Factsheet 2015-2. Scheidingen 2014. Gerechtelijke procedures en gesubsidieerde rechtsbijstand

0.15 MB·Dutch

by  Nederlandse overheid

Factsheet 2015-2
Scheidingen 2014

Gerechtelijke procedures en gesubsidieerde rechtsbijstand

Aantal scheidingen
Auteur: M. ter Voert
 Het totale aantal afgehandelde echtscheidingsver-
Oktober 2015 zoeken bij de rechtbank is tussen 2002 en 2014
gestegen van ongeveer 34.000 naar 36.500 zaken
(zie figuur 1). De stijging heeft zich vooral na
Dit factsheet geeft cijfermatige ontwikkelingen met 2009 voorgedaan en kan het gevolg zijn van de
betrekking tot scheidingen. Het factsheet geeft een afschaffing van de flitsscheiding in maart 2009.
overzicht van:  De afgelopen jaren ligt het aantal scheidingspro-
 het aantal scheidingen en scheidingen met min- cedures op tegenspraak op ruim 6.000 zaken. Dit
derjarige kinderen; betreft jaarlijks ongeveer 15% van alle echtsschei-
 gerechtelijke procedures op het gebied van dingsprocedures.
scheidingen;  Volgens gegevens van het CBS waren in 2013 bij
 gesubsidieerde rechtsbijstand op het gebied van bijna 20.000 echtscheidingen (57%) een of meer
scheidingen. minderjarige kinderen betrokken (zie figuur 2). Bij
De ontwikkelingen worden waar mogelijk geschetst 77% van de scheidingen met minderjarige kinde-
over de periode 2001-2014. Soms zijn niet over deze ren werd een omgangsregeling opgenomen in de
hele periode (vergelijkbare) gegevens beschikbaar echtscheidingsbeschikking. Dit percentage is sterk
en betreft de weergave een beperkte periode. toegenomen over de jaren heen.
In box 1 zijn op een tijdbalk enkele wijzigingen op  In 2011 was bij 82% van de echtscheidingen een
het gebied van familierecht weergegeven. Deze wij- ouderschapsplan en/of convenant opgenomen in
zigingen kunnen invloed hebben op de instroom van de echtscheidingsbeschikking (Ter Voert & Geurts,
rechtszaken en het gebruik van gesubsidieerde 2013).
rechtsbijstand.

Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC Factsheet 2015-2 | 1
 Het aantal voorlopige voorzieningen dat voor de gedaald van 6.000 naar 5.400 naar 4.900. Dit
scheiding is afgehandeld, is tussen 2012 en 2014 duidt op minder conflictueuze scheidingen.

Figuur 1 Aantal afgedane echtscheidingsprocedures naar aard van het verzoek, 2001–2014
40.000
35.000
Totale aantal scheidingen
30.000 Gemeenschappelijk verzoek
Eenzijdig verzoek geen tegenspraak
25.000 Eenzijdig verzoek op tegenspraak
Eenzijdig verzoek tegenspraak onbekend
20.000
15.000
10.000
5.000
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bron: Onderzoeksdatabase Raad voor de rechtspraak, Datawarehouse Raad voor de rechtspraak

Figuur 2 Aantal echtscheidingen met minderjarige kinderen en aantal betrokken minderjarige
kinderen, 2001-2013
40000
35000
30000
25000
20000
Aantal bij echtscheiding betrokken
15000 minderjarige kinderen
Aantal echtscheidingen met
10000 minderjarige kinderen
5000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Bron: CBS statline

2 | Factsheet 2015-2 Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC
 De doorlooptijd van een eenzijdig verzoek op dan duurt de afhandeling gemiddeld 118 dagen.
tegenspraak is de afgelopen jaren niet verder Een gemeenschappelijk verzoek neemt 37 dagen
gestegen. In 2013 en 2014 duurde de afhandeling in beslag (zie figuur 3).
van een eenzijdig verzoek op tegenspraak gemid-
deld ongeveer 350 dagen. Is er geen tegenspraak

