Farklı başarı düzeylerindeki okullarda 9 ve 12. sınıf öğrencilerinin ekosisteme ilişkin öğrenme

159 Pages·2013·1.78 MB·Turkish

by  İpek Derman

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı

FARKLI BAŞARI DÜZEYLERİNDEKİ OKULLARDA 9 VE 12.
SINIF ÖĞRENCİLERİNİN EKOSİSTEME İLİŞKİN ÖĞRENME
DÜZEYLERİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE BİLİNCİ İLE
İLİŞKİSİ

İpek Derman

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013
FARKLI BAŞARI DÜZEYLERİNDEKİ OKULLARDA 9 VE 12. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN
EKOSİSTEME İLİŞKİN ÖĞRENME DÜZEYLERİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE
BİLİNCİ İLE İLİŞKİSİ

İpek Derman

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013

iii 

Anne ve Baba’ma…
iv 

TEŞEKKÜR
Öncelikle yüksek lisans eğitimim süresince bilgi ve deneyimi ile yolumu aydınlatan,
araştırmamın aşamalarını büyük bir titizlikle takip eden değerli hocam ve tez
danışmanım Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU’na bana olan desteği ve güveni için
teşekkürü bir borç bilirim.
Yüksek Lisans tezimi geliştirmemde görüş ve önerileri ile katkılarından dolayı değerli
tez jürim Doç. Dr. Fatma HAZIR BIKMAZ’a
Yüksek Lisans eğitimimdeki katkılarından dolayı Prof. Dr. Selahattin GELBAL, Doç.
Dr. Melek DEMİREL, Doç. Dr. Duygu ANIL, Yrd. Doç. Dr. Esed YAĞCI’ya;
Güler yüzleri ile her zaman yanımda olan, her konuda kapılarının açık olduğunu
hissettiren Prof. Dr. Levent TURAN, Prof. Dr. Galip AKAYDIN ve Dr. Tülay
ÜSTÜNDAĞ’a;
Araştırmam süresince bilgi alışverişinde bulunduğum, tecrübeleri ile bana yol gösteren
sevgili arkadaşlarım Özge CAN ARAN, Kübra ATALAY KABASAKAL ve bu süreçte
yol arkadaşım olan Edibe KARAGEDİK’e;
Çalışmama değerli vakitlerini ayırarak katılan öğretmen ve öğrencilere;
Hayatım boyunca hep ne kadar şanslı olduğumu hissettiren canım annem Şahinde
SELÇUK, babam Ş. İsmail SELÇUK ve kardeşim Emre SELÇUK’a, sonsuz anlayışı ve
sevgisi ile en büyük desteğim, hayatımın anlamı eşim Eren DERMAN’a teşekkürlerimi
sunarım.
v 

ÖZET
DERMAN, İpek. Farklı Başarı Düzeylerindeki Okullarda 9 ve 12. Sınıf Öğrencilerinin
Ekosisteme İlişkin Öğrenme Düzeyleri ve Sürdürülebilir Çevre Bilinci ile İlişkisi,
Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013.
Dünyamızda her geçen gün giderek artan insan nüfusunun aksine doğal kaynak
sayısının azalması bilinen bir gerçektir. Kendi yaşam standartlarını yükseltme hırsıyla
doğal kaynakları bilinçsizce tüketen insanoğlu ne yazık ki bir süre sonra çevre
sorunlarının önüne geçilemez bir boyuta ulaşacağının farkında değildir. Çevre
sorunlarının çözümü için, bütün insanların çevre konusunda tüketim alışkanlıklarını
değiştirmeleri gerekmektedir. Çevre bilincinin kazandırılmasında okul öğrenmelerinin
yeri yadsınamaz. Bu noktada eğitim programlarında yer alması gereken çevre eğitimi
yaşamsal bir öneme sahiptir. Bu nedenle çevre sorunlarını önleme ve çözmede
öğrencilerin aktif katılımını sağlayan, çevre eğitimini disiplinler arası yaklaşımla ele
alan ortaöğretim programlarına ve bu programlar çerçevesinde etkili öğretme-öğrenme
ortamlarının düzenlenmesine büyük gereksinim vardır.
Bu araştırma ile öğrencilerin biyoloji dersi ekosistem konularındaki öğrenme düzeyleri
ile sürdürülebilir çevre bilinci düzeyleri ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Öğrencilerin öğrenme düzeylerinin ve sürdürülebilir çevre bilinci
düzeylerinin cinsiyetlerine, okul başarı düzeylerine ve tercih etmek istedikleri meslek
alanına göre farklı olup olmadığı araştırılmıştır. Ek olarak öğrencilerin sürdürülebilir
çevre bilinci davranışlarını hangi ortamlarda edindiklerine ilişkin düşünceleri
belirlenmeye çalışılmıştır.
Araştırma Ankara ili merkez ilçelerine bağlı liseler arasından tabakalı örnekleme
yöntemi ile alt, orta ve üst başarı düzeyinde seçkisiz örnekleme yoluyla seçilmiş 9
okulda 9. sınıf (n=403) ve 12. Sınıf (n=382) öğrencilerinden toplam n=785 öğrenci ile
yürütülmüştür.
Veri toplama aracı olarak çalışma kapsamında araştırmacı tarafından geliştirilen çoktan
seçmeli 32 maddelik ekosistem konuları başarı testi, 10 maddelik sürdürülebilir çevre
vi 

