Evin ASLAN _ TEZ TAMAMI

299 Pages·2008·6.44 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ĐLKÖĞRETĐM ANA BĐLĐM DALI
ĐOÖ-YL-2008-0001

DRAMA TEMELLĐ SOSYAL BECERĐ EĞĐTĐMĐNĐN 6 YAŞ
ÇOCUKLARININ SOSYAL ĐLĐŞKĐLER VE ĐŞBĐRLĐĞĐ
DAVRANIŞLARINA ETKĐSĐ

HAZIRLAYAN
Evin ASLAN

TEZ DANIŞMANI
Yrd. Doç. Dr. Servet ŞEN

AYDIN-2008
i
KABUL VE ONAY SAYFASI
ii
ĐNTĐHAL (AŞIRMA) BEYAN SAYFASI

Bu tezde görsel, işitsel ve yazılı biçimde sunulan tüm bilgi ve
sonuçların akademik ve etik kurallara uyularak tarafımdan elde
edildiğini, tez içinde yer alan ancak bu çalışmaya özgü olmayan tüm
sonuç ve bilgileri tezde kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim.

Adı Soyadı : Evin ASLAN

Đmza :
iii
ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

DRAMA TEMELLĐ SOSYAL BECERĐ EĞĐTĐMĐNĐN 6 YAŞ ÇOCUKLARININ
SOSYAL ĐLĐŞKĐLER VE ĐŞBĐRLĐĞĐ DAVRANIŞLARINA ETKĐSĐ

Evin ASLAN
Adnan Menderes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Đlköğretim Anabilim Dalı

Danışman: Yrd. Doç.Dr. Servet ŞEN
2008

Bu araştırma; “Drama Temelli Sosyal Beceri Eğitimi”nin, 6 yaş çocuklarının
sosyal ilişkiler ve işbirliği davranışlarına etkisinin incelenmesi amacıyla
gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu, 2007–2008 öğretim yılının güz yarıyılında Aydın
ili Söke ilçesinde MEB’e bağlı bir ilköğretim okulunun iki anasınıfına devam eden 6
yaş grubu 34 çocuk oluşturmuştur. Araştırma öntest-sontest kontrol gruplu, deneme
modelindedir. Đlgili model uyarınca, deney ve kontrol grupları belirlendikten sonra her
iki grup için, Arı ve Çağdaş (1999) tarafından geliştirilen “Davranış Derecelendirme
Ölçeği”nin “Đşbirliği, Sosyal Đlişkiler 1 (Olumlu Đlişkileri Sürdürme) ve Sosyal Đlişkiler
2 (Grupla Đlişkileri Sürdürme) Davranışları Alt Ölçekleri” doldurulmuştur. Deney
grubundaki çocuklara 12 hafta süresince toplam 40 etkinlikten oluşan “Drama Temelli
Sosyal Beceri Eğitimi” uygulanmıştır. Kontrol grubunda günlük eğitim-öğretim
etkinliklerine herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. 12 haftalık sürecin ardından
deney ve kontrol gruplarına aynı ölçekler sontest olarak tekrar uygulanmış ve toplanan
veriler analiz edilerek değerlendirilmiştir.
Çocukların, “Davranış Derecelendirme Ölçeği”nin “Đşbirliği, Sosyal Đlişkiler 1
(Olumlu Đlişkileri Sürdürme) ve Sosyal Đlişkiler 2 (Grupla Đlişkileri Sürdürme)
Davranışları Alt Ölçekleri” öntest puan ortalamalarının anlamlı düzeyde farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlemek amacıyla Mann Whitney U testi, sontest puan
ortalamalarının anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla ise
Wilcoxon işaretli sıralar testi kullanılmıştır.
Elde edilen veriler sonucunda, deney ve kontrol gruplarının “Davranış
Derecelendirme Ölçeği’nin Đşbirliği, Sosyal Đlişkiler 1 (Olumlu Đlişkileri Sürdürme) ve
Sosyal Đlişkiler 2 (Grupla Đlişkileri Sürdürme) Davranışları Alt Ölçekleri”nden aldıkları
öntest puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir farklılığın olmadığı görülmüştür
iv
(p>.05). Sosyal ilişkiler ve işbirliği davranışlarıyla ilgili “Drama Temelli Sosyal Beceri
Eğitimi” uygulaması sonrasında, deney ve kontrol grubu çocuklarının öntest puanları
kontrol altına alındığında “Đşbirliği, Sosyal Đlişkiler 1 (Olumlu Đlişkileri Sürdürme) ve
Sosyal Đlişkiler 2 (Grupla Đlişkileri Sürdürme) Davranışları Alt Ölçekleri” sontest puan
ortalamaları arasında deney grubu lehine anlamlı düzeyde bir farklılık bulunmuştur
(p<.05).

