Euskal Herrian erreferente diren pedagogoak

99 Pages·2019·8.023 MB·Basque

by  VVAA

Euskal Herrian
erreferente diren
PEDAGOGOAK
Auzmendi, J. M. (Koord.). (2009). Euskal herrian erreferente diren
pedagogoak. Donostia: Xangorin.
3
Euskal Herrian erreferente diren pedagogoak
"Txori bakoitzak bere ebestia.
Herri bakoitzak bere hizkera:
Euskaldunok euskera!
Guk ahal ditugun hizkuntza gehienak
ikasiko ditugu: buruan hiru ... edo.
baina bihotzean bakarra: gurea!" (1954)
[fbira Zipitria
"Feminista naiz. eta lotsa emango lidake hala ez izateak.
uste baitut pentsatzeko gai den emakume orok behar
Euskal Herrian erreferente diren
duela sentitu. norbanakoa denez gero. giza kulturaren
PEDAGOGOAK
obra orotarikoan esku hartzeko gogoa" (1917)
Maria Maeztu
Argitaratzailea: XANGORIN:KOOP: ELK~TXIKIA. Errekaldehirib~dea, ?9 - l. solairua.
2018 DONOSTIA .. JJ.LP.UZKOA. TI: 943 31.L4D8;.w:ww.hikhasi.eus
Lege Gordailua: D-619-2019, ISB~: 978.:8.~~~~~-13-~~8 ..·
Azala eta diseinua: Grafik. Maketaifoa: Hi1C Hasi. Inpnmategia: Le1tzaran Grafikak
Koordinazioa:.JoxeMariAuzmendi;·Hik-Ha~i:· · :· .· ..•
Liburu honek Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren egokitasun-aitormena du.
Data: 2019-04-08
Kopurua: 2.000 ale
4
Euskal Herrian erreferente diren pedagogoak
AURKIBIDEA
PEDAGOGOA EGILEA
Francesc Ferrer i Guardia Irene Lopez-Goñi 11
John Dewey Asier Huegun 17
Rudolf Steiner Irene Txurruka 25
Maria Montessori Irene Lopez-Goñi 33
Ovide-Jean Decroly Maria Lourdes Aparicio 39
María Maeztu Ainhoa Azpirotz 47
Alexander S. Neill Asier Huegun 57
Jean Piaget Conchi Medrana 63
Lev Semionovitx Vigotski Lontxo Oiartzabal 69
Celestin Freinet Jose Luis Bardón 79
Wilheim Reich Yolanda Gonzalez 87
Emmi Pikler Juanjo Quintela 95
Elvira Zipitria Arantxa Urbe 103
Loris Malaguzzi Alfredo Hoyuelos 111
Paulo Freire Leire Tejados 119
lvan lllitx Miren Guilló 125
Bernard Aucouturier Alvaro Beñaran 131
lmanol Urbieta Kontxi Aizama eta Josu Txapartegi 137
Rebeca eta Mauricio Wild Miren Camison 149
Francesco Tonucci Txatxilipurdi 157
Howard Gardner Hile Hasi 163
Daniel Goleman HileHasi 171
Ramón Flecha Harkaitz Zubiri 179
Angélica Olvera Aritz Larreta eta Iñaki Arana 185
Heike Freire Hile Hasi 193
7
Euskal Herrian erreferente diren pedagogoak
Hitzaurrea
Euskal Herriko ikastetxeetako eguneroko jardunean eragina duten 25 autoreren autore berri txertatu dira: hala nola, Emmi Pikler. Bernard Acoutourier. lmanol Urbieta. Elbira
-pedagogoak. psikologoak. maisu-maistrak. .. - berri jasotzen da liburu honetan. Hezkuntzaren Zipitria edota Angélica Olvera. Hezkuntzaren munduko hainbat adituk hartu dute parte testuok
historian eragina izan duten eta uneotan ere ekarpenak egiten ari diren autoreen ideia idazten. eta azken bi urteetako aldizkarietan argitaratu dira beroien gaineko artikuluak.
nagusiak biltzen dira. Aniztasuna da nagusi autoreon artean. garai. toki. ildo pedagogiko ... 2005eko monografiko hartan ageri ziren beste autore batzuk. ordea. albo batera uztea erabaki
ezberdinetakoak baitira. Baina irizpide nagusi bat izan dugu iparrorratz beroiek hautatzean: da, eta mantendu direnak ere -besteak beste. Maria Montessori. Jean Piaget. Lev Vigotski
Euskal Herriko ikastetxeetan momentu honetan egiten ari diren praktika pedagogikoan edota Howard Gardner-eguneratuta eta egokituta jaso dira. Eta denak. jaiotze-dataren
eragina izatea. kontzienteki edo inkontzienteki. inplizituki edo esplizituki. zuzenean edo arabera ordenatu dira.
zeharka ...