bilinci ölçeği ve sürdürülebilir çevre bilincinin hangi ortamlarda edinildiğini
belirlemeye yönelik bir bilgi formu kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda öğrencilerin ekosistem konuları öğrenme düzeyleri ve
sürdürülebilir çevre bilici düzeyleri yeterli bulunmamış; ayrıca iki değişken arasındaki
ilişkinin pozitif yönde düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin ekosistem
konuları öğrenme düzeyleri 12. sınıftaki öğrenciler, kız öğrenciler, fen alanındaki
meslekleri tercih etmek isteyen öğrenciler ve üst başarı düzeyindeki okullarda öğrenim
gören öğrenciler lehine anlamlı bulunurken; sürdürülebilir çevre bilinci düzeyi 9.
sınıftaki öğrenciler, kız öğrenciler, fen alanındaki meslekleri tercih etmek isteyen
öğrenciler lehine anlamlı bulunmuştur. Ancak okulların başarı düzeyinin sürdürülebilir
çevre bilinci düzeyinde anlamlı bir fark yaratmadığı sonucuna ulaşılmıştır. 9 ve 12. sınıf
öğrencilerinin sürdürülebilir çevre bilinci davranışlarını, en çok TV, biyoloji dersi, aile
ve internet; en az ise diğer dersler, arkadaşlar ve bilimsel dergiler yoluyla edindikleri
gözlenmiştir.
Araştırma sonuçlarının, programın çevresel sorunların çözümünde görev alabilen,
çevreciliği bir yaşam felsefesi olarak benimsemiş, ekolojik kültürü yüksek, sorumlu
tüketici özelliklerine sahip bireyler yetişmesi hedefine ulaşmadaki etkililiği hakkında bir
ipucu olma niteliği taşıdığı düşünülmektedir. Araştırmanın bulguları doğrultusunda,
ortaöğretim sürecinde öğrencilerin yeterli düzeyde ekosistem bilgisi ve sürdürülebilir
çevre bilinci edinemedikleri söylenebilir. Araştırmadan elde edilen bulgulara dayalı
olarak, sürdürülebilir çevre bilincine sahip bireyler yetiştirebilmek amacıyla
programdaki hedeflerin yeniden gözden geçirilmesi ve öğrencilerin ekosisteme ilişkin
öğrenmelerini performansa dönüştürebilmelerini sağlayıcı öğretme-öğrenme ortamları
düzenlenmesine önem verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Çevre, Çevre ve İnsan, Çevre Eğitimi, Sürdürülebilirlik,
Sürdürülebilir Çevre Bilinci, Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programı
vii 

ABSTRACT

DERMAN, İpek. The Relationship between the Sustainable Environmental Awareness
Levels and Learning Levels of 9th and 12th Grade Students at School of Different
Achievement Levels, Master’s Thesis, Ankara, 2013

In contrast to the increasing population of the world, the decrease of natural resources is
obvious as a result of people’s ambition for bettering their life standards and consuming
these natural resources unconsciously, and people are unfortunately unaware of the fact
that environmental problems may be inevitable one day. To solve these environmental
problems, it is necessary for people to change their consumption habits. In addition to
this, the role of teachers in acquisition of environmental awareness cannot be
underestimated. At this point, environmental awareness to take its place in the curricula
is of vital importance. For this reason, the curricula that provide active participation of
students in preventing and solving environmental problems and handling environmental
education with an interdisciplinary approach and learning environments which are
effective in terms of these curricula are necessary.
The aim of this study is to determine the learning levels of students of ecosystem
subjects in the Biology course and their level of environmental awareness as well as the
relationship between the two. It has been tried to find out whether their level of learning
and environmental awareness depend on their gender, level of achievement and choice
of profession. Besides, it has been tried to specify what students think about where they
acquire environmental awareness behaviours.
The study was conducted with a group of n=785 students from 9 schools in Ankara
selected by random sampling and stratified sampling according to their schools’ low,
average and high achievement levels.
As data collection tools, a 32 item ecosystem achievement test and a 10 item sustainable
environmental awareness scale and an information form to determine where
environmental awareness is acquired have been developed and used by the researcher.
viii 

At the end of the study, learning levels and environmental awareness levels of students
have been found to be inadequate. In addition, the relationship between these two
variables has been low in the positive way. There is a significant difference for female
students, students whose choice of profession is Science and the schools with high
achievement levels in terms of the students’ levels of learning the ecosystem subjects
for the 12th grade. Besides, there exists a significant difference for the students willing
to study Science and the female students studying at schools with high achievement
levels in terms of their levels of sustainable environmental awareness for the 9th grade.
However, it is seen that there is not a significant difference between the achievement
levels of schools and the students’ sustainable environmental awareness. It has been
observed that 9th and 12th grade students acquire their sustainable environmental
awareness behaviours mostly through TV and biology courses, family and the internet
and leastly through other courses friends and scientific magazines.
The findings of the study are thought to form a clue about the efficacy of the curriculum
to reach the objective of raising individuals who can take part in solving environmental
problems, accept environmentalism as a life style and be responsible consumers. In
accordance with the findings of the study, it can be stated that during their secondary
education they cannot acquire enough sustainable environmental awareness and
ecosystem knowledge. Furthermore, it is thought that the objectives of the curriculum
should be reviewed and learning environments to help students transfer their knowledge
of ecosystem into performance should be established in order to raise individuals having
sustainable environmental awareness.
Key words: Environment, Environment and Individual, Environmental Education,
Sustainability, Sustainable Environmental Awareness, Secondary Education Biology
Course Curriculum