin, antikolinerjik etki Kolinomimetik ilaç Triheksifenidil zehirlenemesi, Parkinson hastalığı Etki Mekanizmasına Göre Sempatomimetikler • Direkt etkililer: Adrenerjik reseptörleri direkt uyarırlar o Alfa agonistler o Beta agonistler • İndirekt etkililer: Norepinefrin üzerinden adrenerjik aktiviteyi arttırırlar o Nörotransmitter salınımı: Amfetamin o Nörotransmitter geri alım inhibitörü: Kokain, Amfetamin o Norepinefrin metabolizmasını inhibe edenler: MAO veya KOMT inhibisyonu • Karma/Miks etkililer: Direkt + İndirekt Etki Kalıbına Göre Sempatomimetikler • Alfa baskın etki o Fenilefrin, Midodrin, Metoksamin, Droksidopa • Beta baskın etki o İsoproterenol • Alfa+Beta benzer etki o Epinefrin, Efedrin SEMPATOMİMETİK ETKİLER Kardiyovasküler sistemde Damarlarda Pozitif inotropi (Beta , Alfa ) Çigili kas damarlarında gevşeme (Beta ) 1 1 2 Pozitif kronotropi (Beta ) Deri, mukoza ve splanik/visseral damrlarda kasılma (Alfa ) 1 1 Koroner damarlarda kasılma (Alfa ) Serebral vazokonstriksiyon (Alfa ) 1 1 Koroner vazodilatasyon (Beta , Dopamin ) 2 1 Akciğerlerde Gözde Bronkodilatasyon (Beta ) İris radial kasta kasılma (midriyazis) (Alfa ) 2 1 Bronş mukozada vazokonstriksiyon (Alfa ) Siliyer kasta gevşeme (hipermetropi) (Beta ) 1 2 Aköz humor sentezinde artış (Beta ) 2 Aköz humor drenajında artış (Alfa ) 2 Metabolik Etkiler Diğer Etkiler Glukoneogenez (Beta ) Piloereksiyon (Alfa ) 2 1 Glikojenoliz (Beta ) Uterin gevşeme (34.hafta öncesi) (Beta ) 2 2 Glukagon artışı (Beta ) Uterin kasılma (34.hafta sonrası) (Alfa ) 2 1 İnsülin inhibisyonu (Alfa ) Tremor (Beta ) 2 2 Lipoliz (Beta , Beta ) Apokrin terleme (Alfa ) 3 1 1 Vaz deferenste kasılma (Alfa ) 1 Santralde stimülasyon (Alfa , Beta) 1 Üriner sistemde Hormonal etkiler Detrüsörde gevşeme (Beta , Beta ) ACTH ve steroid sekresyonunda artış 2 3 Mesane sfinkterinde kasılma (Alfa ) Melatonin sentezinde artış 1 Gastrointestinalde inhibisyon (Alfa ) Termogenezis gelişir 2 Anal sfinkterde kasılma (alfa ) Renin ve ADH sekresyonunda artış (Beta ) 1 1 TOKOLİTİK İLAÇLAR Beta agonist Terbutalin, Ritodrin 2 Kalsiyum kanal blokörü Nifedipin, Magnezyum sülfat Oksitosin reseptör antagonisti Atosiban, Barusiban Prostoglandin sentez inhibisyonu NSAİİ • Feokromasitoma Tedavisi: Nonsleketif beta blokörler ile (propranolol) kombine edilmesi gerekir. Aksi halde hipertansif şiddetli refleks taşikardi gözlenir. Sadece nnoselektif beta blokör kullanımı ise; şiddetli hipertansif krize neden olur. Nikotinik Reseptörler Reseptör Tipi Lokalizasyon Nn (nöronal tip) Sempatik gangliyon Parasempatik gangliyon Nm (müsküler tip) Somatik nöromusküler kavşak Nsss (santral tip) Santral sinir sistemi • Nikotin intoksikaasyonunda: İdrar asitleştirilir (amonyum klorür). Ölüm nedeni; genellikle depolarizasyon ile blok sonucu gelişen solunum felcidir. KARDİYOVASKÜLER SİSTEM KALP YETMEZLİĞİ TEDAVİSİ SAĞ KALIMI ARTTIRANLAR Beta blokörler Metoprolol, Karvedilol, Bisoprolol, Nebivolol ACE inhibitörleri Kaptopril, Enalapril Anjiyotensin AT blokörleri Losartan, Kandesartan, Telmisartan 1 Aldosteron