Autore bakoitzaren ideia pedagogiko nagusiak. praktikan izandako eragina eta esperientzia
Pedagogo sortzaíleak. teoríen íturburu izeneko monografikoa argitaratu zuen Hik Hasi errealak bilduta ondu da liburu hau. Hik Hasi-ren ekimenez. baina kolaboratzaile sare
Egitasmo Pedagogikoak 2005eko abenduan. Oso harrera ona izan zuen liburuxka hark. zabalaren laguntzaz. Eskerrak eman nahi dizkiegu liburu hau osatzen parte hartu duten idazle.
Erreferente ere bilakatu zen hezkuntzarekin lotutako Euskal Herriko zenbait fakultatetako irakasle. pedagogo, psikologo ... denei: gaian aditu eta aritu diren guztiei. Espero dugu liburu
ikasleen artean. Baina. dagoeneko badira bi urte monografiko hura agortu zela. hau baliagarri eta erabilgarri izatea irakasleentzat eta irakaslegaientzat ez ezik. baita hezkuntza
arloan lanean diharduten profesionalentzat edota heziketarekiko interesa duten banakoentzat
Harrezkero. monografiko hartan jasotako edukia berritzen eta eguneratzen aritu gara. eta joan ere.
diren bi urte hauetan egindako lanaren emaitza da eskuartean duzun liburu hau. 13 ekarpen
berrirekin dator. gainera. Gaur egungo euskal hezkuntzako praktikan eragina duten zenbait Izan dadila. bada. irakurle ororentzat aberasgarri eta gozagarri!
8 9
Francesc Ferrer i
Guardia
(1BS9-1909J
Irene Lopez-Goñi. NUPeko irakaslea
Pedagogia anarkistaren eredu dugu pedagogo bartzelonar hau. Gizarte-kezka
sakonak zituenez, konpromiso anarkista bereganatu zuen, eta sakondu eta
zabaldu ere egin zuen. Haren ideia pedagogikoek goraipamen bezainbeste kritika
jaso dituzte. Horregatik, Europako Hezkuntzaren Historia jorratzen duten
aldizkarietan, haren ideia pedagogikoen inguruko laudoriozko artikuluekin hatera,
oso kritikoak diren beste batzuk aurkituko ditugu. Haren omenez, eskultura bat
paratu zuten Bruselan, irakaskuntza libertarioaren oroigarri.
Hainbat ohar biografiko
Alella izeneko herrian jaio zen, Bartzelonan, l 859ko urtarrilaren 1O ean. Haurtzaroa apaizekin
igaro zuen, eta haiengandik jasotako kolpeek eta zigorrek eragina izanen zuten heldutasunean
elizaren kontra erakutsi zuen jarreran. Lehen emaztearekin, hiru alaba izan zituen; ondoren, maistra
nafar bat izan zuen kide eta politika-lagun, Soledad Villafranca (Agoitz, 1878, Bartzelona, 1949).
Parisen urte batzuk pasatu ondoren, Francesc Bartzelonara itzuli zen. Matxinada errepublikano
batean parte hartu ostean, Frantziako hiriburura itzuli behar izan zuen berriro, 1886an. Handik
aurrera, Europa izan zuen bizileku, eta lankidetzan aritu zen kontinente horretako sozialismo
utopikoko buruekin. 1898. urtean, P. Kropotkinen iradokizuneijarraituz, anarkismoan oinarritzen
zen hezkuntza-batzorde bat sortu zuen, non hezkuntza integrala, arrazionala, mistoa eta libertarioa
jorratu behar zen.
1891. urtean herentzia handi bat eskuratu ondoren, Eskola Modemoa sortu zuen. Urte gutxiren
buruan, matrikulazio handia lortu zuen, eta estatuko beste lurralde batzuetara zabaldu zen. Haren
ikuspegi erradikala zela medio, Bartzelonako Aste Tragikoan parte hartzea leporatu zioten, eta
gerra-kontseilu batek hiltzera kondenatu zuen; 1909an erail zuten.
11
Ferrer i Guardia
urterako, eskola ugari zituen Bartzelonan. Handik hiru urtera, mila ikasletik gorakoa zen matrikula.
Ferrer i Guardiaren teoria pedagogikoaren abiapuntua
Bartzelonan, hamar eskola zituen; espainiar estatuan, anitz sortu ziren, bai eta atzerrian ere. 1906.
Francesc Ferrer i Guardia pedagogo anarkista dugu: eskolaren bitartez, sozialismo utopikoa urtean, Espainiako Gobernuak itxi egin zuen Bailengo Eskola Modernoa . Izan ere, maiatzaren
zabaldu nahi zuen. 1e an, Mateo Morralek, eskolako liburutegiaz arduratzen zenak, Alfontso XIII.aren autoaren kontra
"Zergatik eta zertarako hezi nahi ditugu haurrak", horixe izanen da haren galderarik garrantzi atentatu bat egin zuen beste batzuekin hatera. Une hartatik aurrera, ez Ferrer, ez Eskola Modernoa
tsuena, eta erantzun bakarra izanen du Ferrerrek: pertsonen liberazioa lortu behar da, eta, horren ez ziren bakean aritu lanean, eta eskolak itxiarazi zizkieten.