Figuur 3 Gemiddelde doorlooptijd echtscheidingsprocedures in dagen, 2001 – 2014
400
350
n
e 300
g
a
d
n
i d 250
jitp
o
o
lro 200 Eenzijdig verzoek, tegenspraak
o
d
e Eenzijdig verzoek, geen tegenspraak
d
led 150 Gemeenschappelijk verzoek
d
im
e
G
100
50
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bron: Onderzoeksdatabase Raad voor de rechtspraak, Datawarehouse Raad voor de rechtspraak

Box 1 Enkele wijzigingen familierecht en gesubsidieerde rechtsbijstand
edreeidisbuseGdnatsjibsthcer T-- oVbVceuieevjmdrrohsreuoaoglbggaieeintnir gei3gn r 5dege%ug igaue enrlidntnie -gr : S-- tItVhiimneoettnrur wotJleoudijreruzeivicdnnoti gisemeceg hnemin dLdegioaod ktoiiaero- tn : T--MDkL oooiaVVlakreaateegevtirirrnnto:ehs ogerooes gbgaegielin esnreg lignivn n d igegatu ir gauiJaenurgdntreiie cdb-rui>:isjm cd hrua -ge T-- oVdsAleacrefvtsahiroecgehehrieodega,gig ifninvfenigognlgi o ng dre gauai glun ebrtdinicje uberm:icj h-ut--

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wet openstelling huwelijk: Stimuleren mediation: Wet Bevordering voortgezet - Stimuleringsmaat- Wijziging Trema-
F litsscheiding (scheiden zonder rechter) - verwijzingsvoorzie- ouderschap en zorgvuldige scheiding: regel (2,5 uur gratis) normen voor bere-
w ordt mogelijk ningen via de recht- - einde mogelijkheid flitsscheiding mediation afgeschaft kening alimentatie;
spraak - verplicht ouderschapsplan (afspraken kan tot meer wij-
- stimuleringsmaatregel over kinderalimentatie, zorg en - Verhoging griffie- zingsverzoeken
mediations verwezen omgang en informatievoorziening) rechten civiele leiden

via rechtspraak (eerste indienen bij scheidingsverzoek voor rechtszaken
2,5 uur gratis) ouders van minderjarige kinderen

Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC Factsheet 2015-2 | 3
Scheidingsgerelateerde procedures Partneralimentatie en boedel
 Het aantal procedures over partneralimentatie is
In de figuren 4 tot en met 7 staat de ontwikkeling gedaald de afgelopen jaren. Dit betreft vooral de
weergegeven van het aantal scheidingsgerelateerde wijzigingsverzoeken. In 2014 zijn ongeveer 1.500
procedures bij de rechtbanken en de gerechtshoven. zaken over partneralimentatie afgehandeld (zie
figuur 6).
Kindgerelateerd  Het aantal dagvaardingen over boedelscheidingen
De kindgerelateerde procedures zijn in figuur 4 en 5 is vanaf 2010 afgenomen en ligt in 2014 op onge-
weergegeven. veer 1.100 zaken (zie figuur 7).
 Het aantal gezagszaken is in 2014 niet verder
gestegen en ligt op ruim 5.000 zaken. Hoger beroep
 In 2014 zijn er bijna 2.600 zaken over zorg/om-  Het aantal hoger beroepprocedures is sterk ge-
gang afgehandeld. Dit is een sterke daling in ver- daald in 2014 naar bijna 3.200 zaken (zie figuur
gelijking met voorgaande jaren. Ook procedures 7).
over de nakoming van omgangsregelingen zijn
afgenomen. In 2014 werden ruim 1.100 van deze Verwijzingen naar mediation
procedures afgehandeld.  Het aantal familiezaken dat door de rechtspraak
 Procedures over kinderalimentatie zijn eveneens naar mediation is verwezen is na een daling vanaf
in 2014 gedaald ten opzichte van 2013. Zowel 2010 weer gestegen naar ruim 2.300 zaken in
procedures over het vaststellen als wijzigingsver- 2014 (zie figuur 8).
zoeken zijn afgenomen. Het aantal vaststellingen
is niet meer gestegen vanaf 2009. Dit is waar-
schijnlijk toe te schrijven aan de invoering van
het ouderschapsplan.