antagonistleri Spironolakton, Eplerenon Neprisilin inhibitörü Sakubitril (+valsartan) Kombinasyon Nitrat + Hidralazin SAĞ KALIMI AZALTANLAR Bipiridin Türevleri Milrinon, Inamrinon Kalsiyum duyarlaştırıcı Pimobendan DİĞERLERİ Direkt renin inhibitörü Aliskiren, Remikiren, Zankiren, Enalkiren Natriüretik peptidler Nesitirid (BNP), Karperitid (ANP) Diüretikler Tiazid grubu diüretikler, Furosemid Beta agonistler Dopamin, Dobutamin Diğer pozitif inotroplar Digoksin, Dijitoksin, Dopeksamin, Ksamoterol, Prenalterol, İstaroksim, Omekamtiv mekarbil Vazodilatatörler Bosentan, Tezosentan, Nitroprussid, Hidralazin, İsosorbid dinitrat IfNa inh. negatif kronotrop İvabradin İHSS’de Endikasyon & Kontrendikasyon Endike İlaçlar Kontrendike İlaçlar - Beta blokör - Nitratlar - Kalsiyum kanal blokörü - Dijitaller DÜRETİKLER Genel Etkileri • Hiponatremi, Hipokalemi, Hipokalsemi, Alkaloz, Hiperglisemi, Hiperlipidemi Etki Yeri İlaç Grubu İstisna Etkisi Proksimal tübül Karbonik anhidraz inhibitörleri Asidoz (asetazolamid) Proksimal tübül Adenozin antagonistleri (rolofilin) Proksimal tübül, Henle Osmotikler (mannitol) Hipenatremi SGLT-2 inh. (kanagliflozin) Henle çıkan kalın kısım Loop diüretikler (furosemid) Distal tübül Tiazid grubu diüretikler Hiperkalsemi Toplayıcı kanallar Aldosteron reseptör antagonistleri Asidoz (spironolakton), Triamteren, Amilorid Hiperkalemi Toplayıcı kanallar ADH reseptör antagonistleri (tolvaptan) Hiper-iyon • Spironolakton, Eplerenon: Etkileri geç başlar. Etki etmeleri için tübül içine girmeleri gerekmez. BETA BLOKÖRLER Nonselektifler Beta selektifler ISA (+) ISA (-) 1 Propranolol Atenolol Pindolol Nadolol Nadolol Asebutolol Asebutolol Atenolol Pindolol Celiprolol Labetalol Metoprolol Sotalol Metoprolol Penbutolol Propranolol Timolol Nebivolol Seliprolol Timolol Penbutolol Esmolol Bopindolol Esmolol Labetalol Bisoprolol Karteolol Sotalol Karvedilol, Bopindolol Betaksolol Betaksolol Tetratolol Oksprenolol LA (+) LA (-) Lipofilik Hidrofilik Propranolol Atenolol Propranolol Atenolol Labetolol Nadolol Labetalol Nadolol Metoprolol Sotalol Metoprolol Sotalol Bisoprolol Timolol Bisoprolol Celiprolol Celiprolol Karteolol Karteolol Timolol • Beta selektif blokörlerin avantajlı oldukları durumlar: Astım, KOAH, DM, Gebelik, Varyant anjina 1 • Nonselektiflerin avantajlı olduğu durumlar: Portal hipertansiyon, Fallot tetralojisi, Hipertiroidi • ISA (+)’lerin avantajlı olduğu durumlar: Semptomatik bradikardi ve düşük EF • ISA (-)’lerin avantajlı olduğu durumlar: Anjina pektoris, Kalp yetmezliği, Miyokard infarktüsü • LA (+)’lerin avantajlı oldukları durumlar: Anjina, Hipertiroidi, Taşiaritmi BETA BLOKÖRLER En uzun etkili Nadolol, Nebivolol En düşük biyoyararlanım Nadolol, Propranolol En kısa etkili Esmolol En yüksek biyoyararlanım Penbutolol, Pindolol KALP YETMEZLİĞİ TEDAVİSİ Sistolikte endike Sistolikte kontrendike Sistolikte endike Diyastolikte endike Diyastolikte kontrendike Diyastolikte endike (dekompanse hariç) Dijitaller Kalsiyum kanal blokörü Beta blokör Direkt Renin İnhibitörü ACE İnh. ARB