bitartez, gizartearen aldaketa lortuko da. Hezkuntzak edozein botereren aurka errebelatzea eragin Ferrer i Guardia ez zen teorialari bat, jarduera praktikoko gizona baizik, eta, horregatik, ez zen
behar du gizabanakoarengan. Gainera, hezkuntzak zapalkuntza espiritualaren eta sasi-balioen geldirik egon. Handik aurrera, aldizkari bat sortu zuen, eskola anarkistaren espirituak iraun zezan,
kontra jo behar du. Horren ondoren, elkarbizitzarako gizarte-egitura berria sortuko da. eta Parisen eta Bruselan hasi zen argitaratzen. Nazioarteko jarduerarekin jarraitu zuen, eta, 1908.
Ardatz nagusi horren gainean joan ziren eraikitzen sozialismo utopikoaren alderdi pedagogi urtean, Gorkirekin, Bernardekin eta Shawrekin hatera, LIERI izeneko plataforma sortu zuen: Liga
koak. Anarkistek erakunde guztien kontra jo zuten, gizartearen eraldaketaren bila. Estatuen oina Internacional para Ja Educación Racional de Ja Infancia.
rriak ere kendu behar ziren, hots, Estatua bera (polizia, eskola eta epaitegia) eta Eliza
(kontzientziaren alorrean eredu errepresiboa ezartzen duen erakundea). Horrela, hezkuntza berria Ferrerren irizpide pedagogikoak
eraikitzeko, borondatez egiten ez den guztia ezabatu behar da, hala no la azterketak, ordutegi finkoa,
Ferrerrek idatzitako La Escuela Moderna (Eskola Modernoa) liburuan, agerian utzi zituen bere
programak, sariak eta zigorrak ... Haur bakoitzak bere erritmoan ikasi behar du, haren jarrerak
eskolan aurrera eraman nahi zituen ideia pedagogikoak. Hainbat gai jorratu zituen idazlan horretan,
errespetatu behar dira, eta komunitateari zuzendu behar zaizkio ahalegin guztiak.
eta batzuk azpimarratuko ditugu orain.
Eskola mota horri modernoa deitzeaz gain, arrazionala ere esaten zaio; izan ere, horixe da beste
Hezkidetza. Nola XIX. mendearen bukaeran hala XX.aren hasieran, neskek eta mutilek eskola
ardatz nagusia. Irakaskuntza arrazionala, ezer baino lehen, hutsaren eta ezjakintasunaren kontrako
desberdinetan ikasten zuten. Eskola arrazionalarentzat, neskak eta mutilak elkarrekin heztea, eskola
defentsa-estrategia da. Oinarri zientifikoetatik eraiki behar da ezagutza, dogmatismo arrastorik
mistoa, alegia, ezinbestekoa zen. Hango hezkidetzaren helburu bat emakumea ez zela gizonaren
gabe edota superstiziorik gabe, eta mitoen kontra. Ferrerren iritziz, erlijioak errealitatearen inter
elementu argi agertzea zen. Horren arabera, emakumea eta gizona adiskideak dira, eta, harreman
pretazio ez-zientifikoa dakar, dogmatikoa, eta pertsonen menekotasuna. Horregatik, Eskola
horretan, munduarekiko ikuspegia, arazoak eta betebeharrak bien artean osatzeko aukera izan
Modernoak zientzia naturalaren ikaskuntza defendatzen zuen, egiaztagarria, behagarria eta
behar dute. Fe rrerrentzat, hezkidetzaren emaitzak garrantzitsuak ziren; gizon eta emakumeen artean
zientifikoa, eta arrazionaltasunaren bitartez erakuts zitekeen. Edonork bere jakintza jorratuta izan
eskaintzen ziren ideiak desberdinak eta aberatsak ziren.
behar du, bakoitzak bere ezagueretan parte hartuz eta sorturiko arazoak bere kabuz konponduz.
Klase sozialen arteko hezkuntza. Gizarte aberatsek zein pobreek ikasteko aukera izan behar dute.
Irakaskuntza hori laikoa da, eta lan handia eginen du norabide horretan.
Bi motatako gizarte-klase horiek gai dira, ez bakoitza bere aldetik baizik eta elkarrekin ikasteko.
Bestalde, Ferrerrek ez zuen ezaguera lorpen indibidualtzat ulertzen. Hagitz garrantzitsua zen
Gainera, elkarrekin ikasiz, elkar aberasten dute; beste ikuspegi bat hartzen dute; klase bakoitzak,
harentzat jakintza hori partekatzea. Partekatzeko jarduera, berez, aberatsa da, haren ustez; izan
bere lekutik, bestearen beharrak eta nahiak ikusten ditu, eta giza egoera justuagoak sortzeko
ere, berak bakarrikjakintza gehiago sortzeko ahalmena du. Horregatik, eskolako korrespondentzia
gaitasun handiagoa eskuratzen dute horrela. Gizaki orok zerbait eskaintzeko ahalmena dauka,
bultzatu zuen, ikasleen iritziak agertuz eta ezaguera hori zabalduz.