Anahtar Sözcükler: Okul Öncesi Eğitim, Sosyal Đlişkiler, Đşbirliği, Eğitimde
Drama, Sosyal Beceri.
v
ABSTRACT
Master Thesis

THE EFFECT OF DRAMA BASED SOCIAL SKILL EDUCATION
ON SOCIAL INTERCOURSE AND COOPERATION BEHAVIOURS OF
6 YEARS OLD CHILDREN

Evin ASLAN
Adnan Menderes University
Social Sciences Institute
Department of Elementary Education
Supervisor: Ass. Prof. Dr. Servet ŞEN
2008

This study is carried out in order to analyse the effect of “Drama Based Social
Skill Education” on development of social intercourse and cooperation behaviours of 6-
year-old children. Work group is formed by 34 of 6-year-old children who attend the
two preschool classes of a Ministry of Education controlled primary school in the first
half of 2007-2008 academic year, in Söke district of Aydın city. The research is an
experimental model using pre-test, post-test and control group. In accordance with
concerned model, after the determination of the experiment and control groups,
“Cooperation, Social Intercourse 1 (Prolongation of Positive Intercourse) and Social
Intercourse 2 (Prolongation Intercourse with Group) Behaviours Sub-Scales” of
“Behaviour Grading Scale” developed by Arı and Çağdaş (1999) were filled for both
group. “Drama Based Social Skill Education” composing of 40 activities was applied on
experiment group children during 12 weeks. Daily education activities were not
interfered for control group. After 12 weeks, same scales were applied to experiment
and control groups again as post-test and gathered data was analysed and assessed.
Mann Whitney U test was used in order to determine whether “Cooperation,
Social Intercourse 1 (Prolongation of Positive Intercourse) and Social Intercourse 2
(Prolongation Intercourse with Group) Behaviours Sub-Scales” of “Behaviour Grading
Scale” pre-test average of children differ on meaningful level or not and Wilcoxon
matched-pairs signed ranks test used to determine whether post-test means differ on
meaningful level or not.
According to the gathered data, it was seen that there is no meaningful difference
in experiment and control groups’ “Cooperation, Social Intercourse 1 (Prolongation of
Positive Intercourse) and Social Intercourse 2 (Prolongation Intercourse with Group)
Behaviours Sub-Scales” of “Behaviour Grading Scale” pre-test averages (p>.05). After
vi
“Drama Based Social Skill Education” applications related with Social Intercourse and
cooperation behaviours, when the pre-test means of experiment and control groups
children were in control, a meaningful difference was found in “Cooperation, Social
Intercourse 1 (Prolongation of Positive Intercourse) and Social Intercourse 2
(Prolongation Intercourse with Group) Behaviours Sub-Scales” of “Behaviour Grading
Scale” post-test averages, in favour of experiment group (p<.05).

Key words: Preschool Education, Social Intercourse, Cooperation, Drama in
Education, Social Skill
vii
ÖNSÖZ
Okulöncesi yılları insan yaşamının bütün dönemlerinin temelini oluşturan çok
önemli yıllardır. Gelişimin çok hızlı olduğu bu dönemde çocuk çevresinde yaşanan
olaylara karşı çok duyarlıdır. Dolayısıyla okulöncesi dönemde çocuğun yaşamındaki en
iyi deneyimleri geçirmesi için ona sağlanacak eğitim ortamının da yeterli özelliklere
sahip olması gerekmektedir. Bunun için de okulöncesi eğitim kurumlarına,
öğretmenlerine ve hazırlanacak eğitim programına önemli görevler düşmektedir.
Okulöncesi eğitimin amacı çocuğun sosyal, duygusal, zihinsel ve bedensel
gelişimlerini destekleyerek, ileri yıllarda bedenen ve ruhen sağlıklı bir birey haline
gelmesine yardımcı olmaktır. Okulöncesi eğitim kurumları çocuğun ailesinden sonra
karşılaştığı ilk sosyal alandır ve çocuk bu sosyal alanda arkadaşlarıyla birlikte
yaşamanın gerektirdiği uygun davranışları burada yaşadığı deneyimler sayesinde
öğrenir. Böylelikle çocuğun sosyal açıdan hayata uyum süreci de başlamış olur. Ancak
okulöncesi dönemde çocuklar bazen sosyal davranışları öğrenmekte zorluklar
çekebilmektedirler. Uzman görüşlerine göre drama teknik ve yöntemlerinden
faydalanılarak sosyal beceri eğitimi verildiğinde çocukların uygun sosyal davranışları
öğrenmeleri ve bunları uygulamaları daha kolay olabilmektedir. Çünkü drama, grupla
birlikte olma, işbirliği yapma, paylaşma ve başkalarının haklarına saygı duyma gibi
kavramları temel almaktadır. Bu noktadan yola çıkılarak yaptığımız araştırmada, Drama
Temelli Sosyal Beceri Eğitimi’nin 6 yaş çocuklarının sosyal ilişkiler ve işbirliği
davranışlarının gelişimi konusunda önemli sonuçlar elde edilmiştir.
Bu çalışmayı yapmamda en büyük desteği verip bana rehberlik eden, tezimin
hazırlanmasında yol gösterici görüşleri ile çok büyük katkıları bulunan değerli hocam
Sayın Yrd. Doç. Dr.Servet ŞEN’e sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Araştırmanın
istatistiksel analizlerinde rehberlik eden, bilgilerini ve düşüncelerini benimle paylaşan
Sayın Prof. Dr. Müfit KÖMLEKSĐZ’e ve Zahit HARMANLI’ya, araştırmamda yer alan
“Drama Temelli Sosyal Beceri Eğitimi”nin son şeklini almasında yaratıcı fikirlerini
benden esirgemeyen Sayın Yrd.Doç.Dr. Ruken AKAR VURAL’a; ayrıca, bu
araştırmadaki etkinliklerin uygulanması ve verilerin toplanmasında her türlü kolaylığı
sağlayan, Sadullah Kuşada ĐÖO yöneticilerine ve anasınıfı öğretmeni arkadaşım Kezban
KAPLAN’a ve çalışma süresince desteğini hiçbir zaman esirgemeyen saygıdeğer aileme
ve canım eşim Metin TAVLAN’a çok teşekkür ederim.