Plazma renin konsantrasyonu ↑ ↑ ↑ Plazma renin aktivitesi ↓ ↑ ↑ Anjiotensin I ↓ ↑ ↑ Anjiotensin II ↓ ↓ ↑ ACE ↔ ↓ ↔ Bradikinin ↔ ↑ ↔ AT reseptör ↔ ↔ İnhibisyon 1 AT reseptör ↔ ↔ Stimülasyon 2 ACE İNHİBİTÖRLERİ Kaptopril En kısa etkilidir. Agranülositoza neden olabilir. Ön-ilaç değildir. Non-diyabetiklerde glikozüri ve proteinüriye neden olabilir. Lizinopril Ön-ilaç değildir. Perindopril En uzun etkili olandır. Fosinopril Safra ile atılır. Böbrek yetmezliğinde yeniden doz ayarı gerekmez. Moeksepril Teprotid Peptid yapıdadır. Sadece IV kullanılır. Enalapril Oral absorbsiyonu iyi olmadığı için IV uygulanır. ANJİOTENSİN II AT1 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ Losartan En kısa etkilidir. Belirgin antiagregan etkisi vardır. Ön-ilaçtır. Portal hipertansiyonda kullanılır. Telmisartan En uzun etkilidir. PPAR agonsitidir. Antidiyabetik etkilidir. Valsartan Glukoz toleransını azaltır. Kandesartan AT selektivitesi yüksektir. 1 Olmesartan AT selektivitesi yüksektir. Karaciğer böbrek yetmezliğinde güvenlidir. 1 Azilsartan Karaciğer böbrek yetmezliğinde güvenlidir. Saralazin Peptid yapıdadır. Oral kullanılmaz. Sadece IV kullanılır. İbresartan En yüksek oral biyoyararlanıma sahip olandır. GEBELERDE HİPERTANSİYON Kullanılabilenler Kontrendike Olanlar - Hidralazin - ACE inhibitörleri - Metildopa - ARB’ler - Labetolol - Nonselektif betablokörler - Kalsiyum kanal blokörü Direkt Etkili Vazodilatatörler NO salınımı Nitroprussid, Hidralazin, Nitrit, Nitrat Potasyum kanal aktivtörü Minoksidil, Diazoksit Dopamin D agonisti Fenoldopam 1 Siyanür Zehirlenme Tedavisi Patofizyoloji: Siyanür; sitokromlara bağlanır ve hücrenin oksijeni kullanamasını engeller. Hidroksikobalamin Hidroksikobalamin; vitamin B derivesidir. Siyanürü bağlar ve siyanokobalamine dönüşür. 12 Bu şekilde toksik etki azalır Amilnitrit (inhaler) Methemoglobinemi oluşturmak için. Çünkü methemoglobin siyanürü bağlar ve toksik Na nitrit (iv) etkisini azaltır Tiyosülfat Siyanüre bağlanır ve tiyosiyanid’e dönüşür. Metilen mavisi Bir diğer seöenek olabilir Fosfodiesteraz 5 İnhibitörleri Sildenafil PDE6’yı da inhibe eder. Mavi diskromatopsi yapabilir. Vardenafil PDE6’yı da inhibe eder. Mavi diskromatopsi yapabilir. Tadalafil En uzun etkilidir. Yiyecekler ile absorbsiyonu azalmaz. Avanafil En hızlı ve en kısa etkilidir. Biyoyararlanımı en yüksek olandır. Organik Nitritler & Nitratlar Kısa etkililer Uzun etkililer Amilnitrit (inhaler) (en kısa) Pentaeritriol tetranitrat (en uzun) Nitrogliserin (sublingual) Nitrogliserin (transdermal) İsosorbid dinitrat (sublingual) İsosorbid mononitrat (oral) Torsades De Pointes Tedavisi İlaç Nedeni Potasyum, IA ve III sınıf ilacı kesme Etiyolojiye yönelik Magnezyum, İsoproterenol Akut tedavide Beta blokör, Pacemaker Kronik tedavide, Profilakside Antiaritmiklerin Kontrendikasyonları Negatif dromotropikler AV disfonksiyonu - Adenozin Wolf Parkinson White senromu - Beta blokörler - Kalsiyum kanal blokörleri - Dijitaller - Amiodaron Bretilyum Aort stenozu Sınıf IA ve sınıf III (K kanal blokajı) Uzun QT