besteentzat baliagarri suerta daitekeena. Hortaz, Ferrerrek gizarte-klase guztietako ikasleak
Liburuak, bestalde, jakintzaren iturri dira; horregatik, liburutegiak izan behar du eskolako zentro.
onartzen zituen; eskolarako, bakoitzak ahal zuen diru kantitatea eskaintzen zuen, eta, gero,
Baina liburu guztiak ez direla onak pentsatzen zuen, soilik iritzi kritikoa bultzatzen zutenak eta
elkarrekinjartzen zituen ikasle aberatsak eta pobreak. Ikasle horiek eskola-orduak partekatzea ez
ezaguera zabaltzen zutenak zirela onargarriak. Horregatik, harentzat garrantzi handia izan zuen
zen erraza izan Fe rrerren eskolan, hagitz zaila baitzen garai hartan printzipio hori onartzea, gizartea
liburuen sailkapenak eta zabalpenak. Horren zaila zen garai horretan nahi zen liburua eskuratzea,
klaseen arabera banatuta zegoenez.
non Ferrerrek bere argitaletxe propioa sortzea erabaki baitzuen ..
Ferrerrentzat, bestalde, pertsona guztiak bihurtzen ahal ziren maisu. Unibertsitateko irakaslea zein
fabrikako langilea izan daiteke jakintzaren iturri. Ideia horretatik garatu ziren Igandeetako irakas
Proposamen praktikoa
pen deitutakoak. Horietan, Eskolak bere ateak irekitzen zizkien ikasi nahi zuten guztiei. Herria
hezkuntza-iturri bihurtzen da, gaur egungo eskola kritikoak bultzatzen duen eredua aurreikusiz.
Ferrerrek, Meunier andre frantsesak oinordetzaz utzitako milioi frankorekin, Bartzelonan eskola
Ez zigorrik. ez oparirik. ez azterketarik. Gizarte horretan zeuden sailkapenik handienak, hots,
bat irekitzea pentsatu zuen: Eskola Modemoa, Arrazionala edota Anarkista izenekin ezagutuko
sexuarekin eta gizarte-klasearekin lotuta zeudenak saihestuta, ez zuen zentzurik ikasleen arteko
zena. Eskol* 1901eko urriaren San ireki zituen ateak. Arrakasta handia lortu zuen, eta, 1905.
12 13
Ferrer i Guardia
beste mota bateko sakabanaketak. Horregatik, ikasketen araberako sailkapenak, adimenaren edota aurkitzen ahal diren. Estatu espainiarrean dagoen ezagunena, akaso, Paideia izeneko eskola da.
errendimenduaren araberakoak, ez zuen lekurik Eskola Modemoan. Eta ez zen notarik ezartzen Eskola anarkista horretan ere, Eskola Modemoan gertatzen zen legez, garrantzi handia hartuko du
eskola horretan. Gauza bera gertatzen zen zigorrekin. Ik:asle bakoitzak egiten zuena onartzen zen, ikasleen iritzi kritikoak, eta horien inguruko lanak zabaltzen dituzte, Paideia izeneko buletinaren
notarik, zigorrik edo saririk gabe, hau da, kanpoko balioespen horiek gabe. bitartez.
Ik:asketen araberako sailkapenik suerta ez zedin, ez zen azterketarik egiten. Ferrerrentzat, Hezkuntza libertarioaren ezaugarriak honela laburbiltzen ahal ditugu: askatasuna eta autoritate
azterketak ez ziren ikaslearen onerako izaten, irakaslearen zorroztasuna adierazteko baizik, eta, aren kontrako jarrera (edozein menpekotasunen kontrakoa); elkarri laguntzea eta solidaritatea;
horren ondorioz, gurasoek edo tutoreek haurrarengan zuten maitasuna murrizteko. irakaskuntza integrala (burua, eskua, gorputza, sormena, balioak), bereizketatik ihes egiten duena;
Eskola horretan, ikasketetan huts egiteak ez zekarren haurrak zigortzea, garai hartako beste arrazionala (dogmen kontrakoa); jaio den tokian gizarteratua (bertako kulturaren motorra) eta
eskoletan gertatzen zen modura. Horregatik, eskola tradizionalak haurrak estimulatzeko erabiltzen autogestionatuta (autonomoa eta hierarkiarik gabekoa).
zituen metodoak, zigorrak eta opariak nola azterketak, bortizki kritikatu ziren Eskola Modemoan. Euskal Herrian, hainbat eskola altematibo sortu <lira azken urte hauetan. Haien oinarrian, Peda
Balioak. Ferrerrek bereziki goraipatu zituen pertsona autonomo egiten zuten balioak. Horrela, gogia Libertarioaren oinarri komun batzuk aurki ditzakegu: ikasleen askatasuna, doktrinamen
antolatzeko autonornia, erabakiak hartzeko gaitasuna, iritzi propioen garapena eta abar bihurtu duaren kontrako jarrera, eta izpiritu kritikoaren aldeko jarrera. Eta hainbat ezaugarri heterogeneo:
ziren haren hezkuntzaren proposamenaren ardatz. Baina balio horiek guztiak ez ziren interesga autoritatearen, Elizaren, hezkuntza-eredu konpetitiboaren edota kontsumoaren kontrako jarrera.
