FAİZ DIŞI DENGENİN EKONOMİK BÜYÜME VE İŞSİZLİK ÜZERİNE ETKİSİ* Ahmet ULUSOY ...

33 Pages·2016·0.42 MB·Turkish

EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

FAİZ DIŞI DENGENİN EKONOMİK BÜYÜME VE İŞSİZLİK ÜZERİNE
ETKİSİ*
Ahmet ULUSOY
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye
Bölümü
Prof. Dr.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye
Bölümü, Trabzon
[email protected]

Rahmi YAMAK
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonometri
Bölümü
Prof. Dr.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonometri
Bölümü, Trabzon
[email protected]

Burak ŞAHİNGÖZ
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye
Bölümü,
Arş. Gör.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye
Bölümü, Trabzon
[email protected]

* " Bu çalışma, Prof. Dr. Ahmet Ulusoy’un danışmanlığında Arş. Gör. Burak Şahingöz tarafından
hazırlanan “Mali Disiplini Sağlamada Faiz Dışı Denge ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği” adlı
yüksek lisans tezinden hazırlanmıştır. Prof. Dr. Rahmi Yamak çalışmanın analiz kısmında önemli
katkılar sağlamıştır."
1
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

Özet

Bu çalışmada, Türkiye’de uygulanan faiz dışı denge politikalarının ekonomik
büyüme ve işsizlik üzerindeki etkilerini analiz etmek amaçlanmıştır. 1980-2015
dönemi yıllık verilerinin kullanıldığı kısa ve uzun dönemli analizlerde, ARDL sınır
testi ve Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmıştır. Ampirik sonuçlara göre,
faiz dışı denge ile ekonomik büyüme arasında güçlü bir ilişkiye ulaşılamamıştır.
Diğer yandan, faiz dışı denge oranı ile işsizlik oranı arasında uzun dönemde eş
bütünleşme ilişkisi tespit edilmiş ve kısa dönemde faiz dışı denge oranından
işsizlik oranına tek yönlü, pozitif bir ilişkinin olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mali Disiplin, Faiz Dışı Denge, İşsizlik, Ekonomik Büyüme

Abstract
THE EFFECT OF PRİMARY BALANCE ON ECONOMIC GROWTH
AND UNEMPLOYMENT

The study has an aim to analyze the effects on economic growth and
unemployment of primary balance policies applied in Turkey. ARDL bounds test
and Toda-Yamamoto causality test are used in short term and long term analyses
used annual data which is between 1980 and 2015. Acording to empirical finding,
there is no a strong relationship between primary balance and economic growth.
On the other side, it is determined co-integration between primary balance rate
and unemployment rate in long term. Moreover, it is observed that positive an one
way causality from the primary balance rate to the unemployment rate in the
short term.

Keywords: Fiscal Discipline, Primary Balance, Unemployment, Economic
Growth

JEL Code: H30, H62

2
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

1. GİRİŞ

Bilindiği üzere dünya ekonomisi 1980’li yıllara farklı bir iktisadi ekolün etkisiyle
girmiştir. Arz yanlı iktisatçılar olarak adlandırılan bu ekolün temelinde vergi
oranlarının düşürülerek, kamu gelirlerinin arttırılması ve bütçe açıklarının
kapatılabilmesi için kamu harcamalarının azaltılması gerekliği düşüncesi
yatmaktadır. O zamanlar bahsi geçen politika önerileri konjonktüre uygun
görünmüştü. Çünkü bu yıllarda mali dengeler (bütçe açığı, borç stoku artışı vs.)
önemli ölçüde bozulmuş ve endişe uyandırmaya başlamıştı.

Tarihsel süreçte; mali dengelerdeki bozulmaların temeli, 1929 yılından sonra
yaygın uygulama alanı bulan Keynesyen ekonomi politikalarına bağlanabilir.
Çünkü Keynesyen yaklaşım, ekonomiyi içinde bulunduğu durgunluktan çıkarmak
için kamu harcamalarının arttırılabileceği ve bütçe açıklarının göz ardı
edilebileceği savunmuştur. Bu sebepten, yıllar itibari ile kamu harcamaları artış
eğilimi göstermiş ve beklenmeyen olayların etkisiyle (İkinci Dünya Savaşı, OPEC
krizi, stagflasyon vb.) birlikte kamu harcamalarındaki artış ivme kazanmıştır.
Ancak kamu gelirlerinin aynı oranda arttırılamaması bütçe açıklarına neden
olmuştur. Bütçe dengesi sağlanamadığı için borçlanmaya ya da monetizasyona
başvurulmuş ve sonuçta hem yüksek enflasyon oranları hem de yüksek borç
stokları ile karşılaşılmıştır.