Beta blokör (Propranolol) Astım, Hipoglisemi, Periferik damar hastalığı Adenozin (bronkospazm) Kardiyak transplant, KOAH Kinidin (ishal) Diyare Verapamil (konstipasyon) Kabızlık Disopiramid (antikolinerjik) Prostat hipertrofisi, Dar açılı glokom Prokainamid Artrit Amiodaron (alveolit, tiroid disfonksiyonu) Akciğer hastalığı, Tiroid hastalığı Flekainid (kardiyodepresyon) Miyokard infarktüs hikayesi Disopiramid, Flekainid, Verapamil Konjensif sistolik kalp yetmezliği Antiaritmik İlaç Seçimi Supraventriküler Taşiaritmide Ventriküler Aritmide - Adenozin (en etkili, ilk seçenek) - Amiodaron (ilk seçenek) - Beta blokörler - Lidokain - Ca2+ kanal blokörü - Prokainamid - Digoksin - Verepamil - Edrofonyum/Eksitasyon - Beta blokör Taşiaritmide WPW Sendromunda - Beta blokör - Radyofrekans ablasyon - Verapamil - AV re-entry’de: Adenozin Bradiaritmide - Negatif dromotropikler kontrendike - Atropin, İsoproterenol Faktör IIa (Trombin) Faktör Xa Antitrombin İnhibisyonu İnhibisyonu Antidot III kullanımı Heparin (iv) + ++ ++ Protamin sülfat DMAH (sc) + + ++ Protamin sülfat Fondaparinuks + - ++ Yok (sc) Bivaluridin - ++ - Yok Lepirudin (parenteral) Dabigatran (oral) - ++ - İdarucizumab Andeksanet Ciraparantag Rivaroksaban (oral) - - ++ Andeksanet Ciraparantag Varfarinin Etkisini Değiştiren Durumlar ARTTIRANLAR Farmakokinetik Amiodaron, Simetidin, Disülfiram, Metronidazol, Flukonazol, Fenilbutazon, Sülfinpirazon, Kotrimeksazol Farmakodinamik Salisilat, Sefalosporinler (3. Kuşak), Heparin, Hipertiroid Karaciğer Hastalığı AZALTANLAR Farmakokinetik Barbitüratlar, Kolestiramin, Rifampin Farmakodinamik Diüretikler (Loop diüretikler hariç), K vitamini, Genetik direnç, Hipotiroidi Diğer Antikoagülan İlaçlar Dikumarol Vitamin K antagonistidir. Drotrecogin alfa Rekombinant insan aktive protein C’dir. Danaparoid Heparan-dermatan-kondoitin sülfat içerir. Antitrombin’in FXa inhibisyonunu arttırır. Batroksobin Trombin benzeri proteolitik etkiye sahip bir hemotoksindir. Fibrinolitik İlaçlar Fibrin Streptokoklardan Streptokinaz nonspesifikler İdrardan, Böbreklerden Ürokinaz Serumdan Seruplaz Fibrin spesifikler tPA içerenler Alteplaz, Reteplaz, Tenekteplaz (uzun etki), Desmoteplaz Anistreplaz Streptokinaz + Plazminojen Diğer Antiageregan İlaçlar İlaç Etki Mekanizması Vorapaksar Proteaz aktive reseptör (PAR-1) antagonistidir. Treprostinil, Epoprestenol Prostoglandin I analoglarıdır. 2 Katanserin, Ritanserin Serotonin 5-HT reseptör antagonistleridir. 2 Ridogrel Tromboksan A2 reseptör blokörüdür. Dazoksiben, Niktindol Tromboksan sentetaz inhibitörüdür. AİLESEL HİPERLİPOPROTEİNEMİ TİPLERİ Artan Lipoprotein Tedavi I Şilomikron Niasin, Fibrat IIa LDL Statinler, Ezetimib IIb LDL + VLDL Niasin + Statinler III Anormal IDL Niasin, Fibrat IV VLDL Niasin, Fibrat V VLDL + şilomikron Niasin, Fibrat • Kolesterol yüksekliği olanlar: Tip IIA • Tirigliserid yüksekliği olanlar: Tip I, Tip IV, Tip V Statin Grubu Hipolipidemik İlaçlar Lovastatin En kısa etkili olandır. Ön-ilaçtır. SSS’e geçip uyku bozukluğu yapabilir. Rosuvastatin En uzun ve