rriak, helburu komunitariorik ez bazuten. Horregatik, norbanakoaren gaitasunak kolektibitatearen
hobekuntzarako bidean jarri behar ziren. Haren eskolan emanen zen hezkuntzak, horregatik, Bibliografia
libertarioa izan behar zuen. Pertsonen askatasunetik hasiz, erkidegoaren askatasunerantz joango
-DELGADO, Buenaventura (Delgado Criado): La Escuela modema de Ferrer i Guardia, Ceac,
zen. Hiritartasuna, errespetua, elk:arbizitza, partaidetza edota elk:artasuna, bai tokian bertakoa bai
Bartzelona, 1979.
unibertsala, izanen ziren Ferrerrek bultzatuko zituen balioak.
-FERRER 1 GUÁRDIA, Francesc (1859-1909): La Escuela modema, Júcar, Madril, 1976.
Bestalde, XIX. mendean Elizaren kontra zeuden mugimendu progresistei jarraituz, Elizak
-FERRER, Sol: Vie et l'oeuvre de Francisco Ferrer (frantsesez). Vida y obra de Francisco Ferrer
gizartean eta norbanakoaren kontzientzian zeukan boterea gogor eta bortizki kritikatu zuen, eta
(gaztelaniaz), Luis de Caralt, Bartzelona, 1980.
hezkuntza laikoa bultzatu zuen. Hala ere, ideologiarik gabeko eskola bat egitea, Ferrerren ustez,
-ZENBAITEN ARTEAN: Francesc Ferrer i Guardia, Wla vida por Ja libertad, DVD, Institut
utopikoa da.
d'Educació, Televisió de Catalunya, Ajuntament de Barcelona, Bartzelona, 2003.
lrakasleak. Maisu eta maistren funtzioa ikasleak ezagutzaren bidetik bideratzea, gidatzea eta
orientatzea da, haurren autonornia errespetatuz eta sariak zein zigorrak alboratuz. Ferrerrentzat Zenbait helbide interesgarri:
kezka-iturri nagusietako bat irakasleen aukeraketa zen. Garai hartako maisu-maistrak ez zeuden
Haren lanari eta proposameni buruzko informazio zehatza:
prestatuta Eskola Arrazionalak eskatzen zituen baldintzetan. Izan ere, gaiak emateko orduan, ez
http://www.antorcha.net!biblioteca_ v irtual/pedagogia/escuelamodema/indice.html
ziren garaiko azalpen sasi-zientifikoak onartzen eskola horretan. Haurrari pentsarazi egin behar
Memoria libertarioen buletina:
zitzaion, eta gertaera eta fenomeno askotarikoen aurrean ikuspegi zientifikoa agertu. Horrez gain,
haurrekiko harremanetan trebetasuna erakusten zuten irakasleak nahi zituen Ferrerrek. Hori dela http://memorialibertaria.org
eta, eskolak behar zituen nolakotasun horiek betetzen zituzten irakasleak bihurtu ziren beste
irakasle berrien maisu. Horrela, maisuak kualifikatzeko eskola propioa sortu zuten, bere maisu
maistrak prestatuko zituena, alegia.
Gaur egun duen eragina
Ferrer i Guardiaren eragina izugarri handia izan da mugimendu anarkistan, eta bere lekua du
hezkuntzaren historian. Hori dela eta, une honetan aurrera eramaten ari diren hezkuntza espe
rientzia libertarioetan, erreferentzia izatenjarraitzen du. Gizarte iraultzaile bat sortu nahi zuen, eta
horixe da gaur egungo gizarte-talde anitzek aurrera eraman nahi duten helburua. Horregatik, gaur
egun <lauden eskola anarkistetan, Eskola Modemoa ispilu bat da, non hezkuntza-gako berdintsuak
14 15
John Dewey
(1859-1952)
Asier Huegun. EHUko irakaslea
John Dewey (1859-1952) pedagogo eta filosofoaren ideiek eragin sakona izan
zuten joan zen mendearen hasieran eta erdialdean, eta horietako batzuek
gaurkotasun handia dute gaur egun. Hainbatek dioenez, aitzindaria izan zen
pedagogiaren alorrean. Haren ekarpen nagusia esperientzia kontzeptuaren
inguruan sortu zuen esparru teoriko zein praktikoa izan zen: eskolak esperientzia
eremuak sortu behar zituen uste sendoa zuen, ikaslearen ikaste-prozesuan
arrastoa utz zezan.