Evin ASLAN
viii
ĐÇĐNDEKĐLER
KABUL VE ONAY SAYFASI i
ĐNTĐHAL (AŞIRMA) BEYAN SAYFASI ii
ÖZET iii
ABSTRACT v
ÖNSÖZ vii
ĐÇĐNDEKĐLER viii
EKLER LĐSTESĐ xii
TABLOLAR LĐSTESĐ xiii
BÖLÜM 1: GĐRĐŞ 1
1.1. PROBLEM 1
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI 4
1.3. DENENCELER 4
1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMĐ 5
1.5. SAYILTILAR 7
1.6. SINIRLILIKLAR 7
1.7. TANIMLAR 7
1.8. KISALTMALAR 8
BÖLÜM 2: KURAMSAL AÇIKLAMALAR VE ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR 9
KURAMSAL AÇIKLAMALAR 9
2.1. OKUL ÖNCESĐ EĞĐTĐMĐN TANIMI VE ÖNEMĐ 9
2.2. SOSYAL GELĐŞĐM 10
2.2.1. Sosyal Gelişimin Tanımı ve Önemi 11
2.2.2.Sosyal Gelişimle Đlgili Temel Kavramlar 12
2.2.3. Sosyal Gelişim ve Sosyal Becerilerle Đlgili Kuramlar 15
2.2.3.1.Psiko Analitik Kuram 16
2.2.3.1.1.Freud’un Gelişim Kuramı 17
2.2.3.1.2.Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı 19
2.2.3.2.Davranışçı Kuram 21
2.2.3.3.Bilişsel Kuram 21
2.2.3.4.Sosyal Öğrenme Kuramı 22
2.2.4.Sosyal Gelişimi Etkileyen Etmenler 23
2.2.5. Sosyal Yeterlik ve Sosyal Beceri 28
ix
2.2.5.1.Sosyal Yeterlilik 28
2.2.5.2.Sosyal Beceriler 31
2.2.6.Yaşlara Göre Sosyal Gelişim 36
2.2.6.1.Bebeklik Döneminde Sosyal Gelişim 36
2.2.6.2.Đki Yaşında Sosyal Gelişim 37
2.2.6.3.Üç Yaşında Sosyal Gelişim 37
2.2.6.4.Dört Yaşında Sosyal Gelişim 38
2.2.6.5.Beş Yaşında Sosyal Beceri Gelişimi 39
2.2.6.6.Altı Yaşında Sosyal Beceri Gelişimi 39
2.3. DRAMA NEDĐR? 40
2.3.1.Drama Nedir? 40
2.3.2.Eğitimde Drama 42
2.3.3.Drama ve Oyun 45
2.3.4. Eğitimde Drama Programının Uygulanması 49
2.3.4.1.Eğitimde Drama Programının Planlanması 51
2.3.5.Drama Öğretmeninde Olması Gereken Özellikler 52
2.3.6.Dramanın Kazandırdıkları 53
2.3.7.Eğitimde Dramada Kullanılan Teknikler ve Etkinlikler 55
2.3.8.Eğitimde Dramada Yararlanılabilecek Kaynaklar 58
2.3.9.Drama ve Sosyal Becerilerin Gelişimi 60
2.3.10. Dramanın Okul Öncesi Eğitim Programındaki Yeri ve Önemi 62
ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR 64
Sosyal Gelişim ve Sosyal Beceri Đle Đlgili Araştırmalar 64
Drama Đle Đlgili Araştırmalar 69
Araştırmaların Genel Olarak Değerlendirilmesi 75
BÖLÜM 3: YÖNTEM 76
3.1. ARAŞTIRMA MODELĐ 76
3.2. ÇALIŞMA GRUBU 77
3.3. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ “DDÖ”
ÖNTEST PUANLARININ DAĞILIMI 78
3.4. KĐŞĐSEL BĐLGĐ FORMU 79
3.5. VERĐ TOPLAMA ARAÇLARI 82
3.5.1.Davranış Derecelendirme Ölçeği 82