en potent etkili olandır. HDL’yi en fazla arttırandır. CYP3A4 ile metabolize olmaz. Atorvastatin Uzun etkilidir. Antioksidan etkisi vardır. Simvastatin Ön-ilaçtır. SSS’e geçip uyku bozukluğu yapabilir. Pitavastatin Biyoyararlanımı yüksektir. CYP3A4 ile metabolize olmaz. Fluvastatin Kısa etkilidir. Biyoyararlanımı yüksektir. CYP3A4 ile metabolize olmaz. Pravastatin Mikrozomal enzimler ile metabolize olmaz. Yeni Hipolipidemik İlaçlar Lomitapid Mikrozomal trigliserid transfer protein inhibisyonu yapar. Ailesel homozigot hiperkolesterolemide kullanılır. Mipomersen ApoB100 sentezini baskılayan bir antisense oligonükleotid’dir. Ailesel homozigot hiperkolesterolemide kullanılır. Alirocumab LDL reseptörünü parçalayan PCSK9’a karşı bir monoklonal antikordur. Evolucumab Ezetimib Kolesterolün ve fitostrerolün intestinal emilimini (NPC1L1 inhibisyonu) engeller. Ayrıca karaciğerde LDL reseptör sayısını arttırır Orlistat Diyetle alınan trigliseridin hidrolizini inhibe eder. Gastrik/Pankreatik lipazları inhibe eder. İcosapent etil Omega-3 yağ asidi EPA’nın etil esteridir. Hipolipidemik İlaçlar Hipertrigliseridemide önceliklli tercih Fibrik asit türevleri Kolesterol yüksekliğinde öncelikli tercih Statinler Ailesel homozigot hiperkolesterolemide tercih Lomitapid, Mipomersen Ailesel homozigot hiperkolesterolemide etkisiz Statinler HDL’yi en fazla arttıranlar CETP inhibitörleri, Niasin HDL’yi azaltan Probukol Lipoprotein (a)’yı azaltanlar Niasin, Alirocumab, Evolucumab Trigliseridi arttıranlar Reçineler HORMONLAR • İnhaler insülin (Afrezza): En kısa etkili insülindir. İnhaler yoldan uygulanır. Akciğer hastalığı olan kişilerde (astım, KOAH) tercih edilmemelidir. • İnsülin degludec (SC): Günümüzdeki en uzun etkili (72 saat) insülindir. Pik yapmaz. ANTİDİYABETİK İLAÇLAR İlaç Mekanizma Sülfonilüre ATP bağımlı potasyum kanal blokajı Biguanid AMP bağımlı protein kinaz aktivasyonu Meglitinid ATP bağımlı potasyum kanal blokajı Tiazolidinedion PPAR-gama agonizması İnkretinler (SC) İnsülin sentez ve sekresyonunda artış Akarboz, Miglitol, Vogliboz Alfa-glukozidaz inhibisyonu Alrestatin, Tolrestat, Sorbinil Aldoz redüktaz enzim inhibisyonu Dipeptidil peptidaz-4 inhibitörü GLP-1’in yıkılmasının engellenmesi Pramlintid (SC) Amilin analoğu SGLT-2 inhibitörü Renal glukoz reabsorbsiyon inhibisyonu * Bu ilaçların tümü tip II DM’de kullanılır. Tip I DM’de de kullanılan; pramlintid’dir. Antidiyabetik İlaçlar Gebelikte Kullanılabilenler Kilo Verdirenler Gliburid GLP-1 agonistleri Metformin Pramlintid Kolesevelam Metformin SGLT-2 inhibitörleri (dehidratasyon) Mide Boşalmasını Geciktirenler Kilo Aldıranlar GLP-1 agonistleri Sülfonilüreler Pramlintid Meglitinidler Glitazonlar (ödem) ÖSTROJEN İLİŞKİLİ İLAÇLAR İLAÇ GRUBU İLAÇ KULLANIM ALANI Tamoksifen, Toremifen Meme kanseri Raloksifen, Bazedoksifen Osteoporoz Selektif östrojen reseptör modülatörleri Klomifen sitrat (antagonizmaya daha yakın) PCOS’da ovülasyon indüksiyonu Saf estrojen reseptör Fulvestrant Meme kanseri antagonisti Nonsteroid yapı (reversibl