Hainbat ohar biografiko
Dewey 1859ko urriaren 20anjaio zen, Burlingtonen (AEB). Proposamen pedagogiko
oso bat osatu eta martxan jarri zuen, gerora pedagogiaren historian oihartzun eta eragin
handia izan zuena. Hiru zutabeetan oinarritzen zuen pedagogia ulertzeko modua: filo
sofian, politikan eta hezkuntzan. Izan ere, hiru jakintza-eremu horien arteko uztarketa da
Deweyren ondarearen ezaugarri nagusia. Haren hitzetan, laborategi demokratikoa izan
behar zuen eskolak, eta ikasle guztien beharrak asebete behar zituen. Esperientziak
bizitzeko eremutzat jotzen zuen eskola, eta praktika zen ikasbiderik eraginkorrena. Hortik
eratorria da haren esaldirik entzutetsuena: Jeaming by doing, eginez ikastea, alegia.
Ingalaterra Berriko unibertsitatean ikasi zuen Filosofía. Handik bi urtera, Lincoln
aukeratu zuten presidente, eta Sezesio Gerra hasi zen, 1865. urtera arte luzatu zena.
Arrasto sakona utzi zuen gerrak haren bizitza osoan. Izan ere, haren aitak biltegi txiki bat
zuen; baina, gerra hasi zenean, bertan behera utzi zuen negozioa, eta boluntario joan zen
17
JohnDewey
armadara. Pasarte hori oso garrantzitsua da Deweyren obra ulertzeko: biolentziaren,
Esperientzia-eremuak
demokraziaren eta hezkuntzaren inguruan egin zituen gogoetek gerraren bizipenetan
dute abiapuntua. Deweyren aburuz, norbanakoaren esperientzia berrantolatzeko eta berreraikitzeko
Filosofia gradua lortu ostean, Bigarren Hezkuntzako irakasle moduan jardun zuen. prozesua da heziketa. Horregatik, ohikoa zen eta tradizionalki garatuta zegoen eskolaren
Haren ondotik. izena eman zuen berriro unibertsitatean, eta doktore-tesia irakurri zuen ikuspegia aldatzea zen haren sakoneko desira; hau da, gorputzean eta arrazoian,
1884. urtean. Orduan izan zuen lehen harremana Hegel filosofoarekin, hango hainbat sentsazioetan eta ideietan, teorian eta praktikan edota ekintzan eta pentsamenduan zetzan
irakasle Hegelen jarraitzaileak baitziren. ikuspegi dikotomiko hori guztia gainditzea. Izan ere, banaketa hori gertatzen zenean,
Handik, Midwestera jo zuen, eta irakasle moduan jarraitu zuen lanean. Hantxe bizi
aspergarri bihurtzen zen eskola, eta oso urrun geratzen zen ikasleen beharretatik.
izan zen 20 urtez. Baserri giroko haurtzaroak, Sezesio Gerrak eta Hegelen obra ezagu
Akademikoegi bihurtzen zen. Hark argi zuen zer zen eskolaren muina: eskola eraiki
tzeak arrasto bizia utzi zioten. Gerora, instrumentalismo izenez ezagutu ziren haren
tzailea, esanahiez betetako esperientziaz osatutakoa, non jarduerak bi norabidetan
ideiak antolatzeko orduan, eragin zuzena izan zuen Hegelek. Gainera, beste hainbat
zabalduko diren: jardueraren beraren ikuspegi sozialetik eta jarduera hori bera gauza
lagunen iturritik ere edan zuen Deweyk: Rousseau, Pestalozzi, Herbart, Frobel, Darwin,
tzeko testuinguruan <lauden baliabideak (naturalak, besteak beste) aintzat hartzeko
Huxley, Comte eta Mead.
ikuspegitik. Hortaz, alderdi indibiduala eta soziala txanpon beraren bi aurpegi balira
bezala ikusten zituen.
Bizipenak vs edukiak Hezkuntza-esperientzia kontzeptua da haren pentsamendu pedagogikoaren sintesia.
Honela zioen Deweyk: ''Norbanakoak bere ingurunearekin dituen erlazioen osotasuna da
Filosofo moduan, filosofia praktikoaren onurak azpimarratzen zituen. Filosofia egune
esperientzia". Hortaz, ez da batez ere gertaera kognitibo bat, arrazoia esperientziaren
roko bizitza ulertzeko baliagarria zela eta izan behar zuela sinesten zuen, eta ez zuen
parte den arren.
ulertzen ideia abstraktuen mailan geratu behar zuen diziplina gisa (Marina ... filosofoa).