Bütçe açıklarının artması, yüksek enflasyonun dizginlenememesi ve borç
stoklarındaki artış mali disiplinsizlik sorununu gündeme getirmiştir. Gerek
Washington Konsensüsü gerekse Maastricht kriterleri olsun birçok toplantıda mali
disiplinsizlik sorunu hakkında mutabakat sağlanmış ve bu nedenle, Uluslararası
Para Fonu ve Dünya Bankası gibi kuruluşlar ilişkilerde bulundukları ülkelere mali
disiplin reçetesini çözüm olarak önermişlerdir. Mali disiplinin sağlanmasında faiz
dışı denge önemli bir politika aracı olarak görülmüştür.

Türkiye’de de mali dengelerdeki bozulmalar 1994 yılına kadar artmaya devam
etmiş, ekonomik büyüme oranları istikrarsız bir seyir göstermiştir. Sürdürülemez
ekonomik gelişmeler neticesinde 1994 yılında 5 Nisan kararları alınmıştır. Bu
3
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

kararlar ile mali disiplini sağlamak için faiz dışı fazla verilmesi gerekliliği
belirtilmiştir.
Araştırmada, maliye politikası aracı olan faiz dışı denge ele alınmıştır. Faiz dışı
dengenin (birincil denge) tanımı ve hesaplanmasıyla ilgili kavramsal çerçevesi
aktarılmış, bu dengede açık verilmesi ya da fazla verilmesi sonucunda ekonomik
büyüme ve işsizlik üzerinde oluşabilecek ekonomik etkiler incelenmiştir.

Çalışma kapsamında, Türkiye’de uygulanan faiz dışı denge politikaları, ekonomik
büyüme ve işsizliğin gelişimi incelenirken, faiz dışı dengedeki değişimin bu
ekonomik göstergeler üzerindeki etkilerini tespit etmek amacıyla ampirik analiz
yapılmıştır. 1980-2015 yıllık verileri kullanılan kısa ve uzun dönem analizlerinde,
ilişkilerin tespit edilmesinde ARDL Sınır testi kullanılırken, nedensellik ilişkisi
Toda ve Yamamoto (1995) tarafından geliştirilen Toda-Yamamoto yaklaşımı
yardımıyla ele alınmıştır.

2. FAİZ DIŞI DENGE

Faiz dışı denge, kamu giderlerinden faiz harcamalarının çıkarılması durumunda
kamu gelirlerinin giderleri karşılayıp karşılamadığını gösteren ekonomik bir
terimdir (Gürdal ve Yardımcıoğlu, 2005: 21). Faiz dışı fazla verilmesi halinde
kamu gelirleri faiz dışındaki kamu giderlerini karşılamakta ve bir miktar da fazla
verilmektedir. Faiz dışı denge faiz dışındaki tüm kamu harcamalarından çıkartılan
gelirdir (Auerbach ve Gale, 1999: 11). Diğer bir ifade ile faiz dışı dengede fazla
vermek devletin tasarruf etmesidir (Akar ve Şahin, 2014: 48). Anlaşılacağı üzere
faiz dışı denge esas mahiyeti itibari ile faizle ilgili olmamakta, aksine onun
dışında kalan bütçe gelir ve gider kalemlerinde uygulanacak disiplini ifade
etmektedir.

IMF tanımlı faiz dışı denge, temel denge veya ilkesel denge olarak da
adlandırılmaktadır (Emil ve Yılmaz, 2003: 20-21). Bu kavram IMF ile imzalanan
anlaşmalar çerçevesinde önemli bir performans göstergesi olarak karşımıza çıkar
(Ceylan, 2010: 392). Washington Konsensüsü kapsamında öncelikli olarak mali
4
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

disiplinin sağlanması hedeflenmiştir. Bu nedenle Uluslararası Para Fonu ve Dünya
Bankası gibi organizasyonlar iş birliği içerisinde bulundukları ülkelere disiplinin
sağlanabilmesi için faiz dışı fazla hedefleri koymalarını önermişlerdir. Faiz dışı
fazla hedefi özellikle yüksek borçluluğa sahip ülkelerde borçları makul seviyelere
düşürebilmek için yaygın olarak kullanılmıştır (Blejer ve Cheasty, 1999).