inhibisyon): Anastrazol, Letrozol, Fadrazol, Vorozol Aromataz inhibitörü Meme kanseri (Sentez inhibitörleri) Steroid yapı (irreversibl inhibisyon): Formestan, Eksemestan, Atamestan ADH Reseptör Antagonistleri V R selektif V R selektif Nonselektif 1A 2 Relkovaptan Liksivaptan, Satavaptan, Mozavaptan, Tolvaptan Konivaptan (peptid yapı, iv) Anti-Androjenik İlaçlar Reseptör antagonistleri 5-alfa redüktaz inhibitörleri Hücreye giriş inhibisyonu Flutamid, Nilutamid, Bikalutamid Finasterid, Dudasterid Jestonoron Bikalutamid, Enzalutamid, Apalutamid, Spironolakton, Siproteron, Simetidin GnRH agonistleri GnRH antagonistleri 17-hidroksilaz inhibisyonu Goserelin, Leuprolid, Naferelin, Buserelin Ganireliks, Setroreliks, Abareliks Abirateron MEME KANSERİ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR İlaç Mekanizma Anastrazol, Letrozol, Fadrazol, Vorozol, Östrojen sentez inhibitörleri, Aromotaz (CYP19A1) inhibitörleri Formestan, Eksemestan, Atamestan Tamoksifen, Toremifen Selektif östrojen reseptör modülatörleri Fulvestrant Full östrojen reseptör antagonistidir Trastuzumab, Pertuzumab HER2/neu monoklonal antikor Palbosiklib, Ribosiklib, Abemasiklib Siklin bağımlı kinaz (CDK4/6) inhibitörleri İksabepilon Mikrotübül inhibitörü Lapatinib, Neratinib Tirozin kinaz inhibitörü Goserilin, Buserelin GnRH agonisti Ganireliks, Abareliks GnRH antagonisti STEROİDLERİN ÖZELLİKLERİ İlaç Anti-inflamatuar Su ve tuz tutucu Etki süresi Topikal aktivite etki etki Glukokortikoid (Antiinflamatuar etkisi fazla olanlar) Kortizol 1 1 Kısa 0 Kortizon 0.8 0.8 Kısa 0 Prednizon 4 0.8 Orta + Triamsinolon 5 0 Orta +++ Metilprednizolon 5 0.5 Orta Parametazon 10 0 Orta Deksametazon 25 0 Uzun +++++ Betametazon 25 - 40 0 Uzun +++++ Minarelokortikoid (Su ve tuz tutucu etkisi fazla olanlar) Aldosteron 0.1 400 Kısa 0 Dezoksikortikosteron 0 20 0 Fludrokortizon 10 250 Orta 0 OSTEOPOROZ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR İLAÇ ETKİ Alendronat, Risedronat, Tiludronat, Osteoklastik aktiviteyi inhibe eder. Zoledronat, Pamidronat, Etidronat, İbandronat Teriparatid, Abaloparatid PTH analoglarıdır. Subkütan kullanılır. Raloksifen Selektif östrojen reseptör modülatörüdür. Sinaklaset Paratiroid bezinde yüksek oranda birikerek kalsiyum duyarlı reseptörleri (CaSR) aktive ederek pratiroid bezinden PTH sekresyonunu baskılar. Kalsimimetik etki oluşturur. Kolekalsiferol, Kalsitriol Vitamin D analoglarıdır. Strontium ranelat Kemik yıkımını inhibe eder, yeni kemik formasyonunu stimüle eder. OSteoblast sayısını arttırır. Salkatonin (intranazal) Kalsitonin preperatıdır. Denosumab (SC) Anti-RANK etkili monoklonal antikordur. Osteoklastik aktiviteyi inhibe eder. Romosozumab (SC) Anti-Sklerostin etki oluşturur. Osteoblastik aktiviteyi arttırır. Vitamin D, Estrojen, Florid * Bifosfonatlar, kalsitonin ve plikamisin; Paget hastalık tedavisinde de kullanılır. * Ostoporoz nedeni olabilen ilaçlar: Steroid, Epilepsi ilaçları, Heparin, Varfarin, Lityum, Tiroid hormonu, Metotreksat, Takrolimus, Siklofosfamid, Siklosporin
Description:The list of books you might like