Dewey, ordea, hori garatzearen alde zegoen, harago joanez: ziurgabetasuna, akatsa eta
Deweyren aburuz, bizitza etengabeko mugirnenduan dago; zioen aldaketa zela bizitza
arriskua. Arrazionaltasuna, egonkortasuna eta ziurtasuna lortzeko eskura dugun tresna da,
ren oinarria, eta funtsezkotzat jotzen zuen horietara egokitzeko gaitasuna. Pentsamendu
besterik ez; baina mundua ezin da erabat ordenatu nahierara.
filosofikoaren muina jarduerak planifikatu eta balizko zailtasunak gainditzean datza,
Esperientziaren gaineko ikuspegi dinamikoa zuen hark; hau da, esperientzia izaki
Deweyren ustez.
bizidun baten eta haren ingurune zein alderdi sozialaren arteko trukea da, eta ez eza
Pedagogía, hortaz, ideia filosofikoak gauzatzeko diziplinatzat zuen, eta garbi ikusten
zuen bien arteko lotura. Horrenbestez, norbanakoaren gaitasunak garatzeko esperientzia gueren metatze hutsa. Esperientziak hainbat jarduera eta ekintza ditu. Horregatik,
eremuak sortu behar zirela zioen Deweyk, eta ez horrenbeste eduki akademiko zein Deweyrentzat, hainbat bame-konexio ditu, eta hainbat prozesu biltzen ditu bamean:
zientifiko hutsak. Esperientzia errealez osatutako eremu batean, eskolan, esate baterako, sentsazioak, sentimenduak, pentsamenduak ... Horregatik, esperientzia eta pentsamendua
ikasleek aukera zuten euren zailtasunekin eta gaitasunekin topo egiteko eta haiek elkarrekin lotuta doazen kontzeptuak direla zioen beti.
gainditzeko eta hobetzeko, eremu horretan parte hartuz. Hau da, praktikatik bertatik Haren ikuspegi epistemologikoaren arabera, norberaren mundu-ikuskera behin
ikasteko aukera zuten, non ikasle bakoitzak bizitzen zuena eta esperimentatzen zuena behinekoa da, eta gizarte batean gertatzen diren mugimendu, jarduera eta ekintzekin
izango zen ikaste-prozesuaren gidari. Deweyren ideiak, hortaz, akademizismo hutsean dago lotuta. Ideia horretatik abiatuta, ezagutzaren ikuspegi klasiko eta estatikoa kriti
oinarritutako ikasbidearen aurkakoak ziren. katu zuen Deweyk.
1896. urtean, Chicagoko Unibertsitateko Eskola Laborategia ireki zuen, unibertsitate Horregatik guztiagatik, hezkuntzan eta, zehazki, eskolan, bizkarra eman zion ikuspegi
aren laguntzarekin eta hainbat gurasorekin elkarlanean. Ikuspegi berritzailea zuen, eta, tradizionalari, eta esperientzian oinarritutako metodoa eta jarduteko modua sortu zituen.
izenak zioen legez, laborategi moduan antolatu zuten: praktikari eta esperimentazioari Azkeneko helburua justiziarekin lotuta zegoen; hau da, demokrazian gai izango ziren
oinarrizko lekua eskaintzen zion eskolak. Laster, Dewey Eskola izenarekin egin zen hiritarrak sortzea.
ezagun. Deweyren ustez, eskolaren egitekoa ikasleei hainbat jarduera erreal proposatzea zen,
non ikasleek benetako jarduerak egin behar zituzten, eta, irizpide batzuen arabera, ikasle
horiek gai izango ziren, jarduera amaitu ostean gogoeten eta behaketaren bitartez,
emaitzaren eta erabilitako bidearen loturaren gaineko hausnarketa bideratzeko. Hau da,
18
19
JohnDewey
ez dago lehenik fenomeno, jarduera edo egoera baten erabateko ulermena; esperientzia da, bere garaiko olatuaren aurka agertu zen, eta, aldi berean, oso urrun sentitzen zuen bere
bat biziz, horren gaineko ulermenera irits gaitezke, ordea. Horregatik, ikaste-prozesu burua marxismotik. Lehenengoa pertsonen pasibotasuna bultzatzen zuelako gaitzesten
batean alderdi arrazionala ez zela funtsezko osagaia zioen. Garrantzitsua bai, baina ez zuen, eta, hainjuxtu, uste zuen kontrakoa bultzatu beharko zuela demokraziak: jendar
funtsezkoa. tearen parte-hartzea, mugirnendua eta aktibotasuna.
Esperientziaren nolakotasunak kezkatzen zuen Dewey, eta, segur aski, horixe da gaur - Sutsuki aldarrikatu zuen demokrazia ez dela soilik afera instituzionala, elkarlanean
egungo hezkuntzari (formalari zein ez-formalari) egin dakiokeen ekarpenik sakonena, eta elkarrekintzan osatutako eta eraikitako bizitzeko modu bat baizik, non pertsona
autore horren begiradapetik. Hezkuntza-esperientziak eragina izan behar du hurrengo ororen kooperazioa behar-beharrezkoa den. Horrek sekulako oinarria du, dimentsio
esperientzietan. Hortaz, esperientzia eta jarduera oro ez da hezkuntzazkoa; bi ezaugarri demokratikoa dimentsio etikoarekin lotzen baitu, orpoz orpo. Hau da, pertsonek beren
bete behar ditu bere baitan: iraunkortasuna eta interakzioa. Lehenengoarekin, Deweyk helburuak eta nahiak adieraz eta erdiets ditzakete, modu librean eta aukera-berdintasu
esan nahi zuen esperientziak markatua izan behar duela, norbanakoarengan arrastoa uzten nean parte hartuz. Gaur egun bolo-bolo dabiltzan kontuak orain dela 100 urte baino
duena; mugimendura ( egitera, sortzera, zerbaiti irtenbidea ematera ... ) bultzatzen duen gehiago aldarrikatu zituen hark.