Faiz dışı denge hedefleri, ülke ve kuruluşun mali yapısına göre farklılıklar
gösterebilmekle birlikte, esas amaç kurumsal yapının ilgili döneme ilişkin olarak
öngörülen hedefleri ne şekilde yerine getirdiğinin ölçülmesidir (Emil ve Yılmaz,
2003: 20-21). Ayrıca, faiz dışı denge gerçekleşen bütçe gelir-gider dengesini daha
sağlıklı bir şekilde açıklar. Şöyle ki; geleneksel bütçe açığı içerisinde gider
kalemlerinden biri faiz giderleridir. Enflasyonist bir ortamda faiz oranları
yükseleceğinden ödenecek faiz tutarının da artması anlamını taşıdığı için, borç
faiz ödemelerinin geleneksel açıktan düşülmesi ile sağlıklı bir şekilde
incelenebilir bir gelir gider dengesi görülebilecektedir (İnce, 2001: 29). Enflasyon
oranındaki değişim sonucunda faiz oranları, dolayısıyla faiz ödemeleri değişeceği
için faiz dışı dengede faiz giderlerinin çıkarılması para politikaları etkilerinden
arındırılmış salt maliye politikalarını gösterecektir (Önder ve Kirmanoğlu, 1996:
38).

Faiz dışı dengenin büyüklüğü borç stokuna, borç faiz oranlarına, kamu gelirleri ve
harcamalarına, ulusal ve uluslararası ekonomik gelişmeler gibi birçok faktöre
bağlı olduğu gibi, bütçe açığı, faiz harcamaları ve faiz dışındaki harcamaların
büyüklüğüne de doğrudan bağlıdır. Diğer veriler sabitken faiz dışındaki
harcamaların artması (azalması) faiz dışı fazlayı azaltırken (arttırır), faiz
harcamalarının artması bütçe açığını arttırmakta faiz dışı fazlayı ise
etkilememektedir. Kamu gelirlerini 100 TL, faiz dışı giderler 70 TL ve faiz
giderleri 30 TL olduğu bir durumda faiz dışı fazla 30 TL’dir. Kamu gelirleri ve
faiz giderleri değişmediği varsayımı altında faiz dışı giderlerin 10 TL artarak 80
TL olması durumunda ise faiz dışı fazla azalarak 20 TL’ye düşecektir. Ayrıca
yüksek borç stokuna sahip ülkelerde faiz giderleri artmakta ve bütçede önemli
büyüklüklere ulaşmaktadır. Kamu gelirlerinin artmadığı böylesi bir durumda artan
faiz giderleri bütçe açıklarının artmasına sebep olabilir. Ancak bu artışı
dizginleyebilmek için faiz dışı harcamalarda sınırlamaya gidilebilir. Bu nedenle
5
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

belli ölçüde faiz dışı harcamalarda azalışa yol açtığından, faiz harcamaları dolaylı
da olsa faiz dışı fazlanın artmasına yol açabilir (Gürdal, 2008: 419).

Faiz dışı dengede hedeflenen fazlanın tutturulması sürdürülebilir büyümeye
yönelik ekonomik politikaların başarısına bağlıdır (Blejer ve Cheasty, 1991:
1655). Şöyle ki, mali disiplinin sağlanabilmesi için bazı faktörler söz konusudur.
Bunların başında disiplin süreci boyunca gerçekleşecek olan büyüme oranları
gelmektedir. Bu nedenle büyümeye zarar verici yönde faiz dışı denge sağlama
hedefleri seçilmemelidir (Bakırtaş, 2015: 53). Bu dengede meydana gelen
değişmeler kamu borç yükünü iyileştirebilir ya da kötüleştirebilir. Bu nedenle
borçların sürdürülebilirliği konusunda da faiz dışı denge önemli bir kavramdır.
Bütçe açıklarının kronik hale gelmesi borç ve faiz yükü artışını beraberinde
getirir. Bu şekilde ortaya çıkan kısır döngünün neden olacağı kartopu etkisinin
devam ettirilmesi mümkün değildir. Ancak faiz dışı fazla politikası izlenerek faiz
ödemelerinin bir kısmı buradan sağlanacak fazla ile karşılanabilir (World Bank
(WB), 1988: 56).