Figuur 4 Aantal afgehandelde gerechtelijke procedures zorg-/omgangsregeling, gezag* en
nakoming omgangsregeling (kort geding)
6.000
5.000
4.000
3.000 Gezag
Zorg/omgang
2.000
Nakoming omgang (kort geding)
1.000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
* Niet-scheidingsgerelateerde zaken ouderlijk gezag zijn zo veel mogelijk verwijderd.
Bron: Onderzoeksdatabase Raad voor de rechtspraak, Datawarehouse Raad voor de rechtspraak

4 | Factsheet 2015-2 Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC
Figuur 5 Aantal afgehandelde gerechtelijke procedures kinderalimentatie
10.000
9.000
8.000
7.000
6.000
5.000 Totaal
Wijziging kinderalimentatie
4.000
Vaststelling kinderalimentatie
3.000
2.000
1.000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bron: Onderzoeksdatabase Raad voor de rechtspraak, Datawarehouse Raad voor de rechtspraak

Figuur 6 Aantal afgehandelde gerechtelijke procedures partneralimentatie
2.500
2.000
1.500
1.000
Totaal
Wijziging partneralimentatie
500
Vaststelling partneralimentatie
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC Factsheet 2015-2 | 5
Figuur 7 Aantal afgehandelde gerechtelijke procedures boedelscheiding en hogerberoep-
procedures scheidingsgerelateerde zaken
4.500
4.000
3.500
3.000
2.500
Hoger beroep
2.000
Verdeling gemeenschap (dagvaarding)
Verdeling gemeenschap (kort geding)
1.500
1.000
500
0
20012002 2003 20042005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20122013 2014

Figuur 8 Verwijzingen naar mediation binnen familierecht bij de rechtspraak
3.000
2.500
2.000
1.500 Verwezen naar medation
Gestarte mediation
1.000 Afgeronde mediation
500
-
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bron: Jaarverslag rechtspraak

6 | Factsheet 2015-2 Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC
Raad voor de Kinderbescherming verblijfplaats van de kinderen, dan beslist de rechter.
Een indicator voor ouderlijke conflicten over de De rechter kan zich laten adviseren door de RvdK. In
kinderen is het aantal gezag- en 2013 en 2014 ligt het aantal onderzoeken op onge-
omgangsonderzoeken door de Raad voor de veer 5.600 zaken (zie figuur 9).
Kinderbescherming (RvdK). Als ouders het oneens
blijven over het gezag over, omgang met of de

Figuur 9 Aantal onderzoeken gezag en omgang Raad voor de Kinderbescherming
6.000
5.601 5.594
5.000 5.249
n
ek 4.916 4.867 4.800
e 4.672
o
z
re 4.000
d
n
o
s
g
n
a
g 3.000
m
o
n
e
-
g 2.000
a
z
e
g
la
tn 1.000
a
A
0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Bron: Jaarbericht Raad voor de Kinderbescherming