indarra da. Bigarrenarekin, esperientziak norbanakoarengan zerbait aldatu behar duela
zioen. Esperientziak alderdi aktiboa du, eta, esperientzia garatu den testuinguruaren Oinarri hezitzaileak
elementuetan, aldaketak gertatzen dira. Izan ere, barneko eta kanpoko faktoreen arteko
interakzioa da esperientzia. Horrek guztiak Deweyk heziketaz zuen ikuspegia ulertzera garamatza:
Irakaslearen funtzioa esperientziak eta beharrak ezagutzen dituenarena da. Deweyren - Amaitu gabeko prozesua da hezkuntza, eta eskolaldiko heziketa-prozesuaren oinarri
ustez, oinarrizkoa zen ikasle bakoitzaren beharrak eta indibidualtasuna zaintzea. Hortik oinarrizko elementuak <lira jarduera praktikoak.
abiatuta, kooperaziorako eremua prestatzen zuen, non taldeak berak kudeatzen zuen - Ikaskuntza-prozesua funtzio soziala da. Hau da, helburu sozialak izan behar ditu.
ibilbidea. Izan ere, ikuspegi akademizistak zalantzan jartzen zuen ikaslearen indibi Esan nahi da hezkuntza, berez, politika egitea dela eta lotura duela ordena sozialarekin.
dualtasunaren errespetua. Bazterrean uzten zuen norbanakoaren originaltasuna. - Deweyk bizitzeko modu gisa irudikatzen zuen demokrazia, eta ez gobemu modu
Deweyren aburuz, komunitate enbrionarioa zen eskola, eta gizartea demokratikoago eta gisa. Horregatik, demokrazia heziketaren bitartez baino ezin zitekeen lortu. Horren
orekatuago bihurtuko zuen. Aldagai demokratiko behiena eskola zela zioen. Eskolak ez ondorioz, hezkuntza-sistemak demokratikoa izan behar zuen, Deweyren iritziz, eta, nola
zuen bizitzarako prestatu behar; eskola bera zen bizitza. ez, ikasleek demokrazia-esperientzia errealak bizi behar zituzten eskolan, jendartea
demokratikoa izan zedin.
Printzipio pedagogikoak - Ikasle demokratikoak eta jendartearekin kritikoak izango zirenak sortzeko metodo
zientifikoan sinesten zuen Deweyk. Praktika pedagogikoa esperientzian, antolaketan eta
- Hezkuntza-printzipioakjardueretan oinarritutako ikaskuntzan oinarritzen ziren. Era prozesu zientifikoan oinarritzen zen. Hau da, jendartearen gaiak edota kezkak ikuspegi
askotariko jardueren bitartez, hain zuzen ere. Deweyk ez zituen curriculum-edukiak begi zientifikoz blaitzeko beharra sumatzen zuen.
onez ikusten; alde batetik, ikuspegi arrazionala gailentzen zelako, eta, bestetik, irakas -Komunitate demokratikoan bizitzeko eskolaren prestakuntza-programak bi zutabe
learen autoritatearen erakusgarri zirelako. Garai hartako eskolak eskaintzen zuena ez zituen:
zela nahikoa sentitzen zuen, eta ez zuela bermatzen demokrazian hazitako ikaslerik, A) Bizitzaren esperientzia sozial errealak eta eredugarriak sortzeko eremua da eskola.
demokraziaren gaineko esperientziarik ez zutelako bizitzen eskolan; horren ondorioz, B) Prestakuntza demokratikoak, nahitaez, ikasleek hainbat egoerari aurre egin behar
ezin zela gizarte demokratikoa eratu zioen.
izatea eskatzen du; zailtasunak agertuko <lira hor, eta soluziobiderako gaitasunak modu
- Are gehiago, argi adierazi zuen eskolak ezin zuela izan gerorako prestakuntza soila
kolektiboan zein indibidualean garatu beharko dituzte.
-lan merkaturako edo bizitzarako~, eta erabateko zentzua izan behar zuela ikasleentzat,
une horretan bertan. Hortaz, esperientziek zentzuz beterikoak izan behar zuten, nola
Proposamen metodologikoa
garapenean, hala gauzapenean ere.
- Nolanahi ere, ganoragabeko dibertsioa eta xederik gabeko ikasleen entretenimendua Proposamen metodologikoak bost urrats ditu, hurrenkera honetan:
zorrotz kritikatzen zituen, baita eskolaren norabide bakarreko orientazioa ere: ogibide 1. Ikaslearen esperientzia erreala eta egunerokoa aintzat hartzea, eta handik abiatzea
baterako ikuspegia. Izan ere, Dewey oso kritikoa izan zenjendarte industrialarekin; hau ikaste-prozesua.
20 21