Para politikası araçlarından biri, kısa dönemli faiz oranlarını etkileme
politikalarıdır. Bütçe dengesinde meydana gelen açıklar ve fazlalar faiz oranlarına
karşı duyarlıdır. Bu durum bir maliye politikası aracı olan faiz dışı fazla
sağlanması neticesinde faiz oranlarında da bir değişim olabileceğini gösterir.
Böylesi bir süreçte faiz dışı fazla politikasını yanıltıcı bir şekilde, para politikası
aracı olarak düşünülmemesi gerekmektedir (Wyplosz, 1999: 3).

Bütçenin harcama kalemlerini katı ve esnek harcama kalemleri olarak ikiye
ayırmak mümkündür. Katı harcamalar, kısa vadede isteğe bağlı olarak
ertelenmesi, azaltılması ya da iptal edilmesi mümkün olmayan harcamalardır.
Ancak ihtiyaç halinde harcamaların bir kısmında kısıntıya gidilebilmesi bu
harcamaların esneklik payını belirler. Bu bağlamda, faiz ödemelerinin geçmiş
yıllarda uygulanan maliye politikaları neticesinde şekillendiği ve faiz ödemlerinin
büyük bir kısmının önceki yıllardan devretmesi nedeniyle katı harcama olduğu
söylenebilir. Esnekliği ise sıfırdır. Yani isteğe bağlı olarak kesintiye gidilmesi ya
da azaltılması mümkün olmayan harcama kalemidir (Çebi, 2015: 3-5). Bundan
dolayı faiz dışı denge herhangi bir şekilde müdahale edilemeyen faiz giderlerini
6
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

kapsamadığı için hükümet tarafından bütçenin kontrol edilebilen kısmını
göstermektedir (Önder ve Kirmanoğlu, 1996: 38). Bu durumda, Faiz dışı dengenin
hükümetler tarafından yapılan müdahalelerle kontrol edilebilir bütçe dengesi
olduğu söylenebilir.

2.1. Faiz Dışı Denge Politika Araçları ve İşleyişi

Faiz dışı denge politika araçlarını en temel şekli ile bütçe gelir ve gider kalemleri
olarak belirtmek mümkündür. Bu araçlar maliye politikalarının da temelini
oluşturmaktadır. Bu nedenle söz konusu araçlarda yapılacak düzenlemeler ile
doğru seçenek oluşturulması büyük önem taşımaktadır.
Mali disiplini sağlamada kullanılacak kamu harcama kalemleri temel olarak Tablo
1’de verilmiştir. Cari, transfer ve yatırım grupları harcamalar kalemini
oluştururken, gelir tarafında; gelir, kurumlar ve tüketim vergileri başta olmak
üzere diğer gelir kaynakları gösterilmiştir.

Tablo 1: Faiz Dışı Denge Politika Araçları
Harcama Kalemleri Gelir Kalemleri
Cari Harcamalar: Sağlık Kişisel Gelir Vergileri
Cari Harcamalar: Eğitim Sosyal Sigorta Primleri
Cari Harcamalar: Diğerleri Kurum Vergileri
Transfer Harcamaları: Emeklilik Maaşları Çevre Vergileri
Transfer Harcamaları: İşsizlik Yardımları Tüketim Vergileri
Transfer Harcamaları: Hastalık ve Sakatlık Gayrimenkul Üzerinden Alınan vergiler
Transfer Harcaması: Aile yardımları Diğer Varlık Vergileri
Mal ve Hizmet Satışlarından Elde Edilen
Yatırım Harcamaları
Gelirler
Kaynak: Cournede ve Diğerleri, 2013: 12