Gesubsidieerde rechtsbijstand • Bij de toevoegingen kan sprake zijn van een zaak
in kort geding, eerste of tweede aanleg.
De gegevens over toevoegingen sluiten niet naadloos
aan op de gegevens over afgehandelde rechtszaken: Aantal toevoegingen
• De registratie bij de Raad voor de rechtspraak In figuur 10 staat het aantal vastgestelde
(Rvdr) is op zaaksniveau en de toevoegingen toevoegingen voor scheidingen weergegeven.
worden verstrekt op persoonsniveau. Per recht-  Het aantal toevoegingen om een scheiding te
zaak kan er sprake zijn van nul, een of twee regelen is toegenomen van ongeveer 28.000 in
toevoegingen afhankelijk van het feit of nul, een 2001 naar bijna 36.000 in 2014.
of twee procespartijen minvermogend zijn. Uit  Het aantal scheidingsgerelateerde toevoegingen is
gegevens van het CBS blijkt dat in 2009 47% van sterker gestegen: van 21.000 in 2001 naar ruim
de scheidende vrouwen een toevoeging heeft ont- 42.000 in 2014 (zie figuur 11). Vanaf 2010 zijn
vangen voor de echtscheidingsprocedure en 28% de toevoegingen voor alimentatie en omgangs-
van de mannen. In 2007 lagen deze percentages regelingen niet meer gestegen. Dit kan verband
lager, namelijk op 41% voor vrouwen en 22% houden met de invoering van het ouderschapsplan
voor mannen. in 2009. Het vaststellen van kinderalimentatie en
• Toevoegingen worden niet alleen verstrekt voor omgangsregelingen worden vanaf die tijd tijdens
gerechtelijke procedures, maar ook voor adviezen de scheidingsprocedure geregeld en niet meer
en mediations. uitgesteld.
Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC Factsheet 2015-2 | 7
Mediationtoevoegingen Literatuur
 Het aantal mediationtoevoegingen dat is afgege-
ven op het gebied van het personen- en familie- Combrink-Kuiters, L., Gammeren-Zoeteweij, M. van,
recht is tussen 2007 en 2014 gestegen van bijna & Peters, S.L. (2015). Monitor Gesubsidieerde
3.800 naar bijna 13.400 (Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand 2014. Nijmegen: Wolf Legal
Rechtsbijstand 2014). Publishers
Voert, M.J. ter, & Geurts, T. (2013). Evaluatie
ouderschapsplan, een eerste verkenning. Den
Haag: WODC. Cahier 2013-1.

Figuur 10 Aantal vastgestelde toevoegingen scheiding, incl. mediation en licht advies
40.000
35.000
30.000
25.000
Scheiding totaal
Eenzijdig verzoek, geen tegenspraak (P010)
20.000 Eenzijdig verzoek, tegenspraak (P010)
Gemeenschappelijk verzoek (P020)
Beëindiging samenwonen (P012)
15.000 Mediation echtscheiding (M610)*
10.000
5.000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
 Mediationtoevoegingen bestaan vanaf 2005. Medio 2012 is een aparte code voor mediationzaken ingevoerd. In voorgaande jaren zijn die zaken niet te
onderscheiden en onder de betreffende P-codes meegeteld.
Bron: Vaststellingsbestand RvR

8 | Factsheet 2015-2 Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC
Figuur 11 Aantal vastgestelde toevoegingen scheidingsgerelateerde zaken, incl. mediation en
licht advies
50.000
45.000
40.000
35.000
30.000
Totaal scheidinggerelateerd
Alimentatie-levensonderhoud (P030+M640)
25.000
Omgangsregeling (P041+M620)
Ouderlijk gezag-voogdij** (P040)
20.000 Boedelscheiding (P050+M650)
15.000
10.000
5.000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

 Mediationtoevoegingen bestaan vanaf 2005. Medio 2012 is een aparte code voor mediationzaken ingevoerd. Mediations ‘gezag en omgang’ zijn bij de categorie
‘omgangsregeling’ meegeteld. In 2013 betrof dit 2.369 zaken. In voorgaande jaren zijn mediationzaken niet afzonderlijk te onderscheiden en zijn onder een
betreffende P-code geregistreerd.
** Niet-scheidingsgerelateerde toevoegingen ouderlijk gezag/voogdij zijn er over de jaren 2000-2010 zoveel mogelijk uitgefilterd. Voor 2011-2012 zijn geen
gefilterde gegevens beschikbaar. Vanaf 2013 wordt P040 alleen toegepast voor echtscheidingszaken. Onder de vaststellingen van 2013 zullen echter nog niet-
scheidingsgerelateerde toevoegingen zitten.
Bron: Vaststellingsbestand RvR
Ministerie van Veiligheid en Justitie | WODC Factsheet 2015-2 | 9