7
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

Faiz dışı dengede hedeflenen fazla sağlanması için harcama kesintileri ve gelir
önlemlerine birlikte ihtiyaç duyulabileceği gibi sadece harcama kesintisi ya da
gelir artışına da odaklanılabilir. Eğitim, sağlık ve emeklilik maaşları başta olmak
üzere birçok harcama alanında en iyi uygulama benimsenerek bütçe avantajları
yakalanabilir. Bazı durumlarda ise çalışmayı ve tasarrufları teşvik edebilmek için
transfer harcamalarında düzenlemelere ihtiyaç duyulabilir. Gelir kalemlerinde ise
öncelikle otomatik stabilizatör özelliği taşıyan vergiler düzenlenebilir. Çünkü
sürdürülebilirliğin sağlanabilesi için hedeflerle doğru orantılı büyümeye de ihtiyaç
vardır. Ancak ekonomide genişleme yaşanırken otomatik stabilizatör özelliği
taşıyan vergiler genişlemeyi olumsuz yönde etkileyebilir. Bu nedenle vergi
gelirlerindeki artışlar, daha çok çevre vergileri gibi düzeltici vergilerin
arttırılmasının yanında, gayrimenkul ve tüketim üzerinden alınan vergilerinde
arttırılması ile de sağlanabilir. Ancak burada belirtmek gerekir ki otomatik
stabilizatör özelliği olan vergilerde bir sınırlamaya gidilip çevre vergisi gibi
vergilerle gelir arttırıldığı zaman düşük gelirli grupların bu durumdan olumsuz
etkilenme riski söz konusudur (OECD, 2012: 3-4).

Vergi gelirlerini arttırmak yerine harcama kesintilerine gidilerek yapılan faiz dışı
fazla hedeflerini tutturma çabaları daha etkin sonuçlar vermektedir. Örneğin;
kesintiler yapılırken emeklilik sistemleri gibi büyük harcama bileşenleri göz
önüne alınabilir. Çünkü kısa dönemde talep üzerindeki etkisi sınırlıdır. Aynı
zamanda cari harcamalarda düzenlemelere gidilebilir. Bu tür harcamalarda
yapılacak bir düzenleme krizlerin uzun dönemde işsizlik üzerine etkisini
sınırlandırır ve iş gücüne katılımı arttırabilir (OECD, 2010: 221).

3. FAİZ DIŞI DENGENİN ETKİLERİ

3.1. Faiz Dışı Dengenin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi

Faiz dışı fazla verilmesi kısa dönemde ve uzun dönemde farklı etkilere sebep
olabilir. Kısa dönemde harcamaların kısılması ya da gelirlerin arttırılması ile
verilecek bir fazla ekonomik büyümeyi azaltıcı bir etkiye sebep olabilir.
8
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

Genişletici mali daralma hipotezine göre mali disiplin sağlama çabası kısa
dönemde dahi ekonomiyi hareketlendirerek genişletici bir etkiye sahip olacaktır.
Kısa dönemde genellikle daraltıcı politikalara karşı ekonomide daralan bir etki
görünse de hükümetlerin doğru çözümler üretmesi ve yapısal reformlar
ekonomide güveni arttırarak genişletici etkiye sebep olabilir. Uzun dönemde
yapılan analizlerde ise durum daha farklı görülmektedir. Faiz dışı fazla verilmesi
neticesinde zaman içerisinde borç yükü azalmaya başlayacaktır. Borçlanma
ihtiyacının azalması beraberinde reel faiz oranlarını da azaltacağı için bütçede faiz
ödemeleri azalacaktır. Bu durum bütçenin esnekliğinin artması, yani mali
manevra kabiliyetinin artması anlamına gelmektedir. İkinci olarak ise reel faiz
oranlarındaki düşüş özel sektör yatırımlarını da tetikleyecektir. Bu iki durum uzun
dönemde ekonomik büyümenin olumlu yönde gelişmesini sağlayacaktır (IMF,
2010: 93-95).

Mali disiplin sağlanmasında faiz dışı fazla hedefi belirlenmesinin, ekonomik
büyüme üzerine etkileri, literatürde genişletici mali daralma hipotezi çerçevesinde
de ele alınmıştır. Yüksek borç stoku olan bir ekonomide faiz dışı fazla verilerek
bütçe açıkları ve borçlanma oranları düşürülecek ve piyasadaki ekonomik
aktörlere geleceğe dair güven verilmiş olacaktır. Böylece makroekonomik
değişkenler olumlu yönde etkilenecektir (Erdoğan: 2007, 118). Hipotezin temel
dayanaklarını beklentiler oluşturmaktadır. Bu nedenle beklentilerin doğru
yönlendirilmesi gerekmektedir.

1970’li yıllardan sonra yaşanan bütçe açıkları ve yüksek borç stokları ülkeleri faiz
dışı fazla vererek mali disiplini sağlamaya yönelik politikalar uygulamaya itmiştir.
Uygulanan daraltıcı maliye politikaları ekonomiyi yavaşlatmakla beraber
beklenmeyen bir takım etkiler de göstermiştir. Kamu harcamalarının kısılması ile
sağlanan mali disiplin beklenilenin aksine özel tüketim harcamalarını teşvik
ederek ekonomiyi canlandırmıştır. Bu nedenle daraltıcı maliye politikalarının özel
tüketim harcamaları ile toplam çıktı üzerindeki genişletici etkisi “genişletici mali
daralma hipotezi” ile açıklanmıştır (Dökmen ve Vural, 2011: 120).

Gelirler yönünden bakıldığında, faiz dışı fazla verilen bir dönemde, hedeflerin
tutturulması ve sürdürülebilirliğin sağlanması ile mükelleflere vergi yükünün
9
EKONOMİ BİLİMLERİ DERGİSİ
Cilt 8, No 1, 2016 ISSN: 1309-8020 (Online)

düşeceğine dair önemli bir işaret verilir. Vergi harcamalarındaki azalış bireyin
yaşam boyu beklenen gelirinin artmasına yol açar. Burada bireylerin tüketimi
arttıracak olan şey beklentilerdeki değişimdir. Bu nedenle bireylerin geleceğe
yönelik beklentileri olumlu yönde etkilenecek ve harcamaları artacaktır. Özel
tüketimin artması ile birlikte toplam çıktıda da artış yaşanacaktır (Briotti, 2005:
15).

Diğer yandan, ekonomide belirli bir dönem mali disiplin sağlamaya yönelik faiz
dışı fazla politikaları uygulanmış olabilir. Sürdürülebilir bir ekonomik çerçeve
oluşturulduktan sonra faiz dışı fazla verme ihtiyacı azalacaktır. İhtiyacın
azalmasından dolayı, faiz dışı fazla hedefleri düşürüldüğü takdirde, bütçe
harcamalarındaki bir artış ile talep canlandırabilir. Yine faiz dışı fazla hedefleri
azaltılarak oluşturulacak mali alan yatırım harcamalarında kullanılırsa, ekonomik
büyümeye olumlu katkıda bulunulabilir. Hedeflenen faiz dışı fazlanın azaltılması
ekonomik faaliyet seviyesini arttıracaktır. Bu nedenle faiz dışı fazlanın azaltılması
ekonomiyi canlandırmak için etkin bir araç olarak kullanılabilir (Pires ve
diğerleri, 2010: 148).

3.2. Faiz Dışı Dengenin İşsizlik Üzerine Etkisi

Yıllar itibari ile mali dengelerde istikrar sağlanmasıyla, faiz dışı fazla ihtiyacında
azalma söz konusu olabilir. Bu durumda azaltılan hedef tutarında bütçeye esneklik
sağlanmış olacaktır. Bütçenin esneklik kazanması sonucunda, mali disiplinden
ödün vermeden, işsizlik sigorta primi ve istihdam üzerindeki vergi yükleri
azaltılabilir. Böylece iş gücü maliyetleri azalırken istihdam artacaktır. Hatta birim
ücret maliyetinin düşmesi ile birlikte ülkede bulunan firmaların maliyetleri
azalacağı için yurtdışındaki firmalara karşı rekabet gücü artacaktır. Buda
beraberinde ihracat artışını getirirken ithalatta da bir azalışa neden olacaktır.
Sonuç olarak istihdam seviyesini ve dış ticaret dengesini olumlu yönde etkileyen
bir politika olacaktır. (Keyder, 2006: 34).

Harcamalar yönünden de farklı durumlar ortaya çıkabilmektedir. Emeklilik ve
işsizlik maaşlarında yapılacak kesintiler işgücüne katılım oranını artırabilir.
10